Yr eitem nesaf, felly, yw’r datganiad a chyhoeddiad busnes. Rydw i’n galw ar arweinydd y tŷ, Julie James.

Diolch, Llywydd. Nid oes unrhyw newidiadau i fusnes yr wythnos hon. Mae'r busnes ar gyfer y tair wythnos nesaf fel y mae wedi'i nodi yn y datganiad a'r cyhoeddiad busnes i'w weld ymhlith y papurau cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig.

A gaf i ofyn am ddau ddatganiad? Yn gyntaf, hoffwn gael datganiad gan Lywodraeth Cymru sy'n rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf ar ddatblygiadau yn ninas ranbarth Abertawe, a chefnogaeth Llywodraeth Cymru i'r ddinas ranbarth, a chadarnhad pellach o'r hyn a ddywedodd Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid yn gynharach yr wythnos hon: y byddai'r arian ar gael ar gyfer y ddinas-ranbarth o fewn y gyllideb.

Yr ail gwestiwn yr hoffwn i ei ofyn yw am ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ar y broses o gyflwyno'r credyd cynhwysol yng Nghymru, a'r wybodaeth ddiweddaraf am unrhyw drafodaethau â Llywodraeth San Steffan ynghylch argaeledd ffurflenni cais a gwybodaeth trwy gyfrwng y Gymraeg.

Diolch i chi am y ddau gwestiwn hynny. Bydd yr Aelod eisoes yn ymwybodol bod llawer o waith ar fargen dinas ranbarth Bae Abertawe ar y gweill i droi prosiectau arfaethedig yn achosion busnes llawn ac i gwblhau'r trefniadau llywodraethu. Mae hyn yn digwydd wrth ddisgwyl y bydd cyllido ar gyfer y fargen ddinesig yn dechrau yn 2018-19. Rydym yn gwybod bod cynnydd da'n cael ei wneud. Y garreg filltir nesaf fydd sefydlu cabinet ar y cyd a chyflwyniad ffurfiol yr achosion busnes manwl.

Mae dinas ranbarth Bae Abertawe hefyd yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU i ddatblygu cynllun gweithredu, monitro a gwerthuso cytûn sy'n nodi'r dull arfaethedig o werthuso effaith y ddarpariaeth. Mae hon yn fargen £1.3 biliwn a ategir gan £125.4 miliwn o gyllid Llywodraeth Cymru, £115.6 miliwn o gyllid Llywodraeth y DU, £396 miliwn o gyllid arall y sector cyhoeddus, a £637 miliwn o'r sector preifat. Gwn ei fod yn rhannu fy uchelgais ar gyfer dinas ranbarth Abertawe, ac rydym yn edrych ymlaen at ei gwireddu cyn gynted â phosibl.

Andrew—

Mae'n ddrwg gennyf, ar yr un arall yma—gofynnwyd dau gwestiwn i mi, Llywydd.

Ymddiheuriadau.

Ar y datganiad ar gredyd cynhwysol, gwyddom fod amserlen wedi ei diwygio ar gyfer cyflwyno credyd cynhwysol yn dilyn y newidiadau yng nghyllideb yr Hydref ar gyfer y DU, a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf. Mae hynny'n cadarnhau y bydd pob canolfan byd gwaith, ac eithrio Caerdydd, yn gweithredu'r broses gyflwyno credyd cynhwysol ychydig fisoedd yn hwyrach. Rydym yn croesawu'n fawr yr oedi hwn yn y broses gyflwyno. Rydym wedi bod yn galw ar Lywodraeth y DU i'w weithredu ers peth amser. Mae'r Gweinidog Tai ac Adfywio wedi ysgrifennu at y Gweinidog Gwladol dros Gyflogaeth yn gofyn am fwy o fanylion mewn cysylltiad â newidiadau yng nghyllideb yr Hydref ar gyfer y DU, yn enwedig o ran hawlwyr cyffredinol sy'n derbyn costau tai, i ddeall sut y bydd trefniadau cymorth newydd yn gweithio ar gyfer hawlwyr wrth iddyn nhw symud tuag at gredyd cymhwysol. Mae'r Gweinidog hefyd yn ceisio sicrwydd y bydd yr adran Gwaith a Phensiynau yn gallu cynnig cymorth ariannol i hawlwyr y credyd cynhwysol dros gyfnod y Nadolig gan fy mod i'n credu, Llywydd, fod nifer fawr ohonom ni yn y Siambr wedi bod yn bryderus iawn am yr adroddiadau y gallai hawlwyr y credyd cynhwysol fod dan anfantais ddifrifol iawn, yn enwedig os cân nhw eu talu yn wythnosol.

Rydym ni hefyd yn deall bod ceisiadau ar gyfer credyd cynhwysol yn Gymraeg yn bosibl ar hyn o bryd dim ond drwy wasanaeth ffôn am ddim a ddarperir gan ganolfan gwasanaethau yr adran Gwaith a Phensiynau. Fodd bynnag, cadarnhaodd yr Ysgrifennydd Gwladol yn ddiweddar eu bod yn gweithio tuag at gael ceisiadau am gredyd cynhwysol yn Gymraeg ar-lein wrth iddyn nhw symud at y cam datblygu terfynol.

Felly, rwy'n credu ein bod yn falch, yn gyffredinol, eu bod nhw wedi cydnabod y problemau sy'n bodoli o ran credyd cynhwysol. Bydden ni wedi hoffi eu gweld nhw'n cydnabod hyn yn gynt. Bydden ni hefyd yn hoffi eu gweld nhw'n cydnabod bod problem wirioneddol gyda phobl yn gyffredinol yn gweld gostyngiad yn eu hincwm o ganlyniad i gyflwyno'r credyd cynhwysol. Ac er ein bod yn croesawu'r ffaith bod y cyfnod aros o saith diwrnod ar gyfer y taliad cyntaf o gredyd cynhwysol wedi'i ddiddymu, rydym yn dal i bryderu bod hawlwyr y credyd cynhwysol yn aros am fwy na chwe wythnos am eu taliad cyntaf.

