Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliannau 1 a 3 yn enw Paul Davies, a gwelliant 2 yn enw Jane Hutt. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliant 2 yn cael ei ddad-ddethol.

Symudwn ymlaen at eitem 4, sef dadl Plaid Cymru ar y stryd fawr a chanol trefi. Galwaf ar Sian Gwenllian i gynnig y cynnig—Sian.

Cynnig NDM6112 Rhun ap Iorwerth

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn cydnabod pa mor bwysig yw stryd fawr fywiog ac amrywiol er mwyn cefnogi mentrau lleol.

2. Yn gresynu bod nifer y siopau gwag ar ein stryd fawr yn gyson uwch na’r cyfartaledd ar gyfer y DU.

3. Yn gresynu at golli asedion cymunedol neu wasanaethau lleol o ganlyniad i’r defnydd ysgafn o’r stryd fawr yng Nghymru.

4. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sefydlu cronfa newydd a fydd yn galluogi awdurdodau lleol a grwpiau cymunedol i gynnig cyfleusterau parcio am ddim mewn trefi ledled Cymru, a rhoi hwb hanfodol i adfywio canol trefi.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Lywydd, ac rydw i’n cynnig y cynnig yn enw Plaid Cymru. Mae Plaid Cymru eisiau adfer balchder yn ein trefi drwy sicrhau ein bod ni’n mynd i’r afael â’r dirywiad y mae cynifer ohonyn nhw wedi ac yn ei wynebu. Y dyddiau yma, mae nifer o ganolau ein trefi yn hanner gwag ac yn llawn o siopau sydd â’u ffenestri wedi’u bordio i fyny. Yn y fath amgylchedd, nid yw’n syndod bod llawer o bobl yn dewis mynd i barciau manwerthu ar gyrion trefi, gwneud eu siopa ar-lein, neu neidio yn y car i fynd i rywle arall.

Mae gan Lywodraeth Cymru ran i’w chwarae mewn adfer balchder canol ein trefi. Rŷm ni am iddyn nhw fod yn ardaloedd deniadol y mae pobl yn dewis treulio eu hamser rhydd ynddyn nhw i siopa ac i gymdeithasu.

Mae gan ganol trefi llwyddiannus lawer o weithgareddau i’w cynnig er mwyn denu ymwelwyr. Mae’n rhaid inni sicrhau bod trefi’n gallu cynnig amrywiaeth o weithgareddau diwylliannol a gwasanaethau lleol hefyd, ochr yn ochr â siopau, er mwyn cynyddu nifer yr ymwelwyr.

Mae ffigurau nifer ymwelwyr yn rhoi darlun clir o sefyllfa rhai o’n trefi ni ledled Cymru. Ers 2012, mae gostyngiad sylweddol mewn rhai trefi. Er enghraifft, y Fenni—mae 39 y cant yn llai yn ymweld â chanol y dref honno—yr Wyddgrug, 28 y cant yn llai; Aberystwyth, 18 y cant yn llai. Mae hyn, wrth gwrs, yn arwain at gau siopau ac at asedion cymunedol a gwasanaethau lleol yn diflannu. Efallai bod hynny, wrth gwrs, yn rhan o’r dirywiad parhaol mewn cyfradd siopau gwag. Mae’r ffigurau diweddaraf gan y Local Data Company yn dangos mai Cymru sydd â’r gyfradd siopau gwag cenedlaethol uchaf yn y Deyrnas Unedig—Cymru, 15 y cant; yr Alban, 12 y cant; Lloegr, 11 y cant. Mae Casnewydd, er enghraifft, yn un o’r trefi neu ddinasoedd sy’n perfformio gwaethaf ym Mhrydain, gyda chyfradd o siopau gwag o dros 25 y cant. Ym Mangor, yn fy etholaeth i, mae 21.8 y cant o’r siopau yn wag—

[Continues.]—in Rhyl, 21.6 per cent of the shops are vacant.

Diolch. Roeddwn yn synnu braidd ynglŷn â’r cyfeiriad at ddirywiad parhaus a nodi’r Fenni wedyn a dweud ei bod i lawr 39 y cant. Rwyf wedi ystyried bod y Fenni’n dref sy’n ffynnu ac mae llawer o fasnach gadarnhaol yno, ac yna yng Nghasnewydd, mae Friar’s Walk a’r datblygiad yno, rwy’n meddwl, wedi arwain at fwy o bobl yn dod yn ôl i ganol y dref. Roeddwn yn meddwl tybed a yw’r ystadegau y mae’r Aelod yn eu dyfynnu’n rhy negyddol, ar gyfer y dref honno a’r ddinas honno o leiaf.

Rydw i’n dyfynnu o ystadegau swyddogol, ac er, efallai, bod yna adegau—y Fenni, er enghraifft, adeg yr ŵyl fwyd, mae’n edrych yn brysur iawn yna, ond pan fyddwch chi’n edrych dros y flwyddyn gyfan, mae’r ffeithiau yn dangos yn wahanol, yn anffodus. Mae’n ddrwg gen i fod yn negyddol, ond dyna ydy’r sefyllfa, ond mae’n cynnig ni yn cynnig ffordd ymlaen a ffordd i wella hynny.

