3. Pa asesiad y mae'r Prif Weinidog wedi'i wneud o rôl gweithwyr proffesiynol perthynol i iechyd a gofal cymdeithasol o ran cyflawni blaenoriaethau Llywodraeth Cymru sy'n ymwneud â hybu iechyd a llesiant gydol oes? OAQ(5)0160(FM)

Rwy'n ddiolchgar i'r Aelod am y cwestiwn hwn, oherwydd gan mai nhw yw arwyr di-glod y gwasanaeth iechyd mewn sawl ffordd. Maent yn gweithio yn y gymuned ac mewn gofal sylfaenol, ac, wrth gwrs, maent yn darparu llawer o ofal ataliol, sydd yn anodd ei fesur ynddo’i hun, oherwydd sut mae mesur rhywbeth sy'n atal rhywbeth a fyddai wedi digwydd yn y dyfodol? Wrth gwrs, maent yn helpu i ymdrin ag osgoi derbyn cleifion, fel nad oes yn rhaid i fwy o bobl fynd i'r ysbyty, ond eu bod yn cael y gefnogaeth i aros gartref.

Diolchaf i'r Prif Weinidog am yr ateb yna. Mae’n well i mi ddatgan buddiant, gan fod fy ngwraig—mae yn y gofrestr o fuddiannau—yn radiograffydd. Mae ganddi hefyd ddwylo oer iawn, felly rwyf yn rhybuddio pobl ymlaen llaw. [Chwerthin.] Yng Nghymru, mae 50 y cant o bobl— [Torri ar draws.] Mae ganddi [Chwerthin.].  Bydd hanner cant y cant o boblogaeth Cymru dros 65 oed erbyn 2037. Mae cyfran uwch o bobl sydd dros 85 oed erbyn hyn. Mae'r cynnydd mewn cyflyrau cronig a dau gyflwr cronig ar yr un pryd, gan arwain at anghenion iechyd cymhleth, wedi ei ddogfennu ac mae yno i bawb ei weld. Bydd hyn yn golygu bod yn wirioneddol benderfynol i gyflawni strategaeth Llywodraeth Cymru ac i gyfochri’r gweithlu â gofal sylfaenol a’i gynyddu i sefyllfa lle y gallwn mewn gwirionedd gadw pobl mewn gwasanaeth lles, nid gwasanaeth achub a salwch. Felly, a wnaiff ef longyfarch fy ngwraig a phawb sy'n gweithio mewn proffesiynau iechyd a gofal cymdeithasol perthynol, a llongyfarch Dave Rees hefyd am gynnal digwyddiad yr wythnos diwethaf lle yr oedd yr holl broffesiynau hynny yn bresennol? Maent yn haeddu ein diolch a'n diolchgarwch. Mae ganddynt ran enfawr i'w chwarae.

Mi wnaf ymuno, wrth gwrs, â’r Aelod i longyfarch yr Aelod dros Aberafan. Nid wyf yn siŵr y bydd y cytgord yn teyrnasu yn ei dŷ ef heno o ystyried yr hyn a ddatgelwyd i ni o ran gwybodaeth. Ond mae e’n iawn: yr her sy'n ein hwynebu yn y dyfodol yw, wrth i bobl fynd yn hŷn—bydd, bydd llawer o'r bobl hynny yn fwy ffit pan fyddant yn hŷn, ond, yn anochel, mae pobl yn cael nifer o gyflyrau bach sydd, gyda'i gilydd, yn ei gwneud yn anodd iddynt fyw eu bywydau yn y ffordd y byddent yn dymuno. Mae'n anghyffredin i rywun fod ag un cyflwr difrifol iawn sy'n ei wneud yn anabl. Yn aml iawn, cyfuniad o wahanol bethau ydyw. Beth, felly, y gall y gweithwyr proffesiynol perthynol iechyd ei wneud? Wel, canfod problemau yn gynnar ac ymyrraeth brydlon fel yr ymdrinnir â phethau yn gynnar; atal derbyniadau; rhyddhau wedi’i hwyluso; adsefydlu ac ailalluogi—pwysig iawn, yn amlwg; cefnogaeth ar gyfer cyflyrau cronig hefyd, fel nad oes yn rhaid i bobl â chyflyrau cronig fynd yn ôl yn barhaus i'r ysbyty er mwyn ymdrin â chyfnod gwaeth penodol mewn cyflwr cronig; ac, wrth gwrs, yr hyn y maent yn ei wneud o ran bod yn gallu ychwanegu at dîm amlasiantaethol ac amlddisgyblaethol i helpu'r unigolyn. Rydym yn gwybod y bydd, yn y dyfodol, mwy o bwysau wrth i bobl fyw'n hirach— rhywbeth i'w groesawu—ond mae hefyd eiddilwch o ran y corff dynol na allwn ddeddfu ar ei gyfer, a bydd mwy a mwy o bobl, wrth iddynt fynd yn hŷn, angen cymorth â’r hyn a allai fod yn nifer o gyflyrau llai, ond er hynny, sydd yn sylweddol iddyn nhw fel unigolyn.

