Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew R.T. Davies.

Diolch i chi, Lywydd. Brif Weinidog, mae Cylchffordd Cymru yn cynnig potensial enfawr i adfywio rhan dlawd iawn o Gymru, ac yn cynnig cyfleoedd, o ran adfywio a gobaith am swyddi i ardal Blaenau Gwent a de Cymru—i Gymru gyfan a dweud y gwir—weddnewid ei delwedd i fod yn gyrchfan gwerth uchel i dwristiaid a'r diwydiant peirianneg. Ond, yn anffodus, mae’r cwmni Blaenau'r Cymoedd sy'n hyrwyddo'r prosiect hwn wedi bod yn dioddef penawdau gwael iawn yn ddiweddar, a bu effaith ddiferu araf iawn— [Torri ar draws.] Bu effaith ddiferu araf iawn o dystiolaeth i ddangos nad y rhain yw’r partneriaid gorau i gyflawni'r prosiect hwn mewn gwirionedd. A oes gennych chi ffydd yn arweinyddiaeth y cwmni i gyflawni prosiect Cylchffordd Cymru?

Mae'n rhaid i mi ddweud wrth arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig mai aelod o'i blaid ef sydd wedi diferu’r feirniadaeth honno—nid fe, rwy’n derbyn, ond aelod o'i blaid yn sicr. A oes gennym ni ffydd yn y cwmni? Mater iddyn nhw yw hynny, wrth gwrs. Mae'n rhaid i ni wneud yn siŵr ein bod ni’n ddarbodus o ran arian cyhoeddus yn cael ei roi ar gael, ac rydym ni wedi gwneud yn union hynny, er mwyn sicrhau bod unrhyw brosiect yn cael ei ariannu dim ond os oes ymraniad teg o risg rhwng y sectorau preifat a chyhoeddus, ac nid dyna’r sefyllfa yma.

Brif Weinidog, rwy’n sylwi na wnaethoch chi ddweud bod gennych chi ffydd Soniasoch yn faith bod potensial o fewn y prosiect, ond mae ceisiadau rhyddid gwybodaeth gan eich Llywodraeth, yr wyf yn gobeithio eich bod yn ymwybodol ohonynt, gan gyfarwyddwr cyffredinol adran yr economi, James Price, yn dangos yn eglur bod gweision sifil wedi codi pryderon gyda Gweinidogion ynghylch y cynlluniau i Gwmni Datblygu Blaenau'r Cymoedd, sy'n eiddo i Michael Carrick, dalu bron i £1 filiwn mewn ffioedd ymgynghori i Aventa Capital Partners Ltd—sy’n eiddo 100 y cant i Michael Carrick—gan dalu eu hunain i gynghori eu hunain, i bob pwrpas. Nawr, does bosib y gall hynny fod yn iawn, yn enwedig os na fu proses dendro gadarn, ac, yn wir, pan fo’r gweision sifil eu hunain, y cyfarwyddwr cyffredinol, yn cynnig cyngor o'r fath i Weinidogion. Pam y byddai Gweinidogion yn mynd yn groes i’r cyngor hwnnw a chymeradwyo trafodiad o'r fath?

Wel, mater i'r Gweinidog a oedd yn y swydd ar y pryd yw hwnnw, nad yw’n Aelod o'r Cynulliad hwn mwyach. Yr hyn y gallaf ei ddweud, cyn belled ag y mae'r Llywodraeth hon yn y cwestiwn, yw y byddwn yn ceisio sicrhau, fel y gwnaeth hi, ein bod yn gweithredu’n ddoeth o ran arian sy'n deillio o'r pwrs cyhoeddus. A dyna pam, er gwaethaf beirniadaeth gan ei blaid ef ac eraill yn y Siambr hon, na ryddhawyd yr arian gennym i’r prosiect fynd yn ei flaen ychydig fisoedd yn ôl, ar y sail nad oeddem yn argyhoeddedig bod y prosiect yn ddigon cadarn o ran rhannu risg i’r prosiect fynd yn ei flaen gydag arian cyhoeddus.