Mae tystiolaeth sy’n dangos bod cyrchfannau y tu allan i ganol trefi sy’n cynnig parcio am ddim ar eu hennill ar draul canol trefi. Mae llawer o gynghorau ar hyd Cymru yn cynnig parcio am ddim—am gyfnod dros y Nadolig, er enghraifft—mewn ymdrech i ddenu pobl i wario yng nghanol ein trefi ni, ond rydym ni’n gwybod am y cyni ariannol sy’n wynebu cynghorau ar hyn o bryd. Felly, beth mae’n cynnig ni’n ei alw amdano fo ydy sefydlu cronfa newydd fydd yn galluogi awdurdodau lleol a grwpiau cymunedol i gynnig parcio am ddim mewn trefi ledled Cymru. Cronfa fuasai hon buasai’n galluogi awdurdodau lleol i wneud cais am grant i’w digolledu nhw, mewn ffordd, am unrhyw ffioedd parcio na fyddan nhw yn eu casglu, ac i gynnig parcio am ddim am ychydig oriau ar gyfer cefnogi trefi sydd wir ei angen. Mi fuasai angen meini prawf penodol ar y gronfa yma er mwyn sicrhau bod y trefi sydd angen yr help yn cael yr help yna. Ond, wrth gwrs, rhan o strategaeth ehangach fyddai’r cynnig parcio am ddim mewn rhai llefydd.

Mae angen iddo fo fod yn rhan o strategaeth sy’n cynnig pethau fel ardrethi busnes. Rhan allweddol o unrhyw strategaeth adfywio ydy edrych ar ardrethi busnes. Rôn i’n hynod o siomedig i weld yn ddiweddar y Llywodraeth yn camu’n ôl o’i haddewid i wella’r system bresennol ar gyfer busnesau bach yng Nghymru. I fod yn glir, nid yw ymestyn y system bresennol ddim yn cyfateb i doriad pellach mewn ardrethi busnes. Ein polisi ni ydy hyn: cynyddu rhyddhad ardrethi busnes fel nad oes angen i dros 70,000 o gwmnïau bach a chanolig dalu treth busnes o gwbl, ac efo 20,000 o fusnesau eraill yn derbyn rhywfaint o ryddhad hefyd.

Hefyd yn rhan o strategaeth adfywio mae ardaloedd gwella busnes yn gallu bod yn llwyddiannus iawn—ardaloedd gwella busnes yn cael eu harwain gan y gymuned fusnes leol, ac wedyn maen nhw’n buddsoddi mewn datblygiadau a chynlluniau wedi eu seilio ar flaenoriaethau lleol. Mae BID Bangor a Hwb Caernarfon, er enghraifft, sy’n ardaloedd gwella busnes, wedi gweld busnesau’n cyfrannu ardoll o 1.5 y cant o’u gwerth trethiannol, a’r cyllid yna wedyn yn cael ei ddefnyddio i fuddsoddi a gwella’r ardal.

A wnaiff yr Aelod ildio?

Gwnaf.

Rwy’n falch eich bod wedi crybwyll ardaloedd gwella busnes. Yn achos y Fenni, a grybwyllwyd yn gynharach, pleidleisiodd y busnesau lleol yno yn erbyn cael ardal gwella busnes mewn gwirionedd, felly a ydych yn derbyn nad dyna’r unig ateb ledled Cymru ar gyfer gwella masnach mewn trefi?

Mae’r dewis i ddigwydd yn lleol, ond rwy’n gwybod yn fy ardal i eu bod nhw yn creu llwyddiant ac wedi cael eu croesawu gan fusnesau lleol. Ond beth roedd y busnesau lleol yna yn ddweud wrthyf i dro ar ôl tro oedd bod costau parcio yn gweithio yn erbyn y gwelliannau maen nhw yn ceisio eu gwneud, felly mae hwn yn ffordd o fynd i’r afael â hynny. Yng Nghaernarfon, er enghraifft, mae yna 347 o fusnesau o fewn yr ardal gwella o’r enw Hwb Caernarfon, ac maen nhw’n codi bron i £400,000 i fuddsoddi mewn gwelliannau yn y dref er mwyn hyrwyddo a gwella rhagolygon economaidd yr ardal. Felly, cefnogi’r busnesau bach yma—dyna ydy’r syniad fan hyn, ac mi fuasai’r gronfa yma yn cyfrannu tuag at wella canol ein trefi, rhywbeth rydym ni i gyd yn gefnogol ohono, rwy’n siŵr.

Diolch yn fawr iawn. Rwyf wedi dethol y gwelliannau i’r cynnig a galwaf ar—. Mae’n ddrwg gennyf, rwyf wedi dewis tri gwelliant i’r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliant 2 yn cael ei ddad-ddethol. Galwaf ar Russell George i gynnig gwelliannau 1 a 3 a gyflwynwyd yn enw Paul Davies.

Gwelliant 1—Paul Davies

Dileu pwynt 4 a rhoi yn ei le:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i gynnig hwb i’r stryd fawr yng Nghymru drwy lunio strategaeth adfywio hirdymor, yn ymgorffori polisi cynllunio, trafnidiaeth gyhoeddus, a meithrin cysylltiadau agosach rhwng busnesau manwerthu ac awdurdodau lleol.

Gwelliant 3—Paul Davies

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y cynnig:

Yn cydnabod pwysigrwydd busnesau sy’n cynnig gwasanaethau ar y stryd fawr.

Cynigiwyd gwelliannau 1 a 3.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy’n falch o gymryd rhan yn y ddadl heddiw. Byddaf yn mwynhau cymryd rhan ynddi oherwydd ei fod yn fater rwy’n teimlo’n angerddol yn ei gylch. Mae’r Ceidwadwyr Cymreig wedi cyflwyno dadleuon ar y mater hwn yn aml iawn, ac mae’n dda ein bod ni wedi cael un arall heddiw; gadewch i ni barhau i’w cael hyd nes y bydd y mater wedi cael ei ddatrys. Rwy’n edrych ymlaen at y dydd pan na fydd gennym ddadleuon ar adfywio ein strydoedd mawr am fod y Llywodraeth a ninnau fel gwleidyddion wedi datrys y problemau. Ond rwy’n cynnig y gwelliannau yn enw Paul Davies.

