4. 4. Datganiad: Y Rhaglen Newid Addysg Gychwynnol i Athrawon — Hynt y Rhaglen a'r Wybodaeth Ddiweddaraf

– Senedd Cymru am 3:36 pm ar 20 Medi 2016.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 3:36, 20 Medi 2016

Yr eitem nesaf ar yr agenda yw’r datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg ar y rhaglen newid addysg gychwynnol i athrawon. Rwy’n galw ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg, Kirsty Williams.

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn, Lywydd. Heddiw, hoffwn nodi fy mlaenoriaethau ar gyfer rhaglen newid addysg gychwynnol i athrawon yng Nghymru.

Dylai pob rhiant, Lywydd, fod yn hyderus bod eu plentyn yn mynd i ysgol sy'n ei helpu i dyfu yn ddinesydd abl, iach a chyflawn. Mae’n rhaid cefnogi athrawon i fod y gorau y gallant fod, gan godi safon y proffesiwn yn ei gyfanrwydd. Mae athrawon yn rhannu cenhadaeth unigol, broffesiynol a chenedlaethol i helpu ein plant i lwyddo.

Rwy’n credu bod adroddiad yr Athro John Furlong, 'Addysgu Athrawon Yfory', yn hanfodol ar gyfer diwygio ein cyrsiau addysg i athrawon a datblygu'r sgiliau sydd eu heisiau a’u hangen ar athrawon. Er mwyn i’r proffesiwn addysgu gyfrannu’n briodol at godi safonau addysg yn ein hysgolion, fel y nodir yn Dyfodol Llwyddiannus, mae’n rhaid i’n haddysg gychwynnol i athrawon gynnig y sgiliau, yr wybodaeth a'r awydd i athrawon y dyfodol arwain y newid sydd ei angen. Yn 'Addysgu Athrawon Yfory' argymhellwyd datblygu dull gwahanol iawn o achredu rhaglenni addysg gychwynnol i athrawon yng Nghymru, ac argymhellodd sefydlu bwrdd achredu addysg i athrawon o fewn Cyngor Gweithlu Addysg Cymru.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 3:36, 20 Medi 2016

(Cyfieithwyd)

Ddydd Llun, 26 Medi, byddaf yn lansio ymgynghoriad cyhoeddus ar y meini prawf drafft ar gyfer achredu rhaglenni addysg gychwynnol i athrawon yng Nghymru, ynghyd â chynigion i roi’r swyddogaeth o achredu cyrsiau addysg gychwynnol i athrawon i'r Cyngor Gweithlu Addysg, drwy bwyllgor y bydd yn ofynnol iddo ei sefydlu. Mae hwn yn gam allweddol, ac rwy’n disgwyl gweld cynnydd cyflym. Rwyf yn cydnabod gwerth system addysg gychwynnol i athrawon wirioneddol gydweithredol, a'r gwahaniaeth y gall ei wneud, pan fo prifysgolion ac ysgolion weithio mewn gwir bartneriaeth.

Mae gan y goreuon yng Nghymru draddodiad o hunanwella drwy gydweithio. Nid lle ein hysgolion a’n hathrawon yn unig yw cyfoethogi ac ehangu cydweithio a chyd-wella—mae’n rhaid i’n prifysgolion gyflawni hyn hefyd. Dyma sut i lwyddo. Ni ymatebodd yr un academydd o unrhyw ganolfan addysg athrawon yng Nghymru i’r fframwaith rhagoriaeth ymchwil diweddaraf, a hoffwn i hyn newid.

Mae’r meini prawf achredu diwygiedig yn egluro ein disgwyliadau, yn wir ein gofynion, am newid sylfaenol. Yn gyntaf, mwy o swyddogaeth i ysgolion. Yn ail, swyddogaeth fwy eglur i brifysgolion. Yn drydydd, cydberchnogaeth o'r rhaglen addysg gychwynnol i athrawon. Yn bedwerydd, cyfleoedd strwythuredig i gysylltu dysgu mewn ysgolion a phrifysgolion. Ac, yn olaf, pa mor ganolog yw gwaith ymchwil.

