3. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid: Adolygiad Man Canol Cynllun Buddsoddi yn Seilwaith Cymru 2018

– Senedd Cymru am 2:36 pm ar 1 Mai 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 2:36, 1 Mai 2018

Rydym yn symud ymlaen, felly, i'r eitem nesaf, sef y datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid ar adolygiad man canol cynllun buddsoddi yn seilwaith Cymru 2018. Rwy'n galw ar yr Ysgrifennydd Cyllid i wneud ei ddatganiad—Mark Drakeford.

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr, Llywydd. Yn anterth y dirwasgiad, ac yn y blynyddoedd cynnar o raglen gynni ddiffygiol a ffaeledig Llywodraeth y DU, cyhoeddodd fy rhagflaenydd, Jane Hutt, y cynllun buddsoddi cyntaf yn seilwaith Cymru yn 2012. Fyth ers hynny, mae'r cynllun hwn wedi bod wrth wraidd gwaith Llywodraeth Cymru i greu a chynnal twf economaidd, ac i gefnogi gwasanaethau cyhoeddus hanfodol. Mae ei nodau a'i flaenoriaethau wedi llywio ein buddsoddiad seilwaith sylweddol iawn ledled Cymru, gan gynnwys, yn nhymor diwethaf y Cynulliad yn unig, £1.2 biliwn i ddarparu mwy nag 11,500 o gartrefi fforddiadwy, £1.3 biliwn i gefnogi ein rhaglen addysg ac ysgolion ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain, ble mae 100 o gynlluniau eisoes wedi'u cwblhau a 60 ar y gweill, ac £1.8 biliwn i foderneiddio ein seilwaith trafnidiaeth, o ffordd Blaenau'r Cymoedd i ffordd osgoi y Drenewydd.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:37, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Dirprwy Lywydd, rydym ni wedi gwneud hyn, a mwy, ar adeg pan fydd ein cyllideb cyfalaf confensiynol 20 y cant yn llai mewn termau real erbyn diwedd y degawd nag yr oedd hi yn 2009-10. A hyn i gyd yn union yn ystod y cyfnod yn y cylch economaidd pan ddylai Llywodraeth y DU fod wedi achub ar y cyfle yn hytrach na pheidio â buddsoddi yn y dyfodol. Yma yng Nghymru, yn y chwe blynedd ers y cafodd cynllun buddsoddi yn seilwaith Cymru ei gyhoeddi gyntaf, rydym ni wedi buddsoddi £9 biliwn o gyllid cyfalaf gan Lywodraeth Cymru, a datblygu ffyrdd newydd o sicrhau buddsoddiadau o ffynonellau eraill, i gyflawni prosiectau uchelgeisiol, sy'n creu manteision parhaol ar gyfer pobl Cymru.

Nawr, Dirprwy Lywydd, mae llawer wedi newid ers cyhoeddi'r cynllun buddsoddi yn seilwaith Cymru cyntaf un yn 2012. Bryd hynny, addawodd y Canghellor, George Osborne, y byddai cyni ar ben erbyn 2015. Bellach, bydd yn ymestyn i 2025. Rydym ni wedi cael refferendwm yr Undeb Ewropeaidd, a'r penderfyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd. Mae'n rhaid bod effaith yr ansicrwydd y mae hyn wedi ei greu yn helpu esbonio pam, ar adeg pan mae economïau yn ardal yr ewro yn tyfu ar eu cyfradd gyflymaf ers degawd, mae twf ledled y DU yn arafu, ac mae ar ei wannaf ers 2012.