Wel, Brif Weinidog, mae arian cyhoeddus wedi mynd i’r cwmni hwn, fel yr wyf wedi ei amlygu—£1 filiwn ar ffioedd ymgynghori yn unig, cyfanswm o £9 miliwn, a gwarantau benthyciadau banc yn cael eu talu gan Lywodraeth Cymru. Ac rydym ni’n gwybod am bethau eraill sydd wedi eu talu: ceir ras a wnaeth golled yn Silverstone; £35,000 ar gyfer garddio yn ogystal â phrynu cwmni beiciau modur, FTR Moto, am £400,000, sydd wedi mynd yn fethdalwr. Nid yw’n hanes o lwyddiant a dweud y lleiaf, pan fo’r dystiolaeth yn nodi’n eglur bod gweision sifil yn rhybuddio Gweinidogion am roi’r arian hwn ar gael ac eisiau mwy o wybodaeth. Gwelsom yr wythnos diwethaf fod cadeirydd llywodraethu’r cwmni, yr Arglwydd Kinnock, yn lobïo yn ormodol, byddwn yn awgrymu, gydag o leiaf pump neu chwech o alwadau i arweinydd Cyngor Blaenau Gwent, yn ogystal â defnyddio papur ysgrifennu Tŷ'r Arglwyddi i ysgrifennu llythyrau arno i wneud y pwynt yr oedd eisiau ei wneud. Ni all hynny fod yn dderbyniol a nawr mae gen i anfonebau yma— [Torri ar draws.]—anfonebau yma—[Torri ar draws.]—anfonebau yma sy'n dangos o leiaf £750 a dalwyd am ddigwyddiad yn y gogledd i'r Blaid Lafur, £2,400 i’r Blaid Lafur eto, a £960 a dalwyd i'r Blaid Lafur—tair gwahanol anfoneb a dalwyd gan Aventa a Michael Carrick, i gael mynediad at Weinidogion Llywodraeth Cymru, byddwn yn awgrymu. A ydych chi’n ffyddiog y bu tryloywder priodol ac, yn anad dim, y sicrwydd pan roddwyd y £9 miliwn cychwynnol, oherwydd, fel y dywedais yn fy sylwadau agoriadol, mae’r prosiect hwn yn cynnig cyfle gwych ond a yw’r gweithredu—? [Torri ar draws.] Ac mae gan y cwmni sydd wedi dod yn ei flaen i hyrwyddo'r cwmni hwn dystiolaeth eglur i'r gwrthwyneb o fod â’r—[Anghlywadwy.]

Ni all ei chael hi’r ddwy ffordd. Ni all ddweud, ar y naill law, 'Mae hwn yn brosiect da' ac ar y llaw arall dweud, 'Wel, ni ddylai’r prosiect hwn fod wedi cael ei ariannu yn ei gamau cychwynnol.' Os yw'n awgrymu, mewn rhyw ffordd, ei bod yn bosibl i'r cwmni noddi digwyddiadau er mwyn cael y penderfyniad yr oedd ei eisiau—wel, ni wnaethant, naddo? Yr holl bwynt oedd pe byddai’n wir y gellid prynu dylanwad rywsut, y bydden nhw wedi cael y cyllid ar gyfer Cylchffordd Cymru erbyn hyn, ond nid dyna'r sefyllfa a ddigwyddodd. Gwnaethom y penderfyniad ein bod ni’n dymuno—. Hynny yw, mae'n sôn am £9 miliwn. Pe byddai ond yn gallu gweld yr arian sy'n cael ei wastraffu gan ei Lywodraeth ef yn San Steffan. Y swm o arian sy'n cael ei dywallt i ffwrdd—ei dywallt i ffwrdd—ar ad-drefniadau’r GIG nad ydynt yn digwydd, yn cael ei dywallt i ffwrdd ar breifateiddio rheilffyrdd—gallem ni barhau. Y gwir amdani yw ein bod ni fel Llywodraeth wedi cymryd y farn bod cyllid cychwynnol—[Torri ar draws.] Pe byddai’n gwrando, byddai’n dysgu. Fel Llywodraeth, byddwn yn darparu symiau o arian i fusnesau er mwyn mynd â nhw i'r cam nesaf o ran datblygu busnes a phrosiect o ran datblygu. Ond daw adeg pan mae'n hollol iawn i ddweud wrth unrhyw fusnes, "Ni fyddwn yn ariannu'r prosiect oni bai eich bod chi’n dod o hyd i ddigon o gefnogaeth breifat a fydd yn bwrw’r prosiect yn ei flaen heb warant 100 y cant gan y sector cyhoeddus. ' Mae hynny'n rhywbeth nad oeddem yn barod i’w wneud ac mae hynny’n cynrychioli gwerth am arian i'r trethdalwr.

