Yr eitem nesaf yw'r Gorchymyn Ardrethu Annomestig (Lluosydd) (Cymru) 2018, ac rydw i'n galw ar yr Ysgrifennydd Cabinet dros Gyllid i wneud y cynnig—Mark Drakeford.

Cynnig NDM6622 Julie James

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:

Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o’r Gorchymyn Ardrethu Annomestig (Lluosydd) (Cymru) 2018 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 04/01/2018.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch yn fawr, Llywydd. Cynigiaf i gymeradwyo Gorchymyn Ardrethu Annomestig (Lluosydd) (Cymru) 2018. Mae'r Gorchymyn yn gosod y lluosydd ardrethu annomestig at ddibenion 2018-19. Rwyf yn cydnabod y bu amser cyfyngedig i Aelodau ystyried y Gorchymyn. Roedd hyn yn angenrheidiol oherwydd amseriad cyhoeddiad y Canghellor yng nghyllideb yr hydref i gyflymu ei gynlluniau i gynyddu'r lluosydd yn Lloegr gan ddefnyddio mynegai prisiau defnyddwyr, CPI, yn hytrach na mynegai prisiau manwerthu, RPI.

Llywydd, yn flaenorol roedd Llywodraeth y DU wedi nodi ei bwriad i newid y mesur chwyddiant a ddefnyddir i gyfrifo'r lluosydd yn Lloegr o'r RPI i'r CPI o 1 Ebrill 2020. Cafodd y cynlluniau hyn eu dwyn ymlaen i 1 Ebrill 2018 yng nghyllideb yr Hydref. Ni chafodd Llywodraeth Cymru wybod am y newid hwn yn y cynllun cyn y cyhoeddiad, ac rydym ni wedi gorfod ystyried yn llawn y costau a'r goblygiadau o fabwysiadu dull tebyg ar gyfer Cymru cyn gwneud penderfyniad i newid y sail ar gyfer cyfrifo'r lluosydd yng Nghymru, gan baratoi offeryn angenrheidiol a dod ag ef gerbron y Cynulliad Cenedlaethol y prynhawn yma.

Mae angen cymeradwyo'r Gorchymyn cyn y gellir cael pleidlais ar yr adroddiad cyllid llywodraeth leol, ac roedd y ddadl ar yr adroddiad cyllid llywodraeth leol eisoes wedi'i threfnu ar gyfer heddiw. Rwy'n ddiolchgar iawn i'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol am roi ystyriaeth gynnar i'r Gorchymyn lluosydd, sydd wedi ein galluogi i'w drafod heddiw. Nododd y Pwyllgor yr amserlen fer i ystyried y gorchymyn, ond nododd hefyd ei fod yn eithaf byr a syml. Pe bawn i wedi gallu osgoi'r amserlenni tynn, Llywydd, byddwn yn sicr wedi dymuno gwneud hynny.

Cododd y Pwyllgor hefyd bwynt o ragoriaeth sy'n ymwneud â ffigur a nodwyd yn y nodyn esboniadol i'r Gorchymyn a'r Gorchymyn na chyfeirir ato yn y Memorandwm Esboniadol. Rwy'n ymddiheuro, wrth gwrs, am hepgor hyn, ac yn derbyn barn y Pwyllgor y byddai esboniad llawnach wedi bod yn ddefnyddiol wrth ddisgrifio effeithiau cyffredinol y Gorchymyn. Byddai oedi, fodd bynnag, wrth gymeradwyo'r Gorchymyn, yn golygu gohirio'r ystyriaeth o adroddiad cyllid llywodraeth leol, gyda chanlyniadau amlwg ar gyfer cynllunio cyllidebau awdurdodau lleol. Byddai hefyd yn arwain at ansicrwydd diangen ar gyfer talwyr ardrethi annomestig yng Nghymru, gan roi llai o amser i baratoi ar gyfer eu cynlluniau ar gyfer y flwyddyn nesaf.