Dirprwy Lywydd, dyna'r sefyllfa sydd ohoni wrth gyhoeddi ein hadolygiad canol cyfnod o'r cynllun buddsoddi yn seilwaith Cymru heddiw. Mae'r adolygiad yn ystyried profiad y chwe blynedd diwethaf, lle gallwn ni weld cynnydd, a lle gallwn ni ddysgu gwersi ar gyfer y dyfodol. Mae'n ystyried y llu o newidiadau—rhai ohonyn nhw yr wyf i newydd sôn amdanynt—sydd wedi digwydd yn ystod oes y cynllun hyd yn hyn, ac mae'n disgrifio ein blaenoriaethau buddsoddi ar gyfer y cyfnod sy'n weddill o'r cynllun, gan ei gysoni ag amcanion a nodau 'Ffyniant i bawb' a Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, a gosod gwariant Llywodraeth Cymru yn fwy uniongyrchol yng nghyd-destun y buddsoddiad y mae eraill yn cynllunio i'w wneud yng Nghymru.

Dirprwy Lywydd, mae gennym ni gynlluniau uchelgeisiol i fuddsoddi mwy yn seilwaith Cymru, gyda chynlluniau eisoes ar y gweill i fuddsoddi gwerth £6.5 biliwn yn ychwanegol o gyfalaf yn ein blaenoriaethau rhwng nawr a 2020-21. A heddiw, gallaf gyhoeddi pecyn ariannu cyfalaf newydd o £266 miliwn i helpu cyflawni blaenoriaethau'r Llywodraeth dros y tair blynedd nesaf. Ymhlith amcanion eraill, mae'r buddsoddiadau hyn yn ategiad cryf i gefnogi gwaith fy nghyd-Aelod Cabinet Lesley Griffiths yn y maes hanfodol o leihau allyriadau carbon.

Mae'r dyraniadau ariannu newydd yn cynnwys: £60 miliwn dros dair blynedd i gyflymu'r broses o greu llwybrau teithio llesol i gysylltu ardaloedd preswyl, gwaith, safleoedd addysg a gwasanaethau; mwy na £60 miliwn dros y tair blynedd nesaf ar gyfer y GIG, ar gyfer rhaglen gyfalaf Cymru gyfan; £31.5 miliwn dros dair blynedd ar gyfer mynediad band eang cam 2 y genhedlaeth nesaf; £25 miliwn dros dair blynedd ar gyfer y rhaglen Cymoedd Technoleg newydd; a £15 miliwn dros ddwy flynedd i ariannu cynllun arbrofol, yn rhan o'r tasglu gweinidogol ar gyfer Cymoedd y de, i sicrhau bod ysgolion yn yr ardal yn dod yn ganolfannau cymunedol ac yn darparu gwasanaethau estynedig i ganolfannau dysgu yn y gymuned. Mae'r adolygiad man canol hefyd yn cynnwys rhestr gyfredol o'r buddsoddiadau sydd gan Lywodraeth Cymru, awdurdod lleol a'r sector preifat yn yr arfaeth. Mae'n rhoi manylion ynglŷn â mwy na 350 o gynlluniau sydd werth tua £42 biliwn, gan gynnwys ymrwymiadau blaenllaw y Llywodraeth ei hun. 

Llywydd, fel y gŵyr Aelodau o'r Pwyllgor Cyllid, fy egwyddor i erioed yw dihysbyddu'r defnydd lleiaf drud o gyfalaf cyn defnyddio'r ffynonellau eraill drutach. Mae'r cynllun, felly, yn dibynnu ar ein hymdrechion yn y lle cyntaf i ymrwymo'r rhan helaethaf o'n cyfalaf confensiynol, ymhell cyn ei wario, yna wedi hynny i ddefnyddio pob punt o gyfalaf sydd ar gael i ni drwy'r cronfeydd datblygu rhanbarthol y mae Cymru yn elwa ohonynt o ganlyniad i'n haelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd—mae hynny'n cyfateb i fwy na £720 miliwn o fuddsoddiad ychwanegol—yna i wneud defnydd llawn o'r pwerau benthyca gwerth £1 biliwn sydd yn awr ar gael i ni, ac yna i fynd ati i gefnogi benthyca ychwanegol fel bod modd i'n hawdurdodau lleol a'n cymdeithasau tai fuddsoddi. 