Arweinydd y Tŷ, a gaf i ofyn am ddau ddatganiad gennych chi, os gwelwch yn dda? Un o'r rhain yw datganiad gan y Gweinidog dros yr economi a thrafnidiaeth ar y gorwariant posibl a nodwyd yn ei ddatganiad ysgrifenedig ddoe o fwy na £50 miliwn ar ffordd Blaenau'r Cymoedd, ar y rhan y maen nhw'n ei wella ar hyn o bryd ar y pen dwyreiniol, a goblygiadau y gorwariant hwnnw ar ei gyllideb ar gyfer prosiectau ledled gweddill Cymru. Mae £50 miliwn a throsodd yn wariant cyfalaf sylweddol, ac rwy'n cymryd na chyllidwyd ar ei gyfer, ond fe fydd yna oblygiadau o ran y gyllideb honno. Ac mae'n bwysig bod gennym ni, fel Aelodau Cynulliad, atebion i hynny pan fyddwn ni dan bwysau yn ein cymunedau ni i ddweud beth fydd effaith debygol hynny. Mewn byd delfrydol, da o beth fyddai inni gael datganiad llafar, os oes modd, oherwydd, hyd yma, ymdriniwyd â'r ymchwiliad, a'r gorwariant, a gomisiynwyd gan y Gweinidog drwy ddatganiadau ysgrifenedig ac ni bu cyfle i holi'r Gweinidog ar lawr y cyfarfod llawn yma. Felly gobeithio y byddwch yn gofyn am ddatganiad llafar ar ran yr Aelodau gan y Gweinidog cyn toriad y Nadolig.

Yn ail, yn Ffair Aeaf Frenhinol Cymru ddoe—gwn fod Ysgrifennydd y Cabinet ac aelodau eraill o'r Llywodraeth yno yn gweld y gorau o amaethyddiaeth Cymru a'r gorau o'r economi wledig. Sylw a wneir dro ar ôl tro—ac, a bod yn deg, gwn fod y Gweinidog wedi gwneud cynnydd ar hyn—yw ynghylch biwrocratiaeth yn y sector amaethyddol. Ond ceir y teimlad, ac mewn rhai achosion mae hynny'n realiti, fod cryn dipyn o hynny'n digwydd mewn rhai cynlluniau a gefnogir gan y Llywodraeth. A gawn ni ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet ynghylch pa fesurau sydd wedi cael eu cyflwyno gan y Llywodraeth dros yr 16 mis diwethaf ers yr etholiad i geisio chwalu rhai o'r mythau hynny sy'n bodoli, ac mewn gwirionedd sut mae cael trefn ar y fiwrocratiaeth hon sy'n atal ceisiadau rhag cael eu cyflwyno ac sy'n ei gwneud yn hunllef fiwrocrataidd i rai ymgeiswyr? Gwn nad yw hynny'n fwriad gan y cynlluniau, ond, eto i gyd, mae'r teimlad hwn yn bodoli mewn gwirionedd mewn rhai achosion ac mae pobl yn teimlo mai peth beichus iawn yw gwneud cais am rai o'r grantiau hyn.

Diolch i chi am y ddau gwestiwn yna. O ran yr A465, ar sawl achlysur—rydym wedi cael cwestiynau amserol ac mae cyfleoedd eraill wedi bod i'r Aelodau holi Ysgrifennydd y Cabinet ynghylch materion sy'n codi yma. Trafodwyd hyn yn y Siambr hon yn ddiweddar iawn ac wrth gwrs bydd cyfleoedd pellach yn y cwestiynau ac ati i'w drafod yn y dyfodol. Felly nid wyf yn gweld bod angen datganiad arnom mewn gwirionedd. Rwy'n siŵr, ar ddiwedd y cynllun, y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn rhoi diweddariad i'r Cynulliad yn unol â hynny.

O ran trefniadau'r ffair aeaf, rwy'n croesawu'n fawr iawn ymweliad Ysgrifennydd y Cabinet â'r Ffair Aeaf, credaf ei bod wedi eu mwynhau'n fawr, ac maen nhw yn gyfle ardderchog i arddangos cynnyrch o Gymru sydd yn wirioneddol ardderchog, ac mae nifer ohonom ni wedi achub ar y cyfle i wneud hynny hefyd. Rwyf i wedi gwneud ychydig o siopa Nadolig yno fy hunan, rwy'n falch iawn o gael dweud hynny wrth y tŷ. Nid wyf i'n credu ein bod ni wedi cael unrhyw gwynion, er hynny, o ran y fiwrocratiaeth y mae Andrew R.T. Davies yn sôn amdani. Mae'r Gweinidog yn ysgwyd ei phen yn arwydd i mi nad oes unrhyw gwynion o'r fath wedi bod. Efallai pe bai ef yn rhoi rhywfaint o fanylion, y gallai'r Gweinidog edrych arnyn nhw.

A gaf i ofyn am ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi, neu yn wir y Prif Weinidog, mewn ymateb i'r sylwadau a wnaed gan uwch Is-Lywydd Airbus UK Katherine Bennett i Aelodau Seneddol yr wythnos diwethaf y gallai Brexit ychwanegu costau sylweddol a biwrocratiaeth i'w weithrediad yn y DU? Mae hi wedi rhybuddio y gallai Brexit mewn gwirionedd bylu mantais gystadleuol y ffatri ym Mrychdyn, sydd fel y gwyddom ni yn gyflogwr allweddol o 6,000 o weithwyr yn y Gogledd-ddwyrain. O gofio bod popeth sy'n cael ei fewnforio gan Airbus o'r DU yn cael ei fewnforio i'r UE, a yw'r Llywodraeth Lafur hon yn cytuno â Ms Bennett mai ein lle ni yw o fewn y farchnad sengl, o fewn yr Undeb Tollau Tramor ac Asiantaeth Diogelwch Hedfan Ewrop, fel y gallwn gadw draw adrannau eraill o'r cwmni, efallai mewn rhannau eraill o'r byd, sydd, yn ei geiriau hi, yn curo ar y drws o ganlyniad i'r sefyllfa y cawn ni ein hunain ynddi yn y wlad hon?

