7. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am effaith cyflwyno credyd cynhwysol yng Nghymru? OAQ51608

Rwy'n bryderus iawn am y problemau difrifol gyda chredyd cynhwysol, fel effaith y newidiadau ar dalu cymhorthdal tai, a'r effaith y maen nhw'n ei chael ar ôl-ddyledion rhent. Rydym ni wedi mynegi ein pryderon i Lywodraeth y DU, gan alw am atal y broses o gyflwyno credyd cynhwysol.

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Mae pobl anabl a rhieni sengl a menywod wedi bod ymhlith y rheini sydd fwyaf ar eu colled o dan saith mlynedd o gynni cyllidol, yn ôl y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol, gan sefyll i golli tua 10 y cant o'u hincwm erbyn 2022 oherwydd newidiadau i drethi a budd-daliadau ers 2010. Mae cyflwyno'r credyd cynhwysol diffygiol, gyda'i oediadau talu annerbyniol, fel yr ydych chi wedi dweud, wedi gwthio llawer o bobl i ddyled, ôl-ddyledion rhent ac i gael eu troi allan. Wrth gwrs, mae'r Aelod dros Torfaen, Lynne Neagle, wedi bwydo yn ôl ar brofiad Torfaen. Hefyd, mae pobl ifanc rhwng 18 a 21 oed ar eu colled hefyd yn sgil credyd cynhwysol, wrth i fudd-dal tai gael ei ddiddymu. Nid wyf i'n gwybod a yw'r Aelodau'n ymwybodol bod Cymdeithas y Plant wedi tynnu sylw at gynigion Llywodraeth y DU i gyflwyno trothwy enillion ar gyfer cymhwysedd ar gyfer prydau ysgol am ddim o dan gredyd cynhwysol, gan gyfyngu prydau ysgol am ddim i deuluoedd ag enillion net o lai na £7,400 y flwyddyn. Gyda'r credyd cynhwysol yn debygol o gael ei gyflwyno'n llawn eleni ym Mro Morgannwg a rhannau eraill o Gymru, pa gymorth mae Llywodraeth Cymru yn ei roi i'n gwasanaethau cyngor, fel Cyngor ar Bopeth Caerdydd a'r Fro, a fydd yn ysgwyddo'r baich o gynorthwyo pobl sy'n cael eu heffeithio'n andwyol gan gredyd cynhwysol?

Rydym ni wedi darparu £5.97 miliwn o gyllid grant ar gyfer eleni. Bydd y cyllid hwnnw'n parhau yn y flwyddyn ariannol nesaf. Mae ar gyfer tri phrosiect: gwasanaethau cyngor rheng flaen, Cyngor Da, Byw'n Dda, a phrosiectau rhannu canlyniadau Cymunedau yn Gyntaf. Maen nhw'n sicrhau mynediad am ddim ac annibynnol at gyngor lles cymdeithasol ledled Cymru ac, fel y dywedais, bydd hynny'n parhau i'r flwyddyn ariannol nesaf.

Yn ei gyllideb fis Tachwedd diwethaf, cyhoeddodd Canghellor y Trysorlys newidiadau i'r system credyd cynhwysol. Mae'r rhain yn cynnwys cael gwared ar y saith niwrnod aros cyn y gall hawlydd wneud cais am gredyd cynhwysol, gwelliant sylweddol i'r system taliadau ymlaen llaw, gan gynnwys cynyddu'r swm sydd ar gael, a newidiadau i gynorthwyo pobl â'u taliadau rhent wrth symud o fudd-dal tai. A yw'r Prif Weinidog yn cytuno â phrif weithredwr y canolfannau Cyngor ar Bopeth a ddywedodd bod y newidiadau hyn yn gam i'w groesawu ac y byddan nhw'n gwneud gwahaniaeth sylweddol i bobl sy'n hawlio credyd cynhwysol yng Nghymru?

Wel, ni ddylid bod wedi gwneud smonach ohono yn y lle cyntaf, na ddylai? Dyna gyfaddefiad nad oedd yr hyn a roddwyd ar waith i gychwyn wedi ei ystyried yn ddigonol ac arweiniodd hynny at roi llawer o bobl mewn dyled. Mae gennym ni dystiolaeth gan gymdeithasau tai i Cyngor ar Bopeth sy'n dangos bod ôl-ddyledion rhent yn dal i fod yn broblem i bobl ar gredyd cynhwysol. Ceir materion eraill hefyd sy'n gysylltiedig â gweithredu credyd cynhwysol, fel diffyg ymwybyddiaeth ynghylch trefniadau talu amgen a mynediad at daliadau ymlaen llaw. Felly, mae'r problemau hynny yn parhau.

Prif Weinidog, bydd Llywodraeth yr Alban, yn rhan o Gomisiwn Smith, yn gweld mwy o bwerau eto dros les yn cael eu datganoli i'w Llywodraeth. Yn y gorffennol, mae eich Llywodraeth wedi dweud nad ydych chi eisiau cael pwerau dros les oherwydd y goblygiadau cost, ond, fel rydym ni wedi wedi ei ailadrodd dro ar ôl tro mewn dadleuon yma yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru, fe'n harweiniwyd i ddeall y bydd y fframwaith cyllidol ar gyfer y pwerau hynny yn cael ei drosglwyddo i Lywodraeth yr Alban, ac felly bydd y gost o weinyddu'r budd-daliadau lles hynny gael ei throsglwyddo, ochr yn ochr â'r pwerau. A wnewch chi newid eich meddwl ynghylch hyn felly? Gallwn sefyll yma a chwyno am sut y bydd lles yn effeithio ar ein dinasyddion, ac rwy'n cytuno â chi am hynny, ond allwn ni gymryd cyfrifoldeb yma yng Nghymru am y pwerau lles hynny os ydym ni'n well am ei wneud na San Steffan?

Wel, yr ateb i'r cwestiwn yw ethol Llywodraeth Lafur yn San Steffan sydd wedi ymrwymo i degwch, i gyfiawnder cymdeithasol ac i gyfleoedd. Mae'n rhaid i ni fod yn ofalus iawn o ran gwahanu ein hunain oddi wrth y system les sy'n bodoli ar draws Prydain Fawr. Pam? Gan ein bod ni'n fuddiolwyr net. Yn y pen draw, os ydym ni'n cael ein hunain mewn sefyllfa lle mae'n rhaid i ni ariannu ein system les ein hunain, byddwn yn waeth ein byd o ran yr arian sydd ar gael.

Ond nid dyna ddywedais i.

Felly, mae'n rhaid i ni fod yn ofalus peidio â symud ar hyd y llwybr hwnnw a bod mewn sefyllfa lle'r ydym ni'n cymryd cyfrifoldeb am bwerau nad yw'r arian gennym ni i'w hariannu wedyn. Mater i ni yw hynny. Rydym ni'n gwybod bod gan Lywodraeth y DU hanes o gytuno i drosglwyddo pwerau heb drosglwyddo'r cyllid, a dyna'r cwestiwn y mae angen i ni ei ateb.