Ac oherwydd, hyd yn oed pan rydym ni wedi dihysbyddu'r holl bosibiliadau hyn, mae gennym ni o hyd ddibenion cyhoeddus hanfodol bwysig na ellid fel arall eu fforddio, rydym ni wedi dyfeisio ein model buddsoddi cydfuddiannol ein hunain, gan adeiladu ar gynlluniau nid-er-elw Llywodraeth yr Alban, i ddod o hyd i ffordd o ariannu ysbyty canser newydd y Felindre ar gyfer de Cymru, i gwblhau'r gwaith o ddeuoli ffordd A465 Blaenau'r Cymoedd, ac i'n galluogi i gyflymu band B ein rhaglen addysg ac ysgolion ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain. A, Dirprwy Lywydd, gallaf gyhoeddi heddiw y datblygiad diweddaraf yn y maes hwn, oherwydd yn unol â darpariaethau yn Neddf Llywodraeth Cymru 2006, mae cytundeb bellach wedi'i sicrhau gyda Llywodraeth y DU y bydd yn cyflwyno deddfwriaeth i alluogi Gweinidogion Cymru i gyhoeddi bondiau ar gyfer gwariant buddsoddi cyfalaf, gan roi cyfres arall o declynnau benthyca i Lywodraeth Cymru yn y dyfodol.

Dirprwy Lywydd, rydym ni wrthi'n sefydlu comisiwn seilwaith cenedlaethol ar gyfer Cymru, ac yn ddiweddarach y prynhawn yma bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig yn gwneud datganiad ynghylch y dewis yr ydym ni'n ei ffafrio ar gyfer ein cynllun defnydd tir newydd, y fframwaith datblygu cenedlaethol. Gyda'i gilydd, bydd y rhain yn rhoi darlun strategol o anghenion ein seilwaith cenedlaethol a rhanbarthol, ac o gymorth inni sicrhau bod ein buddsoddiadau yn cyd-fynd a thargedau lle gallant gael yr effaith fwyaf yn wyneb cyni parhaus.

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:43, 1 Mai 2018

Dirprwy Lywydd, bydd adolygiad canol tymor y cynllun buddsoddi yn ein helpu i weithio mewn ffordd mwy cydweithredol ac integredig, o fewn y Llywodraeth a gyda ein partneriaid. Bydd yn sicrhau bod ein seilwaith yn gadarn, yn cyfrannu at dwf economi Cymru ac yn ein helpu i lunio dyfodol tymor hir ein gwlad a'i phobl. Rydw i'n cymeradwyo'r cynllun i'r Cynulliad. 

Photo of Nick Ramsay Nick Ramsay Conservative 2:44, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ddatganiad y prynhawn yma? Rwy'n credu ein bod ni i gyd yn cydnabod ein bod yn dal i fod mewn amser o gyfyngiadau ar wariant cyhoeddus. Mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn sicr yn croesawu cynigion i fuddsoddi yn ein heconomi a'n gwasanaethau cyhoeddus, er gwaethaf yr heriau amlwg hynny.

A gaf i ddim ond dweud wrth ymateb ar y dechrau i'ch datganiad, Ysgrifennydd y Cabinet—? Ynglŷn â'ch sylw ynghylch cyllid gan y DU, a wnaethoch chi ar ddechrau eich cyfraniad ac ar y diwedd, y sylw sydd bron yn orfodol bellach ynglŷn â thoriadau cyllid—. Ydy, mae toriadau gwariant, rydych chi'n hollol gywir yn dweud, wedi ymestyn y tu hwnt i'r terfyn gwreiddiol o 2015 a fynegwyd yn ôl yn 2010. Ond os mai'r dewis arall oedd toriadau dyfnach, blynyddol, yna rwy'n credu y byddwn i fwy na thebyg yn cadw at amserlen bresennol y Canghellor yn hytrach nag ystyried y toriadau hynny a fyddai wedi bod yn gyflymach ac yn llymach ar y pryd. Ac ydym, rydym ni'n gwybod, do, mae'r diffyg wedi cymryd hirach nag y gobeithiwyd yn flaenorol i'w leihau, ond mae Llywodraeth y DU yn graddol gyrraedd y nod yn hynny o beth. Caiff dyled ei hun cyn bo hir ei thorri, nid y diffyg yn unig, a bydd, yn y tymor hwy, yn gosod economi'r DU ac economi Cymru ar sylfaen gadarnach, felly bydd gennych chi fwy o arian i'w fuddsoddi yn y seilwaith a'r gwasanaethau cyhoeddus pwysig hynny. [Torri ar draws.] Efallai nad ydych chi yn cytuno â hynny, Lee Waters, ond mae llawer o bobl yn cytuno â hynny.

