4. A wnaiff y Gweinidog roi’r wybodaeth ddiweddaraf am gynlluniau adfywio tai yng Nghymru? OAQ(5)0050(CC)

Diolch i’r Aelod dros Ddelyn am ei chwestiwn. Mae ein hardaloedd Lleoedd Llewyrchus Llawn Addewid yn mabwysiadu ymagwedd sy’n seiliedig ar y lle cyfan mewn perthynas ag adfywio, ac yn cyfrannu’n gadarnhaol at yr agenda tai yng Nghymru, o ran cynyddu’r cyflenwad, gwella safonau a gwella ynni cartrefi.

Diolch. Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n siŵr y byddwch yn ymwybodol o raglen tai ac adfywio strategol Cyngor Sir y Fflint, y gyntaf o’i bath yng Nghymru i arloesi gyda chynlluniau buddsoddi uchelgeisiol mewn tai. Mae’r cyngor wedi arwain drwy esiampl ar sut i fynd i’r afael â phrinder tai, gan gynnwys adeiladu tai cyngor newydd am y tro cyntaf mewn nifer fawr o flynyddoedd. Yn fy etholaeth i, mae canol tref y Fflint wedi cael ei drawsnewid fel rhan o uwchgynllun y Fflint, a fydd yn arwain at adeiladu 30 o dai cyngor newydd a thros 60 eiddo fforddiadwy. A wnewch chi, Ysgrifennydd y Cabinet, ymuno â mi i gydnabod yr arweiniad y mae Cyngor Sir y Fflint wedi’i roi ar hyn, ac a wnewch chi annog eraill i roi camau tebyg ar waith ar draws y wlad?

Diolch iddi am y cwestiwn. Rwy’n gyfarwydd â’r rhaglen tai ac adfywio strategol. Rwy’n falch iawn o weld y gwaith ardderchog gan Gyngor Sir y Fflint. Mae’r Cynghorydd Bernie Attridge yn arwain yr ymgyrch o ran y ddarpariaeth yn yr ardal honno ac rwy’n ddiolchgar iawn fod awdurdodau lleol yn dechrau datblygu rhaglenni tai cyngor eto. Bydd hynny, ynghyd â diddymu’r hawl i brynu, yn dechrau cynhyrchu’r stoc a gofiwn ers tro byd, sef tai o ansawdd yn y sector cyhoeddus, ar gyfer pobl sydd eu hangen, a chan gydnabod yn arbennig y gwaith da sy’n mynd rhagddo yn ei hetholaeth.

Wel, yn amlwg, nid yw hawl i brynu yn adeiladu tai newydd a benthyca cyfyngedig sy’n cael ei alluogi drwy ddiddymiad system cymhorthdal y cyfrif refeniw tai, sy’n rhywbeth i’w groesawu er ei fod yn hwyr iawn yn digwydd. Mae adfywio tai yn ymwneud â mwy na brics a morter; mae’n ymwneud â phobl a chymunedau. Sut felly y byddwch yn sicrhau bod awdurdodau lleol sydd wedi cadw eu stoc, yn aml oherwydd bod tenantiaid wedi cael eu dychryn gan gamwybodaeth, yn gallu dysgu—ie, wyddoch chi—o waith da llefydd fel Cartrefi Conwy a Chartrefi Cymunedol Gwynedd yn enwedig, sydd wedi cynnal digwyddiadau a fynychwyd gennyf—digwyddiadau i denantiaid—yn dangos sut y mae adfywio’r gymuned yn ehangach yn helpu i gynorthwyo pobl i fynd i’r afael â’r pethau sy’n eu dal yn ôl ac i fyw bywydau annibynnol a llawn?

Mae’r sector tai a’u gallu i arallgyfeirio yn creu argraff wirioneddol arnaf, ac nid adeiladu brics a morter yn unig, ond adeiladu cymunedau cryf. Mae hynny hefyd yn wir am landlordiaid cymdeithasol cofrestredig a throsglwyddo stoc, ond hefyd yr awdurdodau lleol sydd wedi cadw eu stoc. Ac nid wyf yn credu bod yr achos y mae’r Aelod yn cyfeirio ato yn gamwybodaeth; mewn gwirionedd dyna oedd dewis y bobl. Dyna oedd y peth pwysig. Roeddent yn dewis cadw eu stoc ac maent yn gwneud gwaith da iawn o hynny ac yn adeiladu mwy o dai cyngor yn yr ardaloedd sydd eu hangen.

Byddwn yn sicr yn adleisio hynny, Ysgrifennydd y Cabinet, ac yn sicr yn achos cyngor Caerdydd. Roeddwn i eisiau edrych eto ar fater cartrefi gwag, oherwydd gwn fod y Llywodraeth wedi gwneud llawer iawn o waith ar geisio cael tai gwag yn ôl i ddefnydd. Ond mae’n dal i fod dros 20,000 o gartrefi gwag a allai fod yn darparu cartrefi i bobl sydd eu hangen yn daer. A chan nad yw ond yn costio tua £30,000 i ddod â chartref gwag yn ôl i ddefnydd, mae’n amlwg ei fod yn costio llawer llai nag adeiladu un newydd. Yn anffodus, mae adeiladwyr tai yn amharod i adfer cartrefi gwag am nad oes cymaint o elw yn hynny, ac yn lle hynny, maent eisiau adeiladu cytiau cwningod yn aml, yn hytrach na diogelu cymeriad traddodiadol yr ardal. Felly, roeddwn yn meddwl tybed beth arall y gall y Llywodraeth ei wneud, gyda’r awdurdodau lleol, i sicrhau bod pob tŷ yn gartref y mae pobl ei eisiau.

Wrth gwrs, mae’r Aelod yn nodi ac yn cydnabod yr ymyrraeth bwysig a gawsom gyda’n cynllun cartrefi gwag, ac yn sicr rydym wedi bod yn cyflawni hwnnw. Soniais hefyd yr wythnos o’r blaen am yr 20,000 o gartrefi rydym yn dymuno eu hadeiladu, gyda chymysgedd o ddaliadaethau a thenantiaethau. Rwyf hefyd yn credu y bydd tai gwag yn cyfrannu’n fawr at gynyddu’r cyflenwad, yn ogystal â’r 20,000 o gartrefi, a byddwn yn parhau i wneud hynny. Credaf eu bod yn stoc dda at ei gilydd sydd ond angen eu hadnewyddu, ac mae hynny’n rhywbeth rwyf wedi gofyn i fy nhîm roi cyngor pellach i mi yn ei gylch.