2. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am ddefnyddio mewnblaniadau rhwyll yng Nghymru? OAQ51465

Yn sgil y pryderon sylweddol a godwyd mewn perthynas â'r mater hwn, sefydlais grŵp gorchwyl a gorffen i roi cyngor ar unrhyw gamau pellach y dylid eu cymryd yng Nghymru ar y defnydd o fewnblaniadau rhwyll i drin prolaps yr organau pelfig ac anymataliaeth. Bydd y grŵp hwnnw yn cyflwyno adroddiad i mi ym mis Ionawr 2018.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae'r rhestr o bobl sydd wedi goroesi mewnblaniadau rhwyll yn tyfu bob dydd, yn ogystal â'r ymgyrch yn erbyn eu defnyddio'n amhriodol. Mae Seland Newydd, i bob pwrpas, wedi rhoi terfyn ar y defnydd o fewnblaniadau rhwyll yn y wain ac mae cwestiynau ynghylch cydsyniad yn cynyddu drwy'r amser. Mae cyrff rhai pobl yn gwrthod y mewnblaniadau rhwyll hyn mewn ffordd boenus iawn, ond yn aml, ni roddir cyfle priodol iddynt wrthod cael y mewnblaniadau rhwyll wedi eu gosod yn y lle cyntaf. O ystyried y nifer cynyddol o bobl sydd wedi goroesi mewnblaniadau rhwyll, mae Lloegr wedi mabwysiadu timau amlddisgyblaethol o arbenigwyr sy'n cynorthwyo cleifion sydd wedi cael problemau gyda'r rhwyll ac yn rhoi cyngor iddynt ynglŷn â thriniaethau. A yw'r timau amlddisgyblaethol hyn yn bodoli yng Nghymru, ac os felly, ymhle? Hoffwn gael ateb i'r cwestiwn hwnnw'n benodol. Felly, a oes timau amlddisgyblaethol yn bodoli yng Nghymru, ac ymhle?

Rwy'n fwy na pharod i ymateb. Mae hwn yn fater o gryn bryder cyhoeddus, ac mae hynny'n ddealladwy. Rwy'n llwyr gydnabod bod mewnblaniadau rhwyll wedi arwain at ganlyniadau sydd wedi newid bywydau nifer o bobl. Ac mae'n bwysig cydnabod hynny, fod hon yn broblem go iawn. Mae gennyf ddiddordeb mewn amgyffred union faint yr her a beth y gallem ac y dylem ei wneud amdani.

Rwy'n nodi'r hyn a ddywedasoch ynglŷn â'r ymgyrch yn erbyn eu defnyddio'n amhriodol. Mae rhan o'r her sy'n ein hwynebu, mewn gwirionedd, yn ymwneud â'r ffaith bod rhai pobl yn ymgyrchu dros waharddiad llwyr—gwaharddiad cyffredinol—ac mae eraill yn dweud bod angen inni ddeall sut y gellid neu y dylid defnyddio'r mewnblaniadau, a beth sy'n briodol. Dyna pam fod y cylch gorchwyl a roddais i'r grŵp gorchwyl a gorffen yn ymwneud ag edrych ar arferion presennol, edrych ar arferion hanesyddol, ac yn benodol, roedd un o'r pwyntiau yn ymwneud â chydsyniad ar sail gwybodaeth gyflawn. Oherwydd rwy'n pryderu ynglŷn â llawer o'r straeon gan bobl sydd wedi cael mewnblaniadau rhwyll neu fewnblaniadau tâp sydd wedi mynd o chwith a pha un a gawsant broses o gydsyniad ar sail gwybodaeth gyflawn mewn gwirionedd. Felly, mae'n wirioneddol bwysig deall yr hyn rydym yn ei wneud. Yn ddiddorol, mae gostyngiad sylweddol wedi bod o ran y defnydd o fewnblaniadau rhwyll a thâp yn y triniaethau hyn yng Nghymru.