Bydd Gorchymyn Ardrethu Annomestig (Lluosydd) (Cymru) 2018 yn gosod y lluosydd ar gyfer 2018-19, gan ddefnyddio'r mynegai prisiau defnyddwyr yn hytrach na'r mynegai prisiau manwerthu yn sail ar gyfer cyfrifo'r lluosydd. Effaith hyn fydd cyfyngu cynnydd yn yr holl filiau ardrethi annomestig ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf. Bydd busnesau yng Nghymru yn elwa o £9 miliwn yn y flwyddyn ariannol nesaf, a £22 miliwn yn 2019-20, gan y bwriadwn fabwysiadu'r un dull gweithredu ar gyfer y dyfodol, gan gyflwyno Gorchymyn i'r Cynulliad ei ystyried yn 2019-20.

Llywydd, mae ardrethi annomestig wedi'u datganoli i raddau helaeth. Daw hyn â chyfleoedd a chyfrifoldebau. Fel arall, byddai defnyddio CPI yn hytrach nag RPI i gyfrifo'r lluosydd yn cyfyngu ar y cynnydd mewn biliau y byddai trethdalwyr yn eu hwynebu fel arall. Bydd y newid yn helpu busnesau a threthdalwyr eraill yng Nghymru tra'n cynnal llif sefydlog o refeniw treth ar gyfer gwasanaethau lleol. Caiff y newid ei ariannu'n llawn gan Lywodraeth Cymru. Ni fydd unrhyw effaith ar y cyllid sydd ar gael i lywodraeth leol o ganlyniad i'r biliau is ar gyfer eiddo annomestig. Rwyf felly'n gofyn i'r Aelodau gytuno i gymeradwyo'r Gorchymyn heddiw.

Galwaf ar Gadeirydd y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, Mick Antoniw.

Diolch, Llywydd. Bu'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, fel y soniodd Ysgrifennydd y Cabinet, yn ystyried yr offeryn hwn yn ein cyfarfod ar 8 Ionawr. Adroddwyd am ddau bwynt rhagoriaeth a nodwyd o dan Reol Sefydlog 21.3.

Y pwynt cyntaf a ystyriwyd gan y Pwyllgor yw bod y Gorchymyn wedi'i gyflwyno gerbron y Cynulliad ar 4 Ionawr 2018. Fel arfer, mae gan y Pwyllgor 20 diwrnod o ddyddiad cyflwyno'r adroddiad ar yr offerynnau statudol. Gofynnwyd i'r Pwyllgor, mewn gohebiaeth gan Ysgrifennydd y Cabinet, i adrodd ar y Gorchymyn cyn heddiw i ganiatáu i'r Gorchymyn gael ei gymeradwyo drwy benderfyniad gan y Cynulliad Cenedlaethol cyn i'r Cynulliad ystyried yr adroddiad cyllid llywodraeth leol ar gyfer y flwyddyn ariannol sy'n dechrau ar 1 Ebrill, fel y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi adrodd amdano.

Mewn gwirionedd, oherwydd amserlen cyfarfodydd y Pwyllgor, roedd hyn yn golygu mai dim ond pedwar diwrnod oedd gennym ni ar ôl cyflwyno'r Gorchymyn i ystyried yr offeryn hwn. Rydym ni, yn bwysig, yn cydnabod y pwysau amser ar Lywodraeth Cymru o ganlyniad i'r oedi a fu gyda datganiad yr Hydref a'r camau sydd eu hangen i gyrraedd y pwynt hwn cyn i'r Cynulliad allu cytuno ar yr adroddiad cyllid llywodraeth leol erbyn y dyddiad cau gofynnol. Rydym ni hefyd yn ymwybodol o'r canlyniadau difrifol os nad yw hyn yn digwydd. Fodd bynnag, mae hyn wedi golygu amserlen lawer tynnach i'r pwyllgor ystyried a chyflwyno adroddiad ar yr offeryn hwn. Gan fod y Gorchymyn yn gymharol fyr a syml, roeddem yn gallu bodloni cais Llywodraeth Cymru. Serch hynny, rwy'n annog y Llywodraeth i roi cymaint o rybudd â phosibl i'r Pwyllgor os yw hi'n dymuno inni graffu ar offerynnau statudol o fewn terfyn amser byrrach na'r hyn y darperir ar eu cyfer yn y Rheolau Sefydlog.

