Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd Plaid Cymru, Adam Price.

A gawn ni aros gyda’r Papur Gwyn, Lywydd, a hefyd yr argymhelliad ynglŷn â’r map rhanbarthol newydd i Gymru? Mae’n 20 mlynedd—rwyf bron ffaelu credu—ers i fi gael fy nghomisiynu, ar y cyd â’r Athro Kevin Morgan, gan yr Ysgrifennydd Gwladol ar y pryd, Ron Davies, i ail-lunio map rhanbarthol Cymru o ran NUTS II, i greu rhanbarth y Cymoedd a gorllewin Cymru, a dwyrain Cymru, er mwyn ymgysylltu â’r ardaloedd mwyaf difreintiedig a thrwy hynny, wrth gwrs, ennill statws Amcan 1. Mae’r map yma, wrth gwrs, yn gwneud y gwrthwyneb: mae’n ymgysylltu ag ardaloedd difreintiedig a’r ardaloedd mwyaf llewyrchus. A gaf i ofyn i’r Ysgrifennydd Cabinet ai dyma’r map y bydd e’n defnyddio wrth drafod y dyfodol ar gyfer unrhyw ddilyniant o ran cronfeydd rhanbarthol a hefyd y map ar gyfer ardaloedd a gynorthwyir, sef yr ‘assisted areas map’, i Gymru?

Wel, wrth gwrs, rwyf i’n cofio’r gwaith 20 mlynedd yn ôl. Rwyf i’n meddwl fy mod i’n cofio clywed yr Aelod yn siarad am y gwaith a beth oedd yn dod mas o’r gwaith mewn cynhadledd yma yng Nghaerdydd.

The map provides three footprints—the three city region footprints in effect—which we say will be responsible for economic development responsibilities. In that sense, the map is clearly relevant to the way in which regional policy and regional economic development policy would be taken forward in Wales post Brexit. What I don’t want to do, though, is to in any way close down debate about that at this point. I think there is the need for a lot of further thought, a lot of further engagement with people in the sector, about how that regional policy will be taken forward and what the geographies of that might be. If we’re trying to look at some of the upsides of Brexit, then we might say that greater geographical flexibility in the way that we deploy funds could be one of them, and that certainly has been a point made at the programme monitoring committee, where discussions of a future regional policy have already very usefully begun.

Rwy’n ddiolchgar i’r Ysgrifennydd Cabinet am ei ateb ystyrlon. Fe glywom ni yn y Pwyllgor Economi, Isadeiledd a Sgiliau y bore yma gonsýrn gan Sefydliad Bevan, er enghraifft, a gan yr Athro Karel Williams, bod gorddibyniaeth ar y model ac ar y map sydd, yn y de, ar sail y dinas-ranbarthau, yn y gogledd ar y fargen twf i ogledd Cymru, a'r perig o ddiwallu—o lastwreiddio’r ffocws, yn hytrach—ar yr ardaloedd mwyaf difreintiedig yng ngogledd y Cymoedd, er enghraifft, neu yng ngogledd-orllewin Cymru. A fyddai fe yn edrych ar y syniadau amgen sy’n cael eu cyflwyno gan Sefydliad Bevan ynglŷn â chreu parth menter i’r Cymoedd ac, a dweud y gwir, gan fy mhlaid i ynglŷn a chreu fersiwn newydd o’r Bwrdd Datblygu Cymru Wledig mewn ffordd, a hefyd asiantaeth datblygu pwrpasol i’r Cymoedd?

Wel, Lywydd, wrth gwrs, mae diddordeb mawr gyda fi yng ngwaith Sefydliad Bevan. Roedd gwaith yr Athro Karel Williams—roedd hwnnw’n rhan o’r trafodaethau yn y PMC ym Merthyr nôl ym mis Chwefror, lle roeddem ni’n treial i—. Wel, y ddadl oedd am le.

How do we have a sense of place in the way that we fashion our future regional economic development policies that takes account of those places where there are the greatest concentrations of disadvantage, while not doing it in a way that seems to isolate those communities from possibilities that lie nearby or around their borders? And it was a very interesting discussion, with contributions from all the different sectors around that table, as to how we can best map a future, both geographically and conceptually, that allows us to find a way of taking account of the very particular needs of those whose needs are greatest without, as I say, seeking to isolate them from opportunities that they need to be connected to and would make a difference to their futures if we have a different set of ideas about how place-based policies can operate more successfully in the future.