Yn ôl yr hyn a ddeallaf, oes, mae gennym dimau amlddisgyblaethol ynghlwm wrth bob triniaeth lawfeddygol. Credaf ei bod yn ddefnyddiol ceisio nodi, cyn i bobl gyrraedd y pwynt lle y maent yn cael llawdriniaeth, y dylai pob opsiwn arall am driniaeth fod wedi cael ei ystyried eisoes. Nid yw'n driniaeth gyntaf; golyga hynny bethau fel ffisiotherapi a mathau eraill o therapi yn gyntaf. Ac yn wir, yn y grŵp gorchwyl a gorffen, mae'n grŵp amlddisgyblaethol. Felly, nid llawfeddygon yn unig; mae ffisiotherapyddion ac eraill yn rhan ohono. Dylai'r timau hynny fodoli lle bynnag y bydd y llawdriniaeth yn digwydd. Felly, yn hytrach na gofyn, 'Ble maent?', a cheisio nodi lleoliadau, mae hynny'n dibynnu ar lle y digwyddodd y llawdriniaeth. Mae fy niddordeb i, fodd bynnag, yn ymwneud â'r rheoleiddiwr yn nodi a yw'r rhain yn ddyfeisiau priodol i glinigwyr eu defnyddio ai peidio, ac yna'r cyngor proffesiynol priodol ynglŷn â phryd y gellid ac y dylid eu defnyddio; ac unwaith eto, rôl gwleidyddion yn hyrwyddo tystiolaeth a chyngor clinigol a pheidio ag achub y blaen ar hynny. Felly, mae'n anodd.

Fel rhan o'r gwaith, rwy'n disgwyl cyfarfod â nifer o bobl yr effeithiwyd arnynt. Fel y dywedais, rwy'n disgwyl cael yr adroddiad ym mis Ionawr. Waeth beth fydd yn digwydd yng Nghymru, byddwn yn ystyried canllawiau'r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal, sy'n cael eu diwygio, ac rwy'n llwyr fwriadu cyflawni'r ymrwymiad rwyf eisoes wedi'i wneud yn y lle hwn, drwy arweinydd y tŷ, i ddarparu datganiad i'r Aelodau. Felly, nid oes unrhyw amheuaeth y bydd hwn yn parhau i fod yn fater o gryn bwys i bob un ohonom yn y Siambr hon.

Mae hon yn stori erchyll: cyfradd fethiant o 10 y cant ar gyfartaledd ledled y DU, ac yn ôl yr hyn a ddeallaf, ledled y byd. Un o'r pethau sy'n peri pryder go iawn i mi yw bod defnydd o'r dyfeisiau hyn wedi'i ganiatáu, oherwydd er nad oeddent wedi cael eu profi, roeddent wedi mynd drwy'r broses ddyfeisiau meddygol, o dan ryw fath o ganllaw megis tebygrwydd. Ysgrifennydd y Cabinet, tybed a allech gyhoeddi datganiad ysgrifenedig i roi gwybod inni sut y mae'r canllawiau ar gyfer dyfeisiau meddygol yn gweithio, a pha broses y byddai unrhyw ddyfais feddygol a fyddai'n cael ei osod yn ein cyrff—beth yw'r hyd defnydd arferol, beth yw'r prosesau arferol. Oherwydd mae gennyf bryder penodol ynglŷn â'r brand penodol hwn o dâp—a chafwyd cwestiynau yn y gorffennol ynglŷn â'r math o dâp a ddefnyddir i gynnal torgesti; mae rhai ohonynt wedi cael eu gwneud o ddeunyddiau tra synthetig, ac wedi achosi problemau. Felly, byddai gennyf ddiddordeb mawr, a chredaf y byddai gan bob un ohonom ddiddordeb mawr mewn deall sut rydym yn caniatáu i'r dyfeisiau hyn gael eu defnyddio, a beth yw'r canllawiau, y prosesau, y gweithdrefnau ar gyfer y trefniadau diogelu i sicrhau mai pethau y cynhaliwyd profion trylwyr iawn arnynt yn unig rydym yn eu caniatáu yn GIG Cymru.

Pan fyddaf yn darparu'r datganiad ysgrifenedig—. Rwy'n disgwyl i'r grŵp adrodd yn ôl i mi ym mis Ionawr a byddaf yn gwneud datganiad ysgrifenedig yn dilyn hynny. Felly, pan fyddaf yn gwneud hynny, byddaf yn gwneud yn siŵr fy mod yn cynnwys yr union bwynt rydych yn ei godi. Mewn gwirionedd, mae'r grŵp gorchwyl a gorffen yn edrych ar brolaps organau llawr y pelfis, yn hytrach na llawdriniaethau torgest. Bydd grŵp gwahanol o lawfeddygon yn cymryd rhan. Ond gwn hefyd fod rhai pobl wedi mynegi pryderon ynglŷn â llawdriniaethau torgest. Ac yn ddiddorol, yn y gyfradd fethiant, mae'n ymddangos bod y rhan honno o'n her yn ymwneud â'r data sydd gennym, a deall beth yw'r gyfradd fethiant, neu'r gyfradd gymhlethdodau, yng Nghymru. Mae'n ymddangos fel pe bai'n is; mae'n ymddangos, mewn gwirionedd, fel pe na bai gan y gymuned lawfeddygol yng Nghymru yr un brwdfrydedd ynglŷn â rhwyll a thâp â rhannau eraill o'r DU. Ond mae yna her o hyd o gwmpas y DU, a gadewch i ni beidio ag esgus, rywsut, nad oes unrhyw heriau yma, oherwydd rydym yn deall bod yna heriau. Ac rwyf eisiau bod mor dryloyw â phosibl wrth nodi'r cyngor y byddaf yn ei roi, yr hyn a fydd yn digwydd wedyn, a gwneud yn siŵr fod yr Aelodau ac etholwyr yn cael y wybodaeth briodol. Ac fel rwy'n dweud, byddaf yn gwneud yn siŵr fod eich pwynt ynglŷn â phrofi dyfeisiau yn cael ei gynnwys pan fyddwn yn gwneud datganiad mewn ymateb.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwyf wedi codi mater rhwyll y pelfis yn GIG Cymru yn y Siambr hon o'r blaen. Cafodd y mater ei ddwyn i fy sylw gan un o fy etholwyr a siaradodd gyda mi ynglŷn â'i phrofiad torcalonnus. Ac mae fy etholwr ymysg miloedd o fenywod eraill ledled y DU sy'n wynebu amgylchiadau sy'n newid bywydau. Nawr, mae'r mater hwn yn cael cyhoeddusrwydd cynyddol, a chafwyd rhaglen Panorama ar y teledu yn gynharach yr wythnos hon a oedd yn tynnu sylw at y dioddefaint a achoswyd gan y mewnblaniadau hyn. Ac roedd yr ymchwiliad hefyd yn awgrymu nad oedd meddygon yn ymwybodol o beryglon mewnblaniadau rhwyll.

Fe sonioch chi am waith y grŵp gorchwyl a gorffen, ac edrychaf ymlaen, fel yr Aelodau eraill, at glywed am y cynnydd a wneir ganddo. Ond pa sicrwydd y gallwch ei roi i mi, ac i fy etholwr, er mwyn sicrhau na fydd menywod fel hi'n gorfod dioddef profiadau trawmatig tebyg oherwydd rhwyll yn y dyfodol?

Rwy'n credu ei bod yn bwysig i mi fod yn onest ynglŷn â'r hyn y gallaf ei wneud a'r hyn na allaf ei wneud, ac ni allaf warantu i neb na fydd triniaeth lawfeddygol yn mynd o chwith. Mae yna risg gynhenid, mewn llawfeddygaeth ymyrrol, na fydd yn gweithio fel y byddech yn dymuno iddo wneud o bosibl, ac fel y mae'r rhan fwyaf o'r dystiolaeth yn awgrymu y dylai ei wneud. Yr hyn sydd hyd yn oed yn bwysicach yn yr achos hwn yw canlyniadau'r llawdriniaeth honno'n mynd o'i le, yr effaith sy'n newid bywyd, ac a gafwyd dealltwriaeth briodol, fel rwy'n dweud, o'r risgiau sy'n gysylltiedig â'r llawdriniaeth o ran y manteision. Oherwydd mae'r rhan fwyaf o fenywod sy'n cyrraedd y pwynt hwn yn wynebu her sy'n newid bywyd yn y lle cyntaf, ond a ydynt wedyn yn deall yn iawn beth yw'r risgiau, sut a pham, ac a oes dewisiadau eraill gwell ar gael. Felly, bydd gwaith y grŵp gorchwyl a gorffen, canllawiau NICE, yn bwysig iawn i ni ddeall beth yw'r ymateb gorau posibl ar gyfer a chan glinigwyr, beth yw rôl y Llywodraeth, a gwneud i rywbeth ddigwydd lle nad honno yw'r rôl, ond deall a yw'r dyfeisiau eu hunain yn parhau i fod ar gael i glinigwyr, ac ym mha amgylchiadau hefyd. Dyna pam rwy'n dweud fy mod eisiau cael eglurder ar gyfer rhoi ateb, pan ddaw'r adroddiad i law, ac i fod yn gwbl dryloyw gyda'r Aelodau ynglŷn â'r hyn a fydd yn digwydd a'r hyn na fydd yn digwydd. Oherwydd, fel y dywedaf, rwy'n cydnabod ei fod wedi cael effaith sylweddol ac wedi newid bywydau nifer o'n hetholwyr ledled y wlad.