6. Sut y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu codi ymwybyddiaeth ynghylch dementia yng Nghymru? OAQ(5)0633(FM)

Rydym ni eisoes yn cynnal ymgyrchoedd blynyddol ynghylch sut y gall unigolion leihau eu risg o ddatblygu dementia. Bydd y cynllun gweithredu strategol ar ddementia, y disgwylir iddo gael ei gyhoeddi yn yr hydref, yn nodi ein cynlluniau pellach i godi ymwybyddiaeth am ddementia yng Nghymru.

Diolch, Prif Weinidog. Amcangyfrifir bod 45,000 o bobl yng Nghymru yn byw gyda dementia. Os bydd y duedd bresennol yn parhau, bydd nifer y bobl sy'n byw gyda’r clefyd yn cynyddu dros 40 y cant dros y 12 mlynedd nesaf. Mae codi ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o’r clefyd yn hanfodol. Roeddwn i’n falch o gyflwyno i orsafoedd Casnewydd Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru eu logo Dementia Friends, ac rwy'n arbennig o falch bod ysgol uwchradd St Joseph’s yn fy etholaeth i wedi cael ei henwi’n ysgol uwchradd ystyriol o ddementia gyntaf Cymru. A wnewch chi ymuno â mi i longyfarch ysgol St Joseph’s a Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru, ac edrych sut y gall Llywodraeth Cymru weithio'n agos gydag eraill i hyrwyddo’r hyfforddiant am ddim hwn, yn enwedig ymhlith ein pobl ifanc?

Rwy’n croesawu'n fawr yr enghraifft a roddwyd yno. Rydym ni yn gweithio gyda sefydliadau eraill, wrth gwrs, fel Cymdeithas Alzheimer ac eraill, i gynnal momentwm ymgyrchoedd Dementia Friends a Chymunedau Cefnogol i Ddementia fel bod mwy a mwy o bobl yn deall sut beth yw byw gyda dementia, yn ogystal â gallu adnabod ei symptomau. Mae hynny'n golygu, wrth gwrs, gwneud yn siŵr ein bod ni’n edrych sut y gallwn ni wneud mwy o adeiladau ac amgylcheddau yn ystyriol o ddementia, i alluogi pobl i fyw bywyd mor normal ag y gallant cyhyd ag y gallant.

Brif Weinidog, mae astudiaeth blwyddyn o hyd gan Ymddiriedolaeth Addysgol Seale-Hayne a’r Rhwydwaith Cymunedol Ffermio wedi nodi nifer o bryderon ynglŷn ag effaith dementia yng nghefn gwlad y mae’n rhaid mynd i’r afael â nhw, yn cynnwys diffyg ymwybyddiaeth o’r cymorth sydd ar gael mewn ardaloedd gwledig, yn ogystal â’r anhawster o gael gafael ar wasanaethau cymorth. Felly, yn sgil y pryderon hyn, pa waith ychwanegol y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i godi ymwybyddiaeth o’r cymorth sydd ar gael i’r rheini sy’n byw mewn cymunedau mwy anghysbell a mwy gwledig? Ac a allwch chi hefyd ddweud wrthym ni un mesur penodol mae’ch Llywodraeth chi wedi ei gyflwyno yn y 12 mis diwethaf i helpu pobl mewn cymunedau gwledig sy’n dioddef o dementia?

Rydym ni yn ystyried, wrth gwrs, unrhyw adroddiad newydd sydd yn dangos ym mha ffordd y gallwn ni wella gwasanaethau mewn ardaloedd gwledig. Ond, ar draws Cymru, wrth gwrs, rydym ni wedi cyllido pecyn gwybodaeth ynglŷn â byw gyda dementia ac mae hwnnw wedi cael ei groesawu gan bobl proffesiynol sydd yn gweithio yn y maes, pobl â dementia, eu teuluoedd nhw a hefyd y rheini sydd yn gofalu amdanyn nhw. Mae yna linell cymorth bob dydd, trwy’r flwyddyn ar gael—24/7—sydd yn gallu rhoi cymorth emosiynol i bobl sydd wedi cael diagnosis o ddementia a hefyd y rheini sydd yn gofalu amdanyn nhw. Mae’r rheini jest yn ddwy enghraifft o’r ffyrdd rydym ni wedi sicrhau bod yna fwy o gymorth ar gael, nid dim ond i’r rheini sydd yn dioddef o ddementia ond y rheini sydd yn gofalu amdanyn nhw hefyd.