5. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am y cynllun cyflawni ar gyfer 'Ein Cymoedd, Ein Dyfodol'? OAQ51491

Gwnaf. Mae'r cynllun cyflawni'r tasglu yn nodi camau gweithredu a cherrig milltir i gyflawni tair blaenoriaeth: swyddi o ansawdd da a'r sgiliau i'w gwneud, gwell gwasanaethau cyhoeddus, a chryfhau cymunedau. Mae'n enghraifft ardderchog o weithio cydgysylltiedig a chydweithredol—yr holl eiriau poblogaidd yn y fan yna—yn cynnwys partneriaid o bob rhan o'r sectorau cyhoeddus a phreifat a'r trydydd sector ac, yn bwysicaf oll, cymunedau'r Cymoedd.

Gyda hynny mewn golwg, croesawaf yn arbennig yr agwedd sy'n cefnogi mentrau bach a chanolig eu maint lleol i wneud cais am gontractau caffael y sector cyhoeddus. Treialwyd prosiect gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili ar gyfer BBaChau lleol i gynnig am gontractau yn rhan o raglen safon ansawdd tai Cymru, a daeth â phedwar o BBaChau ynghyd a weithiodd gyda'i gilydd i gyflwyno pecyn gwaith ailwampio allanol gwerth £1.2 miliwn.

Cwblhawyd y gwaith yn llwyddiannus, ond roedd y cyngor yn siomedig bod y consortiwm o BBaChau wedi chwalu yn fuan wedyn, ac nad oedd yn gallu cynnig ymhellach am gontractau a oedd ar gychwyn. Felly, y pryder sydd gan y cyngor yw mai prin yw'r cymorth sydd ar gael i helpu'r busnesau bach hynny i barhau i weithio gyda'i gilydd. Felly, a all y Prif Weinidog ddweud wrthym ni pa gymorth pellach y gellir ei ddarparu i fynnu ac annog cysylltiadau o'r fath yn y dyfodol a sut y bydd hynny'n cael ei ymgorffori wedyn yn y cynllun economaidd?

Rydym ni'n gwybod eu bod nhw'n hynod bwysig i'r hyn yr ydym ni eisiau ei gyflawni yn rhan o'r cynllun gweithredu economaidd. Heb ddull gweithredu cydgysylltiedig ar draws y Llywodraeth, ni fyddwn yn llwyddo. Gallaf ddweud bod Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus wedi cyfarfod â'r holl Weinidogion ac Ysgrifenyddion Cabinet eraill i drafod gwaith y tasglu a'r cynllun cyflawni, a bydd yn sicr yn rhan o gyflawniad gwaith y tasglu i weithio gyda'r BBaChau hynny sy'n gonglfaen cymaint o enghreifftiau o fentergarwch yn ein cymunedau.

Prif Weinidog, mae 'Ein Cymoedd, Ein Dyfodol' yn gwneud adduned i fanteisio ar botensial creu swyddi buddsoddiad seilwaith mawr, fel ffordd liniaru'r M4 a phrosiect metro de Cymru. Mae ffordd liniaru'r M4 yn sownd mewn ymchwiliad cyhoeddus ar hyn o bryd, ac mae un o aelodau eich meinciau cefn eich hun wedi honni bod prosiect metro de Cymru yn cael ei drefnu i fethu. Prif Weinidog, pa gynlluniau wrth gefn sydd gennych chi os bydd eich Llywodraeth yn methu â darparu'r prosiectau hyn, sy'n hanfodol i lwyddiant strategaeth 'Ein Cymoedd, Ein Dyfodol', ac y mae eu hangen yn daer yno? Diolch.

Bydd yn gwybod bod ffordd liniaru'r M4 yn rhywbeth, fel Llywodraeth, yr ydym ni wedi bod o'r safbwynt y bod wir ei hangen. Mae'n rhaid cael ymchwiliad cyhoeddus, oherwydd mae'n eithriadol o bwysig bod y materion hyn yn cael eu profi. Nid wyf yn credu y byddai neb yn anghytuno â'r angen i wneud hynny, i wneud yn siŵr bod unrhyw benderfyniad yr ydym ni'n ei wneud yn y dyfodol yn seiliedig ar yr hyn y mae'r ymchwiliad wedi ei ganfod.

Yn ail, o ystyried mai fi oedd y person cyntaf i siarad am fetro de Cymru, yng nghlwb rygbi Bedwas, os cofiaf yn iawn, yn ôl yn 2009, gallaf sicrhau nad yw wedi cael ei drefnu i fethu. Rwyf i eisiau i'r metro weithio. Mae'n bwysig dros ben, cyn belled ag y mae de Cymru yn y cwestiwn. Mae'n cynnig cyfleoedd enfawr, nid yn unig i gael pobl i'r gwaith yn gyflymach, ond i gael buddsoddiad i gymunedau sydd, hyd yma, wedi cael trafferth i gael y lefelau priodol o fuddsoddiad oherwydd eu lleoliad daearyddol. Felly, mae metro de Cymru yn sicr yn rhywbeth yr hoffwn i ei weld yn llwyddo ar gyfer pobl Cymru.

Prif Weinidog, mae'r cynllun gweithredu economaidd sydd newydd ei gyhoeddi yn dweud y bydd y Llywodraeth yn gallu:

defnyddio'r dull rhanbarthol fel modd o gyfuno ac integreiddio ymyraethau Tasglu'r Cymoedd a'r Fargen Ddinesig.

Nawr, yr hyn y mae hynny'n ei ddweud wrthyf i yw y bydd y pwyslais unigol ar broblemau a chyfleoedd unigryw'r Cymoedd yn cael ei golli. Mae Tasglu'r Cymoedd wedi dod i ben, ni roddwyd unrhyw arian newydd ar y bwrdd yr wyf i'n ymwybodol ohono ar hyn o bryd, ac felly, heb strwythur i'w chyflawni, heb gyllideb benodol, onid yw'n wir mai'r cwbl fydd y strategaeth hon, unwaith eto, yw rhestr hir o fwriadau da iawn na fyddant, yn anffodus, yn cael eu gwireddu?

Nac ydy. Os cymerwn ni'r Cymoedd gorllewinol, er enghraifft, y bydd ganddo ef ddiddordeb ynddynt, yn naturiol, o ran yr ardal y mae'n ei chynrychioli, rydym ni'n gwybod bod y Cymoedd gorllewinol wedi eu cysylltu ag economi ehangach y de-orllewin, yn enwedig dinas Abertawe. Felly, sut dylid cyflawni hynny? Wel, mae'r tasglu'n gweithio'n agos gyda bargen ddinesig bae Abertawe i sicrhau cymaint o fanteision â phosibl i gymunedau'r Cymoedd ac i sicrhau bod fargen ddinesig. Rydym ni'n gwybod, wrth gwrs, wrth i ni edrych ar ddatblygu canolfannau strategol, er enghraifft, yn y dyfodol, y bydd angen i ni ystyried beth yw'r rhwymedigaethau ariannol er mwyn cyflawni argymhellion y tasglu.