Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau, ac yn gyntaf yr wythnos yma, Arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew R.T. Davies.

Diolch i chi, Lywydd. Brif Weinidog, yn aml iawn yn ystod cwestiynau i'r Prif Weinidog rydych yn siarad yn faith am yr hyn y mae Llywodraeth y DU yn ei wneud. Felly, ar gyfer y cwestiwn hwn, hoffwn ganolbwyntio ar yr hyn yr ydych yn ei gredu fyddai’r canlyniad gorau o arweinyddiaeth Jeremy Corbyn. A ydych chi’n credu y byddai cael Jeremy Corbyn fel y prif weinidog nesaf er budd pennaf y Deyrnas Unedig?

Ydw.

Mae'n braf gweld eich bod yn mynd i chwarae eich rhan yn y drioleg, felly, o dranc y Blaid Lafur drwy ei gael ef yn Brif Weinidog, oherwydd ysgrifennwyd y nodyn hunanladdiad hiraf posibl yn 1983 ar gyfer y Blaid Lafur, a, thrwy gael Prif Weinidog sy'n cyflawni dros Gymru, mae'n hanfodol bod gennym y person hwnnw yn Rhif 10. Fe aethoch chithau i'r Gynhadledd — [Torri ar draws.]

A gawn ni glywed cwestiynau arweinydd y Ceidwadwyr, os gwelwch yn dda, mewn tawelwch, heb unrhyw ymgais gan Weinidogion i helpu'r Prif Weinidog?

Mae ef angen yr holl gymorth y gall ei gael. [Chwerthin.] Brif Weinidog, fe aethoch chithau hefyd i gynhadledd y Blaid Lafur yn Lerpwl a lansio strategaeth yno—rhaglen Plant Iach Cymru, rhywbeth yr ydym yn llwyr gefnogi ar y meinciau hyn, oherwydd, pan edrychwch ar y mynegeion yn ymwneud ag iechyd plant, maent yn eithaf dychrynllyd, a dweud y lleiaf, yma yng Nghymru. A, mewn gwirionedd, nid yw’r rhan fwyaf o’r prif fynegeion wedi symud ers 2007 yma yng Nghymru. A allwch chi ddweud wrthym sut y bydd y Llywodraeth yn symud y strategaeth hon yn ei blaen ac, yn bwysig, pa linellau cyllideb yr ydych wedi’u cytuno—rwyf yn gwerthfawrogi y cyhoeddwyd datganiad ddoe, ond nid oedd fawr yn y datganiad hwnnw Brif Weinidog—pa linellau cyllideb sydd wedi eu cytuno i symud y polisi hwn yn ei flaen, a faint o nyrsys cymunedol ychwanegol fydd gennym ni erbyn 2021, gan ein bod yn gwybod bod nifer y nyrsys cymunedol yn lleihau yng Nghymru?

Bydd hyn yn cael ei archwilio, wrth gwrs, pan fydd y gyllideb yn cael ei chreu, ac, yn rhan o'r addewidion a wnaethom i bobl Cymru yn ôl ym mis Mai, rydym yn bwriadu parhau â'r sefyllfa lle mae anghydraddoldebau iechyd yn lleihau. Yr hyn yr ydym wedi ei weld, wrth gwrs, gyda'r dreth ystafell wely a gyda thoriadau i fudd-daliadau lles yw bod anghydraddoldeb wedi cynyddu yng Nghymru, a byddwn yn gwneud yr hyn a allwn i frwydro yn erbyn hynny. Rwy'n ddiolchgar iddo am grybwyll cynhadledd fy mhlaid fy hun. Os yw'n dymuno, wrth gwrs, chwarae mwy o ran yn hynny, yna gall wneud cais i ymuno, er na allaf warantu y bydd ei gais yn cael ei dderbyn.

Brif Weinidog, mae'r Blaid Lafur yn gwneud pob ffafr o fewn ei gallu i'r Ceidwadwyr a phartïon eraill ar hyn o bryd—hir, hir y pery hynny. Fel yr wyf yn dweud, rydym bellach i mewn i gyfnod y drioleg, ydym, oherwydd cawsom y dilyniant yn 2015, do fe gawsom.