Dros y misoedd nesaf, byddaf yn ymweld â phob prifysgol yng Nghymru, gyda naill ai’r Athro Furlong, neu fy nghyfarwyddwr addysg. Hoffem archwilio’r cynnydd sydd wedi'i wneud, a sut y maent yn datblygu eu gweledigaeth ar gyfer dyfodol eu darpariaeth. Rwy’n benderfynol na allwn, ac na chawn, aros am newid. Er y caiff rhaglenni newydd addysg gychwynnol i athrawon eu hachredu a'u marchnata i ddarpar fyfyrwyr o haf 2018 ymlaen, rwy’n disgwyl gweld cynnydd sylweddol nawr. Hoffwn weld trefniadau partneriaeth rhwng ysgolion a phrifysgolion yn aeddfedu. Hoffwn weld prifysgolion yng Nghymru yn cydweithio â'i gilydd, yn ogystal ag yn fwy eang. Hoffwn hefyd weld system sy'n hunanwella, lle mae’r proffesiwn yn gweithio i wella ei hun ac i wella eraill. Yn gynnar yn y flwyddyn newydd, rydym yn disgwyl i'r partneriaethau ddangos eu bwriad i geisio achrediad gyda rhaglenni diwygiedig. Mae angen i bob athro ddatblygu’r sgiliau addysgu ac asesu cywir i'w galluogi i ddefnyddio'r cwricwlwm newydd i gefnogi dysgu ac addysgu’n llwyddiannus. Ynghyd â sgiliau cydweithio, arloesi ac arwain, byddwn yn datblygu athrawon ac arweinwyr myfyriol a hynod effeithiol sydd wedi ymrwymo i’w twf proffesiynol eu hunain a’u cydweithwyr.

Bydd safonau addysgu proffesiynol newydd yn nodi disgwyliadau trwyadl ar gyfer mynediad i'r proffesiwn fel y gallwn ddenu'r goreuon a byddwn hefyd yn ceisio ysbrydoli datblygiad gydol gyrfa drwy ddisgrifio sut y mae arferion effeithiol iawn yn edrych. Er mwyn cefnogi’r broses o ddiwygio addysg gychwynnol i athrawon, bu rhaglen reolaidd o ymgysylltu â'r proffesiwn ac rydym yn croesawu cefnogaeth barhaus y prifysgolion i wneud mwy i ddatblygu'r safonau addysgu proffesiynol newydd ar gyfer y statws athro cymwysedig.

Wrth i ni symud ymlaen gyda'r rhaglen gyffrous hon i newid addysg gychwynnol i athrawon, mae hefyd yn bwysig ein bod yn ystyried llwybrau amgen a thraddodiadol i addysgu. Mae cynifer o unigolion sydd â'r arbenigedd a'r wybodaeth y gwyddom y byddant yn cyfoethogi ein system addysg. Hoffwn sicrhau bod gennym lwybrau o safon uchel trwy gyflogaeth i addysgu, sy’n cynnwys cefnogaeth a datblygiad proffesiynol effeithiol, sy'n hyblyg ac yn ymatebol ac sy’n cael eu datblygu drwy gydweithio'n agos â’r sector a’r consortia addysg. Fy mhrif bwrpas wrth ddiwygio addysg gychwynnol i athrawon yw gwella ansawdd y ddarpariaeth a gyflwynir a pharatoi athrawon y dyfodol yn well i ddatblygu’r sgiliau i addysgu fel y gall dysgwyr ddysgu. Hoffwn i addysgu fod yn broffesiwn dewis cyntaf a hoffwn ddenu'r goreuon i addysgu a'i wneud yn yrfa gydol oes. Ac ni fydd hyn yn realiti, os nad yw’n cynnig addysg gychwynnol i athrawon yn iawn. Diolch, Ddirprwy Lywydd.

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 3:42, 20 Medi 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn. Llyr Gruffydd.

Photo of Llyr Gruffydd Llyr Gruffydd Plaid Cymru

Diolch, Ddirprwy Lywydd, a diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, am eich datganiad y prynhawn yma. Mae yna lawer ynddo fe y byddwn i’n hapus iawn i’w gefnogi. Wrth gwrs, mae Plaid Cymru wedi croesawu adroddiad Furlong a’i argymhellion, ac mi oedd maniffesto Plaid Cymru ar gyfer yr etholiadau diweddar yn amlinellu rhai o agweddau penodol yr hyn rŷm ni’n credu sydd ei angen i gryfhau addysg gychwynnol i athrawon a datblygu proffesiynol parhaus. Rwy’n cymryd nad ydych chi’n gwyro o agwedd y Llywodraeth flaenorol a dderbyniodd holl argymhellion Furlong hefyd.

Mi oedd eich rhagflaenydd chi hefyd, wrth gwrs, yn dweud bod angen cyflymu newidiadau i addysg gychwynnol i athrawon, ac mae’r ymgynghoriad yr ydych chi’n cyfeirio ato fe, a fydd yn cychwyn yr wythnos nesaf yn un, rwy’n deall, y mae’r sector wedi bod yn disgwyl amdano fe ers mis Ionawr. Felly, nid wyf yn siŵr a yw hynny’n adlewyrchu’r ‘progress at pace’ rŷch chi’n sôn amdano fe yn eich datganiad. Ac wrth gwrs rŷch chi’n dweud:

‘change can not and must not wait’.

A allwch chi, felly, ehangu ychydig ar eich amserlen weithredu chi fel Gweinidog Cabinet? Rŷch chi wedi cyfeirio at 2018 fel dyddiad allweddol, ond byddwn i’n licio clywed, efallai, beth yw rhai o’r cerrig milltir o safbwynt y broses ymgynghori ac yn y blaen rŷch chi wedi cyfeirio ati. Mi fyddai hynny yn fuddiol iawn.

