Cwestiynau yn awr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew R.T. Davies.

Diolch i chi, Lywydd. Brif Weinidog, cyn i mi ddechrau ar fy nghwestiynau, a gaf i ddymuno cyfarchion y tymor i chi, a dymuniadau gorau i'ch teulu dros gyfnod y Nadolig, a dymuniadau gorau ar gyfer y flwyddyn newydd yn arbennig hefyd?

Yr wythnos diwethaf, cawsom y newyddion da iawn am Tata Steel a chyhoeddiad y cytundeb yr oedd yn ymddangos a gafwyd rhwng yr undebau a'r cwmni. O gofio ein sefyllfa yr adeg hon y llynedd, pan gyhoeddwyd colled 700 o swyddi, ac yna’r newyddion trychinebus ym mis Mawrth yr ymgysylltodd llawer ohonom ni yn y Siambr hon ag ef, a’r holl ffordd drwy'r broses etholiadol, roedd yn edrych braidd yn llwm. Mae'n annirnadwy i fod yn y sefyllfa gadarnhaol yr ydym ni ynddi ar hyn o bryd. Ond ceir cafeat pwysig bod yn rhaid i’r cytundeb gael ei gadarnhau gan y gweithwyr o ran y pot pensiwn a'r trefniadau pensiwn yn y dyfodol. A ydych chi’n ffyddiog bod hwn yn gytundeb a ddylai gael ei gymeradwyo gan y gweithwyr pan fyddant yn pleidleisio arno?

A gaf i ymateb yn gyntaf oll trwy ddymuno cyfarchion y tymor iddo yntau hefyd, wrth gwrs? Mae’n codi mater pwysig ynghylch Tata. Ni fyddai Tata yn y sefyllfa y mae ynddi ar hyn o bryd yng Nghymru heblaw am y cymorth yr ydym ni wedi ei roi, ac nid y cymorth ariannol yn unig—y pecyn £60 miliwn—ond hefyd y gwaith caled a wnaed gan swyddogion Llywodraeth Cymru, mewn llawer iawn o gyfarfodydd. Rwyf i wedi siarad â Tata lawer iawn o weithiau, yma ac ym Mumbai, ac, er tegwch i Tata, mae’n gwmni sy'n gwrando. Maen nhw’n barod, os gwnewch chi gyflwyno’r achos cywir, i wrando ac i symud ymlaen, a dangosodd cyhoeddiad yr wythnos diwethaf hynny.

Mater i’r gweithlu, wrth gwrs, yw’r hyn y maen nhw’n ei wneud, ond, os caf ei roi fel hyn, nid yw'n eglur beth fyddai'r dyfodol pe na byddai’r cytundeb yn cael ei dderbyn. Mae hwn yn gyfnod anodd, ac rwy'n credu bod yn rhaid i’r pwyslais fod ar barhau i gynhyrchu dur yng Nghymru, a bydd rhai penderfyniadau anodd yn gysylltiedig â hynny, rwy’n deall. Serch hynny, mae’n rhaid i hynny fod y brif amcan.

Rwyf i eisiau eich gwthio chi ar hyn, Brif Weinidog, gan fy mod i’n credu ei bod hi’n bwysig cael arwydd gennych chi o gymeradwyaeth i’r cytundeb hwnnw. Ac yn yr ymateb i fy nghwestiwn cyntaf, mae’n amlwg nad ydych chi wedi rhoi’r gymeradwyaeth honno. Rydych chi wedi cyfeirio, yn briodol, at y cymorth y mae Llywodraeth Cymru wedi ei roi, ac y mae Llywodraeth y DU wedi ei roi hefyd, a hefyd y newid cyfeiriad gan brif fwrdd Tata, wrth i Ratan Tata ddychwelyd a chymryd awenau’r cwmni hwnnw. Rwy'n credu bod hwnnw'n ddatblygiad pwysig yng nghyfeiriad Tata a'r ffordd y mae'n edrych ar ddur, oherwydd ei benderfyniad ef yn sicr oedd cymryd Corus drosodd. Ond mae'n bwysig eich bod chi’n cyflawni swyddogaeth yma yng Nghymru fel y gwleidydd etholedig uchaf, fel Prif Weinidog. Mae’r cytundeb hwnnw ar y bwrdd ac mae'n gwestiwn cymharol syml: a ydych chi’n cymeradwyo’r cytundeb sydd ar y bwrdd i’r gweithwyr bleidleisio arno?

