1. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i alluogi disgyblion i gael dealltwriaeth lawnach o’r cyfleoedd sydd ar gael iddynt ym myd gwaith? OAQ(5)0072(EDU)

Mae Gyrfa Cymru yn darparu gwybodaeth, cyngor a chanllawiau annibynnol a diduedd ynglŷn â chyfleoedd dysgu a gyrfaoedd, gan gynnwys gwybodaeth ynglŷn â’r farchnad lafur. Mae’r cwmni’n mynd ati’n weithredol i gynorthwyo ysgolion i ymgysylltu â chyflogwyr a busnesau i ddarparu cyfleoedd i fyfyrwyr ryngweithio â’r byd gwaith.

Diolch i’r Gweinidog am ei ateb. Cyn i mi gael fy ethol roeddwn yn gyfreithiwr, a phan oeddwn yn blentyn ysgol, nid oeddwn yn adnabod unrhyw gyfreithwyr. Nid oedd unrhyw un o rieni fy ffrindiau neu gyfeillion i’r teulu yn gyfreithwyr, ond rywsut, fe ddigwyddodd. Ond yn yr economi newidiol sydd ohoni efallai nad yw pobl yn gwybod pa fath o swyddi sydd ar gael wrth iddynt fynd drwy’r ysgol, ac mewn rhanbarthau fel fy un i rydym yn gobeithio gweld newidiadau sylweddol yn y math o gyfleoedd sydd ar gael. Bydd y Gweinidog yn gwybod am adroddiad Fforwm Economaidd y Byd y mis hwn, sy’n annog Llywodraethau i sicrhau bod byd gwaith yn rhan annatod o’r daith drwy’r ysgol o’r cyfle cyntaf. Felly, yn ychwanegol at y cyngor a’r canllawiau y cyfeiriodd atynt yn ei ateb, a fuasai’r Llywodraeth yn ystyried cyhoeddi canllawiau gorfodol i ysgolion ynglŷn ag ymgorffori byd gwaith, y profiad a’r cyfleoedd yn y cwricwlwm ysgol o oedran cynnar?

A gaf fi ddweud fy mod yn croesawu cwestiwn a sylwadau’r Aelod dros Gastell-nedd yn fawr? Rwy’n gyfarwydd â’i ddisgrifiad ac rwy’n cydnabod bod gormod o blant mewn ysgolion, yn rhy aml, yn colli cyfleoedd y bydd plant eraill yn eu cael i weld y llu o gyfleoedd sydd ar gael iddynt. Mae ein cyfaill yn disgrifio gyrfaoedd ym maes y gyfraith, ond wrth gwrs, mae gyrfaoedd mewn meysydd eraill a fyddai’n ysbrydoli plant a phobl ifanc yn yr un modd. A gaf fi ddweud ei bod yn ofynnol i ysgolion uwchradd ddarparu rhaglenni gyrfaoedd a byd gwaith, sy’n cynnwys profiadau’n canolbwyntio ar waith? Ond credaf fod pwynt yr Aelod yn un pwysig, a byddaf yn edrych ar y canllawiau sydd ar gael i ysgolion ar yrfaoedd a byd gwaith er mwyn gwneud yn siŵr fod y canllawiau hyn yn sicrhau ein bod yn rhoi cyfle i blant yn yr ysgol ddeall hyn, a hefyd i roi cyfleoedd i bobl ymweld ag ysgolion ac i ysbrydoli plant i gyrraedd eu potensial llawn.

Weinidog, a gaf fi ganmol Llywodraeth Cymru am hyrwyddo nod Gyrfa Cymru. Credaf ei bod yn fenter ardderchog a chredaf ei bod bellach yn denu aelodau o blith y rhan fwyaf o ysgolion Cymru ac yn arwain at ddewisiadau mwy gwybodus ynglŷn â gyrfaoedd ac o ran nodi’r sgiliau angenrheidiol i fyfyrwyr wrth iddynt baratoi i gamu i fyd gwaith. Ond deallaf fod problemau wedi bod yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf gyda lleoliadau gwaith effeithiol, a byddai hyn yn effeithio hefyd ar bobl o’r tu allan sy’n dod i mewn i’r ysgolion i siarad am fyd gwaith, a bod chwilio am leoliadau gwaith effeithiol wedi cael ei wthio allan o gwricwlwm gorlawn. Credaf fod ysgolion yn gwneud anghymwynas â’u myfyrwyr os nad ydynt yn pwysleisio pwysigrwydd lleoliadau gwaith gwirioneddol effeithiol a’r math o weledigaeth ynglŷn â byd gwaith y gallant ei darparu i fyfyrwyr.

Rwy’n cydnabod yr anawsterau y mae’r Aelod yn eu disgrifio. Rwyf am ddweud bod Gyrfa Cymru bellach wedi sefydlu oddeutu 60 o bartneriaethau Dosbarth Busnes rhwng ysgolion a chyflogwyr. Yn sicr, mae rhan o’r gwaith o ddatblygu’r cwricwlwm newydd yn ymwneud ag ehangu’r mathau hyn o gyfleoedd a’r mathau hyn o sgyrsiau mewn ysgolion ac ar gyfer disgyblion a rhwng ysgolion a chyflogwyr. Os oes gan yr Aelod unrhyw faterion unigol y mae’n dymuno eu dwyn i fy sylw, ac os gwnaiff eu cofnodi’n ysgrifenedig, buaswn yn sicr yn fwy na pharod i ymateb yn fwy manwl i’r pryderon unigol hynny ac i roi’r ohebiaeth honno yn y llyfrgell er mwyn i’r holl Aelodau ei gweld.

Weinidog, mewn rhyw fath o rôl wrthgyfatebol i fy nghyd-Aelod o Gastell-nedd, cyfarfûm yn ddiweddar â Sefydliad y Peirianwyr Mecanyddol, ac roedd ganddynt raglen a oedd yn annog athrawon i fynd allan i’r gweithle er mwyn cynyddu eu dealltwriaeth a’u gwybodaeth ynglŷn â pheirianneg a meysydd Gwyddoniaeth, Technoleg, Peirianneg a Mathemateg, rhaglen y mae Sefydliad y Peirianwyr Mecanyddol hefyd yn ei hariannu. A wnewch chi edrych ar gynlluniau o’r fath er mwyn sicrhau bod gennym athrawon yn ein hystafelloedd dosbarth y gellir eu hysbrydoli i fynd ati i hybu’r agenda am ragor o raddedigion peirianneg a Gwyddoniaeth, Technoleg, Peirianneg a Mathemateg a phobl i ymgymryd â’r proffesiynau hynny?

Yn bendant. Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn ei sedd ac wedi clywed y pwynt a wnewch, a bydd yn ystyried hynny mewn perthynas â’r materion ehangach o ran hyfforddiant a chymorth i athrawon. Credaf fod hynny’n rhan bwysig iawn o’r hyn rydym yn ceisio’i gyflawni o ran arweinyddiaeth ysgolion hefyd. Mae’r ffocws ar arweinyddiaeth y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi ceisio ei greu ers iddi gael ei phenodi yn seiliedig ar y gwahanol resymau hyn. Croesawaf y ffaith fod Sefydliad y Peirianwyr Mecanyddol yn darparu’r cymorth hwn i athrawon gwyddoniaeth. Ac wrth gwrs, rydym yn bendant yn awyddus i ddarparu a chryfhau lle’r ysgol yn y gymuned ehangach mewn perthynas â byd busnes a’r economi.