Dylwn ddweud am ein gwelliannau ein hunain ein bod yn cefnogi cynnig Plaid Cymru heddiw yn fawr iawn, ac rydym yn cefnogi’r egwyddor o barcio am ddim. Rwy’n dadlau’n gryf dros barcio am ddim, yn enwedig parcio am ddim am awr neu ddwy yng nghanol trefi; rwy’n credu bod hynny’n gwbl hanfodol. Dyna yw polisi’r Ceidwadwyr Cymreig wedi bod ers peth amser. Rydym eisiau gwella’r cynnig heddiw drwy ymestyn y mater i gyd-destun ehangach, ond dylwn nodi ein bod yn cefnogi safbwynt Plaid Cymru ar hyn yn fawr iawn.

Nod ein hail welliant yw annog lleoli gwasanaethau yng nghanol trefi. Rwy’n credu nad mater i un Gweinidog yn unig yw hwn, ond i holl Ysgrifenyddion y Cabinet, yn enwedig Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd a llesiant. Cynhaliais ymweliad yn fy etholaeth ddydd Gwener â Dudley Taylor Pharmacies, a chyfarfod â’r rheolwr, Dylan Jones, a hefyd gyda Russell Goodway, o Fferylliaeth Gymunedol Cymru. Pan es i mewn i’r siop yn Llanidloes sylwais ei bod yn mynd yn ôl yn bell iawn. Yn ffodus, rwy’n berson eithaf iach ac nid oes angen i mi fynd i mewn i fferyllfeydd yn aml iawn, ond roedd yn ymestyn yn ôl. Wrth i mi gyrraedd y cefn, roedd yr holl staff yn brysur o gwmpas eu pethau hefyd, a dywedais, ‘Faint o staff sydd yma?’—’Un ar ddeg o staff.’ Ac roedd hi’n amlwg mai’r busnes hwnnw oedd y busnes angor ar y stryd honno. Yr hyn a’m tarodd, wrth i ni gael y drafodaeth am y fferyllfa’n cynnal iechyd y dref, oedd mai’r fferyllfa honno oedd yn cynnal iechyd y stryd fawr mewn gwirionedd. Nid oedd unrhyw awgrym fod unrhyw fygythiad y byddai’r fferyllfa honno’n symud, ond yr hyn a’m tarodd oedd, pe bai’r fferyllfa honno’n bresennol ar strydoedd eraill mewn trefi eraill ledled Cymru, ac nid y fferyllfa’n unig, ond optegwyr a meddygfeydd hefyd wedi’u lleoli ynghanol y dref—. Roeddwn yn mynd i ddweud banciau hefyd, ond yn anffodus, mae Llanidloes yn enghraifft dda o rywle lle bu ganddynt bedwar o fanciau rai blynyddoedd yn ôl, ac yn awr un banc sydd yno a hwnnw’n rhan-amser, felly mae’n anodd denu banciau i ganol ein trefi; mae dim ond eu cadw yno’n waith caled.

Ond rwy’n credu ei bod yn anffodus iawn fod cyfraddau siopau gwag ar y stryd fawr yn parhau i gynyddu, a’u bod yn uwch na chyfartaledd y DU yn gyson hefyd, ac yn deillio o’r nifer isel o ymwelwyr â chanol ein trefi. Yn aml iawn, y rheswm am hyn yw bod adeiladau’n cael eu gadael mewn cyflwr gwael. Enghraifft arall yw tref arall yn fy etholaeth, y Drenewydd, lle mae canolfan siopa Ladywell, yr uned fawr yno, yn wag. Roedd y Co-op yno ychydig flynyddoedd yn ôl, ac mae’r ffaith eu bod wedi symud oddi yno ac wedi mynd bellach wrth gwrs, yn effeithio ar yr holl unedau llai o gwmpas y safle hwnnw hefyd.

Rwy’n hoff o ddefnyddio siopau lleol, pan allaf wneud hynny. O bryd i’w gilydd, byddaf yn siopa yn Tesco pan fydd y siopau llai eraill yn—[Torri ar draws.] Nid yw siopa’n Tesco yn beth drwg; nid wyf yn awgrymu hynny. Ond pan fydd siopau canol y dref wedi cau, yna byddaf yn mynd i Tesco. Nid oes cymaint â hynny o amser er pan oeddwn yn Tesco—a bydd llawer ohonoch sy’n siopa yn gwybod ei fod yn lle da i gynnal eich cymorthfeydd etholaeth—ac roedd rhywun yn rhuthro tuag ataf yn eu rhwystredigaeth. Meddyliais, ‘Maent yn mynd i ddweud rhywbeth wrthyf nawr’, ac yn y bôn, y fersiwn fer oedd, ‘Beth ydych chi’n mynd i’w wneud am yr holl siopau hyn yn cau?’ Roedd ganddynt fasgedaid enfawr o gynnyrch yn gorlifo, a’r cyfan a wneuthum oedd edrych i lawr, edrych yn ôl i fyny arnynt ac rwy’n meddwl eu bod wedi deall beth roeddwn yn ei ddweud.

Ond y mater yn y fan honno yw dweud ein bod yn cydnabod bod y stryd fawr yn newid oherwydd y rhyngrwyd ac o ganlyniad i ganolfannau siopa y tu allan i’r dref; mae’n rhaid i ni gydnabod bod hyn yn digwydd a mynd i’r afael â’r mater drwy ddenu gwasanaethau eraill i mewn i ddefnyddio cyfleusterau canol y dref.