Arweinydd Plaid Cymru, Leanne Wood.

Diolch, Lywydd. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am yr achos arfaethedig o Severn Trent Water yn cymryd Dŵr Dyffryn Dyfrdwy drosodd?

Mae hyn yn destun pryder. Fe’i codwyd gan Aelodau. Y pryder yw, wrth gwrs, y bydd yn lleihau dewis i ddefnyddwyr. Bydd yn arwain at brisiau uwch, ac mae hyn yn rhywbeth, yn fy marn i, na fyddai'n dderbyniol i bobl Cymru. Nid wyf yn credu y byddai pobl yn derbyn prisiau uwch am eu dŵr pan maen nhw’n gallu gweld y cronfeydd dŵr yn eu hardal sy'n darparu’r dŵr hwnnw.

Diolch i chi am yr ateb yna, Brif Weinidog. Ceir pryderon y gallai hunaniaeth Gymreig gref y cwmni a’i ddiddordeb yn y wlad hon gael eu colli ar ôl iddo gael ei gymryd drosodd. Mae Dŵr Dyffryn Dyfrdwy yn gweithio gydag 80 o gyflenwyr lleol, a cheir pryderon gwirioneddol ymhlith y gweithlu am ddiogelwch swyddi. Y pryder yw y bydd canoli yn arwain at lai o swyddi lleol. A allwch chi ddweud wrthym, Brif Weinidog, pa gysylltiad ydych chi wedi ei gael â’r partïon dan sylw?

Gwn fod y Gweinidog yn edrych ar hyn yn ofalus iawn. Mae hi wedi derbyn sylwadau, rwy’n gwybod, gan aelodau etholaethol a bydd pryder yn cael ei fynegi gennym ni fel Llywodraeth ar y sail yr wyf newydd ei chrybwyll.

Brif Weinidog, rwy'n synnu na allwch chi hyd yn oed ddweud wrthyf eich bod wedi ysgrifennu llythyr neu ddau am hyn, o ystyried y pryderon. Efallai y bydd cwestiwn heddiw yn eich gwthio i weithredu mewn rhyw ffordd. Mae’r achos arfaethedig hwn o gymryd cwmni drosodd yn codi cwestiynau difrifol am ddyfodol ein hadnoddau naturiol. Dylai’r adnoddau hynny fod o fudd i'r bobl yn y wlad hon, ond maen nhw’n cael eu prynu a'u gwerthu wrth i ni siarad. A yw’r Prif Weinidog wedi ystyried pa effaith y gallai’r cais hwn i gymryd cwmni drosodd ei chael ar y diwydiant dŵr yng Nghymru, o gofio bod y model cystadleuol sy’n cael ei wthio yn Lloegr wedi ei wrthod yma? Ac a wnewch chi ymuno â mi i wneud datganiad cwbl eglur heddiw y dylai gwasanaethau dŵr Cymru gael eu rhedeg o Gymru, ac nid o Coventry ar ran criw o gyfranddalwyr amlwladol?

Rydym ni wedi bod yn gwbl eglur ein bod ni eisiau gweld pwerau dros ddŵr yn cael eu datganoli. Ildiwyd hynny gan Lywodraeth y DU. Roedd bob amser yn destun edifeirwch mawr i mi—ac mae hynny a dweud y lleiaf mae’n debyg—nad oedd gan bobl Cymru reolaeth dros un o'u prif hadnoddau naturiol. Bydd hynny'n newid yn 2018. Rwy’n croesawu hynny'n fawr. Bydd hynny'n rhoi’r cyfle i ni edrych ar sut y gellir datblygu’r adnodd hwnnw cyn belled ag y mae pobl Cymru yn y cwestiwn. Ond tan i’r consesiwn hwnnw gael ei wneud gan Lywodraeth y DU, roeddem ni’n dal i fod mewn sefyllfa lle nad oedd gennym ni reolaeth dros ein dŵr. Rwy’n croesawu hynny, ac mae’n rhoi’r cyfle i ni osgoi sefyllfaoedd fel hyn rhag digwydd yn y dyfodol.

