1. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ddyfodol cadwyni cyflenwi Cymru? OAQ(5)0661(FM)

Fel Llywodraeth, rydym ni wedi ymrwymo i feithrin cadwyni cyflenwi ar draws Cymru. Mae’r dyfodol i gwmnïau cadwyn gyflenwi yng Nghymru yn ddisglair, ac mae cefnogi busnesau o bob maint yng Nghymru i fanteisio ar gyfleoedd buddsoddi mawr nawr ac yn y dyfodol yn flaenoriaeth allweddol.

Mae'r Sefydliad Siartredig Caffael a Chyflenwi yn ddiweddar wedi cwblhau arolwg helaeth o fusnesau yn y DU ac ar y cyfandir yn sgil refferendwm yr UE y llynedd, a chanfu bod bron i hanner y busnesau cyfandirol yn disgwyl lleihau eu defnydd o gyflenwyr y DU. Canfu'r arolwg hefyd fod 65 y cant o fusnesau’r DU wedi gweld eu cadwyni cyflenwi yn dod yn ddrutach o ganlyniad i’r bunt wannach, ac mae bron traean yn ail-drafod rhai contractau. Mae Llywodraeth Iwerddon, er, wrth gwrs, bod Iwerddon yn aros yn yr Undeb Ewropeaidd, wedi achub y blaen ar y risg bosibl i gadwyni cyflenwi o ganlyniad i Brexit. Tybed a fyddai'r Prif Weinidog yn cytuno i gynnull uwchgynhadledd o fusnesau cyflenwi Cymru, ac i ystyried ac archwilio’r posibilrwydd o sefydlu cynllun benthyciadau busnes i gefnogi cadwyni cyflenwi Cymru drwy'r ddwy flynedd nesaf o ansicrwydd mawr iddynt?

Wel, rwy'n meddwl mai’r peth cyntaf y mae'n rhaid i ni fod yn eglur amdano yw sut y gallai natur Brexit edrych. Nid ydym ni’n ddim callach ynghylch yr hyn y gallai hynny ei olygu. Mae ei blaid ef ac, yn wir, ni ein hunain fel Llywodraeth, wedi bod yn eglur iawn ei fod yn golygu mynediad llawn a dilyffethair at y farchnad sengl. Tan i ni gael syniad o beth fydd dyfodol busnesau Cymru, yna bydd yn anodd rhoi'r sicrwydd sydd ei angen iddyn nhw. Wedi dweud hynny, mae'n hynod bwysig ein bod ni’n gweithio gyda'n busnesau i wneud yn siŵr eu bod nhw’n gallu caffael cymaint o gontractau i Gymru, yn sicr, â phosibl, ac i bwyso ar Lywodraeth y DU na ddylai leihau gallu busnesau Cymru i gyflawni busnes yn Ewrop yn y dyfodol.

Ar 8 Ebrill, cynhaliais i a’m cydweithwyr, Dawn Bowden a Rhianon Passmore, uwchgynhadledd leol ein hunain i drafod cytundeb prifddinas-ranbarth Caerdydd, pryd y siaradodd Alun Davies yn dda iawn. [Torri ar draws.] Roedd cynrychiolwyr yr awdurdod lleol, cyflogwyr lleol—roedd yn fy heclo i yn y fan yna, yn fy atgoffa i’w grybwyll—darparwyr addysg bellach ac uwch a thrafnidiaeth yn bresennol yn y digwyddiad. Un o'r themâu allweddol i ddod allan o’r digwyddiad oedd pwysigrwydd rhannu cyfalaf cymdeithasol ar draws cadwyni cyflenwi lleol yng ngogledd y Cymoedd, lle mae cydweithio rhwng cwmnïau lleol yr un mor bwysig, os nad yn bwysicach na chystadleuaeth rhyngddynt. A fyddai'r Prif Weinidog, felly, yn cydnabod bod angen i gytundebau twf rhanbarthol dderbyn pwysigrwydd cyfalaf cymdeithasol, caffael lleol cryf a barn busnesau cynhenid ​​os yw'r cytundebau cyfalaf am fod yn llwyddiannus?

Rydym ni’n parhau i fod wedi ymrwymo i gyflawni cytundebau llwyddiannus i holl ranbarthau Cymru ac i fod yn bartner llawn yn eu datblygiad a’u darpariaeth, oherwydd, fel y mae’r Aelod wedi ei ddweud, mae cytundebau yn cynnig i Gymru, a rhanbarthau Cymru yn arbennig, cyfle i ddatgloi cyllid Trysorlys ychwanegol i gefnogi ymyraethau a all ddarparu twf economaidd cynaliadwy. Mae angen gwneud llawer o waith, wrth gwrs, er mwyn cael nid yn unig busnesau, ond busnesau ac awdurdodau lleol i weithio gyda'i gilydd, ond gwyddom mai hwnnw yw’r llwybr sy'n cynnig y canlyniad gorau i holl gymunedau Cymru.

Prif Weinidog, mae hanes Llywodraeth Cymru hyd yma o ran gweithio i sicrhau bod cwmnïau Cymru yn elwa cymaint â phosibl ar gaffael cyhoeddus a gyflwynwyd yng Nghymru yn wael, rwy’n credu. O ddechrau 2016, o'r 130 o gontractau caffael corfforaethol a ddyfarnwyd gan Lywodraeth Cymru ers 2011 ac a oedd yn werth mwy na £500,000, dim ond 53 y cant a ddyfarnwyd i fusnesau yng Nghymru. Ac nid oes dim yn amlygu mwy ar hyn na phrosiect ffordd Blaenau'r Cymoedd, a ddyfarnwyd, er ei fod yn brosiect cyfalaf wedi ei leoli yng nghalon Cymru, i gontractwr wedi ei leoli yn Lloegr. Felly, yn y dyfodol, beth allwch chi ei wneud i sicrhau bod cwmnïau Cymru yn elwa llawer mwy ar gontractau cyhoeddus a gynigir yng Nghymru er mwyn helpu i adeiladu’r gadwyn gyflenwi yma yng Nghymru?

Rydym ni wedi gweld cynnydd sylweddol i nifer y busnesau yng Nghymru sy'n ennill contractau sector cyhoeddus yng Nghymru. Mae'r ffigur wedi mynd o tua 37 y cant, os cofiaf, i dros hanner nawr, sy'n welliant mawr. Trwy fentrau fel y gronfa ddata gwybodaeth am gymwysterau cyflenwyr, er enghraifft, a'r fenter gaffael, rydym ni wedi sicrhau bod busnesau Cymru yn gallu cystadlu’n well am gontractau, ac yn enwedig yn gallu gweithio gyda'i gilydd gyda chwmnïau eraill er mwyn bod yn llwyddiannus o ran ennill y contractau hynny yn y lle cyntaf. Yn amlwg, bydd contractau penodol na allant gael eu darparu heblaw gan gwmnïau sydd â sgiliau arbenigol penodol, ond, serch hynny, rydym ni wedi gweld twf sylweddol i nifer y busnesau yng Nghymru sy'n llwyddiannus wrth wneud cais am gontractau sector cyhoeddus.