Fe gawsom ni ddeialog, llai ystyrlon efallai, ychydig ddyddiau nôl ar draws y Siambr ynglŷn â’r cwestiwn o falans y buddsoddiad gan Lywodraeth Cymru ar draws ein rhanbarthau, a gad i mi bwysleisio nad oes unrhyw beth y byddwn i am ddweud a fyddai’n wrth-Caerdydd, ond a fyddai’r Ysgrifennydd Cabinet yn fodlon ystyried comisiynu ymchwil fel bod gyda ni ystadegau i edrych ar yr agendor sydd yna dros gyfnod o flynyddoedd—mae wedi bod yna dros ddegawdau—ynglŷn â buddsoddiad gan Lywodraeth Cymru yn y gwahanol ranbarthau?

Ac, yn olaf, wrth ffocysu ar gyfle euraid i’r Cymoedd, nid wyf yn gofyn iddo fe ddweud beth fydd penderfyniad Llywodraeth Cymru, ond mae hwn yn rhan o’i gyfrifoldeb ef, a all yr Ysgrifennydd Cabinet ddweud a ydy unrhyw benderfyniad neu unrhyw gyhoeddiad ynglŷn â’r Circuit of Wales yn cael ei effeithio gan reolau Llywodraeth Cymru ynglŷn â ‘purdah’ llywodraeth leol a fydd yn digwydd ymhen 10 diwrnod, neu, gan ei fod yn gyhoeddiad o bwys cenedlaethol, fydd e ddim?

Gadeirydd, clywais y drafodaeth yn y Siambr ddoe rhwng arweinydd y tŷ a’r Aelod mewn perthynas â buddsoddi mewn gwahanol rannau o Gymru. Mae llawer o wybodaeth eisoes ar gael am batrymau buddsoddi dros y blynyddoedd diwethaf ac rwy’n siŵr y gellid sicrhau bod y wybodaeth ar gael. Yn bersonol, rwy’n canolbwyntio mwy ar sicrhau ein bod yn gwneud y buddsoddiadau cywir ar gyfer y dyfodol a’n bod yn buddsoddi ein hadnoddau cyfalaf prin mewn ffordd sy’n sicrhau ffyniant i bawb ym mhob rhan o Gymru.

O ran y cwestiwn ar Gylchffordd Cymru, gwn fod fy nghyd-Aelod, Ken Skates, wedi crybwyll yr hyn y mae eisoes wedi ei addo i’r Siambr hon, sef cyfnod o graffu ar y cynlluniau terfynol a ddaeth i law gan Gylchffordd Cymru. Bydd yn dymuno gwneud hynny gydag ymdeimlad priodol o ddiwydrwydd dyladwy a bydd yn rhaid iddo gymryd yr amser sydd ei angen i wneud y gwaith hwnnw. Rwy’n siŵr ei fod yn ymwybodol o’r purdah, ond bydd yn canolbwyntio, rwy’n siŵr, ar sicrhau bod y cynlluniau a gyflwynwyd yn destun i’r lefel gywir o graffu er mwyn iddo allu gwneud argymhelliad i’r Cynulliad Cenedlaethol maes o law.

Llefarydd y Ceidwadwyr Cymreig, Nick Ramsay.

A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet roi’r wybodaeth ddiweddaraf i ni am unrhyw drafodaethau rhyng-lywodraethol ar gyflwyno datganoli treth yn sgil y cytundeb ar y fframwaith cyllidol?