Yn ail, mae'r Gorchymyn yn pennu'r ffigur lluosydd newydd, ac fe'i hesbonnir yn y nodyn esboniadol. Fodd bynnag, ni chyfeirir at y rhif hwn o gwbl yn y memorandwm esboniadol, sydd yn ddogfen ar wahân a fwriadwyd i egluro bwriadau'r offeryn. O ystyried bod y ffigur hwn mor hanfodol, rydym ni o'r farn y gallai'r memorandwm esboniadol sy'n mynd gyda'r Gorchymyn hwn fod wedi bod yn fwy defnyddiol wrth egluro effaith y Gorchymyn.

Mae Plaid Cymru yn cydymdeimlo gyda chynnwys technegol y Gorchymyn hwn i raddau helaeth, sef y bwriad i newid y mesur chwyddiannol sy'n cael ei ddefnyddio er mwyn cyfrifo lluosydd ardrethi busnes—hynny yw, newid i CPI yn hytrach nag RPI. Rydym ni wedi bod yn galw am hynny ers peth amser. Ond, o edrych ar y darlun ehangach, pan rŷm ni'n edrych ar y memorandwm esboniadol—sydd, am wn i, yn uniaith Saesneg, gyda llaw—rŷch chi'n esbonio mai pwrpas y Gorchymyn hwn yw cefnogi twf economaidd a lleihau'r baich trethiannol ar fusnesau a threthdalwyr annomestig eraill yng Nghymru. Rŷch chi hefyd yn dweud eich bod chi'n anelu i sicrhau nad ydy busnesau yng Nghymru o dan anfantais o gymharu â rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig.

Wel, y sefyllfa yw bod busnesau bach yng Nghymru o dan anfantais o’u cymharu â rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig oherwydd pa bynnag gyfrannau mesur chwyddiant sydd yn cael eu defnyddio yng Nghymru, mae bodolaeth un lluosydd ar gyfer pob busnes, mawr neu fach, yn golygu bod busnesau bach o dan anfantais. Yn yr Alban a Lloegr, mae lluosydd gwahanol ar gael ar gyfer ardrethi busnesau mawr a bach, ac mae hwnnw’n golygu wedyn bod yna fodd sicrhau elfen fwy o degwch yn y system ardrethu. Felly, oherwydd hynny, mi fyddwn ni, yn symbolaidd, felly, yn pleidleisio yn erbyn y Gorchymyn hwn.

Rŷm ni’n teimlo rhwystredigaeth gynyddol gyda chyflymdra’r newid polisi yn y maes yma. Rydym ni byth a beunydd fel Aelodau Cynulliad yn ymwybodol o’r rhwystredigaeth sydd yn y gymuned fusnes gyda’r dreth sydd yn dyddio yn ôl canrifoedd ac sydd ddim, a dweud y gwir, yn gymwys ar gyfer yr oes sydd ohoni. Rwyf yn edrych ymlaen at barhau â thrafodaethau adeiladol â’r Ysgrifennydd Cabinet mewn fforymau eraill i edrych ar ddiwygio ar lefel radical, gan gynnwys hyd yn oed ddiddymu’r dreth yma ac edrych ar opsiynau amgen. Ond, tra ein bod ni yn dal yn trafod y fframwaith fel y mae, sydd yn annigonol, mae arnaf i ofn, yn yr achos yma, y bydd yn rhaid i Blaid Cymru wrthwynebu’r Gorchymyn yma fel pleidlais symbolaidd.