Ond roedd y pwynt arall a godwyd yr wythnos diwethaf, gan fy nghydweithiwr, David Melding, ar bolisi’r Llywodraeth—am na chawsom ateb i fy ail gwestiwn gennych chi, felly mae'n amlwg nad oes llinell gyllideb wedi’i nodi hyd yn hyn, na strategaeth wedi’i datblygu i gynyddu niferoedd nyrsys cymunedol—yn ymwneud â thai. Ac, yn y rhaglen lywodraethu, gwnaethoch, er clod i chi, nodi eich bod yn awyddus i ddatblygu 20,000 o unedau tai cymdeithasol erbyn 2021. Ond nid oedd unrhyw atebion i'r hyn y mae'r argyfwng tai presennol ei wynebu, y tai newydd yn y farchnad dai, lle y gwelsom ostyngiad o 7 y cant mewn tai newydd yng Nghymru y llynedd. Felly, sut y mae eich Llywodraeth yn mynd i gyflawni ei thargedau tai cymdeithasol, ac, yn bwysig, sut mae'n mynd i greu mwy o weithgarwch yn y farchnad dai yn gyffredinol fel, erbyn 2021, y gallwn fod yn cyrraedd y targed o 12,000 o unedau y flwyddyn, yn hytrach na'r 8,000 yr ydym yn ei gyrraedd ar hyn o bryd?

Wel, mae'n sôn am y materion cyllidebol. Unwaith eto, byddant yn rhan o'r gyllideb pan gaiff ei chyhoeddi er mwyn i’r holl Aelodau ei gweld. Mae gennym ein targed o 20,000. Bydd y Gweinidog yn egluro i'r Cynulliad sut y caiff y targed hwnnw ei gyflawni. Rydym wedi cyflawni’r targedau hynny yn y gorffennol. Rydym yn sefyll ar ein hanes. Mae'n sôn am drioleg. Ail ran y drioleg, wrth gwrs, oedd trechu a lleihau aelodau’r Blaid Geidwadol yn yr etholiadau ym mis Mai.

Arweinydd UKIP, Neil Hamilton.

Diolch fawr, Lywydd. Yn y ddogfen y Llywodraeth, 'Symud Cymru Ymlaen', mae’r adran ar iechyd yn dweud,

'Rydym wedi ymrwymo i helpu i wella iechyd a lles i bawb.'

Ond, fel y bydd y Prif Weinidog yn gwybod, mae llawer o rannau o Gymru lle mai dim ond dyhead yw hynny. Ac, yng Ngwynedd yn arbennig, yn yr ardal o amgylch Blaenau Ffestiniog, mae’r hanes yn union i'r gwrthwyneb. Yn y saith ardal les a ddiffinnir gan Gyngor Gwynedd, mae ysbyty cymuned ym mhob un heblaw am Flaenau Ffestiniog. Ac, ers 2013, rydym wedi gweld cau'r ysbyty coffa, colli gwelyau ysbyty, cau'r gwasanaeth pelydr-x, cau'r uned mân anafiadau, cau clinigau teledermatoleg a gwasanaethau therapi, mae dwy feddygfa cangen wledig wedi cau, ac mae'r practis meddyg teulu ym Mlaenau Ffestiniog a oedd i fod i gael pedwar o feddygon llawn amser, ond dim ond un meddyg cyflogedig ac amrywiaeth o feddygon locwm sydd yno. Cyn belled ag y mae Blaenau Ffestiniog yn y cwestiwn, nid oes ganddynt wasanaeth iechyd gwladol, ond mae gwasanaeth iechyd syniadol. Beth mae e'n mynd i’w wneud am hyn?

Wel, yn gyntaf oll, rydym wedi bod yn buddsoddi, fel y byddwn ym Mlaenau Ffestiniog, mewn canolfannau iechyd newydd sbon ar draws Cymru gyfan. Nid ydym yn gweld cadw hen adeiladau dim ond er mwyn gwneud hynny fel y dyfodol ar gyfer y gwasanaeth iechyd. Mae'n hynod o bwysig bod Blaenau a chymunedau eraill yn cael mynediad at y cyfleusterau mwyaf cyfredol a modern â phosibl, ac mae enghreifftiau o hynny o amgylch Cymru, a dyna yn union yr hyn yr ydym eisiau ei gynnig i bobl Blaenau.