Arweinydd grŵp UKIP, Neil Hamilton.

Diolch, Lywydd. Yn ei dystiolaeth i Bwyllgor Craffu ar Waith y Prif Weinidog y Cynulliad yr wythnos diwethaf, gofynnodd y Prif Weinidog i Ganghellor y Trysorlys wneud rhywbeth ynghylch prisiau ynni yn natganiad yr hydref er mwyn helpu'r diwydiant dur yng Nghymru, rhywbeth yr wyf yn ei gefnogi’n llwyr yn ei gylch. Nododd fod prisiau ynni ym Mhrydain 46 y cant yn uwch nag mewn rhai mannau eraill yn Ewrop. Onid yw'n cytuno mai un o'r prif resymau am hynny yw Ddeddf Newid yn yr Hinsawdd 2008, a basiwyd gan y Llywodraeth Lafur ar y pryd, sydd wedi ymrwymo Prydain yn unigryw yn y byd i rwymedigaeth gyfreithiol o dorri allyriadau carbon gan 80 y cant erbyn 2050, ac o ganlyniad i hynny yr ydym ni’n rhoi maen o amgylch gyddfau pobl fel cynhyrchwyr dur Prydain, sy'n cael eu rhoi dan anfantais gystadleuol gyda gwledydd fel yr Almaen?

Nac ydw. Y broblem yw hyn: mae prisiau ynni yn yr Almaen, er enghraifft, tua 20 y cant yn rhatach; yn Sbaen, maen nhw 37 y cant yn rhatach. Nid yw’n ddim i'w wneud ag ynni adnewyddadwy, gan fod faint o ynni adnewyddadwy sy'n bwydo i mewn i'w gridiau cenedlaethol fwy neu lai yr un fath â’n grid ni o ran canran, os nad yn fwy. Mae'n ymwneud yn syml ag aneglurder y farchnad ym Mhrydain Fawr a'r ffaith nad oes gostyngiadau ar gael i ddiwydiannau ynni-ddwys. Mae'n rhaid i ni edrych ar niwclear, oes, ond mae’n rhaid i ni hefyd edrych ar harneisio pŵer y llanw nad yw nepell o’r adeilad hwn, ac a fydd yno am byth, yn hytrach na dibynnu ar lo wedi'i fewnforio, y gwn sy’n rhywbeth y mae ef wedi ei awgrymu yn yr wythnosau diwethaf.

Ond mae’r Almaen wedi bod yn agor gorsafoedd ynni glo newydd; a dweud y gwir, 11 GW o gapasiti yn y pum mlynedd diwethaf, sy'n cyfateb i 15 y cant o holl allbwn trydan yr Almaen. Mae Sigmar Gabriel, sef Is-ganghellor yr Almaen a chadeirydd plaid democrataidd cymdeithasol yr Almaen, a’u Gweinidog ynni, wedi dweud na fydd yr Almaen yn dechrau cael gwared ar orsafoedd ynni glo brown cyn 2040, wrth i’r Llywodraeth chwilio am ffyrdd o sicrhau bod cyn lleied o swyddi â phosibl yn cael eu colli mewn rhanbarthau glo. Felly, mae Llywodraeth yr Almaen yn gwneud yr hyn y mae’n gallu ei wneud i sicrhau cyn lleied o golledion swyddi â phosibl yn ei rhanbarthau glo ar draul cynhyrchwyr dur Prydain.

Rwyf am oedi am eiliad at eironi hynna, a’r ffaith yn y 1980au—unwaith eto mae'n dychwelyd at y pwynt hwn—

O, dyma ni’n mynd eto.