Cefais gyfarfod y bore yma—cyfarfod brecwast, nid cyfarfod ‘Brexit’; cyfarfod brecwast. Roedd ein pwyllgor wedi—[Torri ar draws.] Byddaf mewn trafferth yn awr. Roedd yn—[Torri ar draws.] Roeddwn yn dweud wrth y Siambr fy mod wedi cael cyfarfod brecwast y bore yma. [Chwerthin.] Yn y cyfarfod brecwast y bore yma o Bwyllgor yr Economi, y Seilwaith a Sgiliau, buom yn siarad â busnesau bach—[Chwerthin.] Sut rydw i’n mynd i ddal ati, nawr? Buom yn siarad â busnesau bach am eu pryderon—

Mae eich amser ar ben hefyd. Felly, a wnewch chi orffen yn gyflym iawn nawr, os gwelwch yn dda?

Gorffennaf drwy ddweud mai eu problem fwyaf oedd yr effaith y mae ardrethi busnes yn ei chael ar eu busnesau bach, a’u rhwystredigaeth, a’n rhwystredigaeth ni nad yw ymrwymiad maniffesto o doriadau treth i 70,000 o fusnesau yn doriad treth mewn gwirionedd; nid yw’n ddim mwy na pharhad o’r hyn a oedd yno o’r blaen. Diolch i chi am ganiatáu amser ychwanegol i mi, Ddirprwy Lywydd.

Iawn. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant i gynnig gwelliant 2, a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt, yn ffurfiol.

Gwelliant 2—Jane Hutt

Ym mhwynt 4, dileu ‘Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sefydlu’ a rhoi yn ei le:

‘Yn cytuno i edrych ymhellach ar briodoldeb sefydlu’.

Cynigiwyd gwelliant 2.

Yn ffurfiol.

Diolch. Lee Waters.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy’n credu bod yna rywfaint o dir cyffredin gyda’r cynnig a gyflwynodd Plaid Cymru. Nid oes amheuaeth fod wyneb manwerthu wedi newid yn ddramatig dros yr 20 mlynedd diwethaf, ac nid ydym am i ganol trefi fod yn llefydd i siopau’n unig. Rydym am iddynt fod yn fwy na hynny; rydym am iddynt fod yn ganolfannau i’r gymuned. Ar hynny, rwy’n meddwl y gallwn i gyd gytuno.

Yr hyn a oedd yn ddigalon yn araith Sian Gwenllian oedd y ffocws ar barcio ceir fel y prif ateb i hynny. Rwy’n gweld hynny’n ddigalon am ddau reswm: un yw safonau dwbl, ond hefyd y ffaith ei fod yn gynsail ffug. Yn gyntaf, ar y safonau dwbl: yn Sir Gaerfyrddin, ymgyrchodd Plaid Cymru yn gadarn dros barcio ceir am ddim cyn cymryd rheolaeth ar yr awdurdod lleol. Clywsom am y peth hyd at syrffed, wythnos ar ôl wythnos, a chyn gynted ag y cawsant reolaeth ar y cyngor, nid yn unig eu bod heb gyflwyno parcio am ddim yn ôl eu haddewid, ond fe wnaethant y sefyllfa’n waeth. Maent yn awr yn ehangu Parc Trostre, parc manwerthu ar gyrion y dref, ar yr un pryd â honni eu bod yn dangos cydymdeimlad at ganol y dref.

Maent wedi sefydlu tasglu nad yw’n cyfarfod ac mae’r ardal gwella busnes lleol yn honni nad yw’n cael cefnogaeth gan y cyngor. Ac felly, y geiriau a gawsom am gyflwyno parcio am ddim, ac y clywsoch hwy’n cael eu hailadrodd eto y prynhawn yma—pan gânt y cyfle i’w rhoi ar waith yn ymarferol, nid ydynt yn eu cyflawni.

Y pwynt arall sy’n rhagrithiol yn fy marn i yw hwn: ddoe, fe eisteddom drwy Leanne Wood yn ceryddu’r Llywodraeth am beidio â phwysleisio ei tharged ar gyfer mynd i’r afael â newid hinsawdd yn ddigon cadarn, yn gresynu at y ffaith nad oeddem yn siarad digon am y targed 2020 ac yn pwysleisio pwysigrwydd mynd i’r afael â newid hinsawdd a hynny ar frys. Heddiw, y diwrnod wedyn, dyma bwyslais ar bolisi a fyddai’n gwneud newid hinsawdd yn waeth; byddai’n cynyddu’r ddibyniaeth ar geir. Felly, mae yna wrthddweud mawr yn sail i hyn, ar y naill law yn dweud bod angen i ni feddwl yn wahanol a gwneud yn wahanol, a’r diwrnod wedyn, yn dweud y dylem roi ein holl wyau yn y fasged o gynyddu traffig ceir, er gwaethaf y ffaith eu bod, o gael y cyfle—[Torri ar draws.] Na, gadewch i mi barhau. Er gwaethaf y ffaith, pan gawsant y cyfle i roi’r polisi hwn ar waith, eu bod heb wneud dim.

