5. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ddarpariaeth gofal sylfaenol? OAQ(5)0345(FM)

Gwnaf. Mae byrddau iechyd yn cydweithio â phartneriaid i fuddsoddi mewn gofal sylfaenol fel prif gynheiliad ein system iechyd a gofal, gan weithio mewn cymunedau i fynd i'r afael ag iechyd gwael, i gefnogi pobl i gadw’n iach ac i wneud yr hyn sy'n bwysig iddynt, ac i wneud diagnosis a thrin problemau pan eu bod yn dod i’r amlwg.

A gaf i ddiolch i chi am yr ateb yna, Brif Weinidog? Rwyf wedi derbyn nifer o gwynion ers y Nadolig ynghylch darpariaeth gofal sylfaenol, mewn dwy feddygfa yn Nwyrain Abertawe mewn gwirionedd, ynghylch methu â gwneud apwyntiad, cael eu hysbysu i ffonio yn ôl y bore wedyn, meddygon yn amharod i wneud apwyntiad, anawsterau o ran cael brechiadau, amharodrwydd i wneud ymweliadau cartref. Rwyf hefyd yn ymwybodol o’r ddarpariaeth ragorol i gleifion y mae’r meddygfeydd eraill yn ei chynnig yn fy etholaeth i. Beth all y Llywodraeth ei wneud i safoni ansawdd y ddarpariaeth a dod â meddygfeydd pob meddyg i lefel y goreuon?

Mae'n bwynt y mae'r Aelod yn ei wneud, ac mae'n bwynt yr wyf i, fel yntau, yn ei glywed gan bobl ar adegau. Maen nhw’n gofyn pam nad yw’r gwasanaethau’n gyson. Wel, gall y gwasanaethau hynny a ddarperir yn uniongyrchol gan fyrddau iechyd fod yn gyson, ond rydym ni’n gwybod mai contractwyr annibynnol yw’r rhan fwyaf o feddygon teulu, a dyna sut y bydd y sefyllfa am rai blynyddoedd i ddod. Mae'n bwysig, wrth gwrs, i'r cyhoedd allu cael mynediad at wasanaethau pan fyddant eu hangen. Rwy’n disgwyl i feddygfeydd teulu lleol a byrddau iechyd ganolbwyntio ar hyn, gan weithio gyda'i gilydd yn lleol ar draws meddygfeydd ac yn eu 64 clwstwr gofal sylfaenol lleol gyda gweithwyr proffesiynol allweddol eraill. Mae arian ar gael; ceir y gronfa gofal sylfaenol o £43 miliwn. Mae honno yno i wella ffyrdd o ddarparu gwasanaethau: er enghraifft, datblygu swyddogaeth nyrsys, fel nad yw pobl yn teimlo bod yn rhaid iddyn nhw ymweld â'r meddyg teulu bob tro, a gosod fferyllwyr, ffisiotherapyddion a gweithwyr cymdeithasol ochr yn ochr â thimau meddygon teulu, gan ein bod ni’n gweld mwy a mwy ledled Cymru, fel y gall pobl gael y gweithiwr proffesiynol cywir sydd ei angen arnynt yn hytrach na gorfod gweld meddyg teulu nad yw'n gallu eu helpu ac yn gorfod eu hatgyfeirio, ac wedyn eu bod yn gorfod aros am fwy o amser.

Rydych chi’n gwneud pwynt cwbl gywir yn ei hanfod ein bod ni angen mwy o'r gweithwyr gofal iechyd proffesiynol perthynol yn gweithio mewn meddygfeydd teulu er mwyn helpu i gynnal gwasanaeth o ansawdd da i staff. Felly, fy nghwestiwn i chi, Brif Weinidog, yw, y llynedd, roedd pwyslais hollol gywir ar gael mwy o feddygon i Gymru, pa un a oedd hynny i ofal eilaidd neu sylfaenol. Eleni, a fyddwch chi’n gallu ystyried sut y gallwn ni recriwtio mwy o bobl i'r proffesiynau gofal iechyd perthynol, sut y gallem ni gael lleoedd hyfforddiant digonol ar eu cyfer, sut y gallem ni annog pobl ifanc y byddai hwn yn llwybr gyrfa defnyddiol iawn iddyn nhw a dangos iddyn nhw y ceir datblygiad gyrfaol gwirioneddol? Oherwydd nid ydym ni’n mynd i ddatrys ein problemau gofal sylfaenol heb gael y strwythur eang hwnnw o unigolion cymwys yn cynnig gwasanaethau cyfannol i bobl.