[Yn parhau.]—eisteddodd yno tra bod miloedd ar filoedd—30,000 o swyddi—yn cael eu colli yn y diwydiant glo yng Nghymru. A nawr mae’n dweud nad ydym ni’n gwneud digon i ddiogelu swyddi glo. Y gwir yw, pe byddai gennym ni fwy o orsafoedd ynni glo, byddai'n rhaid i ni fewnforio’r glo. Mae’r Almaen mewn sefyllfa anodd gan ei bod yn dibynnu'n helaeth ar Rwsia am y nwy y mae’n rhaid iddi ei fewnforio, ac o ystyried y sefyllfa sydd ohoni yn y byd, mae honno'n sefyllfa anghyfforddus i’r Almaen fod ynddi. Nid wyf yn credu, o ran diogelwch ynni i Brydain, mai mewnforio mwy o'n hynni ar ffurf glo yw'r ffordd ymlaen.

Rydym ni’n cynnig cau’r capasiti ynni glo presennol ym Mhrydain, sef y ffordd rataf o gynhyrchu pŵer. Nid yw'n ymddangos i mi fod hynny’n beth synhwyrol i’w wneud yn economaidd nac yn fasnachol. Mae gennym ni gynhadledd newid hinsawdd arall yn Marrakech ar fin cael ei chynnal—[Torri ar draws.]—wel, yr wythnos diwethaf oedd hi—lle cynhyrchwyd llawer o aer poeth.

Nid yw gwledydd datblygol fel India a Tsieina yn bwriadu lleihau eu hallyriadau carbon deuocsid o gwbl. A dweud y gwir, maen nhw’n cynyddu eu gallu cynhyrchu ynni glo. Mae Tsieina yn bwriadu dyblu ei chapasiti ynni glo o fewn 15 mlynedd ac mae India yn addo treblu ei hallbwn o allyriadau carbon deuocsid. Onid yw Prydain, yn gyffredinol, a Chymru yn arbennig, yn rhoi ei hun o dan anfantais gystadleuol enfawr trwy orfodi prisiau ynni i gynyddu, sef anadl einioes diwydiannau fel cynhyrchwyr dur Cymru?

Ceir digonedd o wledydd eraill nad ydynt yn dibynnu ar lo lle mae prisiau ynni yn is. Mae Sbaen yn un enghraifft o hynny, lle nad yw glo yn ffactor pwysig o ran cynhyrchu ynni. Yr hyn y mae’n ei awgrymu—. Mae'n anghywir am Tsieina. Mae Tsieina yn symud—. Technoleg y gorffennol yw glo. Ar wahân i America, nid yw pobl yn bwriadu adeiladu mwy a mwy o orsafoedd ynni glo—

Maen nhw’n adeiladu un yr wythnos.

[Yn parhau.] —fel mater o bolisi ynni. Mae gan Tsieina broblem gyda llygredd. Mae'n gwybod hynny; mae’n gweld y mwrllwch yn Beijing, mae'n gweld y mwrllwch yn ei dinasoedd mawr ac mae'n gwybod na wnaiff ei phoblogaeth oddef hynny. Yr hyn y mae'n ei awgrymu, os gwnaiff feddwl am y peth, yn gyntaf oll, yw y dylem ni gael mwy o lygredd aer, fel bod pobl yn canfod bod hynny'n broblem i’w hiechyd. Yn ail, dylem ni fewnforio glo. Mae hynny'n golygu (a) bod pris glo yn cynyddu ac mae hynny'n golygu mwy o gost, a (b) llai o ddiogelwch ynni, cyn belled ag y mae Prydain yn y cwestiwn, ac ni allaf gytuno ag ef ar hynny. Ac, wrth gwrs, yr hyn y mae'n ei ddweud, i bob pwrpas, yw y dylem ni ystyried adeiladu mwy o orsafoedd ynni glo. Wel, pob lwc iddo gyda hynny. Os yw eisiau gweld pobl yn ddig ac yn flin, mae rhoi gorsaf ynni glo wrth eu hymyl yn ffordd sicr o wneud hynny. Na, ni allaf gytuno ag ef. Nid wyf yn derbyn na ddylai ynni adnewyddadwy—ynni sydd yno; bydd ynni'r llanw sydd yno nawr yno am byth cyn belled ag y bo’r lleuad yno, ac nid yw wedi ei harneisio’n iawn eto—y dechnoleg honno, gael ei ddatblygu ar gyfer anghenion ynni Cymru yn y dyfodol, yn hytrach na dibynnu ar danwyddau ffosil y mae’n rhaid eu mewnforio. Ni allaf weld sut mae hynny'n bolisi ynni diogel ar gyfer y dyfodol.