[Anghlywadwy.]—ydw, rwy’n cymeradwyo'r cytundeb. Rwy'n credu ei fod yn gytundeb da iawn, o'i gymharu’n benodol â’n sefyllfa yn y gwanwyn, pan roedd y sefyllfa yn arbennig o lwm i ddur—y cynhyrchu dur pen trwm ym Mhort Talbot. Ac mae'n deyrnged i'r holl waith caled sydd wedi cael ei wneud gan lawer iawn o bobl ein bod ni mewn sefyllfa nawr lle gall Port Talbot yn enwedig edrych i’r dyfodol. Ac yn sicr, rwy’n meddwl bod y cytundeb hwn yn gytundeb y gallaf ei gymeradwyo’n bendant, ac yn gytundeb a all gynnig dyfodol i'r gwaith dur.

A diolch i chi am y gymeradwyaeth bendant honno i’r cytundeb; rwy'n credu ei bod yn bwysig bod hynny ar y cofnod. Fel y dywedais, dyma ddarn olaf y jig-so sydd angen cytundeb y gweithwyr, wrth symud ymlaen. Ond yr hyn a oedd yn bwysig hefyd yn y trafodaethau oedd y materion yn ymwneud ag ardrethi busnes. Unwaith eto, rwy’n gwerthfawrogi’r sylwadau yr ydych chi wedi eu gwneud ynghylch hynny. Mae hwnnw’n faes cymhleth iawn, ac roedd y Llywodraeth yn mynd i gymryd rhan mewn trafodaethau gyda'r Undeb Ewropeaidd i weld a oedd posibilrwydd o gyflwyno cyfundrefn ardrethi busnes fwy ffafriol ar gyfer gweithrediadau Tata, sy’n amlwg yn talu ardrethi busnes o tua £12 miliwn. Ac roedd hwn yn gais uniongyrchol i Lywodraeth Cymru o ran pa un a allai helpu mewn gwirionedd. Ond, hefyd ar ardrethi busnes, roeddwn wedi gobeithio heddiw y gallem ni fod wedi cael cyhoeddiad yn fwy cyffredinol ar ardrethi busnes yma yng Nghymru fel anrheg Nadolig cynnar efallai, i fusnesau o ran rhyddhad ardrethi busnes—gan ei fod wedi llenwi bagiau post Aelodau'r Cynulliad ar draws y Siambr hon. A allwch chi ddweud a fydd y Llywodraeth yn cyflwyno rhaglen cymorth trosiannol well ar gyfer busnesau yma yng Nghymru sydd wedi canfod eu hunain ar ben anghywir prisiadau sydd wedi mynd allan cyn y Nadolig, oherwydd, ar ôl i ni gyrraedd yr ochr arall i’r Nadolig, mae llawer o'r busnesau hynny yn mynd i fod mewn sefyllfa anodd dros ben? Felly, byddem yn ddiolchgar o gael rhywfaint o eglurder ynghylch pa un a yw'r Llywodraeth yn gwneud cyhoeddiad i gynorthwyo'r busnesau hynny.

Wel, mae hyn yn rhywbeth yr ydym ni wedi bod yn ei ystyried yn rhan o'r gyllideb derfynol, a bydd cyhoeddiad yn cael ei wneud yn fuan iawn ynglŷn â hynny.

O ran ardrethi busnes yn Tata, wel, £60 miliwn yw’r pecyn yr ydym ni wedi ei roi ar y bwrdd—mae'n gyfwerth, i bob pwrpas, â phum mlynedd o ardrethi busnes am ddim. Mae'n mynd y tu hwnt i'r hyn y gallem ni fod wedi ei gynnig mewn ardrethi busnes, beth bynnag. Wrth gwrs, mae'n anodd iawn cynnig rhyddhad ardrethi busnes i un busnes penodol mewn un sector penodol heb i bobl eraill ofyn pam na ddylen nhw gael yr un peth. Felly, yr hyn sydd gennym ni yw pecyn o gymorth nad yw’n gymorth gan y wladwriaeth, ond sydd wedi’i dargedu at Tata yn benodol.

