10. A wnaiff y Gweinidog roi’r wybodaeth ddiweddaraf am bob ymgais i fynd i’r afael â bwlio homoffobig, deuffobig a thrawsffobig mewn ysgolion? OAQ(5)0027(EDU)

Diolch i chi, Hannah. Rwyf am ei gwneud yn glir na fyddaf yn goddef unrhyw fwlio yn y system addysg yng Nghymru. Rwy’n disgwyl y bydd ysgolion a gwasanaethau addysg yn ei gwneud yn glir fod pob math o fwlio yn hollol annerbyniol ac yn mynd ati’n egnïol i ymdrin ag unrhyw ddigwyddiadau, gan sicrhau bod y disgyblion yn cael eu cefnogi’n briodol.

Diolch. Rwy’n croesawu eich ymrwymiad yn y maes hwn, Ysgrifennydd y Cabinet, a’r amser rydych wedi’i roi hefyd i gyfarfod â mi a fy nghyd-Aelod, Jeremy Miles, i drafod hyn. Un o’r pethau y buom yn siarad amdano yn y cyfarfodydd hynny oedd yr enghreifftiau o arferion gorau sy’n digwydd mewn ysgolion ledled Cymru. A wnewch chi ymrwymo, Ysgrifennydd y Cabinet, i ymweld â rhai o’r ysgolion hyn i weld yr arferion gorau ar waith?

Diolch i chi, Hannah. Rwy’n ddiolchgar iawn i chi a Jeremy am arwain yr agenda hon ac am ddod i fy ngweld cyn toriad yr haf i siarad am bwysigrwydd yr agenda hon. O ganlyniad i’r cyfarfod hwnnw, rwy’n sefydlu grŵp gorchwyl arbenigol i fy nghefnogi i a swyddogion yn well o ran sut y gallwn gefnogi ysgolion gyda’r agenda hon. Yr hyn rydym yn ymwybodol ohono, o ‘r ymchwil, yw bod llawer o ysgolion yn teimlo—ac mae athrawon yn aml yn teimlo—nad oes ganddynt y wybodaeth na’r ddealltwriaeth ynglŷn â’r ffordd orau i fynd i’r afael â rhai o’r sefyllfaoedd hyn. Felly, byddwn yn gofyn i’r grŵp arbenigol ein helpu i ddatblygu adnoddau newydd a fydd ar gael i athrawon i fynd i’r afael â bwlio o bob math i allu rhoi hyder iddynt. Byddwn yn parhau i wneud yr hyn a allwn i gefnogi ysgolion ac athrawon unigol er mwyn sicrhau eu bod wedi’u paratoi yn y ffordd orau i gefnogi eu disgyblion ac i sicrhau bod ein hysgolion yn barthau di-fwlio.

Ysgrifennydd y Cabinet, trefnwyd ymgyrch gan Lindsay Whittle, fy nghyd-Aelod yn y Cynulliad blaenorol, y gwn eich bod yn ei adnabod yn dda, i godi ymwybyddiaeth o broblemau bwlio yn y cymunedau lesbiaidd, hoyw, deurywiol a thrawsrywiol yn ne-ddwyrain Cymru, a sylwodd fod lefel uchel o fwlio mewn ysgolion mewn perthynas â’r agenda honno. Roeddwn yn meddwl tybed a ydych wedi nodi’r ymchwil a wnaeth, ac a gymerodd lawer o amser i’w gwblhau, ac a ydych wedi edrych ar Gymru gyfan mewn perthynas â sut y gallwch fynd i’r afael â hyn ac wedi troi at ei waith ymchwil ef i fod yn sylfaen i’r gwaith posibl hwnnw yn y dyfodol.

Diolch i chi, Bethan. Rwyf ar fai—nid oeddwn yn ymwybodol o fodolaeth gwaith Lindsay, ond gwn fod Lindsay wedi bwrw iddi yn ei holl waith yn ystod ei amser yn y Cynulliad hwn gyda brwdfrydedd a diwydrwydd mawr, ac felly byddwn yn falch iawn o’i weld. Efallai y byddwch cystal â sicrhau fy mod yn cael y gwaith ymchwil hwnnw, oherwydd byddwn yn falch iawn o edrych arno. Yn ogystal â chyfarfod â Hannah Blythyn a Jeremy Miles, mae gennyf gyfarfod i ddod â Stonewall Cymru, cyfarfod â Dangos y Cerdyn Coch i Hiliaeth—rydym yn gweithio gyda hwy—cyfarfod â chynghorydd Llywodraeth Cymru ar drais domestig; rydym yn cyfarfod â chynifer o arbenigwyr ag y gallwn er mwyn gallu defnyddio eu gwybodaeth a’u harbenigedd, fel y gallwn rannu’r wybodaeth a’r arferion da hynny er mwyn sicrhau bod bwlio o bob math, boed yn ymwneud â rhywioldeb rhywun, eu hil, eu crefydd—fel y gallwn gefnogi ysgolion ac unigolion, fel bod plant sy’n mynychu ysgolion yng Nghymru yn teimlo’n ddiogel. Os na allwn wneud hynny iddynt, ni allwn ddisgwyl iddynt ddysgu. Felly mae’n rhaid gwneud yn siŵr mai ein cam cyntaf fydd sicrhau bod ein hamgylcheddau yn ddiogel.

Rwy’n credu bod 13 mlynedd wedi bod ers i mi fynychu cyfarfod Stonewall Cymru am y tro cyntaf—roeddem yn arfer ei alw’n fwlio homoffobig bryd hynny, heb y termau perthnasol ychwanegol a ddefnyddir yn awr. Rwy’n credu eich bod chi’n bresennol bryd hynny hefyd, yn ôl pob tebyg, 13 mlynedd yn ôl. Yn ddiweddar, fodd bynnag, cysylltodd rhieni dyn ifanc a oedd yn dioddef bwlio homoffobig â mi—ni wnaf enwi’r awdurdod lleol—ond er bod yr awdurdod lleol a’r athrawon yn honni bod ganddynt ymwybyddiaeth i allu ymateb, nid oedd hynny’n cael ei ddangos. Ni chawsant wybod am fynediad at wasanaethau eiriolaeth annibynnol nes iddo gysylltu â mi, a chael ei gyfeirio gennyf at Stonewall Cymru. Pa gamau y gallwch eu rhoi ar waith, yr holl flynyddoedd hyn yn ddiweddarach, er mwyn sicrhau bod ysgolion ac awdurdodau lleol yn gwybod y dylent fod yn rhoi gwybod i bobl ifanc o’r fath am eu hawl i eiriolaeth annibynnol ar ddechrau’r broses?

Diolch i chi, Mark, am dynnu fy sylw at y digwyddiad hwnnw. Os hoffech roi manylion llawn yr achos hwnnw i mi, byddwn yn fwy na pharod i edrych arno, ac i ofyn i fy swyddogion edrych i weld a oedd popeth a wnaed yn yr achos penodol hwnnw yn dilyn yr hyn a ddylai fod wedi cael ei wneud. Os byddech cystal â’i anfon ataf, byddwn yn ddiolchgar iawn yn wir. Rydym ar fin adnewyddu strategaeth gwrthfwlio gyfredol Llywodraeth Cymru er mwyn edrych i weld a allwn ei mireinio, ei thargedu’n well, a gwneud yn siŵr ei bod yn gyfoes. Byddaf yn gwneud datganiad i’r Siambr pan fydd y gwaith wedi’i gwblhau.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet.