Deuoli'r A465

3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru ar 29 Tachwedd 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Russell George Russell George Conservative

1. O ystyried y cyhoeddwyd gorwariant o 23 y cant ar y prosiect i ddeuoli'r A465 rhwng y Fenni a Hirwaun, a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gadarnhau o ble y daw'r adnoddau ychwanegol i gyllido hyn? 73

Photo of Ken Skates Ken Skates Labour 3:10, 29 Tachwedd 2017

(Cyfieithwyd)

Caiff y cynnydd yn y gwariant ei rannu dros dair blynedd ariannol rhwng yn awr a diwedd y gwaith adeiladu. Bydd proffiliau cyllidebau'r dyfodol yn adlewyrchu'r cynnydd hwn.

Photo of Russell George Russell George Conservative

(Cyfieithwyd)

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ateb. Rydym wedi clywed gan fusnesau, wrth gwrs, a fydd yn wynebu anawsterau ariannol oherwydd oedi. Mae yna rwystredigaethau ac anghyfleustra amlwg i breswylwyr. A gaf fi ofyn: pryd y daethoch yn ymwybodol y buasai'r prosiect yn debygol o wynebu gorwariant? Pa ddarpariaethau a wnaed gan Lywodraeth Cymru i dalu am orwariant posibl y cynllun? Hefyd, os yw Llywodraeth Cymru yn atebol am gyfran o gyfanswm cost y gorwariant, beth yw'r gyfran honno? Os nad ydych yn gwybod beth yw'r ffigur hwnnw, a gaf fi ofyn pam nad ydych yn gwybod? Sut y cytunwyd ar gytundeb caffael ar gyfer prosiect o'r maint hwn heb i'ch Llywodraeth amddiffyn trethdalwyr rhag gorwariant nad ydynt yn gyfrifol amdano, os yw hynny'n wir? Yn ogystal, rwyf eisiau gofyn pa gyngor technegol annibynnol y gofynnodd Llywodraeth Cymru amdano mewn perthynas â llawer o'r heriau cymhleth sy'n gysylltiedig â'r cynllun hwn, ac yn bwysig, cyn i'r fanyleb dendro gael ei llunio.

Photo of Ken Skates Ken Skates Labour 3:12, 29 Tachwedd 2017

(Cyfieithwyd)

Hoffwn ddiolch i'r Aelod am ei gwestiwn. Rwyf eisoes wedi dweud wrth Aelodau y buaswn yn falch o weld unrhyw fusnesau, neu yn wir unigolion neu bobl hunangyflogedig, sy'n dioddef o ganlyniad i'r gwaith ar y ffordd benodol hon yn cael eu hatgyfeirio at y Llywodraeth fel y gallwn eu cynorthwyo.

Yr eiliad y cefais wybod am y problemau costio wrth gyflawni'r cynllun eithriadol o uchelgeisiol hwn, gallaf ddweud fy mod wedi galw am adolygiad masnachol cynhwysfawr ar unwaith, ac mae hwnnw bellach wedi cyflwyno ei adroddiad. Gallaf gadarnhau hefyd fod swyddogion wedi cael cyngor arbenigol, masnachol a chyfreithiol ar y materion hyn, ac mae datrys a thrafod materion o'r fath yn broses gyfrinachol a sensitif yn fasnachol. Ond mae'r cytundeb yn gwbl glir: mae'r contractwr yn agored i lefel uwch o risg ariannol o ganlyniad i'r gorwariant na Llywodraeth Cymru ar hyn o bryd. Dylai'r ffaith eu bod yn agored i risg ariannol eu cymell i leihau eu lefel o risg.