Nawr, mae’r ymgynghoriad arfaethedig yn cyfeirio at ddatblygu un agwedd benodol o waith y Cyngor Gweithlu Addysg yng Nghymru. Mae Plaid Cymru, wrth gwrs, wedi galw am ddiwygio ehangach y cyngor hwnnw yn ein maniffesto ni i un sydd yn gorff proffesiynol, hunanreoleiddiol sy’n gyfrifol am safonau dysgu a datblygu proffesiynol parhaus. Rŷch chi’n dweud y byddech chi’n disgwyl i bartneriaethau rhwng ysgolion a phrifysgolion aeddfedu. Rŷch chi’n disgwyl yn gynnar yn y flwyddyn newydd iddyn nhw ddatgan eu bwriad i gael eu hachredu â rhaglenni newydd, felly a allwch chi ddweud wrthym ni beth fyddwch chi’n ei wneud os na fyddan nhw? Rwy’n gwybod bod eich rhagflaenydd chi wedi bod yn ddiamynedd, efallai, ynglŷn â symud yn hynny o beth, a byddwn i’n licio gwybod, petai hynny ddim yn digwydd, pa gamau y byddwch chi fel Llywodraeth yn eu cymryd.

Rŷm ni i gyd, wrth gwrs, am i ddysgu fod yn broffesiwn dewis cyntaf—byddai pawb yn cytuno, rwy’n siŵr, fan hyn â hynny. Ond mae’n rhaid i mi ofyn i’m hunan y dyddiau yma—pwy, mewn gwirionedd, sydd yn hyrwyddo dysgu fel gyrfa? Rŷm ni’n gwybod bod nifer yr athrawon cofrestredig yn disgyn o rai cannoedd bob blwyddyn. Rŷm yn hyfforddi tua hanner yr athrawon yn flynyddol ag yr oeddem yn eu hyfforddi yn 2006. Felly, a ydych chi’n cytuno â mi fod yna job o waith sydd angen ei wneud sydd ddim yn digwydd yn ddigon effeithiol ar hyn o bryd, o safbwynt hyrwyddo gyrfa mewn dysgu—nid jest o ran niferoedd, wrth gwrs, ond o ran denu ymgeiswyr o’r radd flaenaf? Yn sicr, mae hynny’n rhywbeth yr oedd Furlong yn cyfeirio ato fe, ac mae’r OECD, Estyn ac eraill, wrth gwrs, wedi mynegi gofid ynglŷn â hynny.

Roedd Plaid Cymru, yn ein maniffesto ni, yn cynnig premiwm o 10 y cant ar gyflog athrawon a fyddai’n cyrraedd lefel penodol o ddatblygu proffesiynol. Yn sicr, mi fyddai hynny’n cyfrannu at godi safonau, yn fy marn i, ond hefyd yn arf i ddenu—ac i gadw—ymgeiswyr o’r radd uchaf i ddod i ddysgu. A fyddech chi’n barod i ystyried hynny, achos rwy’n nodi, yn y rhaglen llywodraethu sydd wedi ei chyhoeddi heddiw, fod y Llywodraeth eisiau cydnabod, hyrwyddo ac annog rhagoriaeth ym maes addysgu? Os ydych am gydnabod hynny, efallai bod modd gwneud hynny drwy gyfrwng premiwm o ryw fath. Byddwn i’n ddiolchgar petaech chi’n ystyried hynny.

Mae lleihau biwrocratiaeth hefyd yn bwysig, yn fy marn i, oherwydd dyna un o’r agweddau mwyaf negyddol pan mae’n dod i geisio denu pobl i’r sector. Gyda hynny mewn golwg, wrth gwrs, o safbwynt denu ymgeiswyr o’r radd uchaf, efallai y gallech chi ddweud wrthym ni pa rôl rydych chi’n gweld ‘Teach First’ yn ei chwarae, a’r rhaglen athrawon graddedig, hefyd, oherwydd mae ganddynt rôl yn y dirwedd hyfforddi bresennol, ac yn cael arian gan y Llywodraeth hefyd. A ydy hynny am barhau yn yr hirdymor? Ble mae’r uchelgais cyfatebol, o safbwynt y Llywodraeth, mewn perthynas â staff dysgu cynorthwyol, oherwydd mae’n rhaid i ni gryfhau’r ansawdd ar draws y proffesiwn, ym mhob agwedd wrth gwrs?

