4. Pa asesiad y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi’i wneud o effaith cyhoeddiadau polisi diweddar Llywodraeth y DU ar Gymru o ran diwygio lles? OAQ(5)0116(CC)

Diolch i’r Aelod dros Ogwr am ei gwestiwn. Rydym wedi asesu effaith diwygiadau lles Llywodraeth y DU a gyflwynir rhwng 2015-16 a 2019-20 ar Gymru. Bydd aelwydydd yng Nghymru yn colli 1.6 y cant o’u hincwm ar gyfartaledd. Mae hynny oddeutu £460 y flwyddyn, sy’n cyfateb i £600 miliwn y flwyddyn yng Nghymru yn ei chyfanrwydd.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ateb ac am egluro’r effaith. Bydd yn gwybod, flwyddyn yn ôl, cyn y gyllideb fis Mawrth diwethaf, fod yr Ysgrifennydd Gwladol dros Waith a Phensiynau wedi ymddiswyddo dros y toriadau a oedd ar y ffordd ar y pryd i daliadau annibyniaeth personol gan ddadlau nad oedd modd amddiffyn y toriadau mewn cyllideb a oedd yn creu budd i drethdalwyr ar gyflogau uwch. Ac wrth ymddiswyddo, fe ddywedodd:

Bu gormod o bwyslais ar ymarferion arbed arian a dim digon o ymwybyddiaeth gan y Trysorlys, yn benodol, na allai gweledigaeth y llywodraeth o system fudd-dal i waith newydd gael ei thorri fesul tamaid dro ar ôl tro.

Eleni, ceir tynhau pellach ar drefniadau taliadau annibyniaeth personol drwy offeryn statudol, yn hytrach nag ar lawr Tŷ’r Cyffredin yng ngolwg y cyhoedd. Mae rhai ASau Ceidwadol wedi mynegi anesmwythyd dwfn ynglŷn â hyn, nid yn lleiaf wedi i Weinidog ddweud ei fod am ganolbwyntio ar yr ‘anabl iawn’, a chafwyd ymddiheuriad ganddo yn sgil hynny. Felly, a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gomisiynu archwiliad cyfredol o effaith y rhain a newidiadau polisi eraill diweddar iawn yn y DU ar bobl ag anableddau, ac ar gyfraddau tlodi yng Nghymru, efallai drwy swyddfa’r archwilydd cyffredinol, fel bod modd i ni asesu’r niwed i unigolion a chymunedau, a chyflwyno gwir effaith y polisïau hyn i Lywodraeth y DU gyda’r dystiolaeth honno?

Diolch i’r Aelod am ei gwestiwn. Fe siaradais â’r Gweinidog Gwladol dros Bobl Anabl, ac ysgrifennodd ataf yn dilyn ei chyhoeddiad yn datgan nad oedd hwn yn newid polisi mewn perthynas â thaliadau, ac na fyddai’n golygu bod unrhyw un sy’n hawlio taliad annibyniaeth personol yn cael gostyngiad yn swm y taliadau annibyniaeth personol a ddyfarnwyd iddynt yn flaenorol. Fodd bynnag, mae’n ymddangos bod Llywodraeth y DU yn ceisio gwrthdroi dyfarniad yr uwch dribiwnlys, a fyddai’n cynyddu cymhwysedd ar gyfer y taliad annibyniaeth personol. Rwyf wedi gofyn i fy swyddogion fynd ar drywydd hynny gyda’i hadran, i geisio eglurder ynglŷn â hynny, a’r effeithiau ar gyfer pobl ag anableddau a chyflyrau iechyd yma yng Nghymru.

Mae nifer o sefydliadau wedi cyhoeddi dadansoddiad cynhwysfawr, ac academyddion a’r Llywodraeth, ar effaith diwygiadau lles y DU ar Gymru. Hoffwn ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet—heb fynd yn erbyn ysbryd yr hyn a ddywedodd yr Aelod dros Ogwr—ond efallai y gallwn fynd y tu hwnt i ddadansoddi’r effaith i chwilio am atebion a wnaed yma yng Nghymru. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet, felly, ymrwymo i gyhoeddi Papur Gwyn gan Lywodraeth Cymru ar greu rhwyd ddiogelwch cymdeithasol gref yng Nghymru? Gallai hyn gynnwys edrych ar sut y gallem wneud y gorau o bwerau cymhwysedd sydd gennym eisoes gan edrych ar gryfhau partneriaeth â llywodraeth leol a darparwyr gwasanaethau eraill ac efallai, os caf fentro dweud, gan edrych tua’r dyfodol, y posibilrwydd hyd yn oed o drosglwyddo cyfrifoldebau diogelwch cymdeithasol penodol o San Steffan i Gymru. Felly, a wnaiff ymrwymo i gyhoeddi Papur Gwyn Llywodraeth Cymru ar ymagwedd drugarog Gymreig newydd tuag at nawdd cymdeithasol?

Rydym wedi gwneud gwaith ar y risgiau i system les y DU yng Nghymru. Rwy’n siŵr y byddai Llywodraeth y DU wrth ei bodd yn trosglwyddo’r risg i Gymru, ac maent wedi gwneud yn y gorffennol mewn perthynas â budd-dal y dreth gyngor, lle y gwthiwyd rhywfaint o arian drosodd o’r M4, ond nid oedd yn ddigon, ac rwy’n siŵr y byddant yn parhau i wneud hynny. Rydym yn ceisio sicrhau cymaint â phosibl o gymorth i bobl sydd ei angen yng Nghymru a byddwn yn parhau i wneud hynny yn y dyfodol.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwyf wedi tynnu eich sylw’n flaenorol at bryderon ynglŷn ag effaith newidiadau Llywodraeth San Steffan i’r lwfans tai lleol o 2019 a’r effaith a gaiff hynny ar Gymru, wedi’i dwysáu, rwy’n credu y byddwch yn cytuno â mi, gan y penderfyniad gwarthus a wnaed yr wythnos diwethaf i gael gwared ar fudd-daliadau tai ar gyfer pobl ifanc rhwng 18 a 21 oed.

Edrychodd astudiaeth a gomisiynwyd gan Cartrefi Cymoedd Merthyr ar y lefel o lwfans tai lleol sydd wedi’i rewi o gymharu â’r gyfradd rhent preifat ar gyfartaledd ym Merthyr Tudful a nododd wahaniaeth o hyd at £7.35 yr wythnos y byddai’n rhaid i’r tenant ei dalu. Yn ôl yr hyn a ddeallaf, bydd peth o’r newid yn golygu bod arian a delir fel budd-dal tai ar hyn o bryd yn cael ei ddatganoli i Gymru. A all Ysgrifennydd y Cabinet ddweud wrthyf pa drafodaethau a gafodd ef neu ei swyddogion gyda Llywodraeth y DU ynglŷn â sut y caiff y lefel honno o gyllid datganoledig ei phennu a pha sicrwydd y gall ei roi y bydd yn cael ei glustnodi mewn rhyw ffordd i helpu’r rhai mwyaf difreintiedig drwy rewi’r Lwfans Tai Lleol?

Mae’r gwahaniaethau yn y Lwfans Tai Lleol yn effeithio ar rai cymunedau yn fwy nag eraill. Bydd yn rhywbeth y byddaf yn cael trafodaeth yn ei gylch gyda fy nghyd-Aelod, Ysgrifennydd y Cabinet dros gyllid—i gael trafodaethau pellach gyda’r Trysorlys, pan fydd yn eu cael, ar sail reolaidd.