A gaf i hefyd ofyn am ddatganiad arall? A gaf i ofyn am ddatganiad gan Weinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes ar gynlluniau strategol y Gymraeg mewn addysg? Mi gawsom ni ddatganiad gan y cyn-Weinidog ddechrau Hydref—mae yna bron i ddau fis, wrth gwrs, ers hynny. Mi wnaeth e dderbyn pob un o'r argymhellion a wnaethpwyd yn yr adolygiad brys a gynhaliwyd gan Aled Roberts. Nawr, ers hynny nid ydym wedi clywed dim byd pellach. Ac rydw i wedi cael awdurdodau addysg, cynghorwyr, addysgwyr, cyrff a mudiadau yn cysylltu â fi yn gofyn beth yw y sefyllfa, ac yn poeni, efallai, fod yna berig ein bod ni'n colli momentwm ar y mater pwysig iawn yma. Felly, mi fyddwn i yn ddiolchgar am ddatganiad, hyd yn oed petai hi ddim ond yn ategu yr ymrwymiad i weithredu, ond hefyd, efallai, yn cynnwys amserlen ar gyfer y gweithredu hynny, fel bod modd inni fynd i'r afael â'r gwendidau sydd yn y cynlluniau strategol yma unwaith ac am byth.

Diolch i'r ddau ohonoch chi am y cwestiynau pwysig iawn hynny. O ran y Brexit 'ma, rydym yn parhau i alw ar Lywodraeth y DU i roi eglurder i fusnesau Cymru y mae ei angen ar frys arnyn nhw. Ac rydym yn mynnu'n wir nad ydyn nhw'n colli golwg ar anghenion busnesau, gweithwyr a darpar fuddsoddwyr yn eu trafodaethau ar Brexit. Rydym yn rhannu pryder yr Aelod ynghylch y dull presennol o negodi. Bu nifer fawr o gyfleoedd i drafod hyn yn y Siambr, ac rwy'n siŵr ein bod ni i gyd yn edrych ymlaen at drafod y Bil wrth iddo gael ei gyflwyno hefyd. Ond yn sicr rydym yn rhannu eich pryderon.

O ran materion yr iaith Gymraeg a godir gan yr Aelod, roedd y Gweinidog yma yn gwrando'n astud iawn ar ei sylwadau, ac rwy'n siŵr wrth iddi ddod i delerau â'i briff newydd, y bydd hi'n rhoi ystyriaeth iddyn nhw.

Arweinydd y Tŷ, yn nes ymlaen yn ystod yr wythnos hon byddaf yn bresennol mewn digwyddiad gan Fforwm Moduro Cymru, lle byddwn yn cwrdd ag Aston Martin. Byddan nhw'n fy niweddaru i ar y cynnydd cadarnhaol ar Gam 1 y gwaith newydd yn Sain Tathan.

A wnewch chi ddatgan o'r newydd gefnogaeth Llywodraeth Cymru i'r prosiect, o ystyried y pryderon a godwyd gan Aston Martin yn ddiweddar iawn am ganlyniadau trychinebus Brexit 'dim cytundeb'? Ac a wnewch chi ymuno â mi i annog Llywodraeth y DU i gael cytundeb Brexit sy'n llesol i Sain Tathan a gweddill y wlad?

Gwnaf yn hollol. Rydym yn cydweithio'n agos iawn ag Aston Martin, sy'n bwriadu adeiladu eu cyfleustod chwaraeon newydd yn Sain Tathan. Llywydd, ni allaf ymwrthod rhag cymryd y cyfle i ddweud imi gael y cyfle i ymweld ag Aston Martin yn ffatri Gaydon, a chyfle i edrych ar rai o'r dyluniadau newydd sydd yno—ac maen nhw'n gyffrous iawn. Fe wnes i gyfarfod hefyd â nifer o brentisiaid o Gymru yn gweithio yn y ffatri honno, ac mae eu hymrwymiad yn rhywbeth sydd yn wir yn werth ei weld.

Mae'r prosiect yn parhau yn sicr ar y trywydd iawn, ac mae'r cwmni wedi nodi'n gyson ei ymrwymiad i'r DU. Ond mae wedi ceisio eglurder ar Brexit gan Lywodraeth y DU er mwyn iddo allu cynllunio'n briodol. Ac fel y dywedais yn fy ateb i'r Aelod blaenorol hefyd, rydym yn parhau i alw ar Lywodraeth y DU, ochr yn ochr ag Aston Martin, i ddod i ddealltwriaeth bod unrhyw fargen yn cynrychioli perygl gwirioneddol i fusnesau yma yng Nghymru. Mae angen eglurder arnom ar fyrder o ran ein sefyllfa ar ôl Brexit ac, yn wir, mae angen iddyn nhw gymryd i ystyriaeth anghenion busnesau, gweithwyr a darpar fuddsoddwyr yn eu trafodaethau ar Brexit. Rwy'n ofni nad ydym yn obeithiol iawn ar hyn o bryd bod hynny'n digwydd.

Arweinydd y Tŷ, a gaf i alw am ddau ddatganiad, os gwelwch yn dda? Yn gyntaf, ar sbwriel a chasgliadau bagiau sbwriel—pethau sydd yn aml yn cael eu codi yma, ond nid yn y rhan hon o Gymru yr wyf yn mynd i gyfeirio ati. Codwyd pryderon gyda mi yn Sir y Fflint, o Kinnerton Uchaf i Dreffynnon, nad yw pobl mwyach yn cael gadael unrhyw fagiau bin du ychwanegol ochr yn ochr â bagiau bin du a ddarparwyd gan y cyngor. Dywedodd un etholwr wrthyf ei bod hi wedi ffonio Neuadd y Sir a dywedwyd wrthi y penderfynwyd ar hynny er mwyn gorfodi pobl i ailgylchu, ond ychwanegodd:

Mae gen i a llawer un arall sbwriel na ellir ei ailgylchu y mae'n rhaid cael gwared arno o bryd i'w gilydd, a dyma pryd mae polisi'r cyngor yn chwalu ac yn arwain at dipio anghyfreithlon.