Rydych chi hefyd wedi sôn yn flaenorol—ac mi wnaf i orffen gyda hyn—am ddatblygu strategaeth gweithlu ac arweinyddiaeth. Gwnaethoch ddatganiad cyn yr haf i’r perwyl hwnnw. Roeddech chi’n dweud bryd hynny y byddai hynny’n cryfhau’r ffocws ar feysydd megis datblygu safonau dysgu proffesiynol newydd a chychwyn y symudiad at broffesiwn dysgu gradd Meistr, ac yn y blaen. Sut bydd yr hyn yr ydych yn ei gyhoeddi heddiw a’r strategaeth honno yn dod at ei gilydd? Gallaf glywed rhai, efallai, yn dweud nawr eich bod chi’n gofyn cwestiynau i’r sector nawr yn eich datganiad, ac yn yr ymgynghoriad sydd i ddod, heb, efallai, inni weld y weledigaeth a’r strategaeth ehangach hynny sydd eto i gael eu hamlinellu.

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 3:47, 20 Medi 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn, Llyr, am y pwyntiau hynny. Rwy’n credu mai’r hyn sydd yn bwysig mewn gwirionedd ar gyfer diwygio addysg wrth i ni symud ymlaen yw gallu parhau i geisio datblygu’r consensws hwn ar draws y Siambr o ran cyfeiriad cyffredinol y daith. Rwy'n credu mai dyna sydd ei angen ar y system addysg ar hyn o bryd, yn fwy na dim. Felly, rwyf yn croesawu yn fawr iawn eich ymrwymiad parhaus i ddiwygiadau Furlong, ac rwyf yn gwerthfawrogi hynny.

Rwy’n credu ei bod yn ddigon teg ichi ofyn y cwestiwn ynglŷn â chyflymder cyflwyno rhai o'r argymhellion hyn gan Furlong. Rwy'n credu bod hwnnw'n bwynt teg iawn, a dyna pam yr oeddwn yn pwysleisio’r pwynt ynghylch cyflymder yn fy natganiad y prynhawn yma. Rwy'n credu y gallwn symud yn gyflymach nag yr ydym wedi gwneud, ac y bydd angen i ni wneud hynny.

Gwnaethoch chi ofyn am amserlen: bydd yr ymgynghoriad, fel y dywedais, yn dechrau ddydd Llun yr wythnos nesaf, a bydd yn para saith wythnos. Mae'n gyfnod ymgynghori eithaf byr, oherwydd byddwch yn ymwybodol bod achrediad drafft, wedi ei gyflwyno am ymgynghoriad cyn-ymgynghori yn y gwanwyn eleni. Felly, mae llawer o waith eisoes wedi'i wneud. Ni fydd hyn yn syndod i bobl, oherwydd cafodd rhywfaint o'r gwaith craffu cyn deddfu hwnnw ei wneud yn yr haf. Felly, mae'n ymgynghoriad saith wythnos. Rydym yn disgwyl i'r sefydliadau roi arwydd cynnar i ni yn y flwyddyn newydd o'u bwriad i chwilio am achrediad. Efallai y bydd pobl newydd yn mynegi diddordeb mewn chwilio am achrediad. Felly, rydym yn disgwyl hynny yn y flwyddyn newydd. Rydym ni eisiau i gyrsiau gael eu hachredu a'u marchnata yn haf 2018, i’w mabwysiadu a dechrau hyfforddi yn 2019. Dyna'r amserlen yr ydym yn gweithio ati, felly, ac mae'n amserlen dynn iawn, sef un o'r rhesymau pam y mae angen gwneud yr ymgynghoriad yn gyflym yn ystod tymor yr hydref hwn.

Gwnaethoch chi ofyn am yr hyn y gallwn ei wneud i recriwtio a chadw athrawon. Rwy’n credu eich bod yn gywir; rwy'n credu bod angen i ni bwysleisio llawer yn gliriach pa mor bwysig ydyw bod addysgu yn broffesiwn dewis cyntaf, ac yr hoffem i'n graddedigion disgleiriaf a gorau ddod i mewn i'r proffesiwn hwnnw. Rwy'n credu bod yna nifer o resymau pam, efallai, nad yw hynny’n digwydd ar hyn o bryd a dyna pam mae angen i ni gymryd rhan yn y broses hon o ddiwygio ein haddysg gychwynnol i athrawon am nad yw cystal ag y gallai fod. Nid yw’n darparu’n gyson y sgiliau sydd eu hangen ar bobl i symud yn llwyddiannus i'r ystafell ddosbarth. Felly, mae hyn yn rhan o'r rhaglen honno i godi’r statws. Byddaf i’n gwneud cyhoeddiadau pellach yn yr hydref am wahanol ffyrdd yr ydym yn gobeithio gallu canolbwyntio ar arfer da, i ddathlu hynny yn ysgolion Cymru ac amlygu’r rhai sy'n gwneud gwaith gwych ac rwy'n gobeithio gwneud cyhoeddiadau am hynny yn y dyfodol. Byddwch yn ymwybodol ein bod yn cynnal prosiect biwrocratiaeth ar hyn o bryd. Byddwn yn mynd allan gyda'r holiadur cyntaf erioed i bob athro ac aelod staff addysgu, fel y gallaf glywed yn uniongyrchol gan y proffesiwn sut y maent yn teimlo am eu swyddi a'u statws ar hyn o bryd: a ydynt yn cael y gefnogaeth a'r hyfforddiant sydd eu hangen arnynt ac a oes gofyn iddynt wneud pethau nad ydynt yn ychwanegu gwerth i'r plant yn eu dosbarthiadau. Felly, mae hyn i gyd yn rhan o raglen i geisio sicrhau ein bod yn gwrando yn well ar athrawon ac yn ymateb yn well iddynt, wrth hefyd ddisgwyl safonau uchel iawn gan y proffesiwn. Dyna pam yr ydym yn gweithio ar ein safonau proffesiynol a fydd yn destun ymgynghoriad yn y flwyddyn newydd i’w mabwysiadu’n fuan ar ôl hynny.

