9. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad ar gyfraddau casglu'r dreth gyngor yng Nghymru? OAQ(5)0110(FM)

Gwnaf. Casglodd awdurdodau bilio 97.2 y cant o dreth gyngor a filiwyd yn 2015-16.

Diolch yn fawr iawn am yr ateb, Weinidog. Mae ffigurau a gyhoeddwyd gan eich Llywodraeth yn datgelu mai cynghorau Blaenau Gwent, Merthyr Tudful a Thorfaen sydd â'r cyfraddau gwaethaf yng Nghymru o ran casglu'r dreth gyngor. Mae'r ganolfan cyngor ar bopeth wedi labelu treth gyngor fel problem ddyled fwyaf Cymru—mae 6,000 o bobl yn cael trafferth i dalu eu biliau erbyn hyn. A wnaiff y Prif Weinidog esbonio i'r teuluoedd hynny yn ardaloedd tlotaf Cymru pam y penderfynodd beidio â defnyddio'r cyllid a ddarparwyd gan Lywodraeth y DU i rewi'r dreth gyngor yng Nghymru at y diben y’i bwriadwyd mewn gwirionedd?

Wel, mae datganoli'n golygu nad yw at ddiben a fwriadwyd, i ddechrau; mater i'r Cynulliad yw penderfynu sut y mae'n gwario ei arian. Serch hynny, gwrthodwyd y grant rhewi'r dreth gyngor gan fwyafrif yr awdurdodau yn Lloegr eleni, gan ddewis codi’r dreth gyngor yn hytrach. Er gwaethaf y ffaith honno, mae'r dreth gyngor yng Nghymru yn is ar gyfartaledd nag yw hi yn Lloegr, ac, yn wir, bydd ef yn cofio, gan ei fod yn y Siambr pan ddatganolwyd budd-daliadau treth gyngor, mai dim ond 90 y cant o'r gyllideb a ddilynodd. Welais i mohono yn annog yn gryf ar y pryd y dylai Cymru dderbyn ei chyfran lawn o arian er mwyn ymdrin â budd-daliadau'r dreth gyngor.

Ac yn olaf, Adam Price.

Mae’n rhaid bod y ffaith bod y ganran fwyaf o bobl sydd ddim yn talu’r dreth ymhlith rhai o’n hardaloedd tlotaf yn adlewyrchu’r ffaith bod y dreth yma’n sylfaenol annheg, yntefe? Mae’r baich yn pwyso’n drymach ar y bobl sy’n lleiaf abl i dalu. Felly, onid yw hi’n bryd, nawr, inni fwrw ati i ddiwygio’r dreth yma i’w gwneud yn decach, fel yr oedd Plaid Cymru wedi dadlau, wrth gwrs, yn yr etholiad yn ôl ym mis Mai?

Rŷm ni’n wastad yn agored i ystyried ffyrdd newydd o gyllido awdurdodau lleol. Mae rhai yn sôn, wrth gwrs, am dreth incwm lleol; bydd yn rhaid casglu hynny’n lleol yn lle bod yr arian i gyd yn mynd i’r llefydd y mae pobl yn gweithio, nid lle maen nhw’n byw. Mae’n wir i ddweud—wel, nid yw’n wir i bawb, wrth gwrs—y mwyaf yw pris y tŷ, y mwyaf yw incwm y person sydd yn byw yno. Nid yw hynny’n wastad yn wir, rwy’n deall hynny, ond mae’r system sydd gennym ni ar hyn o bryd yn system sydd yn gweithio achos y ffaith ei bod yn dreth sydd wedi cael ei rhoi ar ben tŷ sydd ffaelu symud. Ond, wrth gwrs, yn y blynyddoedd i ddod, mae yna’n wastad ddadl ynglŷn ag a oes yna ffordd fwy effeithiol i sicrhau cyllid awdurdodau lleol.

Diolch, Brif Weinidog.