Ar yr ail—[Torri ar draws.] Gadewch i mi symud ymlaen rhywfaint. Yr ail reswm rwy’n ystyried bod hwn yn ddigalon yw ei fod hyn yn seiliedig ar gynsail ffug—nid oes y fath beth â pharcio am ddim. Mae’n rhaid i’r arian ddod o rywle, ac ar hyn o bryd daw o wasanaethau eraill—o’r gwasanaethau cymdeithasol ac addysg. Mae’r gost o ddarparu yr hyn a elwir yn lle parcio rhad ac am ddim, yn ôl yr Adran Drafnidiaeth, rhwng £300 a £500 y flwyddyn ar gyfer un lle. Nid yw’n rhad ac am ddim; telir amdano. Yn Sir Gaerfyrddin—edrychais ar eu cyllideb ar gyfer 2016-17, ac mae honno’n dangos dyraniad gwariant refeniw o £1.9 miliwn ar gyfer meysydd parcio, ochr yn ochr ag incwm o bron i £3.2 miliwn y flwyddyn o feysydd parcio. Mewn un flwyddyn. Felly, byddai hepgor yr incwm hwnnw a thalu costau am feysydd parcio oddeutu £5 miliwn, o bosibl, yn Sir Gaerfyrddin yn unig. A bydd yn creu mwy o alw. Ni allwn ond edrych ar barcio ceir mewn ysbytai ers i ni gyflwyno parcio am ddim yno. Mae’r meysydd parcio yn llawn dop, ac ym mhob maes parcio bron, ceir galw am ragor o lefydd parcio ceir, ar gost o rhwng £300 a £500 y flwyddyn.

Felly, nid yn unig nad ydych yn cadw at eich gair ar fynd i’r afael â newid hinsawdd, nid yn unig nad ydych yn gwneud yr hyn y dywedoch y byddech yn ei wneud yn Sir Gaerfyrddin, ond rydych hefyd yn mynd ag arian oddi wrth wasanaethau hanfodol fel cymhorthdal ​​i berchnogion ceir, a hefyd yn creu mwy o alw am hynny.

Cofiwch nad oes car gan chwarter yr holl aelwydydd. Nawr, mae’r dystiolaeth ar feysydd parcio i adfywio canol trefi, ar y gorau, yn wan. Mae’n seiliedig ar siopwyr yn meddwl bod y rhan fwyaf o’u cwsmeriaid yn dod yn y car, ac nid yw hynny’n wir. Dangosodd yr arolwg diweddaraf ynghanol Bryste mai un rhan o bump o siopwyr yn unig a deithiodd yno mewn car. Mae manwerthwyr yn tueddu i oramcangyfrif pwysigrwydd y fasnach sy’n cyrraedd yn y car bron 100 y cant. Pan ofynnir i siopwyr, byddai’n llawer gwell ganddynt weld amgylchedd gwell i gerddwyr, palmentydd lletach a chreu parthau i gerddwyr yn hytrach na pharcio ceir am ddim. Yn wir, dangosodd Living Streets, yn eu hadroddiad ‘The pedestrian pound’, y gallai creu lleoedd gwell ar gyfer cerdded hybu masnach 40 y cant—

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Fe gymeraf un gan Caroline, gwnaf.

Diolch yn fawr iawn—

UKIP, ond nid Plaid Cymru.

Mae’n ddrwg gennyf?

Roeddent o flaen fy llygaid.

Beth bynnag, roeddwn yn mynd i ddweud, fel cyn-berchennog busnes, gallaf eich sicrhau bod parcio ceir—fod cwsmeriaid wedi dweud wrthyf ei fod yn hanfodol iddynt, oherwydd gallent fynd i rywle arall gyda meysydd parcio tu allan i’r dref, a’i fod yn effeithio’n sylweddol, yn enwedig pan fydd gennych wardeiniaid traffig ar eich gwarthaf am fod ddwy funud dros eich amser. Felly, mae’n effeithio’n sylweddol.

Wel, unwaith eto, dyma beth yw llunio polisi drwy anecdot, ac nid yw’r dystiolaeth yn cadarnhau hynny.

Nawr, dywedodd Sian Gwenllian fod angen i ni sicrhau chwarae teg gyda datblygiadau ar gyrion y dref. Felly, gadewch i ni wneud hynny; gadewch i ni feddwl y tu allan i’r bocs. Yn hytrach na dweud, ‘Beth am gynyddu’r cymhorthdal ​​i feysydd parcio yn y dref’, gadewch i ni roi baich ar y cwmnïau rhyngwladol sydd wedi bod yn datblygu safleoedd ar gyrion y dref dros yr 20 mlynedd diwethaf a’r meysydd parcio di-dreth sydd ganddynt. Felly, rydym yn dwyn adnoddau cyhoeddus prin i dalu am feysydd parcio. Gadewch i bawb ohonom ddod at ein gilydd a meddwl y tu allan i’r bocs. Mae gennym y pwerau i wneud hynny. Gadewch i ni annog Llywodraeth Cymru i edrych ar sut y gall gynyddu tariff ar ganolfannau siopa ar gyrion y dref. Byddai hynny, Simon Thomas, yn mynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd, rhywbeth roedd Plaid Cymru yn dweud wrthym ddoe ddiwethaf eu bod yn awyddus i’w wneud. Felly, gadewch i ni edrych ar ddefnyddio’r pwerau hynny—

Iawn. A ydych yn tynnu tua’r terfyn?

Ydw. Fe wnes dderbyn ymyriad, Ddirprwy Lywydd.

Do, wel, rwyf wedi caniatáu ar gyfer hynny hefyd.

Diolch am eich trugaredd.

Rwyf wedi caniatáu ar gyfer eich ymyriad. Dowch i ben, os gwelwch yn dda.

Os caf fi orffen fy mrawddeg, fe wnaf. [Aelodau’r Cynulliad: ‘O.’]. Gadewch i ni feddwl yn greadigol a gadewch i ni roi’r baich ar gwmnïau corfforaethol, nid ar drethdalwyr sydd dan bwysau mawr.