Gwnaethoch chi sôn am gyflogau. Wrth gwrs, rwy'n cymryd rhan mewn trafodaethau parhaus gyda Llywodraeth San Steffan ynglŷn â datganoli tâl ac amodau athrawon oherwydd rwy’n credu bod gennym gyfle, pe câi’r pwerau hynny eu datganoli i Gymru, i allu alinio tâl ac amodau â rhywfaint o'r agenda hon. Mae'r trafodaethau hynny'n parhau oherwydd nid wyf am i’r pwerau hynny gael eu datganoli i ni mewn ffordd sy'n rhoi anfantais ariannol i Lywodraeth Cymru, sydd eisoes yn wynebu heriau ariannol sylweddol oherwydd setliadau o San Steffan.

Gwnaethoch chi sôn am Teach First. Fel y dywedais yn fy natganiad, rwy’n edrych ar amrywiaeth o ffyrdd o gael llwybrau gwahanol i'r proffesiwn. Yn gynharach, dywedodd eich arweinydd fod angen i ni werthuso, gwneud yr hyn sy’n gweithio a chael gwared ar yr hyn nad yw'n gweithio. Felly, rwy’n edrych yn ofalus iawn ar yr holl raglenni sydd gennym ar hyn o bryd ac yn gofyn a yw gwariant Llywodraeth Cymru yn y meysydd hynny yn arwain at athrawon o safon uchel yn addysgu yng Nghymru. Dyna beth rwy'n ei wneud ar hyn o bryd, fel y gallwn ni wneud yn siŵr bod yr arian yr ydym yn ei wario yn arwain at athrawon o safon uchel o flaen ein plant mewn dosbarthiadau. Byddaf yn gwneud cyhoeddiadau ynglŷn â’r ffordd orau y gallwn fwrw ymlaen â hynny cyn bo hir.

O ran arweinyddiaeth, dylai’r academi arweinyddiaeth gael ei lansio yn nes ymlaen eleni. Rwy'n gobeithio y bydd y ddarpariaeth ar waith erbyn yr adeg hon y flwyddyn nesaf, felly, mewn gwirionedd, bydd cyrsiau, cymorth a chyfleoedd datblygu ar gael i bobl erbyn yr adeg hon y flwyddyn nesaf.

Photo of Darren Millar Darren Millar Conservative 3:53, 20 Medi 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch, Weinidog, am eich datganiad. Rydych chi wedi ymateb i nifer o gwestiynau y mae Llyr Gruffydd eisoes wedi’u gofyn ynglŷn â’r amserlen. Ond, a gaf i ofyn hyn i chi? Un o'r pethau y gwnaethoch chi sôn amdanynt yn y datganiad oedd pwysigrwydd llwybrau gwahanol i addysgu. Rwyf i wedi clywed yr hyn yr ydych chi newydd ei glywed wrth ateb Llyr Gruffydd ynglŷn â’r cyfleoedd y gellid eu rhoi i’r bobl sydd allan yna, a allai fod yn athrawon, ond a allwch chi ddweud wrthym beth yr ydych chi’n ei wneud, mewn gwirionedd, fel Llywodraeth, i archwilio cyfleoedd a allai fod ar gael i bobl sydd ar hyn o bryd mewn gyrfaoedd yn y sector cyhoeddus, y sector preifat, busnes a diwydiant a allai fod yn athrawon gwych ac a allai fod yn gaffaeliad arbennig i'r proffesiwn addysgu yma yng Nghymru, er mwyn sicrhau y gallant ddod i mewn i'r ystafell ddosbarth pe bai newid gyrfa yn briodol iddynt? Rydym yn gwybod y bu rhywfaint o bwysau mewn rhai rhannau o Gymru ar gael digon o athrawon, yn enwedig yn y pynciau gwyddoniaeth, technoleg, peirianneg a mathemateg (STEM) ac o ran cael athrawon sy'n gallu addysgu drwy gyfrwng y Gymraeg. Tybed pa gamau penodol yr ydych yn eu cymryd i geisio recriwtio i’r pynciau penodol hynny.