Dywedodd fod y polisi gan y Cyngor i godi tâl o £50 am gasglu un eitem, yn ei geiriau hi, yn warthus, ac nid yw'n gallu deall o gwbl pam mae'n well gan y Cyngor anfon lorïau unigol i ymdrin â thipio anghyfreithlon yn hytrach na chasglu popeth ar yr un pryd o'r palmant. Daeth hi i'r casgliad hwn:

Rwy'n ysgrifennu atoch chi i'ch annog i godi'r mater hwn—un o'r pethau hynny sy'n effeithio'n wirioneddol ar fywydau pobl o ddydd i ddydd.

Ac felly rwy'n ei godi yn y Siambr gyda chi heddiw.

Yn ail, a gaf i alw am ddatganiad ar gymorth i wŷr sy'n dioddef o gamdriniaeth ar yr aelwyd? Efallai eich bod wedi gweld y sylw a roddwyd yn y wasg i loches dynion yn Sir y Fflint yr wythnos diwethaf—yr uned diogelwch rhag cam-drin ar yr aelwyd yn Shotton. Wel, nid yw'r uned wedi ei lleoli yno mewn gwirionedd ond yn cael ei chynnal gan—. Ac roedd yn adrodd am ddyn a oedd wedi dianc rhag ei wraig a oedd yn ymosod arno ac wedi cael ei symud i loches, gan ddweud ei fod wedi mynd i'r fath ystâd fel ei fod yn rhy ofnus i adael y tŷ. Ymwelais—neu fe ddylwn i ddweud ymwelais eto—â'r uned diogelwch rhag cam-drin ar y aelwyd ddydd Gwener diwethaf, ar eu cais nhw. Roedden nhw eto yn pwysleisio ac yn cydnabod y dystiolaeth sy'n dangos bod menywod a merched yn cael eu heffeithio'n anghymesur gan drais, a bod hon yn drosedd yn erbyn hawliau dynol ac yn achos ac yn ganlyniad anghydraddoldeb rhwng y rhywiau. Ond maen nhw hefyd wedi dewis darparu gwasanaeth niwtral o ran rhyw, oherwydd eu bod yn dweud bod cam-drin ar yr aelwyd a thrais rhywiol yn effeithio ar ddynion a menywod. Dywedasant wrthyf fod y lloches ar gyfer dynion wedi cael pum atgyfeiriad ar y diwrnod cyntaf ar gyfer dim ond dau le, ac mae wedi bod yn llawn ers hynny, er bod 30 o atgyfeiriadau wedi eu gwrthod, yn rhannol oherwydd ei bod yn llawn, yn rhannol oherwydd asesiadau risg; mae rhestrau aros yn eu lle ar hyn o bryd; maent yn cael atgyfeiriadau ledled Cymru, a ledled y DU, ac, er enghraifft, mae rhywun sy'n preswylio gyda nhw ar hyn o bryd wedi dod o Sir Conwy, nad yw'n darparu unrhyw welyau ar gyfer dynion, ond yn eu hatgyfeirio i Sir y Fflint am nad oes unman arall i fynd iddo. Deallaf mai hon yw'r unig loches i ddynion yn y Gogledd, sydd yn cael ei hariannu ar hyn o bryd gan y Cyngor, gan gefnogi pobl hyd fis Mawrth 2018, gyda chyllid ar gyfer dioddefwyr sy'n fenywod hyd 2019. A gaf i alw am ddatganiad yn unol â hynny?

Diolch ichi am y cwestiynau pwysig iawn hynny. O ran casglu gwastraff domestig, mater i awdurdodau lleol unigol yn sicr yw penderfynu sut i ddarparu gwasanaethau casglu yn y modd gorau i'w trigolion. Mae Llywodraeth Cymru yn argymell bod awdurdodau lleol yn darparu gwasanaethau casglu wythnosol cynhwysfawr ar gyfer deunydd ailgylchu sych a gwastraff bwyd, gan ystyried mai ychydig iawn sydd gan y trigolion sy'n gwneud defnydd llawn o'r gwasanaeth ailgylchu wythnosol i'w roi yn y biniau neu fagiau gwastraff gweddillol. Yn ystod cwestiynau i'r Prif Weinidog, bydd yr Aelod wedi clywed ateb lle cafwyd canmoliaeth i Gymru sydd â chyfradd eithriadol dda o ran ailgylchu, ac yn gwbl briodol felly, Byddwn i'n dweud wrth yr Aelod, os yw ei awdurdod lleol ef yn cael trafferth â hyn, y dylen nhw ofyn am gymorth gan awdurdodau lleol eraill sydd ag ymarfer da iawn yn y maes hwn.

O ran cam-drin gwŷr ar yr aelwyd, fe welais i'r rhaglen yr oedd yr Aelod yn cyfeirio ati, ac mae'n fater difrifol iawn. Ac, wrth gwrs, mae angen inni weithio tuag at gael Cymru'n wlad lle mae trais yn erbyn unrhyw un mewn unrhyw sefyllfa yn gwbl annerbyniol. Mae ein Ddeddf arloesol yn ymdrin â thrais yn erbyn menywod a merched, sydd yn broblem ddifrifol iawn—lleddir dwy fenyw yr wythnos o hyd o ganlyniad i drais ar sail eu rhyw—ond, wrth gwrs, mae angen inni wneud yn siŵr bod gwasanaethau yn bodoli ar gyfer holl ddioddefwyr cam-drin ar yr aelwyd lle bynnag y bo hynny'n codi.

A gaf i ofyn am ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ar effaith y gyllideb diweddar ar ein cymunedau a'r toriadau sydd ynghlwm i wariant yr heddlu a niferoedd yr heddlu yng Nghymru? Rydym yn gwybod eisoes, ers 2010, fod toriad o £2.3 biliwn wedi bod gan Lywodraeth y DU mewn plismona, gyda cholli 20,000 o swyddogion, a gwyddom, yn y gyllideb bresennol hon, fod £800 miliwn pellach o doriadau mewn termau real i blismona, gyda'r posibilrwydd o golli 15,000 o swyddogion yr heddlu ledled y DU. Bydd hyn yn dod â lefelau'r heddlu i lawr i lefelau'r 1970au, a bydd gan hyn oblygiadau sylweddol i ddiogelwch ac i'n cymunedau. Mae'n ymddangos i mi fod hwn yn fater pwysig y dylid cael datganiad gan y Llywodraeth arno.