Rwyf am amlinellu'r broses o lunio ein cytundeb gyda Costain. Mae hwn yn brosiect peirianyddol ac adeiladu sylweddol iawn, ond nid wyf yn credu y gallaf guddio fy siom ynglŷn â gorwariant y contractwr a'r oedi sydd wedi bod ar y rhaglen. Defnyddiwyd proses ymwneud cynnar gan gontractwr yn ogystal â safonau, telerau ac amodau'r diwydiant er mwyn sicrhau bod Llywodraeth Cymru yn agored i gyn lleied o risg â phosibl. Nod y dull o ymwneud cynnar gan gontractwr yw cyflwyno arbenigedd contractwr ar adeiladwyedd, gallu i arloesi a dull o reoli risg yn effeithiol yn gynnar iawn er mwyn dylanwadu ar ddatblygiad y cynllun.

Rwy'n credu ei bod yn deg dweud bod cynllun cymhleth fel adran 2 o'r prosiect hwn yn addas iawn mewn theori i gytundeb ymwneud cynnar gan gontractwr. Ond roedd yna hefyd bwynt oedi yn y cytundeb rhwng rhannau 1 a 2, a oedd yn galluogi naill ai Llywodraeth Cymru neu'r contractwr i derfynu'r contract heb gosb. Roedd hyn yn galluogi Costain i beidio ag ymrwymo i gytundeb adeiladu heb gosb pe baent wedi teimlo, ar sail yr holl wybodaeth a oedd ganddynt, na fuasai eu cost alldro amcanol yn realistig. Wedi dweud hynny, penderfynodd Costain fwrw ymlaen beth bynnag, ac rwy'n benderfynol y byddwn yn gwneud popeth a allwn i amddiffyn trethdalwyr rhag y costau ychwanegol, ac rydym yn asesu'r rheini ar hyn o bryd.

Rwy'n credu ei bod yn werth dweud ein bod yn fodlon ein bod wedi arfer y lefel briodol o reolaeth a goruchwyliaeth ar y prosiect hwn. Mae'r gwaith adeiladu eisoes wedi symud 2 filiwn tunnell o ddaear a chraig, adeiladu 2.5 cilometr o wal, cwblhau 44 o ddargyfeiriadau gwasanaeth, gosod dros 6,000 o hoelion pridd a phlannu 4,000 o goed. Ac er eu bod yn sylweddol, mae angen cydbwyso'r effeithiau tymor byr hyn yn erbyn manteision mwy hirdymor y prosiect anhygoel hwn. Buaswn hefyd yn annog yr Aelodau i fynychu'r arddangosfeydd cyhoeddus a ddechreuodd ar 27 Tachwedd, ac i gymryd rhan mewn teithiau safle, lle y gellir holi mwy o gwestiynau a lle y cânt eu hateb.

Photo of Nick Ramsay Nick Ramsay Conservative 3:15, 29 Tachwedd 2017

(Cyfieithwyd)

Ysgrifennydd y Cabinet, ni fuasai neb yn anghytuno bod hwn yn brosiect peirianyddol heriol iawn ac y bydd yn ffordd dda iawn pan fydd wedi cael ei chwblhau, ond serch hynny, mae yna bryderon ledled Cymru ac yn y Siambr hon, ond yn sicr yn lleol gyda'r trigolion lleol rwyf wedi cyfarfod â hwy, a chredaf y buasai rhai o'u pryderon wedi cael eu cadarnhau gan y datgeliad diweddar ynglŷn â'r gorwariant o 23 y cant. Ers tro byd bellach, rwyf wedi cael cwynion am Costain, y contractwyr, yn gweithredu mewn amgylchedd rheoleiddio ariannol mwy llac nag y buasai trigolion lleol yn ei ystyried yn addas. Felly, rwy'n credu os gallech edrych eto ar hyn a'ch trefniadau ar gyfer Costain—. Rwy'n clywed yr hyn a ddywedwch—eu bod yn fwy agored i ysgwyddo mwy o'r risg na Llywodraeth Cymru, ac mae hynny i'w groesawu os yw'n wir, ond ar hyn o bryd, yn sicr yn yr ardal leol, mae yna bryderon go iawn ei bod yn ymddangos nad oes yna afael tynn ar gyllid y prosiect hwn, nac yn wir, ar y terfynau amser ar gyfer cwblhau'r prosiect y buasai pawb ohonom yn hoffi eu gweld. Felly, os gallwch adolygu hynny, buasai'n cael ei werthfawrogi'n fawr.