Mae’n rhaid i mi ddweud, mae'n bwysig nawr nad yw Llywodraeth y DU yn colli golwg ar y ffaith bod llawer o ddiwydiannau eraill yn ogystal â Tata yn dweud bod prisiau ynni yn rhy uchel yn y DU. Felly, bydd angen i ddiwydiannau ynni-ddwys weld mwy yn cael ei wneud i’w helpu nhw. Ni allwn fforddio i gael ein hystyried fel economi lle'r ydym ni’n anghystadleuol oherwydd pris ynni. Mae ein cymysgedd ynni yn debyg iawn i lawer iawn o wledydd eraill yn Ewrop, ond oherwydd natur aneglur yr hyn sy’n honni bod yn farchnad ynni yn y DU, mae yn gwneud y DU yn ddrytach, ac mae angen i Lywodraeth y DU wneud mwy o waith yn hynny o beth hefyd.

Arweinydd grŵp UKIP, Neil Hamilton.

Diolch, Lywydd. Ar ddiwedd y flwyddyn, mae'n adeg pryd y gallwn ni edrych yn ôl ar y 12 mis diwethaf ar yr hyn yr ydym ni wedi ei gyflawni, neu nad ydym, pa un bynnag sy’n wir. Ac rwy’n meddwl tybed a all y Prif Weinidog, yn gwbl onest, ddweud wrthym ni heddiw beth y mae'n credu y bu methiant mwyaf ei Lywodraeth. Ai mewn ysgolion, lle mae'r canlyniadau PISA wedi dangos mai Cymru yw’r gwaethaf yn y DU unwaith eto; ai yn y gwasanaeth iechyd, lle mae hanner ein byrddau iechyd naill ai’n destun mesurau arbennig neu ymyrraeth wedi'i dargedu; neu ai tlodi yng Nghymru yn gyffredinol, oherwydd, ar ôl bod yn ail o waelod tabl incwm gwledydd a rhanbarthau'r Deyrnas Unedig pan ddaeth Llafur i rym bron i 20 mlynedd yn ôl, rydym ni ar waelod y domen erbyn hyn?

Wel, rydym ni wedi gweld tlodi—tlodi aelwydydd—yn gostwng yng Nghymru, a dweud y gwir. Rydym ni newydd gael y ffigurau diweddaraf—y tro cyntaf ers blynyddoedd lawer. Rydym ni wedi gweld yr hyn sydd wedi digwydd gyda gofal cymdeithasol yn Lloegr a'r argyfwng sy'n bodoli yno, ac rydym ni wedi gweld gwariant ar iechyd yn cynyddu yng Nghymru dros y blynyddoedd, ac rydym ni wedi gweld yr un peth gydag addysg. Ond mae'n gofyn cwestiwn teg i mi, a rhoddaf ateb teg iddo. Beth yw’r methiant mwyaf? Y methiant mwyaf cyn belled ag y mae'r Llywodraeth hon yn y cwestiwn yw ei weld ef gyferbyn â mi yn gofyn cwestiynau yn y Siambr hon.

Wel, rwy’n ddiolchgar am y ganmoliaeth, er mai dim ond yn ymhlyg oedd hi. Ond, o ran addysg, mae adroddiad PISA yn dweud na all 21 y cant o fyfyrwyr 15 oed ddarllen yn ddigon da i gymryd rhan yn effeithiol ac yn gynhyrchiol mewn bywyd, na all 23 y cant ddatrys problemau a wynebir yn rheolaidd gan oedolion yn eu bywydau bob dydd gan na allant gyfrif, a dyma’r bedwaredd set o ganlyniadau PISA y mae Cymru wedi perfformio'n waeth ynddynt nag unman arall yn y Deyrnas Unedig. Cymru a'r Alban yw'r unig rannau o'r DU sydd wedi gwaethygu yn ystod y degawd diwethaf. Onid dyna fethiant gwirioneddol ei Lywodraeth?