Diolch ichi am y pwynt pwysig iawn yna. Bydd Aelodau yn amlwg yn ymwybodol iawn fod y rhan fwyaf o agweddau ar bolisi plismona heb eu datganoli, a phennir cynlluniau gwariant cyffredinol ar gyfer yr heddlu yng Nghymru a Lloegr gan y Swyddfa Gartref o hyd. Serch hynny, rydym yn parhau i fuddsoddi ym maes diogelwch cymunedol drwy ein cyllid i gael 500 o swyddogion cymorth cymunedol ychwanegol, a bydd yr Aelod yn ymwybodol iawn o hyn hefyd, ac rydym yn amddiffyn y gyllideb ar gyfer swyddogion cymorth cymunedol ychwanegol ar gyfer 2018-19. Clustnodwyd £16.8 miliwn yn y gyllideb ar gyfer y flwyddyn nesaf er mwyn parhau gyda'r ymrwymiad hwn.

Rydym hefyd yn gweithio'n agos iawn gyda chomisiynwyr heddlu a throseddu yng Nghymru, a fydd hefyd yn gallu gwneud cais am ffynonellau eraill o gyllid gan Lywodraeth Cymru. Maen nhw yn gwneud gwaith da iawn o ran cydweithio ac ati, ac rydym yn caniatáu'r rhyddid iddyn nhw i wneud eu penderfyniadau eu hunain ar gynnydd yn y dreth gyngor, er enghraifft, gyda chyllid. Ond rwy'n rhannu'n llwyr yr hollol anawsterau sydd gan yr Aelod gyda'r gyllideb fel y'i cyhoeddwyd. Byddwn yn aros i weld y fformiwla ei hun, ond byddaf yn sicr yn rhannu ei bryderon gyda'r Gweinidog dros wasanaethau cyhoeddus, a fydd, rwy'n siŵr, yn eu cymryd i ystyriaeth wrth gynllunio gwaith y flwyddyn.

Arweinydd y Tŷ, a gaf i ofyn am ddatganiad ar y diffyg cyfleoedd cyflogaeth i bobl ag anableddau dysgu yng Nghymru, ac anawsterau dysgu hefyd? Mae Mencap Cymru wedi nodi'n ddiweddar fod rhwystrau enfawr yn wynebu pobl ag anawsterau dysgu sydd yn dymuno gweithio. Fe aethon nhw ymlaen i ddweud bod y gyfradd gyflogaeth yng Nghymru yn isel ofnadwy, a bod angen addysgu llawer o gyflogwyr am fanteision cyflogi rhywun ag anabledd dysgu. A gaf i ofyn am ddatganiad ar beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i ymestyn cyfleoedd cyflogaeth yn y gweithlu hwn na fanteisiwyd arno i raddau helaeth?

Yr ail ddatganiad sydd ei angen arnaf gan y Gweinidog fyddai fy mod wedi ymweld ag un o sefydliadau'r Gymdeithas Frenhinol er Atal Creulondeb i anifeiliaid yng Nghasnewydd. Mae'r gwirfoddolwyr a'r swyddogion yn gwneud gwaith ardderchog, ond cefais fy nychryn yn fawr pan glywais fod rhai o'r anifeiliaid—cŵn oedden nhw—wedi cael eu trin yn greulon iawn gan bobl. Ac nid oes rhestr na chofrestr o'r troseddwyr yma yn y wlad hon. Gall pobl ladd un anifail ac yna mynd allan i brynu un arall, neu gael un arall, o ardaloedd datganoledig eraill yn y Deyrnas Unedig. Felly, dylem fod yn gwneud rhywbeth o ddifrif, drwy gyfrwng ein Siambr barchus, anrhydeddus, fel bod pobl yn trin anifeiliaid â pharch yng Nghymru. Mae'r RSPCA yn gwneud gwaith rhagorol, a dylem eu cefnogi nhw. Diolch.

O ran cwestiwn cyntaf yr Aelod, mae'r Gweinidog sy'n gyfrifol am gyflogadwyedd yn eistedd y tu ôl imi, ac rwy'n siŵr y bydd hi'n ceisio sicrhau y bydd Cymru yn genedl hyderus a chyfeillgar o ran anableddau. Bydd hi'n cyflwyno datganiad ar y cynllun cyflogadwyedd, ac rwy'n sicr y bydd yn cynnwys nifer o faterion yn ymwneud â chyflogwyr a'u hyder o ran anabledd. Pan oedd y portffolio hwnnw gennyf i, fe wnes i doreth o waith i wneud yn siŵr bod cyflogwyr yng Nghymru yn deall beth mae hyder o ran anabledd yn ei olygu, ac yn deall yr holl nodweddion y gallai llawer o bobl eu cyflwyno i'r cyflogwr, dim ond i bobl edrych y tu hwnt i anableddau pobl a chanolbwyntio ar eu sgiliau. Ac rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog yn cymryd hynny i ystyriaeth pan fydd yn cyflwyno ei datganiad ar gyflogadwyedd.

O ran yr RSPCA, nid wyf yn anghytuno o gwbl â'r hyn oedd gan yr Aelod i'w ddweud. Roedd yn ofid mawr i weld y bleidlais yn Nhŷ’r Cyffredin ynghylch anifeiliaid, ac a ydyn nhw'n dioddef creulondeb neu beidio. Byddwn yn gofyn iddo wneud yn siŵr bod ei Lywodraeth ef ei hun, yn Lloegr, yn sicrhau ei bod yn cyflwyno'r mesurau cywir, er mwyn sicrhau nad yw creaduriaid yn cael eu trin yn greulon, a'u bod yn cael eu trin yn iawn.