Photo of Ken Skates Ken Skates Labour 3:16, 29 Tachwedd 2017

(Cyfieithwyd)

Buaswn yn cytuno gyda'r Aelod. Rwyf eisoes wedi gofyn i swyddogion gynnal dadansoddiad o'r gwersi a ddysgwyd. Rwy'n credu bod yr alwad am reolaethau rheoleiddio tynnach dros gostau'r prosiect hwn yn deg. A hefyd buaswn yn cytuno gyda'r Aelod fod hon yn ffordd arbennig o wych; yn wir, bydd ganddi'r bwa concrit mwyaf o'i fath mewn unrhyw le ar y blaned. Bydd yn brosiect y gallwn fod yn falch ohono. Rwy'n cydymdeimlo â'r holl bobl sy'n dioddef o ganlyniad i'r oedi, ond bydd yn brosiect adeiladu mawr y bydd Cymru yn falch ohono.

Photo of Andrew RT Davies Andrew RT Davies Conservative 3:17, 29 Tachwedd 2017

(Cyfieithwyd)

Mae'n ymddangos bod y diddordeb yn y cynllun penodol hwn yn dod o'r meinciau hyn, o ystyried mai dyma'r gwariant cyfalaf mwyaf sydd gan yr adran ar hyn o bryd, ac mae'r gorwariant o fwy na £50 miliwn yn rhywbeth sy'n rhaid ei reoli. Rwy'n croesawu cyfraniad y Gweinidog heddiw, ac mae'n drist na roddodd ddatganiad llafar pan ddaeth hon yn broblem gyntaf. Buaswn yn gofyn i'r Gweinidog a fuasai'n gallu cadarnhau ei fod yn hyderus y bydd yn rhaid i ba gyfran bynnag o'r gorwariant gael ei dalu gan ei adran—ac mae wedi dweud y bydd yn cael ei rannu dros dair blynedd—y bydd arian ychwanegol yn dod o gronfeydd wrth gefn Llywodraeth Cymru yn hytrach na bod cyllidebau cyfredol yn cael eu gwagio i wneud iawn am y gorwariant hwn, oherwydd mae prosiectau eraill ledled Cymru—ac rwy'n edrych ar fy ardal i, Canol De Cymru, sy'n cael ymgynghoriad ar hyn o bryd ynglŷn â gwella cysylltiadau â'r M4, yn ogystal â chynigion yn ymwneud â ffordd osgoi Dinas Powys—os oes rhaid gwario miliynau lawer o bunnoedd er mwyn cwblhau'r ffordd, gallai fod amheuaeth ynghylch prosiectau o'r fath.

Photo of Ken Skates Ken Skates Labour 3:18, 29 Tachwedd 2017

(Cyfieithwyd)

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am ei gwestiwn, ac atgoffa Aelodau unwaith eto y bydd yr ymrwymiad enfawr hwn yn agor Blaenau'r Cymoedd ar gyfer datblygiad economaidd a ffyniant pellach? Ein bwriad, yn gyntaf oll, yw lleihau'r risg i Lywodraeth Cymru ac felly i drethdalwyr o ganlyniad i'r costau gormodol, ond pan fydd lefel atebolrwydd Llywodraeth Cymru wedi'i chadarnhau, bydd penderfyniadau'n cael eu gwneud wedyn mewn perthynas â'r ffordd orau i ariannu unrhyw ddiffyg, gan gydnabod beth fydd costau cyfle'r cynnydd hwn. Bydd proffiliau cyllidebau'r dyfodol yn adlewyrchu'r cynnydd hwn fel y gellir ystyried yr effaith fel rhan o'r gwaith parhaus o gyflawni'r cynllun cyllid trafnidiaeth cenedlaethol.

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 3:19, 29 Tachwedd 2017

Diolch i'r Ysgrifennydd Cabinet, a'r cwestiwn nesaf—Rhun ap Iorwerth.