1. Beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i gefnogi prosiectau cynhyrchu ynni lleol? OAQ(5)0082(ERA)

Diolch. Mae gan Lywodraeth Cymru hanes sefydledig o gefnogaeth yn y maes hwn, sy’n parhau ar hyn o bryd o dan y gwasanaeth ynni lleol. O ganlyniad i’n cymorth, mae naw o gynlluniau ynni lleol wedi cael eu sefydlu. Mae’n cynnwys Cyfeillion Taf Bargoed yn nyffryn Merthyr a phedwar arall sy’n cael eu sefydlu ar hyn o bryd.

Ardderchog. Diolch yn fawr iawn, Ysgrifennydd y Cabinet am eich ymateb. Ac rwy’n ymwybodol eich bod wedi ymweld, mewn gwirionedd, â Thaf Bargoed ar ddiwedd yr Hydref—y cynllun ynni dŵr yno. Ac mai Taf Bargoed yw’r cam diweddaraf o brosiect sydd wedi trawsnewid y safle hwnnw o dri phwll glo segur yng nghanol cymuned y Cymoedd ac sydd wedi gweld lansiad y cynllun dŵr sy’n cynhyrchu incwm. Rwy’n siŵr y byddwch yn cytuno â mi, Ysgrifennydd y Cabinet, fod y parc yn enghraifft wych o drawsnewid safle diwydiannol yn ganolfan hamdden ac adloniant, sydd wedi dod yn hafan ar gyfer bywyd gwyllt ac yn ganolfan ar gyfer gweithgareddau cymunedol, ac mae’r fenter ddiweddaraf yn ddilyniant naturiol a chadarnhaol. Ond fel rhan o strategaeth Llywodraeth Cymru ar ddarparu ynni glân, er gwaethaf yr hyn rydych newydd ei ddweud am y pedwar cynllun sydd yn yr arfaeth, a gaf fi ofyn i chi sut y gallwn annog hyd yn oed mwy o gymunedau i gynhyrchu eu hynni eu hunain a dysgu o esiampl ragorol prosiectau fel Taf Bargoed?

Diolch. Mae cynllun Taf Bargoed yn enghraifft wych o bobl leol yn dod at ei gilydd, gan wneud y gorau o’r cyfleoedd sy’n bodoli yn eu cymuned, a’n gweledigaeth yw gweld llawer mwy o gymunedau a busnesau yn defnyddio ynni adnewyddadwy a gynhyrchir yn lleol, ac ennill incwm yn y broses—rwy’n credu bod hwnnw’n beth arall i feddwl amdano. Soniais yn fy ateb cychwynnol ein bod yn cefnogi cymunedau drwy broses gwasanaeth ynni lleol. Mae hynny’n darparu cefnogaeth swyddog datblygu, mae’n darparu cyllid, ac mae hefyd yn darparu mynediad at grwpiau cyngor arbenigol. Felly, un o brif fanteision grwpiau cymunedol yn gweithio gyda’r gwasanaeth ynni lleol yw’r mynediad at gyllid cyfalaf y mae’r gwasanaeth yn ei gynnig. A gwyddom o brofiad y gall grwpiau ei chael yn anodd yn aml i godi arian ar gyfer cynlluniau o’r fath, felly rwy’n credu ei bod yn bwysig iawn ein bod yn parhau i wneud yn siŵr fod y cyllid hwnnw ar gael yma yng Nghymru.

A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gadarnhau’r statws a’r pwyslais a roddir ar bolisïau mewn cynlluniau datblygu lleol pan fydd ei swyddogion yn penderfynu pa mor dderbyniol yw unrhyw gynllun cynhyrchu ynni lleol, sydd, yn rhinwedd ei allbwn disgwyliedig, bellach yn cael ei gategoreiddio bellach fel datblygiad o arwyddocâd cenedlaethol?

Bydd yn rhaid i mi ysgrifennu at yr Aelod gyda nodyn ar hynny.

Yn ddiweddar, ymwelodd y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig â phrosiect trydan dŵr cymunedol yng ngogledd Cymru, a chefais sgwrs bellach gydag Ofgem am y mater a godwyd, sef bod yn rhaid i gostau cysylltu â’r grid, lle nad oes digon o gapasiti yn yr ardal eisoes, gael eu talu gan y datblygwr yn gyffredinol, ond y dull a fabwysiadwyd yn yr Alban ar gyfer ynni adnewyddadwy ar raddfa fawr oedd mai defnyddwyr trydan ledled y DU oedd i dalu am uwchraddio’r grid. A yw Ysgrifennydd y Cabinet yn credu bod y dull yn deg i Gymru ar hyn o bryd ai peidio?

Mae hwn yn fater y mae’n rhaid i mi edrych arno. Mae angen i ni wneud yn siŵr fod digon o gapasiti ar y grid cenedlaethol. Cyfarfu’r Prif Weinidog gyda’r Grid Cenedlaethol yn ddiweddar i drafod hyn, ac mae’n rhywbeth y byddwn yn edrych arno yn y dyfodol, fel y dywedaf.