2. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am ymateb cychwynnol yr awdurdodau lleol i'r papur gwyn ar ddiwygio Llywodraeth Leol yng Nghymru? OAQ(5)0111(FLG)[W]

Diolch am y cwestiwn. Hyd yn hyn, dim ond un awdurdod lleol, sef Caerffili, sydd wedi ymateb yn swyddogol i’r ymgynghoriad ar y Papur Gwyn ar ddiwygio llywodraeth leol, sy’n cau ar 11 Ebrill. Croesawodd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru y Papur Gwyn ar ran yr awdurdodau lleol, gan nodi ei fod wedi’i lunio ar sail trafodaethau gyda’r awdurdodau lleol.

Diolch. Mae’r ymateb cychwynnol rydw i wedi’i dderbyn gan gynghorwyr yn bennaf, ac o bob rhan o Gymru, yn nodi nifer o bryderon difrifol. Tra’n cefnogi’r ymgais i wneud gwasanaethau cyhoeddus Cymru yn fwy effeithiol, mae llawer yn pryderi fod y cynigion sy’n cael eu hamlinellu yn y Papur Gwyn yn peryglu egwyddorion craidd llywodraeth leol—egwyddorion sy’n ymwneud efo bod yn ymatebol ac yn atebol yn lleol. Fe all eich cynigion chi beryglu rôl llywodraeth leol fel rhan allweddol o ddemocratiaeth Cymru. Mae yna eraill yn gofyn a fydd creu’r haenau rhanbarthol yn arwain at gyfundrefn fwy effeithiol ac effeithlon. Felly, sut ydych chi’n bwriadu cynnal yr atebolrwydd pwysig yma yn y gyfundrefn ranbarthol? A fydd yna ddadansoddiad o gost cynigion y Papur Gwyn yn cael ei wneud?

Lywydd, fel dywedais i, dim ond un ateb swyddogol rŷm ni wedi’i dderbyn ar hyn o bryd. Roedd hwnnw’n adeiladol, ac roedd yn codi cwestiynau, wrth gwrs, gan roi sylwadau newydd i ni er mwyn trio cryfhau’r Papur Gwyn. Dyna beth yr wyf fi eisiau i’r bobl sydd yn mynd i ymateb yn swyddogol i’r Papur Gwyn ei wneud. Os yw pobl yn codi cwestiynau, mae hynny’n helpu, ond mae’n helpu mwy pan fyddant yn codi atebion hefyd ac yn rhoi sylwadau i ni ar sut rydym yn gallu cryfhau’r sylwadau rŷm ni wedi eu rhoi yn y Papur Gwyn ac er mwyn ein helpu ni i ymateb i’r cwestiynau y mae Sian Gwenllian wedi’u codi'r prynhawn yma.

Ar ymweliad diweddar ag Aberdaugleddau gyda’r Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig, roeddwn yn synnu clywed uwch-swyddog un o’r cyrff cyhoeddus yn y cyfarfod yn dweud bod syndod wedi’i fynegi, ar lefel uwch, fod arian yn cael ei dalu i sefydliad arall gyflawni swyddogaeth a oedd yn mynd i fod o fudd cyfunol i’r gymuned. Pa mor dda rydych chi’n credu y mae awdurdodau lleol a chyrff cyhoeddus eraill yn manteisio ar gyfleoedd y byrddau gwasanaethau cyhoeddus fel ffordd newydd o weithio ac fel ffordd newydd o feddwl ynglŷn â sut rydym yn darparu’r manteision i’n cymunedau?