Un o'r pethau nad ydych wedi sôn amdanynt ychwaith yw’r cyfleoedd a all fod i athrawon a hyfforddwyd dramor i ddod i mewn i system Cymru. Ar hyn o bryd, yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae unrhyw un yn yr Ardal Economaidd Ewropeaidd sy’n athro cymwys yn unrhyw un o'r gwledydd hynny sy'n ffurfio rhan o'r AEE yn gallu dod yma a phontio yn gymharol gyflym i statws athro cymwysedig. Ond, wrth gwrs, mae llawer o systemau addysg eraill, a llawer ohonynt yn debycach efallai i’n system ni na'r rhai mewn rhannau o'r AEE—Awstralia, Canada a rhai o'r systemau eraill o gwmpas y byd sydd â safonau tebyg i'n rhai ni—nad ydynt yn cael statws athro cymwysedig yn awtomatig, er bod llawer o'r athrawon hynny wedi ymroi blynyddoedd lawer i'r proffesiwn addysgu. Tybed, Weinidog, pa ystyriaeth yr ydych chi a Llywodraeth Cymru yn ei rhoi i’r unigolion penodol hynny, er mwyn cael gwared ar rwystrau a allai fod yn ddiangen rhag iddynt hwy allu dod i weithio yma yng Nghymru yn ein hysgolion.

Nodaf hefyd nad oedd cyfeiriad penodol at ddatblygiad proffesiynol parhaus i athrawon. Rydych wedi cyfeirio rhywfaint at hyn mewn datganiadau blaenorol yr ydych wedi’u gwneud, yn enwedig o ran y cynllun pasbort sydd ar gael i bobl allu manteisio arno. Ond, o ran gorchymyn hyfforddiant i’n hathrawon i sicrhau eu bod yn parhau i ddatblygu eu sgiliau fel bod gennym weithlu medrus iawn, tybed a allech chi ddweud wrthym pa gynnydd pellach sy’n cael ei wneud o ran datblygiad proffesiynol parhaus ein staff addysgu.

Unwaith eto, clywais eich ateb ynglŷn â’r academi arweinyddiaeth. Rwy'n falch bod pethau’n symud ymlaen gyda hynny. Rydym yn gwybod mai ansawdd yr arweinyddiaeth yn ein hysgolion yn aml iawn sy’n pennu pa mor dda yw ysgol a pha mor dda y mae ysgol a phlant yn yr ysgolion hynny, ac, yn wir, y staff yn yr ysgolion hynny, yn perfformio mewn gwirionedd. Unwaith eto, tybed a allech chi dynnu sylw at rai enghreifftiau ymarferol o ble yn union y mae’r arfer gorau yr ydych wedi dweud eich bod wedi’i weld, a sut yr ydych yn disgwyl i'r consortia gynorthwyo i gyflwyno’r arfer gorau hwnnw i'r ysgolion yn y meysydd y maent yn gyfrifol amdanynt. Diolch.

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 3:56, 20 Medi 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch, Darren, am eich pwyntiau. Os caf ddechrau drwy sôn am ddatblygiad proffesiynol parhaus, yn amlwg pwyslais y datganiad heddiw yw addysg gychwynnol i athrawon, ond rydych yn hollol gywir na allwn byth anghofio na thynnu ein sylw oddi ar yr angen i gefnogi athrawon sydd eisoes yn yr ystafell ddosbarth, a byddwch yn ymwybodol bod y pasbortau dysgu wedi’u lansio y llynedd. Rydym yn ceisio gweld a ydynt wedi bod yn effeithiol yn ystod eu blwyddyn gyntaf ar waith a beth y gallwn ei ddysgu o hynny. Rydym yn gweithio gydag ysgolion arloesol y fargen newydd i edrych ar ba fath o ddatblygiad proffesiynol parhaus sy’n gwneud y gwahaniaeth mwyaf. Wrth siarad ag athrawon, fel yr wyf wedi’i wneud ers dechrau yn y swydd hon, mae’n ymddangos mai’r ffordd fwyaf effeithiol yw cydweithio rhwng athrawon, yn enwedig os gellir meithrin hynny o fewn rhwydwaith o ysgolion lleol. Mae rhai o'r hen rwystrau o ran diffyg ymddiriedaeth broffesiynol i beidio â bod eisiau rhannu gwendidau a chryfderau ag eraill yn cael eu chwalu, rwy'n falch o weld, ac mae athrawon yn gweld gwerth gweithio gyda'i gilydd. Mae’r rhwydweithiau hynny’n cael eu datblygu a'u cefnogi gan y consortia. Wrth gwrs, un o agweddau allweddol ein safonau addysgu proffesiynol newydd fydd ymrwymiad i ddatblygiad proffesiynol parhaus gan yr athrawon eu hunain, gyda phwyslais ar barhau i ddilyn yr ymchwil diweddaraf, megis y syniadau diweddaraf am faterion addysgeg. Felly, mae hynny'n sicr yn rhan o'n dull safonau dysgu.