Mae cyflwr llawer o’n strydoedd mawr yn olygfa drist. Yn lle strydoedd mawr ac unigryw a arferai fod yn llawn o weithgaredd, yn awr ceir sefydliadau gamblo, tafarndai cadwyn, siopau bwyd brys neu siopau elusen, neu fel arall, siopau gwag. Mewn rhai achosion, bron na allwch weld y pelenni chwyn yn rholio ar hyd canol y stryd fawr. Anadl einioes y stryd fawr yw nifer yr ymwelwyr a hwylustod. Mae creu ardaloedd i gerddwyr yn unig ar y stryd fawr yn swnio’n syniad braf, ond mae’n cael gwared ar gwsmeriaid sy’n mynd heibio oddi ar y stryd fawr. Mae gan bobl fywydau prysur ac nid oes ganddynt amser i dalu ac arddangos, a chadw llygad wedyn ar yr amser rhag ofn eu bod yn ei gadael hi’n rhy hir ac yn cael dirwy.

I waethygu pethau, mae awdurdodau lleol yn parhau i ganiatáu i archfarchnadoedd gael eu hadeiladu ychydig oddi ar y stryd fawr, weithiau wrth ymyl meysydd parcio newydd oddi ar y stryd fawr, gan sugno cwsmeriaid rheolaidd oddi ar y stryd fawr. Ond pwy all feio cwsmeriaid am fynd i’r archfarchnad, nad yw’n gwneud iddynt dalu am barcio neu’n eu dirwyo os ydynt yn treulio ychydig gormod o amser yn gwario arian yn eu siop? Mae cyfuniad o barthau cerddwyr, taliadau parcio ac archfarchnadoedd wedi cael gwared ar gwsmeriaid oddi ar strydoedd mawr lleol i bob pwrpas.

Member of the Senedd:

A wnewch chi ildio?

Na wnaf. Yn erbyn y cefndir hwn, mae ardrethi busnes yn taro’r hoelen olaf i arch ein strydoedd mawr. Drwy gyfrif yn fras, yn seiliedig ar werth nominal, caiff siopau’r stryd fawr eu cosbi oherwydd eu lleoliad. Efallai fod siopwyr yn talu eu hardrethi busnes, ond yn rhy aml bydd hynny ar draul llithro ar ei hôl hi gyda’u rhent neu beidio â recriwtio staff.

Mae gallu gan awdurdodau lleol a Llywodraeth Cymru i helpu’r stryd fawr. Rhaid iddynt roi’r gorau i sugno pob ceiniog o groen perchnogion siopau drwy ardrethi busnes. Rhaid iddynt ddarparu’r cyllid a’r ysgogiad i ddarparu parcio am ddim ger y stryd fawr, a pharcio cyfnod byr ar y strydoedd mawr eu hunain. Rhaid i awdurdodau lleol roi’r gorau i gosbi siopwyr am fod eisiau gwario arian ar y stryd fawr. Mae perchnogion siopau eisoes yn ymladd cystadleuaeth ffyrnig â’r rhyngrwyd ac archfarchnadoedd mawr. Mae arnynt angen yr holl help y gallant ei gael gan awdurdodau lleol a’r Llywodraeth i oroesi.

Rwy’n cefnogi’r cynnig hwn. Roedd ein strydoedd mawr ar un adeg yn ganolfannau ein cymunedau, ac mae angen iddynt fod felly unwaith eto. Diolch.

Duw, yr ACau Llafur hyn. Anogwch y Llywodraeth.

Parhewch, os gwelwch yn dda.

Rhowch bwysau ar y Llywodraeth. Eich Llywodraeth chi yw hi. Rydych yn cael cyfarfodydd grŵp gyda hwy, ‘does bosibl. Duw.

Beth bynnag, unedau gwag: mae’n amlwg yn broblem mewn trefi. Mae hefyd yn broblem yn y brifddinas hon. Os ewch chi ar hyd y stryd fawr, mae yna uned wag ar ôl uned wag. Mae’n broblem enfawr. Mae angen strategaeth arnom; mae angen parthau datblygu economaidd lleol, er enghraifft, a help gyda marchnata; rydym angen gwella blaenau siopau, gwella adeiladau, a pharcio am ddim yn ogystal, fel y mae’r cynnig yn nodi. Help gyda thrafnidiaeth gyhoeddus hefyd. Byddai lleihau ardrethi busnes yn dda, ac yn mynd i’r afael â’r rhenti gormodol nad yw pobl fusnes lleol yn gallu eu fforddio. Mae’r mathau hyn o fentrau yn hollol, hollol fforddiadwy, oni bai bod gennych Lywodraeth sy’n gwastraffu £1 filiwn ar werthu dwy uned y gallent fod wedi’u defnyddio fel canolfannau hybu busnes ar gyfer y dref benodol honno, ac ni wnaethant hynny. Gwastraffwyd £1 filiwn ganddynt. Collwyd gwerth £40 miliwn, fel y dywedasom yn gynharach, ar gytundeb tir Llys-faen, a £7.25 arall yn y Rhws. Pan fyddwch yn adio’r holl ffigurau hyn at ei gilydd, gellid bod wedi defnyddio llawer o’r arian hwn i adfywio canol trefi yn economaidd. Ond nid oes gennym Lywodraeth sy’n gallu gwneud hynny. Mae Cymru yn haeddu llawer gwell.

Diolch. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant, Carl Sargeant.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Diolch am y cyfle i ymateb i’r ddadl hon heddiw. Mae canol ein trefi a’n dinasoedd yn wynebu heriau cymhleth sy’n cael eu cydnabod gennym—yr anawsterau y maent yn eu hwynebu i barhau’n berthnasol a chystadleuol, fel y soniodd nifer o’r Aelodau heddiw. Mae’r amgylchiadau y maent yn gweithredu ynddynt yn newid yn barhaus, ac maent yn wynebu heriau yn sgil yr amgylchiadau economaidd a’r ystod eang o ddewis sydd ar gael i ddefnyddwyr, gan gynnwys siopa ar-lein, fel y crybwyllodd yr Aelodau hefyd.

Mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi awdurdodau lleol ac eraill yn eu hymdrechion i ymaddasu, i esblygu ac i oresgyn yr heriau y maent yn eu hwynebu. Ar draws ein polisïau a’n rhaglenni, rydym wedi cynorthwyo ein trefi a’n dinasoedd i arallgyfeirio a dod yn lleoedd i fyw, i siopa, i weithio ac i gymdeithasu ynddynt. Trwy Lleoedd Llewyrchus Llawn Addewid, mae Llywodraeth Cymru wedi buddsoddi £110 miliwn mewn 11 o drefi ac ardaloedd dinesig, gan greu swyddi, cynorthwyo pobl i gael gwaith, a denu £300 miliwn o fuddsoddiad ychwanegol. Mae’r rhaglen wedi bod yn allweddol hefyd i ddarparu tai newydd. Un stori lwyddiant ddiweddar yw’r cynnydd mewn ardaloedd gwella busnes: erbyn hyn mae 12 o Ardaloedd Gwella Busnes wedi’u sefydlu yng Nghymru, ac rydym hefyd wedi cefnogi 20 o bartneriaethau canol y dref. Fel y mae hyn yn ei ddangos, mae Llywodraeth Cymru yn cydnabod pwysigrwydd stryd fawr fywiog ac amrywiol sy’n cefnogi mentrau lleol.

Er bod y darlun yn gymysg mewn gwahanol ardaloedd, rydym yn cydnabod y sefyllfa genedlaethol bresennol mewn perthynas â chyfraddau siopau gwag, a bod rhai ardaloedd wedi colli eu mannau cymunedol neu wasanaethau o ganlyniad i niferoedd isel yr ymwelwyr. Gwrandewais ar y sylwadau gan Mark Reckless yn gynharach ar ddau faes penodol. Rwy’n cytuno ag ef, mewn gwirionedd; mae yna rai cymunedau bywiog, yn enwedig yn y Fenni, yn etholaeth Nick Ramsay, ac mae hynny’n rhywbeth y dylem ei ddathlu. Dylem longyfarch y canol trefi a’r bobl sy’n defnyddio’r canol trefi hynny am y ffordd y maent wedi addasu’r cyfleoedd yno. Mae’r ychydig flynyddoedd diwethaf wedi bod yn anodd iawn i rai ardaloedd godi’n ôl ar eu traed, yn dilyn y dirywiad economaidd a’r heriau parhaus y maent yn eu hwynebu. Mae gennym gynllun benthyg gwerth £20 miliwn ar gyfer canol trefi, er enghraifft, gyda’r nod o ddod ag eiddo gwag yn ôl i ddefnydd a rhoi bywyd newydd i asedau cymunedol.

Mae’r pwynt yn y cynnig am daliadau parcio ceir yn syniad diddorol. Y llynedd, asesodd adroddiad a gomisiynwyd gan Lywodraeth Cymru effaith taliadau parcio mewn perthynas â nifer yr ymwelwyr. Mae’r adroddiad llawn ar gael ar y wefan, ac mae’r darlun yn gymhleth. Fel y mae ein Haelod yn dweud yn glir, byddem yn croesawu ymchwiliad pellach i hyn gan y Cynulliad a’i bwyllgorau. Fodd bynnag, Ddirprwy Lywydd, ni allwn dderbyn unrhyw ymgais i ymrwymo’r Llywodraeth i eitemau gwariant penodol cyn proses y gyllideb, fel y gŵyr yr Aelodau.

Ar yr un pryd, ni allwn gefnogi ymgais gwelliant y Ceidwadwyr i gael gwared ar y syniad o’r cynnig. Nid ydym yn gwrthwynebu’r ymagwedd strategol ehangach tuag at y broblem sy’n wynebu’r stryd fawr, fel yr amlinellir yng ngwelliant y Torïaid. Mae dull Llywodraeth gyfan o adfywio yn rhan sylfaenol o’n fframwaith cyfredol. Yn anffodus, effaith gwelliant 1 yw dileu pob cyfeiriad at barcio ceir, ac felly ni allwn ei gefnogi heddiw. Mae’r Llywodraeth hon wedi dangos yn gyson ein bod yn cydnabod pwysigrwydd busnesau stryd fawr, ac rwy’n hapus i gefnogi gwelliant 3.

Yn olaf, hoffwn bwysleisio bod dyfodol canol ein trefi a’n dinasoedd yn bwysig i’r Llywodraeth hon. Mae’r cyfraniad gan Lee Waters ar gyfleoedd ardrethi busnes yn rhywbeth rwy’n siŵr y bydd Ysgrifennydd y Cabinet o ddifrif yn ei gylch o ran y cyfleoedd i archwilio sut y gallwn rannu manteision pob math o siopa er mwyn creu cymunedau gwydn a chanolfannau siopa gwydn. Rwy’n ddiolchgar i’r Aelod—

A wnaiff y Gweinidog ildio?

Fe wnaf.

Ar y pwynt hwnnw, ac i geisio edrych am dir cyffredin rhyngom ar y mater hwn, mae’n ffaith nad yw datblygiadau parcio ar gyrion y dref yn talu ardrethi busnes ar eu meysydd parcio enfawr rhad ac am ddim. Mae’n rhaid i ni adfer peth o’r cydbwysedd hwnnw, er mwyn adfywio canol trefi. Gall, fe all parcio am ddim cyfnod byr yng nghanol trefi fod yn rhan o hynny, ond mae angen i ni fynd i’r afael hefyd â’r siopau gyda pharcio ar gyrion y dref. Felly, os yw’n edrych ar ardrethi busnes, yn sicr dylem fod yn codi tâl arnynt am y meysydd parcio enfawr rhad ac am ddim sydd ganddynt.