Nid yw hynny'n wir os gwnewch chi gymharu ffigurau dros y tair blynedd diwethaf, er ein bod ni’n gwybod bod heriau yn bodoli. Atgoffaf arweinydd UKIP o'r hyn y mae'r OECD wedi ei ddweud, sef bod Cymru ar y trywydd iawn, y dylem ni barhau â’r hyn yr ydym ni’n ei wneud, ein bod ni'n mynd i'r cyfeiriad cywir ac y byddwn ni’n gweld gwelliannau yn y dyfodol. Rydym ni’n ei weld gyda chanlyniadau TGAU, rydym ni’n ei weld gyda chanlyniadau Safon Uwch. Yr hyn y mae’r OECD wedi ei ddweud yw na fyddent yn cefnogi addysg ddetholus. Gwn fod hynny’n sail polisi pwysig i’w blaid ef, ond nid yw’r OECD yn cefnogi hynny. Maen nhw o’r farn fod hynny’n ei gwneud yn anoddach fyth i blant o gefndiroedd tlotach lwyddo mewn addysg. Nid ydynt yn cefnogi'r polisi y mae’n ei arddel.

Byddwn yn dychwelyd at hyn yn y man, rwy’n siŵr. Ond heb ddymuno difetha llymder hynaws ein trafodaethau wythnosol, a gaf i ei ganmol ef ar y steil a'r craffter, y ddawn a’r medrusrwydd y mae weithiau’n eu dangos wrth ateb fy nghwestiynau, ac yn amlach wrth eu hochrgamu? Ar ôl blynyddoedd lawer mewn sefyllfa debyg ym myd gwleidyddiaeth, mae'n cymharu'n dda iawn â'r holl wrthwynebwyr yr wyf i wedi eu hwynebu ar draws y blwch dogfennau. Dymunaf yn dda iddo ar gyfer y flwyddyn nesaf, a gobeithiaf y bydd ei Lywodraeth yn fwy llwyddiannus nag y mae wedi bod yn ystod y flwyddyn ddiwethaf.

Mae wedi, drwy’r geiriau yna, yn ôl pob tebyg wedi tanseilio fy sefyllfa ymhlith fy ngrŵp fy hun yn fwy nag unrhyw un arall yn ystod y misoedd a'r blynyddoedd diwethaf, ond rwyf am dderbyn ei eiriau ar eu golwg a dymuno cyfarchion y tymor iddo yntau hefyd. Wrth gwrs, rwy'n siŵr bod pob Aelod yn edrych ymlaen atom ni’n croesi cleddyfau yn y Siambr hon am fisoedd a blynyddoedd lawer i ddod.

The leader of Plaid Cymru, Leanne Wood.

Diolch, Lywydd. Brif Weinidog, a allwch chi ddweud wrthym y gwahaniaeth rhyngoch chi eich hun ac arweinydd Plaid Lafur y DU, Jeremy Corbyn, o ran polisi mewnfudo ac yn benodol o ran y cwestiwn o ryddid pobl i symud?

Gallaf. Rwy'n credu fy mod i’n agosach at ei safbwynt hi fel arweinydd Plaid Cymru, mewn gwirionedd, nag unrhyw un arall. Dywedodd hi a minnau rywbeth tebyg iawn yr wythnos diwethaf, sef y dylai fod rhyddid i symud at ddibenion gwaith. Gwnaeth hi’r pwynt ar ryddid i symud i chwilio am waith o fewn cyfnod penodol o amser. Rwy'n credu bod rhinwedd yn hynny. Mewn gwirionedd, dyna mae'r rheoliadau Ewropeaidd yn ei ddweud, os edrychwch chi arnynt gyda’r dehongliad llymaf. Nid wyf yn credu bod ganddi hi a minnau safbwynt gwahanol iawn pan ddaw i ryddid i symud.