Wel, diolch i chi, Lywydd. Ers i’r fframwaith cyllidol gael ei lofnodi rhwng Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru ym mis Rhagfyr, rwyf wedi parhau i gyfarfod â Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys. Cyfarfûm ag ef ddiwethaf yng Nghaeredin mewn cyfarfod pedairochrog rhwng y Gweinidogion cyllid, lle y trafodwyd datganoli ariannol ym mhob rhan o’r Deyrnas Unedig. Dwy agwedd, mae’n debyg: sut rydym yn gwneud i’r system yr ydym yn awr wedi cytuno arni i weithio’n effeithiol; pa bethau y mae angen i ni eu gweld ar y gorwel y gallem fod eisiau eu rhoi ar ein hagendâu yn y dyfodol ar gyfer cyflawni gwaith rhyngom.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Fel y gwyddoch, roedd cefnogaeth drawsbleidiol i’r fframwaith cyllidol ac rydym yn croesawu ei weithrediad. Y bore yma, yn y Pwyllgor Cyllid, cawsom dystiolaeth gan y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol ar yr her fawr nesaf—nid yw cyflawni rhagolygon cywir o dreth Gymreig yn dasg hawdd. Rwy’n siŵr eich bod yn cytuno bod cywirdeb yn hanfodol, gan y bydd y rhagolygon yn cael eu defnyddio i wneud didyniadau grant bloc yn y dyfodol. Pa drafodaethau a gawsoch gyda’r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol ynglŷn â chyflawni rhagolygon a sut rydych yn rhagweld y byddwch yn gweithio gyda hwy yn y dyfodol i sicrhau bod y rhagolygon mor gywir â phosibl?

Wel, Lywydd, cyfarfûm â Robert Chote, pennaeth y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol, yng Nghaerdydd ychydig cyn y Nadolig i drafod gwaith y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol a sut y gall gasglu data sy’n bwysig i ni yng Nghymru. Ond fel y bydd Nick Ramsay yn ei wybod, un o’r pethau allweddol a sicrhawyd gennym yn y fframwaith cyllidol oedd ffrwd o gyngor annibynnol—annibynnol ar y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol—a fyddai’n dod o safbwynt Cymreig yn benodol pe bai angen i ni ddefnyddio hwnnw fel rhan o’r cytundeb fframwaith cyllidol. Rhan o’r cytundeb oedd y byddem yn sicrhau gwaith craffu annibynnol ar ragolygon Llywodraeth Cymru ar gyfer y dyfodol agos, ac roeddwn yn falch o gyhoeddi datganiad ysgrifenedig i’r Aelodau ychydig ddyddiau yn ôl, yn cadarnhau bod Prifysgol Bangor wedi llwyddo i ennill y cytundeb i ddarparu’r oruchwyliaeth annibynnol honno.

Diolch. Mae’r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol—ac eraill, yn wir—wedi nodi, yn y blynyddoedd diwethaf, fod twf yn yr incwm a dderbynnir wedi bod yn sylweddol is yng Nghymru nag ar draws y DU, yn rhannol oherwydd materion fel codi trothwy lwfans personol a symud y baich yn uwch i fyny’r raddfa incwm, gydag incwm is yn ffurfio cyfran fwy o’r sylfaen dreth yng Nghymru. Mae’n hanfodol fod rhagolygon yn cael eu teilwra i anghenion Cymru ac rwy’n fodlon â’r ateb rydych newydd ei roi mewn perthynas â sut rydych yn ceisio sicrhau golwg annibynnol ar anghenion y dreth yng Nghymru a rhagolygon Cymru.

Fel y dywedais o’r blaen, mae’n hanfodol fod gennym ragolygon cywir. Mae’n hanfodol nad oes gennym ateb un maint i bawb i hynny. Yn absenoldeb comisiwn cyllidol Cymreig, sut rydych yn bwriadu sicrhau cymaint o fewnbwn â phosibl o ddata Cymreig a phrofiad Cymreig dros y blynyddoedd i ddod i gael ei gynnwys yn y broses o gyflawni rhagolygon, sydd mor hanfodol mewn perthynas â faint o arian a gawn yn y grant bloc?

Lywydd, gadewch i mi ddechrau drwy gytuno â’r pwyntiau cyffredinol y mae Nick Ramsay yn eu gwneud—pwysigrwydd goruchwyliaeth dda, annibynnol o’r broses a data cywir sy’n rhoi’r canlyniadau gorau posibl a mwyaf dibynadwy i ni. Mae creu rhagolygon economaidd yn gelfyddyd, nid gwyddor, a’r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol—gyda’i hadnoddau na fyddwn byth yn gallu cael eu tebyg—fe fyddwch yn gwybod bod ei rhagolygon, mewn cyfnod o chwe mis, yn gallu symud cryn dipyn mewn rhai meysydd pwysig iawn.

