1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am fanteision economaidd prosiectau seilwaith ynni mawr yng Nghymru? OAQ(5)0008(EI)

Gwnaf. Mae prosiectau seilwaith ynni mawr yn hynod fuddiol i economi Cymru. Ynni yw un o’n hanfodion economaidd pwysicaf. Mae gennym y potensial yng Nghymru i sicrhau buddsoddiad o £50 biliwn mewn cynhyrchu trydan carbon isel dros y 10 i 15 mlynedd nesaf.

Yn gyntaf, hoffwn groesawu Ysgol Uwchradd Casnewydd yn fy etholaeth i’r Siambr heddiw, i gadw llygad arnom. Mae morlynnoedd llanw yn creu ynni tragwyddol, glân a gwyrdd, mor gyson â’r llanw y mae’n dibynnu arno. Fel prosiectau seilwaith ynni ar raddfa fawr, gyda chynlluniau i adeiladu morlynnoedd llanw yng Nghaerdydd, Casnewydd ac Abertawe, byddant hefyd yn creu cannoedd o swyddi. A fydd Ysgrifennydd y Cabinet yn gweithio gyda Llywodraeth y DU i sicrhau bod y prosiectau hyn yn digwydd, ac yn trafod ffyrdd o ddefnyddio’r gweithlu lleol er mwyn i’r manteision gael eu teimlo yn amgylcheddol, yn gymdeithasol ac yn economaidd?

Yn sicr, a diolch i’r Aelod am ei chwestiwn a’i diddordeb brwd yn y pwnc hwn. Gallai’r math o ddatblygiad rydym yn sôn amdano gynnig gyrfaoedd gydol oes i’r bobl ifanc sy’n ymuno â ni yn yr oriel heddiw, o etholaeth yr Aelod. Rydym yn cydnabod y cyfle y mae cynhyrchu ynni’r llanw yn ei roi i economi Cymru, ac rwy’n gobeithio cael cyfarfod cynnar gyda morlyn llanw bae Abertawe i drafod agweddau economaidd y prosiect. Nawr, gydag adolygiad annibynnol Llywodraeth y DU o'r morlyn llanw ar y gweill, mae fy swyddogion yn parhau i ymgysylltu’n rheolaidd â Tidal Lagoon Power a Llywodraeth y DU i sicrhau bod busnesau Cymru, a’r economi leol, yn benodol, yn cael y budd mwyaf o’r prosiect.

Ysgrifennydd y Cabinet, a gaf eich sicrhau y byddwch yn cael cefnogaeth o bob ochr i’r Cynulliad yn yr ymdrechion hyn? Oherwydd yr hyn y mae ynni’r llanw yn ei gynnig i ni yw cyfle i fod yn flaengar, arwain y byd yn y pen draw ar harneisio’r ffynhonnell bwerus hon o ynni, a’r beirianneg a’r sgiliau sydd eu hangen i’w ddatblygu. Ac yn arbennig, os na fwrir ymlaen â’r morlyn yn Abertawe, os nad yw’r prosiect hwn yn llwyddiannus, dylem adnewyddu ein hymdrechion i weld a datblygu lle y bydd y dechnoleg hon yn effeithiol o amgylch arfordir Cymru.

Ie, a diolch i’r Aelod am ei gwestiwn, a hefyd am y gefnogaeth i’r cynllun hwn ar draws y Siambr. Mae’r sector ynni a’r amgylchedd yng Nghymru yn hynod o bwysig i’n dyfodol. Ar hyn o bryd, mae’n cyflogi tua 58,000 o bobl ac yn darparu cyfleoedd i fwy na 2,000 o gwmnïau, gyda throsiant o fwy na £2.3 biliwn. Wrth i ni ddatblygu strategaeth economaidd newydd i Gymru, un yn seiliedig ar sylfaen ganolog o ffyniant a diogelwch, rwy’n awyddus iawn i sicrhau ein bod yn gwneud yn siŵr fod diogelwch ynni yn greiddiol i’r strategaeth honno.

Rwy’n cytuno’n llwyr â’r sylwadau a wnaed eisoes ar Tidal Lagoon a’r potensial i Gymru, yn economaidd ac fel arweinydd byd-eang yn y ffynhonnell hon o greu ynni. Bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn gwybod bod seilwaith ynni mawr yn aml yn cael ei ddiffinio yn nhermau cynhyrchu ynni, ond hoffwn ofyn i’r Gweinidog pa ystyriaeth hirdymor a roddir i arbed ynni fel seilwaith ynni mawr. Mae Llywodraeth Lafur Cymru i’w chanmol am ei chefnogaeth gadarn i fentrau arbed ynni sy’n targedu cwsmeriaid domestig a busnesau, a sefydliadau yn y sector cyhoeddus; y buddsoddiad cynyddol ym menter Cartrefi Clyd Llywodraeth Cymru, sy’n helpu i fynd i’r afael â thlodi tanwydd; y wybodaeth, y cyngor a’r cymorth drwy Cymru Effeithlon; cymorth i fusnesau drwy Busnes Cymru, ac yn y blaen, ac yn y blaen. Eto i gyd, mae Llywodraeth Cymru yn gwybod yn fwy na’r mwyafrif—mewn gwirionedd, maent yn cyfeirio ato yn eu strategaeth ddiweddar—fod y bwlch sydd i’w gau rhwng ein huchelgais a’r realiti mewn perthynas ag arbed ynni yn fawr. Felly, a yw Ysgrifennydd y Cabinet yn gweld unrhyw rôl i ddiffinio arbed ynni fel seilwaith mawr fel un ffordd o gau’r bwlch hwnnw, mynd i’r afael â thlodi tanwydd, helpu i ddatgarboneiddio drwy leihau’r angen i adeiladu mwy o orsafoedd pŵer, a chynhyrchu capasiti?

Yn sicr, a diolch i’r Aelod am ei gwestiwn, ac am nodi’n gywir fod gennym hanes balch o gefnogi cynlluniau arbed ynni domestig a busnesau yng Nghymru? Efallai fod gan yr Aelod ddiddordeb mewn gwybod bod gennym brosiectau arbed ynni ar raddfa fawr sy’n cydymffurfio â chymorth gwladwriaethol yn cael eu cynllunio a’u cymeradwyo gan Ewrop yn awr ac maent yn cynnig atebion arloesol a allai fod yn bwysig iawn i ddiwydiannau ynni-ddwys, fel dur. Ac wrth i mi ystyried fy ateb i David Melding, byddwn yn dweud hefyd, o ran arbed ynni domestig, byddai hynny hefyd yn ffurfio un o agweddau craidd y strategaeth economaidd newydd a diogelu ffynonellau ynni yn benodol.