Ie, yn hollol. Lansiwyd cam cyntaf yr ymgyrch recriwtio genedlaethol a rhyngwladol gennym fis Hydref diwethaf, gyda'r nod o ddenu meddygon, a meddygon teulu yn benodol, i hyfforddi, gweithio a byw yng Nghymru, a'r arwyddion yw bod nifer y ceisiadau ar gyfer hyfforddiant meddyg teulu wedi cynyddu, gan gynnwys yn y meysydd hynny lle’r ydym ni wedi cyflwyno dull seiliedig ar gymhellion. Gallaf ddweud bod Ysgrifennydd y Cabinet wedi cytuno cynlluniau ar gyfer cam 2 yr ymgyrch recriwtio yn gynharach yr wythnos hon, wedi’i dargedu at weithwyr gofal iechyd proffesiynol eraill ym maes gofal sylfaenol.

Efo adrannau brys ein hysbytai ni mewn argyfwng—geiriau Coleg Brenhinol Meddygaeth Frys ydy’r rheini, nid fy ngeiriau i—a ydy’r Prif Weinidog yn cytuno bod yr erydiad sydd wedi bod yng nghyfran arian yr NHS sy’n mynd at ofal sylfaenol, a’r straen y mae hynny’n ei roi ar ein meddygfeydd teulu ni yn achosi problemau wedyn i adrannau brys yn ein hysbytai ni? Ac a ydy’r Prif Weinidog yn cytuno, felly, ei bod hi’n amser edrych eto ar sut mae arian iechyd yng Nghymru yn cael ei rannu er mwyn sicrhau cyllid teg i ofal sylfaenol, er mwyn cynnal NHS cynaliadwy ar gyfer y dyfodol?

Wel, dau beth: yn gyntaf, nid ydw i’n credu taw dim ond cael mwy a mwy o ddoctoriaid yw’r ateb. Mae’n rhaid i ni sicrhau bod pobl yn mynd i’r person proffesiynol sydd yn berthnasol i beth sydd gyda nhw. Efallai taw fferyllydd fyddai hwnnw, efallai taw nyrs fyddai hwnnw, efallai taw ffisiotherapydd fydd hwnnw. Mae’n iawn i ddweud bod yn rhaid i ni sicrhau ein bod ni’n cadw nifer y doctoriaid lan ar y lefel iawn, ond nid dim ond doctoriaid yw rhan o’r ateb hwn.

Ar yr ochr arall, wrth gwrs, mae’n hollbwysig i sicrhau bod pobl ddim yn aros yn yr ysbyty yn rhy hir. Rŷm ni wedi gweld y problemau sydd wedi digwydd yn Lloegr o achos y ffaith eu bod nhw wedi torri nôl ar wario ar wasanaethau cymdeithasol, a gofal cymdeithasol yn enwedig. Yng Nghymru, wrth gwrs, gwnaethom ni gadw lefel yr arian ar yr un lefel er mwyn sicrhau bod hynny ddim yn digwydd yng Nghymru. Mae’n wir i ddweud bod pwysau yn y gwasanaeth iechyd. Mae hynny’n iawn. Mae’n digwydd bob blwyddyn, yn enwedig yn yr adrannau argyfwng. Mae yna gynlluniau wedi bod mewn lle, ac mae’r cynlluniau hynny wedi gweithio er y pwysau sydd wedi cael eu rhoi ar y meddygon. A gaf i hefyd dalu teyrnged unwaith eto i bawb sy’n gweithio yn y gwasanaeth iechyd, yn enwedig y rhai sy’n gweithio yn yr adrannau argyfwng, am y gwaith da y maen nhw yn ei wneud, yn enwedig amser hwn y flwyddyn?