Felly, hyd yn oed gyda data da iawn, ac adnoddau da iawn, mae’n dal i fod yn weithgaredd anfanwl. Cyfarfûm â chadeirydd Comisiwn Cyllidol yr Alban, yr Arglwyddes Susan Rice, pan oeddwn yng Nghaeredin rai wythnosau yn ôl i ddysgu oddi wrthynt sut y maent wedi mynd ati i sicrhau’r math hwnnw o gyngor. Rwy’n dal i ystyried gyda swyddogion beth yw’r ffordd orau o ddarparu’r ffrwd honno o oruchwyliaeth annibynnol y tu hwnt i’r cytundeb gyda Bangor, sydd ar gyfer y dyfodol agos. Rwy’n credu bod y cwestiwn pa un a oes angen comisiwn llawn arnom ar gyfer y lefel o ddatganoli cyllidol sydd gennym, yn un y mae’n rhaid i ni fod yn barod i’w ofyn, ond nid yw hynny’n golygu nad oes ffyrdd eraill y gallwn sicrhau’r math o gymorth a mewnbwn annibynnol i’r broses hon y mae Nick Ramsay wedi tynnu sylw ati’n briodol y prynhawn yma.

Llefarydd UKIP, Mark Reckless.

Mae Prif Weinidog yr Alban wedi dweud y bydd ei Llywodraeth yn cynnal ail refferendwm annibyniaeth. Un o’r heriau a fydd yn ei hwynebu yw bod yr Alban, ar ei phen ei hun, yn gweithredu ar ddiffyg o tua 9 y cant neu 10 y cant o gynnyrch domestig gros, o’i gymharu â 4 y cant ar gyfer y DU yn ei chyfanrwydd. Amcangyfrifir, felly, y byddai’n rhaid i Alban annibynnol lenwi twll cyllidol o tua £15 biliwn i £16 biliwn. A yw Ysgrifennydd y Cabinet wedi gwneud unrhyw amcangyfrif o’r ffigur cyfatebol ar gyfer Cymru?

Wel, mae ffigurau o’r math hwnnw ar gael ar gyfer Cymru, wrth gwrs, ond mae materion yr Alban, Lywydd, yn faterion i Lywodraeth yr Alban ac yna i bobl yr Alban eu pwyso a’u mesur a gwneud penderfyniad.

Yn ddefnyddiol iawn, mae Canolfan Llywodraethiant Cymru wedi cyhoeddi adroddiad yn ddiweddar lle y mae’n nodi cyfanswm gwariant y sector cyhoeddus yng Nghymru ar bob lefel o’r Llywodraeth. Y flwyddyn ddiweddaraf y mae ganddynt ddata cymaradwy ar ei chyfer yw 2014-15, ac roedd yn £38 biliwn. Mae hynny’n cymharu â chyfanswm refeniw sector cyhoeddus i Gymru o £23.3 biliwn. Felly, mae’r adroddiad yn canfod mai cydbwysedd cyllidol net Cymru oedd diffyg o £14.7 biliwn, bron yr un fath â’r Alban, er gwaethaf economi sylweddol lai, a fyddai’n gadael bwlch cyllidol o 24 y cant o’r cynnyrch domestig gros. O ystyried y bwlch hwnnw, a dibyniaeth Cymru ar drosglwyddiadau cyllidol o Loegr, a yw’n synhwyrol i’r Prif Weinidog ddweud mai’r Alban a ddylai fod yn fodel ar gyfer Cymru?

Rwy’n siŵr fod y Prif Weinidog yn iawn i dynnu sylw at y ffaith fod yna sawl ffordd y gall yr Alban fod yn fodel ar gyfer Cymru, yn union fel y mae llawer o bethau rydym yn eu gwneud yma y mae’r Alban yn eu hystyried yn fodelau y gallant ddysgu oddi wrthynt hefyd. Felly, nid oes unrhyw bwyntiau o natur synhwyrol i’w gwneud o’r sylw hwnnw. Yr hyn sydd gennym, fel y dywed yr Aelod—ac o safbwynt y Llywodraeth hon, rydym yn Llywodraeth ddatganoliadol sy’n credu mewn bod yn rhan o’r Deyrnas Unedig. Y rheswm y credwn mewn bod yn rhan o’r Deyrnas Unedig yw ein bod yn ystyried hynny’n bolisi yswiriant lle rydym yn cyfuno ein risgiau ac yn rhannu buddiannau. Nid wyf yn credu bod cwestiynau sydd i’w gweld yn gosod un rhan o’r Deyrnas Unedig yn erbyn rhan arall ac yn dweud bod un rhan yn cael ei sybsideiddio gan ran arall—nid wyf yn credu bod honno’n ffordd ddefnyddiol o feddwl am bethau. Bydd yr Aelod yn ymwybodol fod yr un adroddiad gan Ganolfan Llywodraethiant Cymru yn dweud bod Cymru yn gwneud mwy o ymdrech cyllidol y pen o’r boblogaeth nag unrhyw ran arall o’r Deyrnas Unedig. Rydym i gyd yn gwneud cyfraniadau, mae gennym i gyd anghenion y gallwn fynd i’r afael â hwy, ac rwy’n credu mai dyna’r ffordd fwyaf synhwyrol o geisio meddwl am y materion hyn.