Doeddwn i ddim yn mynd i siarad yn y ddadl hon, oherwydd, fel y gŵyr Ysgrifennydd y Cabinet, bydd y Ceidwadwyr Cymreig yn cefnogi'r offeryn hwn. Fodd bynnag, rwyf wedi cael fy ysbrydoli i wneud hynny gan y sylwadau a wnaed gan Adam Price. Er bod gennyf beth cydymdeimlad â'r sylwadau yr ydych chi newydd eu gwneud, Adam, o ran eich ymrwymiad hirhoedlog i newid y system ardrethi busnes yng Nghymru a'r awydd i wneud rhywbeth gwahanol yma, rwyf yn teimlo ein bod ni lle'r ydym ni o ran y system gyfredol, ac os, fel y deallaf yn iawn, ein bod yn sôn am ddilyn y model ar draws y ffin a symud o'r mynegai prisiau manwerthu i'r CPI yn yr un modd ag sy'n digwydd yno, ni allaf weld sut—. Os ydych chi'n osgoi gwneud hynny, rydych chi'n anochel yn mynd i achosi anfantais i fusnesau yma. Dim ond oherwydd y teimlwch chi y gallan nhw fod o dan anfantais ar hyn o bryd, Adam Price, nid yw hynny felly'n golygu na fyddent yn wynebu mwy o anfantais tan fyddai'r system yn cael ei newid. Felly, ar y sail honno, Ysgrifennydd y Cabinet, mae gennych chi gefnogaeth y Ceidwadwyr Cymreig yn hyn o beth. Ond rwyf ar yr un pryd yn eich annog chi i edrych ymhellach ar fesurau mwy—

A wnaiff yr Aelod ildio?

Mae gennyf ddau air yn fwy i'w dweud, ond ewch amdani.

Mae hwn yn achos rhyfedd o wrthdroi swyddogaethau, o ystyried y safbwyntiau yn y ddadl gynharach. Ond, siawns, beth fyddai'n digwydd, pe bai'r Llywodraeth yn colli'r bleidlais hon, yw y byddai'n rhaid iddynt fynd â hi i ffwrdd, gwrando ar y sylwadau a dod â hi yn ôl, a mynd i'r afael â mater penodol y lluosydd hollt y cyfeiriais ato.

Na, credaf ein bod ni'n camddeall ein gilydd yma. Credaf o ran y mater ehangach o ardrethi busnes a'r annhegwch sy'n bodoli ar hyn o bryd yng Nghymru, rwy'n cytuno â hynny. Fodd bynnag, mae gennym ni sefyllfa o newid ar draws y ffin. Bydd, rwy'n credu, swm canlyniadol Barnett sy'n mynd i ddod yma— Wel, efallai y gall Ysgrifennydd y Cabinet ddweud beth fydd y swm canlyniadol hwnnw a fydd yn dod yma—a fydd wedyn yn cael ei ddefnyddio yng Nghymru i gefnogi busnesau. Rwy'n meddwl mai dyna'r sefyllfa, ac mae hynny'n sicr yn un y bydd y Ceidwadwyr Cymreig yn ei chefnogi. Fodd bynnag, roeddwn i'n mynd i orffen, cyn eich ymyriad, Adam, drwy ddweud fy mod i'n gobeithio nad yw hyn yn eich atal rhag edrych ar y mater ehangach o ardrethi busnes a mwy o ffyrdd y gallwch chi gefnogi busnesau yng Nghymru, a hefyd, wrth ystyried safbwyntiau Plaid Cymru y gallwch chi efallai, dros yr ychydig flynyddoedd nesaf, ystyried meddwl am system wahanol iawn. Ond, yn y cyfamser, rwyf eisiau gweld y cymorth ariannol hwnnw drwy swm canlyniadol Barnett yn dod i gefnogi busnesau Cymru yng Nghymru, ac rwy'n credu y byddai busnesau yn dymuno hynny hefyd. 

