1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 28 Tachwedd 2017.
2. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am wasanaethau iechyd meddwl i oedolion yng Nghymru? OAQ51382
Mae gwella gwasanaethau iechyd meddwl yn parhau i fod yn flaenoriaeth i Lywodraeth Cymru ac rydym ni wedi ymrwymo £40 miliwn ychwanegol ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl dros y ddwy flynedd nesaf.
Prif Weinidog, rwy'n wirioneddol falch o weld eich bod chi'n cynyddu'r adnoddau ar gyfer y rhai sy'n dioddef problemau iechyd meddwl. Ond yr hyn yr wyf i'n ei weld yn Aberconwy yw'r dehongliad o Ddeddf Iechyd Meddwl 1983—. A gwn fod llawer o'n cleifion yn ei chael hi'n anodd iawn dod o hyd i'w ffordd drwy hyn o ran y cymorth sydd ei angen. Rwyf i hyd yn oed, pan rwy'n gweithredu ar ran fy etholwyr—mae'n anodd iawn sicrhau bod cyrff statudol yn cydymffurfio â'r ddeddfwriaeth hon, hyd yn oed o ran cynlluniau gofal a thriniaeth. Pan fyddwch chi'n gofyn i'r partneriaid statudol cyfrifol am gopi o'r cynllun triniaeth a gofal, yn amlach na pheidio, mae'n rhaid i ni aros am wythnosau i'w derbyn. Nid ydyn nhw erioed wedi cael eu hysgrifennu ymlaen llaw. Rwy'n sôn am bobl sydd â chyflyrau iechyd meddwl cymhleth. Beth wnewch chi , fel Prif Weinidog os gwelwch yn dda, i sicrhau nad yw'n achos syml o daflu arian at hyn, a bod cynlluniau strategol sy'n llawn bwriadau da ar waith ar gyfer y bobl hyn sydd, weithiau, yn syrthio drwy'r rhwyd ac yn dod yn hynod agored i niwed?
Rydym ni yn disgwyl, wrth gwrs, i gyrff cyhoeddus gydymffurfio â'r gyfraith. Mae hi'n gofyn pa strwythur ddylai fod ar waith. Gan adael o'r neilltu y mater o faint o arian sydd ar gael, mae ein strategaeth iechyd meddwl 10 mlynedd, 'Law yn Llaw at Iechyd Meddwl', yn mabwysiadu dull poblogaeth o wella llesiant meddyliol pobl yng Nghymru a chynorthwyo pobl â salwch meddwl. Rydym ni eisiau gwneud yn siŵr y gall pobl gael mynediad at therapïau siarad, er enghraifft. Rydym ni'n ystyried ffyrdd o helpu pobl ifanc hyd yn oed yn fwy, a bydd yn ymwybodol, wrth gwrs, o'r arian sy'n cael ei roi ar waith ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl plant a'r glasoed. Ond rydym ni'n sicr yn disgwyl, pan ddisgwylir i gyrff cyhoeddus gydymffurfio â deddfwriaeth, eu bod nhw'n gwneud hynny.
Prif Weinidog, gadewch i mi ddweud wrthych chi am ddyn 30 mlwydd oed, a aeth, ar ôl argyfwng iechyd meddwl, i Ysbyty Gwynedd, cyn cael ei drosglwyddo dros nos, ar daith chwe awr a hanner, i ysbyty yn ne-ddwyrain Lloegr. Llwyddodd ei deulu i gytuno trosglwyddiad i'r tîm triniaeth yn y cartref, felly, ar ôl wythnos, fe'i dychwelyd adref, ond mae'n disgrifio ei brofiad o gael ei hebrwng yn ôl i'w dŷ, gan ddau warchodwr, fel un annifyr a thrawmatig. Fe wnaeth yr holl brofiad ei adael yn teimlo fel troseddwr ac nid claf agored i niwed. Mae hyn yn amlwg yn annerbyniol. Felly, pa gamau wnaiff y Llywodraeth eu cymryd i roi sylw i'r prinder gwelyau iechyd meddwl nid yn unig yn y gogledd, ond ledled y wlad, ac i gynnwys buddsoddiad yn y gwelyau eu hunain a staff, ac mewn timau triniaeth yn y cartref hefyd?
Wel, mae'r aelod yn rhoi enghraifft yn y fan yna sy'n haeddu ymchwiliad pellach. Mae'n anodd iawn gwneud sylwadau ar hynny heb wybod mwy am y peth, ond, os hoffai ysgrifennu ataf gyda rhagor o fanylion, byddwn wrth gwrs yn falch o ymchwilio i hynny ar ei ran. Gofynnodd y cwestiwn hefyd am wariant iechyd meddwl. Wel, wrth gwrs, mae gwariant ar iechyd meddwl wedi ei neilltuo yng Nghymru, ac rydym ni'n bwriadu cynyddu'r cyllid hwnnw gan £20 miliwn ychwanegol i bron i £650 miliwn yn 2018-19.
Prif Weinidog, er gwaethaf Mesur Iechyd Meddwl (Cymru) 2010, mae bron chwarter y cleifion yng Nghymru yn aros yn hwy na 28 diwrnod am asesiad gwasanaethau cymorth iechyd meddwl sylfaenol lleol, a bydd 20 y cant o'r cleifion hynny yn aros mwy na 28 diwrnod am driniaeth yn dilyn yr asesiad. Yn y misoedd diwethaf, rydym ni wedi cael rhybuddion am brinder seiciatryddion ymgynghorol a phroblemau yn recriwtio digon o seicolegwyr. Prif Weinidog, beth mae eich Llywodraeth yn ei wneud i wella'r broses o recriwtio staff clinigol iechyd meddwl wedi'u hyfforddi a rhoi terfyn ar oediadau hirfaith cyn cael triniaeth iechyd meddwl yng Nghymru?
Wel, mae gennym ni ymgyrch recriwtio ar waith, wrth gwrs, sydd wedi bod yn llwyddiannus iawn. Rydym ni wedi neilltuo adnoddau ychwanegol i CAMHS pan oedd hynny'n angenrheidiol, pan ddaeth galw yn uchel iawn a bod angen bodloni'r galw hwnnw. Gallaf ddweud bod mwy na 154,000 o bobl wedi eu gweld gan wasanaethau cymorth iechyd meddwl sylfaenol lleol ers eu cyflwyno, yn rhan o weithrediad y Mesur yn 2012, ac mae dros 82,000 o bobl wedi derbyn ymyraethau therapiwtig gan eu LPMHSS. Felly, rydym ni'n gwybod bod llawer o bobl wedi elwa ar y Mesur hwnnw, a gallwn weld, wrth gwrs, bod y gyllideb wedi ei neilltuo ar gyfer iechyd meddwl, i sicrhau bod adnoddau digonol ar gael.