Wel, mae gan bob un o'r chwe ardal lles eraill wedi cael ysbyty sydd ar agor am 24 awr y dydd. Bydd y ganolfan iechyd ym Mlaenau ar agor am ddim ond 10 awr y dydd. Mae hynny'n annerbyniol. Y dyhead yw bodloni anghenion y boblogaeth leol a sicrhau bod gwasanaethau'n cael eu darparu mor agos i gartrefi cleifion ag sy'n bosibl. Mae cyrraedd Ysbyty Gwynedd o Flaenau Ffestiniog yn daith dwy ffordd o 80 milltir, neu siwrnai, ac, i lawer o bobl oedrannus, a phobl ar incwm isel, mae hyn yn golygu nad yw'r gwasanaeth iechyd gwladol mewn gwirionedd yn rhad ac am ddim yn y man darparu iddyn nhw oherwydd bod yn rhaid iddyn nhw dalu i fynd yno. Mae Gweinidogion, yn anffodus, wedi gwrthod ymyrryd yn yr achos hwn—yr Ysgrifennydd Cabinet presennol a'i ragflaenydd, Mark Drakeford—oherwydd eu bod yn dweud bod y penderfyniad i gau gwasanaethau lleol wedi ei gytuno yn lleol, ond, wrth gwrs, Betsi Cadwaladr a gytunodd i wneud hynny yn lleol. Pan ofynnwyd i bobl leol drwy refferendwm cymunedol, pleidleisiodd bron i 100 y cant o bobl yn erbyn cau’r gwasanaethau hynny. Felly, rwy'n gofyn i'r Prif Weinidog nawr, a wnaiff ef annog ei gydweithiwr, Ysgrifennydd y Cabinet, i ymyrryd yn bersonol yn yr achos hwn?

Mae'n ymddangos ei fod yn gwneud achos dros sefydlu ysbyty cyffredinol dosbarth yn yr ardal os yw'n dweud bod teithio yn broblem. Ydy mae e’n broblem. Rydym yn gwybod bod teithio mewn rhai rhannau o Gymru yn golygu bod yn rhaid i bobl deithio ymhellach na'r arfer, ond mae hynny oherwydd eu bod yn cael gwell gwasanaeth nag ysbyty cyffredinol dosbarth. Yr hyn sydd gennym, wrth gwrs, yw Ysbyty Alltwen, sydd, rwy’n credu, tua 7 milltir o Flaenau Ffestiniog, ac yn wir yr addewid o fuddsoddiad i gyfleusterau iechyd newydd, fel nad oes yn rhaid i bobl fynd i'r ysbyty yn y lle cyntaf. Ers llawer, llawer iawn o flynyddoedd, bu gennym wasanaeth iechyd yn y wlad hon a oedd â phwyslais ar yr ysbyty. Rydym yn bwriadu sicrhau y gall mwy a mwy o bobl aros gartref, cael y cymorth sydd ei angen arnynt gartref, heb orfod mynd i'r ysbyty.

Mae'r rhestr o wasanaethau sydd wedi’u cau yr wyf newydd ei darllen ar goedd yn dangos mai dim ond dyhead yw hynny—yr hyn y mae'r Prif Weinidog newydd ei ddweud. Mae pobl ym Mlaenau yn teimlo bod gwahaniaethu yn eu herbyn ymhlith yr holl ardaloedd lles sy'n cael eu nodi gan gyngor sir Gwynedd. Beth sydd gan Dywyn, er enghraifft, nad oes gan Flaenau Ffestiniog o ran anghenion iechyd y bobl? Rwy’n gofyn y cwestiwn syml hwn i'r Prif Weinidog: a wnewch chi annog Ysgrifennydd y Cabinet i gwrdd â dirprwyaeth o Flaenau Ffestiniog er mwyn i ni gael dadlau achos hawliau’r ardal bwysig hon i well triniaeth yn rhan o amcan cyffredinol y Llywodraeth a nodwyd yn ei dogfen chwyddedig yr wythnos diwethaf?

Mae'n gwbl hanfodol bod yr ardal yn cael gwell triniaeth; dyna pam yr ydym yn buddsoddi mewn cyfleusterau iechyd. Mae angen iddo fynd i siarad â phobl, er enghraifft, ar Lannau Dyfrdwy, lle yr agorwyd cyfleuster iechyd newydd sbon, neu bobl, yn wir, ym Mhort Talbot, ym Maglan, gyda'r ysbyty Castell-nedd Port Talbot— y ganolfan iechyd newydd sbon yn y fan honno—neu Lanfair-ym-Muallt, gyda'r ganolfan iechyd newydd sbon yno. Rydym yn darparu cyfleusterau y mae pobl eu hangen ar gyfer y dyfodol, ac yn bwysig, y cyfleusterau sy’n llunio’r dyfodol cyn belled ag y mae gwasanaeth iechyd yr unfed ganrif ar hugain yn y cwestiwn, gan sicrhau bod llai a llai o bobl yn gorfod aros yn yr ysbyty, yn hytrach na gwneud pethau yn yr un hen ffordd, lle mae pobl yn aros yn yr ysbyty pan nad oes angen iddynt wneud hynny.