Arweinydd y Tŷ, tybed a ellid cael dadl yn amser y Llywodraeth am yr hyn y gallwn ei wneud i gynyddu bwydo ar y fron yng Nghymru. Y DU sydd â'r cyfraddau isaf o fwydo ar y fron yn y byd, ac mae hynny'n rhoi Cymru, mae arnaf ofn, mewn sefyllfa wael iawn. Gwyddom fod 71 y cant o famau yn dechrau bwydo ar y fron, o'i gymharu ag 83 y cant yn Lloegr. Ond mae'n dorcalonnus i wybod mai dim ond 17 y cant sydd yn dal i fwydo ar y fron chwe wythnos yn unig ar ôl yr enedigaeth. Nid yw hyn yn ymwneud yn unig â'r cymorth proffesiynol yr ydym yn ei roi i famau, y gwn y mae Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd yn ei ystyried, i geisio gwella cyfraddau bwydo ar y fron, ond mae hefyd yn ymwneud ag agweddau cymdeithas tuag at fwydo ar y fron, sydd yn gyfrifoldeb inni oll.

Oherwydd clywsom yr wythnos ddiwethaf gan Dr Aimee Grant o Brifysgol Caerdydd am yr ymchwil a wnaed ganddi mewn ardal Cymunedau yn Gyntaf yng Nghasnewydd, i'r agweddau tuag at bobl yn bwydo ar y fron yn gyhoeddus. Ac mae hwn yn fater cwbl ganolog, oherwydd nid yw menywod yn mynd i gyfnod o encilio pan fydd babanod ganddyn nhw—mae angen iddyn nhw fod allan ac o gwmpas y lle, wrth eu gorchwylion beunyddiol. Felly, pan ddarllenais fod pobl yn dweud mai y jôc safonol yn fy nghartref i, pe byddwn yn bwydo ar y fron yn Starbucks byddai pawb yn gadael y caffi... a byddai pob menyw ddosbarth canol, dros 60 oed, yn cael ei harswydo.

Mae hyn yn gwbl warthus. Mae bronnau yno er mwyn bwydo babanod, nid er mwyn gwerthu papurau newydd. A dywedodd menyw arall ei bod bob amser yn teimlo bod yn rhaid iddi guddio'r weithred o fwydo ar y fron yn gyhoeddus, a byddai'n teimlo ei bod yn dawnsio ar bolyn wrth fwydo ar y fron. Mae hyn yn gwbl sarhaus, a rhaid i bob un ohonom wneud rhywbeth am hyn, oherwydd yr effaith ddinistriol ar y baban ac ar y fam yn ddiweddarach mewn bywyd. Mae'n cyfrannu at ein cyfraddau gordewdra, diabetes a chanser, ac mae'n rhaid inni wneud rhywbeth amdano. Felly, tybed a gawn ni ddatganiad, a dadl ynghylch sut y gallwn ni gyda'n gilydd wneud rhywbeth am hyn.

Diolch i'r Aelod am godi'r pwnc pwysig iawn hwn. Rhannaf ei brwdfrydedd, ar ôl profi rhywbeth tebyg iawn pan oeddwn i'n bwydo fy mhlant fy hun ar y fron. Ac rwy'n arswydo, flynyddoedd lawer wedi hynny, nad yw'r sefyllfa wedi gwella llawer.

Gofynnodd Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol yn ddiweddar i swyddogion ac i Goleg Brenhinol y Bydwragedd hwysluso grŵp gorchwyl a gorffen i edrych ar ffyrdd o gynyddu'r niferoedd, a rhoi cymorth i deuluoedd. Mae gennym ni agenda dda iawn ar gyfer cynyddu'r gyfradd o fwydo ar y fron yng Nghymru. Mae'n dal i fod yn flaenoriaeth inni, ac rydym wedi gwneud nifer o bethau, gan gynnwys cynnal adolygiad 'Trawsnewid Gwella Iechyd yng Nghymru' o'r holl raglenni gwella iechyd, gan gynnwys rhaglen bwydo ar y fron. Rwy'n siŵr y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn cyflwyno datganiad pan fydd y grŵp gorchwyl a gorffen wedi cyflwyno ei adroddiad, fel y gall pob un ohonom gael syniad gwell o'n sefyllfa ni ar hyn o bryd ac yna sut y gellir symud y gwasanaeth yn ei flaen i'r dyfodol.

Arweinydd y Tŷ, rwy'n siŵr eich bod wedi eich synnu, fel pawb yn y Siambr hon, gan y newyddion ddoe am fachgen 17 oed o Rhondda Cynon Taf a oedd wedi cael ei radicaleiddio ar-lein ac a aeth yn ei flaen i gynllunio ymosodiad terfysgol ar gyngerdd yma yng Nghaerdydd ym mis Mehefin. Cawsom ddadl yn y Senedd ym mis Mai eleni, a chyhoeddodd Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg, bryd hynny, fod cynllun gweithredu diogelwch ar-lein cenedlaethol yn mynd i gael ei ddatblygu a'i weithredu. Byddwn yn ddiolchgar pe gallem gael datganiad i roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni am weithrediad y cynllun hwnnw, er mwyn sicrhau y gallwn edrych ar y cynnydd i wneud yn siŵr ein bod yn lleihau'r tebygolrwydd y bydd pobl ifanc yn cael eu radicaleiddio yn y ffordd y cafodd y bachgen 17 mlwydd oed hwn. Rwyf i o'r farn bod hwn yn fater sy'n gofyn am sylw ar fyrder, yn enwedig yn yr hinsawdd bresennol, a byddwn yn ddiolchgar pe gallai'r Llywodraeth sicrhau amser ar gyfer hynny.

Mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi dweud wrthyf ei bod yn credu y disgwylir datganiad cyn bo hir. Mewn gwirionedd, byddaf innau hefyd yn ateb cwestiynau gan wisgo het fy mhortffolio i yr wythnos nesaf, felly gallwn ymdrin â pheth ohono yno hefyd. Rwy'n credu bod yr Aelod yn iawn a bod hwn yn faes eithriadol o bwysig, a chefais innau fy syfrdanu gan y rhaglen a welais i hefyd.

A gaf innau fy nghysylltu fy hun â'r sylwadau a wnaeth Jenny Rathbone? Roeddwn yn falch o gael mynd i'r cyfarfod hwn yr wythnos diwethaf gydag academyddion Prifysgol Caerdydd a chefais fy synnu'n fawr gan yr hanesion glywsom. Os oes modd inni edrych ar ein sefyllfa o ran bwydo ar y fron, byddai hynny o gymorth mawr.