Wel, mae'n ymddangos i mi mai prin iawn yw’r gwahaniaeth rhyngoch chi eich hun ac arweinydd eich plaid eich hun ar fewnfudo, ac mae'n eithaf calonogol gweld y Blaid Lafur yn unedig ar rywbeth am unwaith. Ond mewn gwirionedd, dywedasoch yr wythnos diwethaf fod gwahaniaeth rhyngoch chi eich hun a'ch arweinydd, pan ddywedodd na fyddai'n chwarae'r gêm rifau nac yn chwythu ar y fflamau o ran mewnfudo, ac eto roedd eich sylwadau chi ar fewnfudo ar 9 Rhagfyr yn awgrymu bod rhaniad neu anghytundeb sylweddol gyda’ch arweinydd a cheisiasoch awgrymu eich bod chi o wahanol feddylfryd iddo fe—eich bod rywsut yn llymach ar y cwestiwn o fewnfudo na fe.

Brif Weinidog, dim ond 2.6 y cant o holl boblogaeth Cymru sy’n dod o wledydd Ewropeaidd eraill. Mae hynny’n 79,000 o bobl. Rydych chi’n gwybod bod gan Gymru gyfran isel o ymfudwyr UE o’i chymharu â rhannau eraill o'r DU. Rydych chi wedi dehongli barn eich arweinydd ar fewnfudo fel chwarae i ddwylo UKIP. Ond trwy awgrymu nad oes llawer o broblem fewnfudo yma yng Nghymru, chi sy’n dawnsio i diwn UKIP. Byddwch yn gwybod, cystal â minnau, bod angen i gymunedau Cymru ddenu a chadw pobl i weithio'n galed ac i gynhyrchu refeniw treth yn y wlad hon a bod angen gweithwyr o dramor arnom yn ein gwasanaeth iechyd a rhai sectorau o'r economi. Felly, pam ydych chi’n awgrymu nad yw hynny’n wir? Brif Weinidog, a allwn ni symud ymlaen nawr o dybiaethau a chael trafodaeth onest ar fewnfudo, gwasanaethau cyhoeddus a'r economi yma yng Nghymru?

Rwy'n synnu oherwydd, fel y dywedais yn gynharach, mae hi a minnau wedi dweud bron yn union yr un peth pan ddaw i’r mater o ryddid i symud. Mae’r hyn y mae'n ei ddweud yn berffaith gywir. Rydym ni’n dibynnu, wrth gwrs, ar weithwyr o dramor i lenwi cynifer o swyddi yn economi Cymru. Wedi dweud hynny, ni all hi na minnau, yn fy marn i, wadu bod y mater o fewnfudo yn flaenllaw iawn yn y refferendwm. Tybiaeth oedd hynny yn hytrach na gwirionedd, mae cymaint â hynny’n wir, o ystyried y niferoedd, ac felly, yn fy nhyb i, nid wyf yn credu y gallwn ddweud bod y system bresennol yn cael y gefnogaeth ehangach y dylai, felly mae'n rhaid i ni edrych ar ddewisiadau eraill. Mae hi wedi gwneud y pwynt, ac rwyf innau wedi gwneud y pwynt, y gellir addasu'r system honno lle ceir rhyddid i symud i swydd neu ryddid i chwilio am waith o dan amgylchiadau penodol. Rwy'n credu fod hynny'n rhesymol; rwy'n credu y byddai'r rhan fwyaf o bobl Cymru yn credu fod hynny’n rhesymol, ac rwyf yn meddwl y byddent yn gweld honno yn system o ryddid i symud y gallent ei chefnogi. Nid wyf yn gweld bod llawer rhyngom ni.