Arweinydd yr wrthblaid, Leanne Wood.

Diolch, Lywydd. Brif Weinidog, faint o blant sy’n aros am fwy na phedwar mis am apwyntiad cyntaf gyda gwasanaethau iechyd meddwl plant a'r glasoed?

O ran gwasanaeth iechyd meddwl plant a’r glasoed, rydym wedi buddsoddi’n drwm— £6.6 miliwn i'r gwasanaeth. Roedd y galw yn fwy na'r cyflenwad, mae cymaint â hynny’n wir, a dyna pam, wrth gwrs, yr ydym wedi cyfateb hynny â'r buddsoddiad ychwanegol sydd wedi ei wneud. Mae'n golygu, wrth gwrs, bod y niferoedd sy'n aros a'r amseroedd y mae pobl ifanc yn aros wedi mynd i lawr.

Brif Weinidog, rwyf yn gofyn i chi am ffigur, a'r union nifer yr oeddech yn chwilio amdano yw 1,174 o blant yn aros am bedwar mis. Ac nid yw'n wir i ddweud bod y ffigur hwnnw wedi gostwng, gan fod y ffigur hwnnw wedi treblu bron dros y tair blynedd ers 2013. Rydym ni i gyd yn gwybod bod buddsoddi yn y blynyddoedd cynnar yn hanfodol ar gyfer canlyniadau cadarnhaol mewn addysg ac iechyd, ac yn arbennig wrth atal rhai o'r problemau sy’n gallu codi yn ddiweddarach mewn bywyd. Mae datblygiadau mewn niwrowyddoniaeth yn dangos y gall blynyddoedd cynnar yr arddegau fod yr un mor hanfodol ar gyfer datblygiad person â’r blynyddoedd cynnar.

Ymwelais â’m hen ysgol ddydd Gwener diwethaf, a dywedwyd wrthyf fod cyfraddau hunan-niweidio wedi cynyddu’n aruthrol yng Ngholeg Cymunedol Tonypandy, ac nid wyf yn meddwl am funud bod hwnnw'n achos unigol. Mae iselder, pryder a hunan-niweidio wedi mynd yn rhy gyffredin ymhlith cenhedlaeth sydd â llawer o bryderon am bethau fel contractau dim oriau, dyled myfyrwyr enfawr a chyni diddiwedd. Nid yw'r bobl ifanc hynny wedi eu cwmpasu gan yr ymyraethau sydd ar gael i blant o dan saith oed. Gall y pethau a all fynd o chwith yn yr arddegau achosi problemau am oes, a gwelais hynny dim ond yn rhy dda yn fy swydd flaenorol fel swyddog prawf. Brif Weinidog, a wnewch chi sefydlu rhaglen ar gyfer plant yn eu harddegau a chyn eu bod yn eu harddegau i fynd ochr yn ochr â'ch rhaglen Plant Iach Cymru, ac a ydych chi’n fodlon edrych ar y rhan y gallai ymwybyddiaeth fyfyriol ei chwarae mewn rhaglen o'r fath?

Wel, yn gyntaf oll, crybwyllwyd ymwybyddiaeth fyfyriol ym maniffesto Llafur Cymru fel rhywbeth y gellid edrych arno. Pan fyddwn ni’n sôn am iechyd plentyn hyd at saith mlwydd oed, mae’n rhaid i hynny gynnwys pob math o iechyd, gan gynnwys iechyd meddwl hefyd. Mae hynny'n rhywbeth a fydd yn cael ei gymryd i ystyriaeth wrth ddatblygu'r rhaglen.

Yr ail bwynt yw hwn: mae hi'n iawn, rydym yn gweld achosion lle mae pobl ifanc yn canfod eu hunain o dan lawer o straen. Mae seiber-fwlio yn un maes, yn arbennig, nad oedd yn rhaid iddi hi na minnau ymdopi ag ef ac mae’n rhywbeth sydd yn broblem wirioneddol, ac mae'r rhaglen addysg mewn ysgolion i ymdrin â hynny yn bwysig. Y ffaith fod cwnselwyr yn yr ysgolion uwchradd—mae hynny'n bwysig er mwyn helpu pobl ifanc ac, wrth gwrs, yn y pen draw, gwneud yn siŵr bod yr adnoddau ar gael ar gyfer CAMHS. Mae'r adnoddau wedi eu sefydlu ac rwyf yn llwyr ddisgwyl i'r amseroedd aros a’r niferoedd leihau wrth i’r adnoddau hynny weithio drwy'r system.