Rwyf wedi bod yn falch o’r cynnydd y mae byrddau gwasanaethau cyhoeddus wedi ei wneud hyd yma ar eu tasg graidd gyntaf, sef asesu llesiant lleol. Rwy’n credu ein bod yn awr, fel Llywodraeth, wedi derbyn drafftiau o’r asesiadau hynny gan bob awdurdod lleol yng Nghymru, ac maent yn cael eu hadolygu gan fy swyddogion. Rwyf wedi cael cyfle i ddarllen rhannau o’r asesiadau hynny o wahanol rannau o Gymru ac rwy’n credu eu bod yn dangos ymgais wirioneddol ymroddgar i geisio darparu dull sy’n seiliedig ar asedau i asesu llesiant yn eu hardaloedd, gan edrych ar gryfderau eu poblogaethau lleol a sut y gallwn adeiladu ar y rheini’n well yn y dyfodol. Yr hyn na fyddant yn gallu ei wneud yw llwyddo i’r graddau yr hoffem iddynt lwyddo os ydynt yn adlewyrchu’r agwedd a fynegwyd gan Jenny Rathbone yn y rhan gyntaf o’i chwestiwn atodol. Holl bwyslais y byrddau gwasanaethau cyhoeddus a’r Papur Gwyn ar ddiwygio llywodraeth leol yw dod â phobl at ei gilydd mewn perthynas gydweithredol newydd lle y bydd pobl yn cydnabod y bydd rhai pethau’n cael eu gwneud gan sefydliadau eraill ar ran y boblogaeth ehangach, a dyna fydd y ffordd gywir a phriodol o wneud pethau.

Ysgrifennydd y Cabinet, roeddwn am ofyn y cwestiwn ynglŷn â’r ymatebion sy’n dod i mewn ar uno gwirfoddol, a gofyn a oes unrhyw awdurdodau lleol wedi ymateb mewn gwirionedd ac yn awyddus i uno’n wirfoddol, sy’n rhan fawr o’ch cynlluniau sydd ar y ffordd ar gyfer diwygio llywodraeth leol o ran chwilio am arbedion effeithlonrwydd. O ystyried nad ydym ond wedi cael un ymateb—un yn unig o 22 awdurdod lleol—sut rydych yn bwriadu bwrw iddi yn awr? Mae wedi bod yn anhrefn arnom dros y tair blynedd diwethaf o ran diwygio llywodraeth leol. Nid yw’n ymddangos i mi fod yna awydd i ymgysylltu â chi, o ystyried mai un ymateb yn unig a gafwyd. Felly, sut rydych yn bwriadu symud ymlaen yn awr a gweithio gyda’n hawdurdodau lleol i sicrhau nad ydym yn cadw ein gweithwyr rheng flaen a’n haelodau etholedig mewn sefyllfa amwys lle nad oes neb yn gwybod beth sy’n digwydd? Rwy’n siomedig iawn o glywed nad ydym ond wedi cael un ymateb.

Nid wyf wedi siomi, Lywydd, o ystyried nad yw’r dyddiad cau ar gyfer yr ymgynghoriad tan 11 Ebrill. Rwy’n gwbl hyderus y cawn nifer fawr o ymatebion o bob cwr o Gymru erbyn y dyddiad cau. Gofynnodd yr Aelod ddau gwestiwn penodol. Nid ydym wedi derbyn unrhyw gais ffurfiol o ran uno gwirfoddol hyd yn hyn. A dweud y gwir, gydag etholiadau llywodraeth leol ar y gorwel, ni fyddwn wedi rhagweld y byddai unrhyw awdurdod lleol wedi gwneud cynnig o’r fath o ystyried mai ychydig wythnosau yn unig sydd tan hynny. Ailadroddaf yr hyn a ddywedais yn y Papur Gwyn—pan fo awdurdodau lleol yn cyflwyno cynigion ar gyfer uno gwirfoddol, ni fyddai Llywodraeth Cymru yn ceisio bod yn niwtral ar hynny, ond byddem yn ceisio eu cefnogi lle y gallem i geisio sicrhau bod y cynigion hynny’n dwyn ffrwyth. O ran pwynt olaf yr Aelod, rwyf wedi llwyddo i’w anghofio yn fy ateb—.

Roedd yn ymwneud ag ymgysylltu mewn gwirionedd.

Ymddiheuriadau. Roeddem yn ymgysylltu llawer ag awdurdodau lleol er mwyn eu hannog i wneud yn siŵr eu bod yn gwneud y cyflwyniadau hynny, ond bydd yn fanteisiol iddynt wneud hynny, a dyna pam rwy’n teimlo’n hyderus y byddwn yn gweld nifer lawer mwy dros yr ychydig wythnosau nesaf.