Roedd eich datganiad yn cwmpasu ystod eang o gynigion buddsoddi ac ystod eang o feysydd gwariant. Hoffwn grybwyll rhai ohonynt. Rwy'n croesawu'n fawr y cynigion i barhau i ddatblygu'r rhaglen ysgolion ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain drwy'r ail fand o gyllid, ar y cyd ag awdurdodau lleol ledled Cymru. Yn ddiweddar ymwelais â safle Ysgol Gyfun Trefynwy, sydd i fod i agor ym mis Medi. Mae'n adeilad modern o'r radd flaenaf ac yn drawiadol iawn, sy'n dangos beth y gellir ei gyflawni pan fydd Llywodraeth Cymru yn gweithio gydag awdurdodau lleol Ceidwadol fel sir Fynwy. Bydd yn ehangu cyfleoedd ar gyfer addysgu a dysgu modern. Er eich bod wedi cynyddu'r cyllid sydd ar gael ar gyfer ysgolion yr unfed ganrif ar hugain, allech chi roi gwybod am unrhyw newidiadau i'r amserlen ar gyfer cyfnod nesaf y rhaglen? Ai dyna fel y rhagwelwyd yn wreiddiol?

Ynglŷn ag adeiladu tai, rydym ni'n cydnabod bod pwysau cynyddol ar y farchnad dai, yn enwedig yn y de-ddwyrain, ac mae sylwebyddion yn pryderu ynglŷn â dileu tollau Pont Hafren a'r effaith a gaiff hynny ar y cyflenwad tai lleol yn sir Fynwy ac awdurdodau lleol eraill yn y de-ddwyrain. Pa mor hyderus ydych chi y bydd y cyllid yr ydych chi'n ei ddarparu ar gyfer datblygu cynigion tai fforddiadwy, ar draws y de yn sicr, yn cyflawni ei fwriad?

Fe wnaethoch chi sôn am y buddsoddiad parhaus yn rhaglen Blaenau'r Cymoedd. Dangoswyd y ffordd newydd imi—rhan ceunant Clydach o'r ffordd—ychydig wythnosau yn ôl, ac mae'n sicr yn ddarn trawiadol iawn o seilwaith, y mae busnesau a phobl leol, rwy'n gwybod, yn ei groesawu'n fawr. Fodd bynnag, wrth gwrs, yn anffodus, mae'n sylweddol fwy na'r gyllideb ac yn sylweddol y tu ôl i'r amserlen, sy'n arwain at oedi ymhell y tu hwnt i'r hyn y rhagwelwyd yn wreiddiol ac a oedd yn rhesymol gan bobl leol. Felly, rwy'n credu mai fy nghwestiwn yw: o ran y prosiect hwnnw a phrosiectau seilwaith mawr cyffelyb, pa systemau ydych chi'n eu rhoi ar waith i wneud yn siŵr bod y trethdalwr yn cael gwerth am arian, y caiff prosiectau fel hyn eu darparu mor effeithlon â phosib a bod gwaith craffu priodol ar y pwrs cyhoeddus? Rwy'n gwybod, yn y dyfodol, y bydd y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus, yr wyf yn gadeirydd arno, yn edrych ar wariant fel hyn, ond rwy'n pendroni, yn y cyfamser, ynghylch beth sy'n cael ei wneud ar hyn o bryd i wneud yn siŵr bod y gwariant yn effeithlon?