Brif Weinidog, mae hanes eich Llywodraeth ar helpu pobl ifanc sydd ag iechyd meddwl gwael yn warthus, ac mae hynny heb sôn am y plant a phobl ifanc nad ydynt hyd yn oed yn cyrraedd y system. Mae'r gyfradd marwolaethau ar gyfer pobl yn eu harddegau rhwng 15 a 19 oed yn uwch yng Nghymru nag yw yn Lloegr, ac ni fu unrhyw leihad mewn marwolaethau o anafiadau bwriadol ymhlith y grŵp oedran hwnnw, rhwng 10 a 18 oed, mewn tri degawd. Mae archwiliad cenedlaethol o achosion marwolaethau plant wedi awgrymu nad oedd nifer o bobl ifanc a fu farw o ganlyniad i hunanladdiad wedi cael unrhyw gysylltiad o gwbl â'r gwasanaethau iechyd meddwl, ac, ar gyfer y rhai a oedd wedi cael cysylltiad, cafwyd problemau gyda gwasanaethau yn methu â chysylltu â chleifion nad oeddent wedi dod i’w hapwyntiadau cyntaf. Fe wnaethoch gyfaddef unwaith, Brif Weinidog, nad oedd eich Llywodraeth wedi talu digon o sylw wrth ymdrin ag addysg. A wnewch chi nawr dderbyn nad yw eich Llywodraeth wedi talu digon o sylw i iechyd meddwl plant a phobl ifanc? A wnewch chi nawr dderbyn bod hyn yn argyfwng ac a wnewch chi ddweud wrthym beth, ar ôl 17 mlynedd o arwain y Llywodraeth yma yng Nghymru, yr ydych chi’n bwriadu ei wneud am hyn?

Mae'n rhaid i mi ddweud wrth arweinydd yr wrthblaid, fy mod wedi cael profiad o hyn, fel y cafodd fy etholwyr, pan gafodd y dref yr wyf yn ei chynrychioli ei brandio fel rhyw fath o brifddinas hunanladdiad, pryd yr oedd gennym newyddiadurwyr rheibus yn cyrraedd o Lundain a oedd yn ceisio cwestiynu pobl ifanc y tu allan i'r coleg lleol ac yn ceisio awgrymu iddynt ei bod yn well bod yn farw na byw yn yr ardal. Dyna'r union eiriau a ddefnyddiwyd. Nid oedd y bobl ifanc hynny a laddodd eu hunain, ar y cyfan, yn adnabod ei gilydd, er gwaethaf yr hyn a awgrymwyd gan y wasg. I ddod at y pwynt yr oedd hi’n ei wneud, roedd llawer ohonynt nad oedd ganddynt unrhyw gysylltiad â gwasanaethau iechyd meddwl. Roeddent yn syndod—roedd yr hyn a ddigwyddodd yn syndod i'w teuluoedd. Nid oeddent wedi cael unrhyw rybudd. Mewn rhai ffyrdd, dyna’r drychineb fwyaf oll, oherwydd bod pobl—[Torri ar draws.] Mae'n bwynt pwysig: dyma'r drasiedi fwyaf oll, pan fo gennych bobl ifanc nad ydynt yn hysbys i'r system ac nad ydynt wedi nodi eu hunain i'r system.

Gofynnodd beth sy'n cael ei wneud. Rwyf eisoes wedi crybwyll yr arian sydd wedi cael ei roi i mewn i CAMHS. Mae'n wir i ddweud bod y galw am CAMHS yn sylweddol, a dyna pam, wrth gwrs, yr ydym wedi darparu mwy o adnoddau ar gyfer CAMHS er mwyn gwneud yn siŵr bod mwy o bobl ifanc yn cael eu nodi. Yn ogystal â hynny, wrth gwrs, mae gennym wasanaethau cwnsela yn yr ysgolion uwchradd er mwyn i bobl ifanc allu mynd i siarad â phobl yn gynnar. Mae hynny'n mynd â ni ymhell y tu hwnt i’r hyn a arferai fod yn wir yng Nghymru.