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid i ymateb i'r ddadl. 

Diolch yn fawr, Llywydd. A gaf i ailadrodd fy niolch i'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol am ei waith? Rydym ni wedi derbyn y pwyntiau rhagoriaeth a wnaed yn ei adroddiad, ac rwy'n ddiolchgar i'r Pwyllgor am gydnabod y pwysau amser, nad ydym ni'n gyfrifol amdano, ac sy'n ganlyniad uniongyrchol yr anhwylustod a drafodwyd yn ystod y ddadl ar y gyllideb derfynol o gael digwyddiad cyllidol mawr yn y DU hanner ffordd drwy brosesau llunio ein cyllideb ein hunain.

Wrth gwrs, cytunaf ag Adam Price ei bod hi'n bwysig edrych yn fwy sylfaenol ar y ffordd y caiff arian ei godi yn y rhan hon o'n cyllideb, a bydd yn gwybod, oherwydd rydym ni wedi trafod y mater, bod gwaith ar y gweill o fewn Llywodraeth Cymru i brofi mewn ffordd ymarferol a oes ffyrdd eraill o godi refeniw o'r math hwn yng nghyd-destun Cymru. A yw hynny'n golygu ei bod hi'n iawn pleidleisio i wrthwynebu'r cynnig ger bron y Cynulliad y prynhawn yma? Wel, nid wyf yn credu hynny, wrth gwrs. Fy nghred i yw, os collir y bleidlais, yr effaith yw y bydd busnesau yng Nghymru'r flwyddyn nesaf yn gweld eu biliau'n codi'n unol â mynegai RPI, nid CPI, oherwydd mae'n rhaid inni fwrw ati a llunio'r gyllideb lywodraeth leol. Fyddwn ni ddim yn gallu dod yn ôl â chynigion amgen mewn pryd ar gyfer y flwyddyn nesaf. A fyddwn i'n cael fy nhemtio i ddod yn ôl â chynigion amgen yn cynnwys lluosydd hollt? Ni chredaf y byddwn, Llywydd. Dyna un o fanteision ein system, mae busnesau yn dweud wrthym ni, nad oes ganddyn nhw gymhlethdod lluosyddion hollt, yn arbennig pan fyddai lluosydd hollt yn berthnasol i nifer fach iawn o fusnesau mawr ac na fyddai, rwy'n credu, yn codi'r math o refeniw a fyddai'n gwneud gwahaniaeth sylweddol i eraill.

Yr hyn y bwriadwn ni ei wneud, a'r hyn yr ydym ni wedi'i gynnig i'r Cynulliad Cenedlaethol, yw nad ydym ni'n rhoi busnesau Cymru mewn sefyllfa wahanol i fusnesau ar draws ein ffin a fydd yn gweld eu biliau yn y maes hwn yn tyfu'n arafach nag y byddent yng Nghymru os nad yw'r bleidlais heddiw yn cael ei chefnogi. Cadarnhaf i Nick Ramsay fod symiau canlyniadol yng nghyllideb yr Hydref a ddaw i Gymru. Byddwn yn defnyddio'r swm canlyniadol hwnnw i dalu am y newid yr ydym ni'n ei gynnig i chi heddiw. Bydd busnesau yng Nghymru sy'n defnyddio'r swm canlyniadol hwnnw £9 miliwn yn well eu byd y flwyddyn nesaf nag a fydden nhw fel arall, a £22 miliwn yn well eu byd y flwyddyn ganlynol nag a fydden nhw fel arall. Gallwch bleidleisio'n symbolaidd os hoffech chi, ond i fusnesau Cymru, pris eich symbol yw bod £30 miliwn yn waeth eu byd nag a fydden nhw fel arall.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Gohiriaf y bleidlais ar yr eitem yma, felly, tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.