Nid wyf yn credu ichi grybwyll y ganolfan gofal critigol—efallai fy mod i yn anghywir—sy'n cael ei datblygu ar hyn o bryd yng Nghwmbrân. Dyna brosiect arall y bu oedi sylweddol yn ei gylch. Fodd bynnag, mae'n cael ei adeiladu ac, unwaith eto, mae'n edrych yn adeilad trawiadol. Felly, a allech chi, yn y man canol hwn yn eich rhaglen seilwaith, warantu y bydd hynny yn agor yn unol â'r amserlen sydd gennym ni ar hyn o bryd?

A gaf i ddweud yn olaf, yn ogystal â chrybwyll toriadau gwariant y DU, fe wnaethoch chi sôn, fel sy'n orfodol bellach, am Brexit, sy'n nodwedd mewn nifer o ddatganiadau a dadleuon—mae gennym ni un arall yfory, rwy'n credu—yn y Siambr hon? Rwy'n cydnabod eich pryderon ynghylch Brexit a bod hynny'n creu rhywfaint o ansicrwydd ar gyfer eich Llywodraeth, ond fe hoffwn i nodi nad penderfyniad Llywodraeth y DU mo hwnnw; roedd yn benderfyniad pobl y DU a phenderfyniad, mewn gwirionedd, y rhan fwyaf o bobl Cymru. Nid hynny mae'n debyg oedd penderfyniad y mwyafrif o'm hetholwyr na'ch rhai chi mae'n debyg yng Ngorllewin Caerdydd, ond roedd yn sicr yn benderfyniad a wnaeth pobl Cymru. Onid ydych chi'n cytuno, Ysgrifennydd y Cabinet, yn hytrach na chwyno'n gyson am effeithiau hyn, mai lle Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru bellach yw bwrw iddi i gyflwyno economi gryfach yng ngoleuni'r hyn sy'n digwydd? Rwy'n credu y bydd pobl Cymru yn edrych atoch chi i osod gweledigaeth gadarnhaol ar gyfer y dyfodol a fydd yn arwain Cymru i'r cyfeiriad y mae angen inni fynd ar yr adeg bwysig hon yn ein hanes.

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:49, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Dirprwy Lywydd, diolch i'r Aelod am y cwestiynau hynny. Caniatewch imi ateb y ddau gwestiwn cyffredinol yn gyntaf. O ran cyfyngiadau ar wariant cyhoeddus, ni ddylai'r dewis a wynebodd y Llywodraeth fod wedi bod rhwng toriadau llymach, cyflymach a mygu economi'r DU yn hir ac yn araf, fel y maen nhw wedi ei wneud; dylid bod wedi dewis defnyddio buddsoddiad gwrth-gylchol, yn enwedig ar gyfer seilwaith ar adeg pan na fu costau benthyca erioed yn is. Ac yn lle hynny, dewisodd George Osborne, yn hytrach na gwneud yr hyn a wnaed yn Unol Daleithiau'r America ac ar gyfandir Ewrop i achub ar y cyfle hwnnw i ysgogi twf economaidd, yr adeg mwyaf anhymig y gallwch ei ddychmygu i leihau buddsoddi cyfalaf ledled y Deyrnas Unedig. Nawr, wrth gwrs, rwy'n cytuno'n llwyr gyda'r hyn a ddywedodd Nick Ramsay: nid Llywodraeth y DU sydd ar fai am y penderfyniad ynghylch Brexit a doeddwn i ddim yn awgrymu eu bod. Yr hyn rwy'n ei ddweud yn fy natganiad yw'r hyn y mae busnesau sector preifat a sefydliadau yn ei ddweud wrth y Llywodraeth hon ac yn ei ddweud wrth Lywodraeth y DU drwy'r amser, sef bod yr ansicrwydd ynghylch Brexit yn cael effaith ar eu gallu i gynllunio buddsoddi yn y dyfodol. Rwy'n credu bod pethau y gallai Llywodraeth y DU fod wedi eu gwneud i roi mwy o sicrwydd ynghylch y ffordd y gwnaethon nhw ymdrin â Brexit, ond mae'n ffaith anorfod, ar gyfer Llywodraeth y DU yn ogystal â'n un ni, bod newid mawr o'r math hwn, pa bynnag farn sydd gennych chi yn ei gylch, yn dod ag ansicrwydd enfawr gydag ef, ac y mae yn cael effaith ar benderfyniadau buddsoddi busnesau preifat nid yn unig yng Nghymru, ond ledled y Deyrnas Unedig.