Felly mae tua £7,500 y pen o dreth yn cael ei godi yng Nghymru, o’i gymharu â £10,000 ar draws y DU yn ei chyfanrwydd. Rwy’n falch o glywed ailddatganiad ac eglurhad Ysgrifennydd y Cabinet fod ei blaid, o leiaf, a’r Llywodraeth y mae’n ei harwain, yn un ddatganoliadol, oherwydd, yn llawer o weithredoedd y Llywodraeth hon, ceisir cytundeb ag un o’r gwrthbleidiau gyferbyn—ac nid wyf byth yn hollol siŵr a ydynt yn wrthblaid neu’n cefnogi’r Llywodraeth, ond 6 y cant yn unig o’r bobl sy’n byw yng Nghymru sy’n cefnogi eu polisi mwyaf arwyddocaol sef sicrhau annibyniaeth i Gymru. Nawr, siaradodd Ysgrifennydd y Cabinet yn gynharach am gyfarfod pedairochrog, ac mae’r Prif Weinidog wedi rhoi pwyslais mawr ar y math o strwythur sydd i Gyd-bwyllgor y Gweinidogion, ond onid ydym mewn sefyllfa wahanol iawn? Nid yn unig fod Cymru, fel Lloegr, wedi pleidleisio dros adael yr Undeb Ewropeaidd, a’i bod wedi gwneud hynny o fwy na’r DU yn ei chyfanrwydd, y sefyllfa sy’n ein hwynebu yw nad oes gan Ogledd Iwerddon lywodraeth, ac nid yw’n glir pryd y bydd ganddynt lywodraeth, tra bydd Llywodraeth yr Alban, hyd y gellir rhagweld, yn ymgyrchu dros annibyniaeth, gan geisio chwilio am esgus dros greu anghydfod, yn hytrach na cheisio gwneud i’r DU weithio. Yn y sefyllfa honno, oni ddylai Llywodraeth Cymru roi mwy o bwyslais ar gyfarfodydd dwyochrog a negodi â Llywodraeth y DU i gael y canlyniad gorau i Gymru, fel y ceisiodd Ysgrifennydd y Cabinet ei wneud â’r fframwaith cyllidol?

Mae cysylltiadau dwyochrog â Llywodraeth y DU yn bwysig. O ran Brexit, cefais gyfarfod â’r Ysgrifennydd Gwladol dros Adael yr Undeb Ewropeaidd yr wythnos cyn y ddiwethaf, a chafodd y Prif Weinidog gyfarfod dwyochrog ag ef yr wythnos diwethaf. Ond nid yw’r pethau hyn, yn y pen draw, yn gweithredu yn lle proses y Cyd-bwyllgor Gweinidogion nac yn wir, yn lle fersiwn well a chryn dipyn yn fwy datblygedig o broses Cyd-bwyllgor y Gweinidogion. Dywedodd Gweinidog yr Alban dros Adael yr Undeb Ewropeaidd yn benodol iawn wrthyf, er bod ganddynt gyfres wleidyddol o uchelgeisiau y maent yn gobeithio bwrw ymlaen â hwy yn y ffordd y mae Prif Weinidog yr Alban wedi ei nodi, bwriad yr Alban oedd parhau i fod yn aelod cyfrannog o Gyd-bwyllgor y Gweinidogion. Credaf na ddylai cysylltiadau dwyochrog gymryd lle’r ffordd honno o ddod ynghyd, lle y mae pedair cydran y Deyrnas Unedig yn rhannu syniadau ac yn ceisio dod o hyd i atebion cyffredin i broblemau cyffredin. Mae cysylltiadau dwyochrog yn eu hategu ac yn bwysig, ond nid ydynt yn cymryd eu lle.