Rwy’n credu ei fod yn dir cyffredin, a dyna’n union beth a ddywedodd Lee, rwy’n meddwl. Mae eich pwynt yn un da ac wedi’i ailadrodd gan yr Aelod. A gaf fi ddweud nad wyf yn gwrthwynebu cydgyfrifoldeb am geisio ailadeiladu ein cymunedau a chanol trefi? Dylai’r holl bethau hyn gyfrannu at ystyriaeth y Gweinidog sy’n gyfrifol am ardrethi busnes dros ystod yr wythnosau nesaf.

Rwy’n ddiolchgar am y cyfle i ymateb i gyd-Aelodau yn y ddadl heddiw. Fe soniaf am y pwyntiau a nododd Mr McEvoy yn hyn. Roedd yn gyfraniad dig iawn y prynhawn yma. Efallai y caf dynnu ei sylw at yr adeg pan oedd yn ddirprwy arweinydd y cyngor yma yng Nghaerdydd: ni wnaeth, ac ni chyfeiriodd at yr un o’r pethau hynny yn y rôl honno yn ei ddyletswyddau. Ond rwy’n hapus iawn i barhau â’r drafodaeth gydag Aelodau ar draws y Siambr.

Diolch. Galwaf ar Sian Gwenllian i ymateb i’r ddadl. Sian.

Diolch yn fawr. Diolch am drafodaeth ddigon bywiog prynhawn yma. Mae’r Ceidwadwyr wedi mynegi eu cefnogaeth i’r cynnig, ond nid wyf yn fodlon derbyn gwelliant 1 achos mae hwn yn ehangu’r maes gwaith yn rhy fawr, ac, yn anffodus, mae’r Llywodraeth bresennol yn colli ffocws yn rhy aml, a fuaswn i ddim yn licio iddyn nhw wneud hynny ar y mater yma.

Roeddech chi’n sôn am fferyllfeydd yng nghanol y stryd fawr, ac rwy’n cytuno bod y rhain yn bwysig, ac mae’n bwysig cael y gwasanaethau eraill ar y stryd yn ogystal â siopau. Rydw i’n cydnabod bod canol ein trefi ni yn newid, wrth gwrs hynny, ac mae’n rhaid i ni chwilio drwy’r amser am ffyrdd newydd o helpu ac adnewyddu canol y trefi. Mae’r ateb yn gymhleth, felly rydym yn cynnig cynllun eithaf syml o greu cronfa—nid cronfa sydd â miliynau o bres ynddi hi, ond cronfa fechan i alluogi cynghorau lleol i wneud cais am arian er mwyn iddyn nhw arbrofi â’r syniad yma. Iawn, os nad ydy o ddim yn gweithio ar ôl ychydig o flynyddoedd, gallwn gael gwared ar y syniad. Nid ydy’r Llywodraeth yma yn dda iawn am gael gwared ar gynlluniau sydd ddim yn gweithio, ond buaswn i’n awgrymu yn yr achos yma i roi cynnig arni hi, ac os nad ydy o’n gweithio, wel, dyna ni—rydym ni wedi rhoi cynnig arni hi.

O ran y pwynt—[Torri ar draws.] Nid oes gennyf lawer o amser. O ran y pwynt ynglŷn â newid hinsawdd a defnyddio ceir, ac annog ceir, rydw i’n cyd-fynd â chi. Mae gennyf lot o gydymdeimlad â chi, ond yn yr ardal lle rydw i’n byw, mae’r car yn hollol hanfodol ar gyfer byw o ddiwrnod i ddiwrnod. Trïwch chi fynd ar fỳs cyhoeddus, neu feic, o Ddeiniolen, neu Nebo, neu Nantlle i lawr i’r canolfannau trefol—mae hi bron iawn yn amhosibl. Un bws y diwrnod, ac a ydych chi wedi gweld yr elltydd sydd yna o gwmpas ein hardal ni? Mae’n iawn i rywun fynd ar feic os ydyn nhw’n ffit ac yn heini, ond rydym ni yn sôn am nifer o bobl sydd ddim yn y sefyllfa yna yn fanna. Felly, rydw i yn cyd-weld, ond i fod yn realistig, mae’r car yn rhan o’n bywydau ni yng nghefn gwlad, yn sicr.

Rwy’n cyd-fynd â chi hefyd ynglŷn â’r angen i roi pwysau ar yr archfarchnadoedd i gyfrannu, efallai, o ran y broblem yma. Mi fyddwn i’n falch iawn petai Llywodraeth Cymru yn dechrau rhoi pwysau ar Tesco, Morrisons a’r cwmnïau mawr yma i edrych o ddifri ynglŷn â sut fedran nhw helpu i fywiogi canol ein trefi ni.

Rhan o becyn o fesuriadau ydy hyn—rhan fechan ohono fo. Mae eisiau lot o bethau eraill yn digwydd o’i gwmpas o. Cost cymharol fechan, peilot dros dro—os nad ydy o’n gweithio, nid ydym yn cario ymlaen efo fo. Ond beth am ei drio fo? Mae eisiau syniadau ffres yn y lle yma, ac mae hwn yn un ohonyn nhw. A gawn ni roi cynnig arni hi, os gwelwch yn dda?

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Felly, gohiriwn y pleidleisio ar yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.