Brif Weinidog, dylech chi yn ymdrin â realiti ac nid tybiaethau. Ni ddylech chi fod yn cyd-fynd â’r chwedlau, iawn? Mae angen i ni gael y drafodaeth onest hon ar fewnfudo. Ni ddylech chi fod yn awgrymu bod gennym ni broblem pan nad oes gennym ni broblem. Mae problem fudo yng Nghymru. Mae gennym ni broblem allfudo. Mae gormod o weithwyr iau a medrus yn gadael y wlad hon, a cheir anghydbwysedd o fewn Cymru hefyd gan nad yw swyddi a ffyniant wedi eu dosbarthu'n gyfartal ar hyd a lled y wlad hon. Nid oes gennym ni unrhyw broblem o ran denu pobl yma i ymddeol ac mae croeso i'r bobl hynny yma o hyd, ond ar y cyfan, rydym ni’n wynebu sefyllfa lle mae ein poblogaeth o oedran gweithio ar fin gostwng yn ystod y blynyddoedd nesaf tra bydd y boblogaeth sydd wedi ymddeol yn cynyddu. Yn ogystal ag effeithio ar gymunedau Cymru a'r Gymraeg, nid yw'r sefyllfa gyffredinol yn gynaliadwy. Dyna pam y gwnaeth Plaid Cymru gynnig y polisi a gynigiwyd gennym ar addysg uwch yn ystod yr etholiad diwethaf i ymdrin â’r broblem o allfudo. O ran atebion gan y blaid Lafur, nid ydych chi wedi cynnig unrhyw beth heblaw tanwydd i’r myth hwn o fewnfudo tramor—dadleuon mewnol gydag arweinydd y Blaid Lafur er mwyn tynnu sylw oddi wrth eich gwendidau polisi ei hun. Brif Weinidog, yn hytrach na boddhau UKIP, pryd ydym ni’n mynd i gael dadl wirioneddol am yr atebion gwirioneddol am y broblem fudo wirioneddol yma yng Nghymru?

Rwy’n gresynu’r ffaith na wrandawodd arweinydd Plaid Cymru ar yr atebion yr oeddwn i’n eu rhoi iddi, atebion yr oeddwn i’n gredu oedd yn rhesymol ac nid yn elyniaethus mewn unrhyw ffordd. [Torri ar draws.] A nawr mae hi'n gweiddi. Y pwynt yr wyf i wedi ei wneud yw nad yw hi a minnau yn bell iawn oddi wrth ein gilydd, ond mae'n rhaid iddi ddeall—gwn ei bod hi’n deall—bod tybiaethau yn bwysig, a phan fo pobl yn credu bod rhywbeth yn wir, mae'n hynod bwysig gwneud yn siŵr eu bod nhw’n gweld beth yw’r gwir. Dyna oedd y broblem yn y refferendwm ym mis Mehefin; roedd tybiaeth pobl yn gryfach, roedd hi'n iawn i ddweud, na realiti'r sefyllfa. Mae hi a minnau wedi awgrymu addasiad i'r rheolau rhyddid i symud presennol. Rydym ni’n agos iawn yn hynny o beth. Rwy’n credu bod ffyrdd synhwyrol ymlaen nad ydynt yn codi cysgod hiliaeth ac nad ydynt yn rhyddhau system o wleidyddiaeth sy'n ceisio beio eraill am ffaeleddau economaidd.

Mae hi'n gwneud y pwynt am yr economi. Mae diweithdra yn isel iawn—is nag yn Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon. Mae'n wir i ddweud bod rhai cymunedau wedi symud ymhellach ymlaen nag eraill o ran datblygu economaidd, ac eto rydym ni’n gweld trefi fel Merthyr—mae Merthyr yn gwneud yn dda iawn—lle'r oedd anawsterau mawr am flynyddoedd lawer ar ôl y 1980au, a gwyddom yn iawn ei bod yn bwysig denu buddsoddiad i gymaint o gymunedau â phosibl. Dyna pam, wrth gwrs, mae gennym ni Tenneco a General Dynamics ym Merthyr a TVR yn dod i Lyn Ebwy. Mae'r rhain i gyd yn brosiectau buddsoddi sylweddol na fyddent wedi dod i Gymru 10, 15, 20 neu 25 mlynedd yn ôl, ond rydym ni wedi bod yn gweithio'n galed i wneud yn siŵr bod hynny'n digwydd. Rydym ni’n gwybod bod Cymru yn lle deniadol i ddod i fyw ac yn lle deniadol i ddod i weithio ynddo, ac yn lle croesawgar, a byddwn yn parhau i fod yn wlad agored a chroesawgar gan ystyried, wrth gwrs, sut y gallwn sicrhau bod pryderon rhai am ryddid i symud yn cael sylw, ond yn cael sylw mewn ffordd synhwyrol, resymegol a theg.