2. Ai polisi Llywodraeth Cymru yw cefnogi rhaglen beilot a gaiff ei harwain gan awdurdod lleol o ran incwm sylfaenol cyffredinol? OAQ(5)0072(FLG)

Diolch am y cwestiwn. Nid oes unrhyw awdurdod lleol yng Nghymru eto wedi cysylltu â Llywodraeth Cymru yn chwilio am gymorth ar gyfer peilot incwm sylfaenol. Serch hynny, rwyf yn bwriadu monitro cynnydd y gwaith ymarferoldeb sy’n cael ei wneud ar hyn o bryd yn Fife a Glasgow. Er bod angen ymdrin â chwestiynau cymhwyster yma, mae incwm sylfaenol cyffredinol yn gallu gwneud cyfraniad sylweddol at fynd i’r afael â thlodi ac anghydraddoldeb.

Rwy’n croesawu sylwadau’r Ysgrifennydd Cabinet, ac mae wedi cyfeirio, wrth gwrs, at yr arbrawf arfaethedig yn yr Alban. Mae yna gefnogaeth helaeth, rwy’n credu, i’r syniad nawr, ar draws y sbectrwm gwleidyddol ac, ie, ar y chwith—rhaid cofio mai Milton Friedman, wrth gwrs, oedd un o hyrwyddwr cynnar y syniad, a Richard Nixon a gynhaliodd y cynllun peilot cyntaf erioed. Pe bai llywodraeth leol am arbrofi, oni ddylem ni gymryd y cyfle yma i edrych ar sut gall y syniad hynod arloesol yma gyfrannu tuag at lesiant ein pobl yn arwain at y dyfodol?

Diolch am y cwestiwn.

I am very keen to remain in touch with the feasibility work being carried out in Fife and Glasgow. I think it’s important to be realistic about what they have embarked upon. They hope, over the months ahead, to arrange a feasibility study. That feasibility study would collect evidence and, if the evidence was strong enough, they would then establish a pilot. But, even so, that is a step forward in the UK context. Basic income in other parts of the world already has an established track record. Alaskan citizens have been paid a basic income since 1982 from the Alaska permanent dividend fund. And although it is a piece of work which, in Scotland, has secured support from the SNP—in Glasgow, it’s led by a Labour councillor, in Fife, it’s been supported by the Conservative group leader on the council there—nevertheless, we must anticipate that were we to move ahead on it, we would face headlines of the sort that ‘The Sun’ newspaper used when reporting the Glasgow experiment, saying that it was doling out pay for no work even to people who have a job. So, the idea, while attractive in the way that it can simplify and support people who currently have to rely on a very complex set of part-time work, part-time benefits and so on, the political world will face a job of convincing the public about the merits of the scheme.

Bydd papur newydd ‘The Sun’ yn gwneud yr hyn y mae papur newydd ‘The Sun’ yn ei wneud, os yw’n haeddu cael ei alw’n ‘bapur newydd’. Ond a gaf fi groesawu’r cwestiwn a ofynnwyd yn ogystal â’r ffordd gadarnhaol yr ymatebodd y Gweinidog? Ac er y byddai rhai o’r dde a’r chwith, sy’n cefnogi’r ymagwedd hon am wahanol resymau, yn dadlau na allwch dreialu hyn mewn gwirionedd, dim ond ei wneud, tynnaf ei sylw at waith diddorol a wnaed yng nghanol Llundain yn 2013, lle rhoddwyd yr hyn sy’n cyfateb i isafswm incwm cyffredinol i 13 o unigolion digartref, heb amodau, heb unrhyw amodoldeb, yn y gobaith y byddai rhywbeth cadarnhaol yn digwydd. Ac wrth gwrs, dywedodd yr amheuwyr ‘Wel, bydd yn cael ei wastraffu.’ Flwyddyn yn ddiweddarach, nid yn unig yr oedd 11 ohonynt mewn cartrefi, gyda llety, ond roedd llawer ohonynt mewn gwaith hefyd mewn gwirionedd. Nawr, credaf fod hwn yn faes diddorol i ni edrych arno a’i archwilio, ac o bosibl yn y dyfodol, wrth i ni ei weld yn esblygu mewn ardaloedd eraill, gallwn ei ystyried yng Nghymru hefyd ar ryw ffurf neu’i gilydd. Felly, croesawaf ymateb meddwl agored Ysgrifennydd y Cabinet.

Diolch i Huw Irranca-Davies am ei gyfraniad. Mae’r enghraifft y cyfeiriodd ati yn ddiddorol iawn. Wrth gwrs, rhoddodd y Ffindir raglen dreialu incwm sylfaenol cyffredinol ar waith ar 1 Ionawr eleni, ac mae’n canolbwyntio’n bendant ar y math o boblogaeth y cyfeiriodd ati. Mae’n dreial mawr sy’n cynnwys 2,000 o bobl a ddewiswyd ar hap ac sy’n ddi-waith ar hyn o bryd, er mwyn gweld beth y gallai incwm sylfaenol diamod ei wneud yn eu bywydau.

Nid yw’r syniad yn un newydd, Lywydd. Amser maith yn ôl, yn y 1970au a’r 1980au, treuliais amser yn cyfweld grŵp o bobl a oedd wedi gorymdeithio ar hyd y strydoedd yn ystod y 1930au yn mynnu’r hyn a alwyd ganddynt yn ‘ddifidend cymdeithasol’, sef cynllun incwm sylfaenol syml, mewn gwirionedd. Felly, mae’n syniad sydd â gwreiddiau cadarn yn ein polisi cymdeithasol—rydym bob amser wedi ei chael yn anodd dod o hyd i ffordd ymarferol o fwrw ymlaen ag ef. Ond mae’n gyfle i ni yng Nghymru edrych ar yr hyn y ceisir ei wneud mewn mannau eraill ac i weld a allem wneud unrhyw beth ymarferol gyda’r syniad ein hunain.