Rwyf wedi ymweld yn yr wythnosau diwethaf â dwy fferyllfa yn fy etholaeth i—fferyllfa Rowlands yn Llanfair Pwllgwyngyll a fferyllfa Boots yn Llangefni. Mae fferyllfeydd, wrth gwrs, yn chwarae rhan hanfodol o fewn y ddarpariaeth ehangach o ofal sylfaenol ac mi fyddwn i’n sicr yn dymuno gweld y ddarpariaeth honno yn cael ei hymestyn. A ydy’r Prif Weinidog yn cytuno â mi bod angen cael gwared ar rai o’r rhwystrau sy’n atal fferyllfeydd rhag gallu chwarae eu rhan i’r eithaf, yn cynnwys rhoi’r gorau i’r gwaharddiad ar hysbysebu rhai o’u gwasanaethau nhw, er enghraifft brechiadau y ffliw a gwasanaethau o ran atal ysmygu ac ati?

Mae hynny’n iawn, a bydd yn rhan o’r Mesur iechyd cyhoeddus. Mae’n bwysig dros ben fod unrhyw rwystrau sydd heb unrhyw synnwyr yn mynd. Ond rŷm ni’n gwybod, wrth gwrs, fod fferyllfeydd yn chwarae rhan hanfodol bwysig o ran sicrhau bod pobl yn gallu cael cyngor heb orfod mynd at y meddyg teuluol, a hefyd, wrth gwrs, byddwn ni’n moyn ymestyn y gwasanaethau sydd ar gael o fferyllfeydd yn y pen draw, gan gofio’r ffaith nawr bod mwy a mwy ohonyn nhw wedi cael yr hyfforddiant clinigol sydd ei angen er mwyn eu bod nhw’n gallu gweithredu’r gwasanaethau hynny.

Brif Weinidog, rwyf innau hefyd yn rhannu'r edmygedd a grybwyllir yma o’r swyddi y mae ein gweithwyr proffesiynol iechyd a gofal cymdeithasol yn ymgymryd â hwy ledled y wlad. Mae'r dull amlddisgyblaethol a ddarperir i gleifion gan feddygon gan weithio'n agos gyda gweithwyr proffesiynol o'r fath wedi profi i fod yn effeithiol iawn, yn enwedig yn y byrddau iechyd lle mae ganddynt gyfarwyddwr therapi ac iechyd gwyddorau ar eu byrddau. Gallwch weld hynny drwy’r enghreifftiau o rai a gydnabyddir fel enghreifftiau da ledled Cymru. Felly, Brif Weinidog, beth allech chi ei wneud i ymwreiddio’r swyddogaeth hon, o gofio bod natur y ddarpariaeth gofal iechyd yn newid yn gyson, ac a wnewch chi adolygu neu addo trafod â'ch cydweithwyr yr adolygiad o hyfforddiant datblygu perfformiad parhaus gyfer y bobl hyn fel y gallwn nodi a pharatoi yn well ar gyfer y genhedlaeth nesaf o gyfarwyddwyr therapïau a gwyddorau iechyd?

Gwnaf, ond yn gyntaf oll byddem yn disgwyl i fyrddau iechyd lleol weld beth sy'n gweithio mewn byrddau iechyd eraill ac yna defnyddio’r arfer gorau hwnnw, a chymhwyso’r arfer gorau hwnnw, yn eu hardaloedd eu hunain. Pan fo tystiolaeth fod yr arfer hwnnw’n gweithio'n dda, yna yn amlwg byddem yn awyddus iddynt edrych arno i weld os yw'n addas yn eu hardal eu hunain ac, os felly, gweithredu hynny. Pan ddaw i DPP, mae llawer o weithwyr proffesiynol, wrth gwrs, yn cael eu llywodraethu gan gyrff proffesiynol nad ydynt, ohonynt eu hunain, wedi eu datganoli, os caf ei roi felly, ac mae ganddynt eu gofynion eu hunain ar gyfer DPP. Ond os yw hynny’n broblem, yna mae'n rhywbeth, wrth gwrs, y gallai’r Gweinidog efallai edrych arno, er mwyn gweld sut y gallai sefyllfa’r cyfarwyddwyr yr ydych wedi cyfeirio ati gael ei chryfhau yn y dyfodol.