Ddoe, cyfarfu'r grŵp trawsbleidiol Sipsiwn a Theithwyr yn Sir Benfro. Cafodd adborth gan aelodau o'r gymuned yno am y materion yr oedden nhw'n pryderu yn eu cylch. Un o'r pethau a godwyd oedd yr angen am adborth ar yr asesiadau o anghenion lletya a gynhaliwyd yn sgil—yn ystod y Cynulliad diwethaf—rhoi dyletswydd ar awdurdodau lleol i ddarparu nifer digonol o leiniau a safleoedd ar gyfer Sipsiwn a Theithwyr. Felly, tybed, arweinydd y Tŷ, gan fy mod yn credu mai un o'ch cyfrifoldebau chi yw hyn, a gawn ni ddatganiad yn edrych ar y cynnydd sydd wedi'i wneud ledled Cymru o ran creu rhagor o leiniau lle mae eu hangen nhw, a'r hyn y mae'r asesiadau o anghenion lletya wedi ei arwain ato mewn gwirionedd.

Ydw, rwy'n croesawu'r ddeubeth hyn. O ran y sylwadau ar fwydo ar y fron, fe ddywedaf yn ychwanegol i'r sylwadau a wnes i Jenny Rathbone, fod gennym ni nifer o enghreifftiau o hybu a normaleiddio bwydo ar y fron ar draws holl raglenni gwaith Iechyd Cyhoeddus Cymru, gan gynnwys, er enghraifft, raglen lleoliadau'r GIG, lle bydd byrddau iechyd yn parhau i gael eu cefnogi i gyflawni a chynnal achrediad Cyfeillgar i Fabanod UNICEF UK. Ac mae cerdyn adroddiad bwydo ar y fron yn cael ei ddatblygu i fesur llwyddiant, rhannu arfer da a nodi'r meysydd sydd angen cymorth ychwanegol. Byddaf yn edrych yn fanwl ar hyn yn fy mhortffolio cydraddoldeb newydd, gan fy mod o'r farn bod yma broblem wirioneddol o ran sut y caiff menywod eu hystyried o safbwynt eu bronnau a bwydo ar y fron. Felly, byddaf yn sicr yn gwneud hynny ar y cyd ag Ysgrifennydd y Cabinet.

O ran y materion Sipsiwn/Teithwyr a gododd yr aelod—ac y mae hi wedi eu codi byth ers i mi ei hadnabod hi, sef gydol fy oes—byddaf yn sicr yn edrych ar hynny. Byddaf yn ceisio cael cyfarfod gyda'r Gweinidog Tai cyn gynted ag y gallaf ac rwy'n hapus iawn i ddweud y byddaf wedyn yn cyflwyno datganiad ar ein sefyllfa bresennol a'r hyn yr ydym yn cynnig ei wneud yn y dyfodol, cyn gynted ag y byddaf wedi gallu cynnal y cyfarfodydd hynny.

Mae hyn, mewn gwirionedd, yn dilyn yr hyn a ddywedodd Mark Isherwood. Roeddwn yn awyddus i gael datganiad am gam-drin ar yr aelwyd sy'n effeithio ar bawb, yn wragedd ac yn ddynion. Mae ffigurau Llywodraeth Cymru ar drais yn erbyn menywod a merched yn cynnwys yr holl ymosodiadau a phob achos o gam-drin dynion yn y ffigurau hynny, ond nid oes sôn am y geiriau 'dyn/gŵr'. Felly, nid yr hyn sy'n cael ei ddatgan yw'r ffigurau mewn gwirionedd. Tybed pryd fydd y Llywodraeth mewn gwirionedd yn dechrau cydnabod—ac nid oedd hynny yn amlwg yn eich datganiad yn gynharach—bod cam-drin ar yr aelwyd yn broblem ddifrifol sy'n effeithio ar lawer o ddynion. Mae un o bob tri dioddefwr yn wrywaidd, ac yn ôl y Swyddfa Ystadegau Gwladol dim ond 10 y cant o ddynion sy'n adrodd am eu cam-drin. Felly, o ran y dynion sy'n cael eu llofruddio gan bartneriaid a chyn-bartneriaid, ceir un bob 11 diwrnod yn fras, ac nid yw hynny'n lleihau'r ochr arall i'r hyn y buoch chi'n siarad amdano'n gynharach. Ond mae angen cydnabod yn yr adeilad hwn ac ymhlith pawb sydd yma fod dynion hefyd yn dioddef o gam-drin ar yr aelwyd ac mae angen sicrhau bod gwasanaethau ar gyfer pobl, ar gyfer pawb.

Y cwestiwn olaf. Ni fyddwch yn gallu rhoi ateb i mi nawr, ond byddwn yn ei werthfawrogi rywbryd yn y dyfodol agos. Faint o welyau sydd ar gael mewn llochesi i ddynion ym mhob sir yng Nghymru? Diolch yn fawr.

Mae'r Aelod yn codi hyn yn gyson, ac, fel y dywedais mewn ymateb i Mark Isherwood, rydym yn gweithio, wrth gwrs, tuag at sefyllfa lle nad oes neb yng Nghymru yn byw gan ofni trais neu unrhyw beth arall. Ceir mater enfawr o ddiwylliant ynghylch pa mor dderbyniol yw trais ar yr aelwyd. Byddaf, wrth gwrs, yn edrych ar drais yn unrhyw fangre yn erbyn unrhyw un yn rhinwedd fy swydd newydd, ond mae'n bwysig cofio bod dwy fenyw yr wythnos yn cael eu lladd oherwydd trais ar yr aelwyd, ac mae angen inni sicrhau bod y blaenoriaethau sydd gennym yn gymwys.