O ran y coleg arweinyddiaeth, rydym yn gwybod bod arweinwyr ysgolion sydd wedi achosi newid enfawr ym mherfformiad eu hysgolion. Roeddwn i’n ymweld yn ddiweddar ag ysgol lle, yn eithaf dadleuol, ychydig o flynyddoedd yn ôl, y cyflwynwyd ffederasiwn. O fewn tair blynedd, roedd dangosyddion perfformiad TGAU lefel 2 plws wedi cynyddu dros 25 y cant. O fewn tair blynedd, roedd arweinydd ysgol llwyddiannus wedi gallu dod â rhaglenni a dulliau i'r ysgol newydd honno ac, o ganlyniad, wedi gweld newid enfawr, enfawr. Yn wir, roedd y bobl a oedd yn arwain y gwrthwynebiad i’r newid llywodraethu hwnnw bellach yn dweud, 'Edrychwch arnom ni; edrychwch ar ba mor dda y mae ein hysgol wedi gwneud yr haf hwn. Ac, yn wir, mae ein graddau ni yn well na'r ysgol breifat dros y ffordd.' Roedden nhw’n falch iawn dros ben o'u cyflawniad. Felly, mae'n fater o edrych ar y mathau hynny o fodelau, oherwydd gallwn yrru cyflawniad ei flaen.

Beth yr ydym yn ei wneud ynglŷn â phynciau STEM a'r Gymraeg? Wel, rwy’n siŵr eich bod yn ymwybodol bod premiymau ar gael eisoes i raddedigion mewn pynciau STEM neu raddedigion sydd â sgiliau yn y Gymraeg i fynd i hyfforddi fel athrawon. Mae angen i ni edrych i weld a ydym yn cael gwerth da am arian o’r cynlluniau hynny ac a yw’r athrawon hynny, yn y pen draw, yn ein hystafelloedd dosbarth. Rydym yn gwerthuso hynny, ond dyna un ffordd o’i wneud.

O ran athrawon rhyngwladol, mae’n rhaid imi ddweud, Darren, yn hytrach nag ystyried pa rwystrau yr ydym ni wedi eu creu i athrawon sy'n cymhwyso i addysgu yng Nghymru, mae’n rhaid meddwl pa rwystrau y mae’r Swyddfa Gartref a'r gwasanaeth mewnfudo wedi’u creu yng Nghymru. Rydym wedi ein rhwystro gan y system sydd wedi ei rhoi ar waith gan y Swyddfa Gartref a'r system fewnfudo yn San Steffan, sydd mewn gwirionedd yn cyfyngu ar allu pobl o dramor i ddod i weithio yn y wlad hon, ac nid dim ond ym maes addysgu. Y llynedd, cawsom y traed moch o ran nyrsys, lle’r oedd angen taer am nyrsys yn y wlad hon a bu'n rhaid i ni gael caniatâd arbennig dim ond ar gyfer y gaeaf er mwyn caniatáu i nyrsys o dramor ddod yma. Felly, mewn gwirionedd, nid yma yng Nghymru y mae’r rhwystrau; mae'r rhwystrau yn rhai sydd wedi’u creu—[Torri ar draws.]—wedi’u creu gan San Steffan rhag caniatáu i bobl o dramor ddod i fyw a gweithio yn y wlad hon.

Ond, fel y dywedais i, mae angen i ni gadw cydbwysedd rhwng datblygiad proffesiynol parhaus yr athrawon sydd eisoes yn y system, ond mae'n rhaid i ni sicrhau bod ein cynnig addysg gychwynnol i athrawon yn iawn, oherwydd, os na wnawn, ni fyddwn yn gallu gweld y gwelliannau yn safonau ysgolion yr hoffech chi a minnau eu gweld.

Photo of Vikki Howells Vikki Howells Labour 4:01, 20 Medi 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet, am eich datganiad. Roedd addysgu yn yrfa dewis cyntaf i mi ac rwyf wedi treulio 16 mlynedd gwerth chweil yn y dosbarth. Rwy'n gwybod, o fy mhrofiad fy hun o weithio gyda rhaglenni addysg gychwynnol i athrawon fel mentor myfyrwyr fy hun, pa mor bwysig ydynt o ran sicrhau bod addysgu’n parhau i fod yn yrfa dewis cyntaf, a hefyd pa mor fuddiol ydyw i athrawon gael athrawon dan hyfforddiant yn yr ystafell ddosbarth gyda nhw, i rannu syniadau newydd.

Dyma fy nghwestiwn i: sut y bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau y bydd y rhaglen newydd yn darparu hyfforddiant llawn a manwl ym maes anghenion dysgu ychwanegol i athrawon dan hyfforddiant? A, hefyd, sut y caiff y Bil ADY newydd ei gynnwys yn hyn pan ddaw’n gyfraith?

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn wir, Vikki. Mewn rhai ffyrdd, er fy mod i’n falch iawn eich bod chi yma, mae'n drist eich bod chi wedi penderfynu mai gwleidyddiaeth fyddai eich ail yrfa, yn hytrach nag aros yn yr ystafell ddosbarth. Rwy’n credu eich bod chi’n gywir. Mae'r berthynas rhwng athro dan hyfforddiant a'r ysgol letyol yn gwbl hanfodol, a dyna pam y mae angen i ni weld diwygiad o ran sut y mae prifysgolion ac ysgolion yn gweithio a’r cydbwysedd rhwng yr amser y mae athrawon dan hyfforddiant yn ei dreulio mewn prifysgolion a’r amser y maent yn ei dreulio mewn gwirionedd ar lawr y dosbarth, yn gweithio ochr yn ochr ag athrawon cymwysedig yn yr ystafelloedd dosbarth. Mae arnom angen perthynas agosach o lawer rhwng prifysgolion a'r ysgolion, sydd wedi bod yn rhan o'r broblem yn y gorffennol. Mae arnom angen berthynas agosach o lawer, sy'n bwysig iawn.

Maddeuwch i mi, beth oedd y cwestiwn olaf? Mae'n ddrwg gen i, dylwn i fod wedi—

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat

(Cyfieithwyd)

ADY—wrth gwrs, ADY. Byddwch chi’n ymwybodol mai’r egwyddor y tu ôl i'r Bil ADY yw y dylai fod gan bob proffesiwn addysgu y ddealltwriaeth a'r gallu i ymateb i gyfraddau anghenion dysgu ychwanegol effaith isel, y ceir llawer o achosion ohonynt, a bod yn rhaid cynnwys hynny yn yr hyfforddiant cychwynnol athrawon ein hathrawon. Bydd angen, ochr yn ochr â chyflwyno'r ddeddfwriaeth, rhaglenni datblygiad proffesiynol parhaus i gefnogi hynny. Oherwydd yr hyn yr ydym yn ei wybod yw bod llawer o bobl yn teimlo nad oes prin ddim ystyriaeth i anghenion dysgu ychwanegol mewn addysg gychwynnol i athrawon ar hyn o bryd a bydd hynny’n rhan o'r rhaglen achredu: edrych i weld sut y mae cyrsiau unigol yn rhoi sylw gwirioneddol i hynny os ydynt am gael eu hachredu gan y corff newydd.

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 4:03, 20 Medi 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch. Ac, yn olaf, Michelle Brown.

Photo of Michelle Brown Michelle Brown UKIP

(Cyfieithwyd)

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Diolch am eich datganiad, Ysgrifennydd y Cabinet. Mae'n galonogol clywed yn eich datganiad eich bod yn credu ei bod yn bwysig edrych ar lwybrau eraill i addysgu. Mae llawer o bobl ddawnus a thalentog o lawer o wahanol yrfaoedd a allai ysbrydoli plant a chefnogi eu cyd-athrawon gan ddefnyddio eu profiad gwaith gwahanol yn cael eu hannog i beidio â mynd i mewn i'r proffesiwn gan y gofyniad am gymhwyster ffurfiol drwy dystysgrif addysg i raddedigion. Rwyf i’n gwybod yn bersonol am nifer o bobl a fyddai wrth eu bodd yn mynd i addysgu, ond na allant fforddio’r broses TAR—mae ganddynt filiau, mae ganddynt forgeisi i’w talu. Nid wyf yn dweud na ddylai fod angen cymhwyster ar athrawon, ond mae’n rhaid cael llwybr arall i addysgu ac i gael cymhwyster. Felly, pa lwybrau amgen ydych chi wedi bod yn edrych arnynt?

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 4:04, 20 Medi 2016

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddiolch i Michelle am ei chwestiwn? Rwy'n credu ei bod yn hollol glir bod angen i’r bobl sy’n ymuno â'r proffesiwn feddu ar y sgiliau a’r cymwysterau cywir. Mae hyn yn rhan o ymgyrch y Llywodraeth flaenorol i godi safonau ac rwy'n ymroddedig i wneud hynny. Mae gennym ni ystod o raglenni i raddedigion sy'n bodoli ar hyn o bryd. Rydym ni wedi bod yn treialu dull Teach First yng Nghymru. Fel y dywedais i’n gynharach, mae’r dulliau hynny yn cael eu gwerthuso ar hyn o bryd.

O ran rhwystrau i bobl sy'n dychwelyd i'r brifysgol i ennill y cymwysterau sydd eu hangen arnynt i fynd yn athrawon, rwy'n gobeithio, gyda chyhoeddi adolygiad Diamond, efallai y bydd gennym rywbeth i'w ddweud am ystod ehangach o fesurau cymorth i fyfyrwyr ac, wrth gwrs, byddaf yn rhoi datganiad i'r Siambr i'r perwyl hwnnw yr wythnos nesaf.

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 4:05, 20 Medi 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn, Ysgrifennydd y Cabinet.