Arweinydd y Tŷ, rydym ni wedi gweld heddiw gyhoeddiad y pumed adroddiad ar gyflwr y genedl gan y Comisiwn Symudedd Cymdeithasol, nad ydyw'n ddifyr ei ddarllen mewn rhai mannau mewn gwirionedd, gan ei fod yn tynnu sylw at y ffaith nad yw llymder yn datrys y broblem; ei fod yn creu mwy o broblemau fyth i lawer o gymunedau difreintiedig. Nawr, mae'r rhan fwyaf o'r cymunedau difreintiedig yn wynebu heriau o'r herwydd, ac mae'r pobl ifanc yn y cymunedau hynny yn wynebu'r heriau hynny hefyd. A gawn ni ddatganiad gan y Llywodraeth i ddweud sut byddwn ni'n gweithio nawr tuag at fynd i'r afael â rhai o'r pwyntiau hynny i sicrhau bod gan ein pobl ifanc yn y cymunedau difreintiedig gyfle rhagorach yn eu bywyd?

Rwy'n croesawu cwestiwn yr Aelod yn fawr iawn. Mae gwaith mawr ledled y Llywodraeth ynghylch symudedd cymdeithasol ar y gweill ar hyn o bryd. Fel y mae'r Aelod yn gwybod, y fi yw cadeirydd y bwrdd gwaith teg, sydd yn edrych i raddau helaeth iawn ar waith teg a sut y gallwn gynyddu symudedd cymdeithasol. A'm het flaenorol am fy mhen, cefais nifer o gyfarfodydd gyda'r Ysgrifenyddion Cabinet amrywiol, a byddaf yn cynnwys y sylwadau a wnaeth ef o ran yr hyn yr ydym yn ceisio ei gyflawni gyda'r bwrdd gwaith teg a chan weithio ledled y Llywodraeth gyda chydweithwyr eraill yn y Cabinet i fynd i'r afael â rhai o'r materion a ddaeth i'r amlwg yn yr adroddiad hwnnw, yr wy'n credu eu bod yn peri pryder gwirioneddol i bob un ohonom ni.

Dau beth, os caf i, arweinydd y tŷ. Yn gyntaf i gyd, nid oedd amser i'w gael yn gynharach i mi ofyn fy nghwestiwn atodol i gwestiwn Neil Hamilton i'r Prif Weinidog, er gwaethaf crynoder yr ateb a gafodd i ddechrau, ar daliadau am barcio yng Nghymru. Ond a gaf i gyd-fynd â sylwadau Neil Hamilton ei bod yn bwysig bod cynghorau yn cael eu hannog a chanllawiau yn cael eu rhoi iddyn nhw i gadw'r ffioedd hynny cyn ised â phosibl a gwneud yn siŵr nad yw pobl sy'n teithio i ganol ein trefi ledled Cymru yn gwario mwy na'r hyn sy'n ofynnol gan y polisïau yn yr ardaloedd hynny? Yn Sir Fynwy, ceir cyfleusterau i aros dros amser ar lawer o'r peiriannau parcio, ac mae hynny'n golygu nad yw pobl sy'n aros dros eu hamser yn cael dirwy yn y lle cyntaf; fe allan nhw dalu am eu tocyn ar y diwedd. Felly, a all y Cynulliad roi canllawiau i awdurdodau lleol ar sut i gadw'r ffioedd at yr hyn sy'n angenrheidiol yn yr ardaloedd hynny, ac efallai y cawn ni ddatganiad am hynny?

Yn ail, ar y penwythnos, llithrodd un o'm hetholwragedd yn fy mhentref i, mewn gwirionedd, yn y tywydd oer yr ydym ni'n ei gael ar hyn o bryd a chafodd anaf i'w phen. Yn ffodus, roedd ffrindiau a chymdogion wrth law i'w chefnogi hi, ond aeth awr heibio cyn i'r ymatebwr cyntaf allu bod yn y fan. Roedd yr ambiwlans a ddaeth ati hi wedyn yno ryw 10, 15 munud ar ôl hynny, rwy'n meddwl. Felly, yn benodol o ran yr amseroedd ar gyfer ymatebwyr cyntaf, a gawn ni ddiweddariad ar yr hyn sy'n cael ei wneud i sicrhau bod y rhain wrth law yng Nghymru pan fydd eu hangen ar bobl? Rwy'n gwybod am lawer o enghreifftiau lle mae ymatebwyr cyntaf yn cyrraedd yn yr amser gofynnol, ond yn achos anafiadau i'r pen rwyf i'n wir o'r farn ei bod yn bwysig fod pobl yn cael y cymorth a'r driniaeth feddygol sydd yn angenrheidiol cyn gynted ag y bo'r modd drwy'r ymatebwyr cyntaf hynny, ac efallai y gallech chi edrych ar yr hyn sy'n digwydd ledled Cymru.

O ran cwestiwn cyntaf yr Aelod ynghylch taliadau am parcio, ni allaf ond cymeradwyo iddo'r ateb a roddodd y Prif Weinidog. Ceir nifer fawr o awdurdodau ag arferion arloesol o ran taliadau am barcio, gan ddefnyddio dulliau modern o godi tâl am yr union amser y mae'r cerbyd yn aros, gan gynnwys apiau sydd yn gwneud hynny a chofrestru gydag awdurdodau lleol, ac ati. A byddwn yn sicr yn argymell hynny yn ffordd o weithredu i bob awdurdod lleol, ar y cyd â chynllun teithio da, gan i mi gredu ei bod yn bwysig iawn cynnwys cynlluniau teithio llesol yng nghanol dinasoedd hefyd. Mewn gwirionedd, mae cryn dipyn o ymchwil i'w gael sy'n dangos bod pobl sy'n teithio ar gludiant cyhoeddus i ganol dinasoedd yn gwario mwy ac yn treulio mwy o amser yn y siopau a'r bwytai sydd yno. Felly, rwy'n credu bod taliadau parcio mewn cynllun teithio cyffredinol ar gyfer ein canolfannau siopa yn beth da iawn.

O ran bod yn barod ar gyfer y gaeaf a'r ymatebwyr cyntaf, roedd Ysgrifennydd y Cabinet yma yn gwrando ar sylwadau yr Aelod, ac yn nodio'i ben, felly rwy'n siŵr y bydd yr Aelod yn cael ymateb i hynny maes o law.

Diolch i'r Gweinidog.