A gaf i ymdrin yn fyr â'r cwestiynau mwy penodol a holodd yr aelod? Rwy'n gwerthfawrogi yn fawr iawn yr hyn a ddywed am raglen ysgolion yr unfed ganrif ar hugain. Mae awdurdod lleol Mynwy, fel pob awdurdod lleol yng Nghymru, wedi elwa'n sylweddol o fand A. Rydym ni bellach yn symud i fand B ac mae'r rhychwant amser pum mlynedd ar gyfer band B o'r rhaglen ysgolion ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain yn parhau'n ddigyfnewid.

Rwy'n ffyddiog fod y buddsoddiad cyfalaf yr ydym ni'n ei wneud mewn tai fforddiadwy—y buddsoddiad mwyaf unigol y byddwn yn ei wneud fel Llywodraeth—er mwyn cyflawni'r 20,000 o gartrefi fforddiadwy yr ydym ni eisiau eu gweld yn cael eu codi yn ystod tymor y Cynulliad hwn, yn darparu'r buddsoddiad angenrheidiol a'n bod ar y trywydd iawn i wneud yn siŵr bod y ddarpariaeth honno o dai sydd ei wirioneddol angen ar lawr gwlad yn cael ei gwireddu.

Mae'r sylw a wnaeth yr Aelod ynghylch camau blaenorol ffordd Blaenau'r Cymoedd wedi cael ei wyntyllu'n drylwyr yn y fan yma. Mae yna heriau topograffig gwirioneddol gyda'r rhan honno o'r gwaith adeiladu. Yr hyn yr wyf i wedi ei gyhoeddi heddiw yw'r pethau ychwanegol yr ydym ni'n eu gwneud i gwblhau ffordd Blaenau'r Cymoedd yn ei chyfanrwydd gan ddefnyddio ein model buddsoddi cydfuddiannol.

Wnes i ddim sôn, mae'n hollol gywir, am y ganolfan gofal critigol, Dirprwy Lywydd, oherwydd ceir darpariaeth eisoes ar gyfer hynny o ran cyllid yn y cynlluniau y mae'r Llywodraeth eisoes wedi cyhoeddi.

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru 2:53, 1 Mai 2018

Rwy'n croesawu'r adolygiad hanner ffordd yma. Nid wyf i wedi cael cyfle i'w ddarllen eto, wrth gwrs. Roeddwn i'n cymryd bod yr Ysgrifennydd Cabinet wedi. A fyddai e'n gallu rhannu gyda ni—? Gan mai adolygiad yw e, wrth gwrs, mi fydd e wedi adnabod rhai pethau a oedd wedi gweithio'n dda iawn a rhai pethau nad oedd wedi gweithio cystal, ac, wrth gwrs, y rhai nad oedd wedi gweithio cystal efallai yw'r rhai sy'n aml iawn yn rhoi gwersi i ni. Felly, beth oedd ddim wedi gweithio mas fel roeddem ni wedi gobeithio, neu fel roedd y Llywodraeth wedi gobeithio, pan gyhoeddwyd y WIIP gyntaf, chwe blynedd yn ôl? Un o'r nodau a osodwyd bryd hynny oedd newid y broses yn gyffredinol ar gyfer buddsoddi, er enghraifft i ddod â'r angen am achosion busnes llawer cadarnach ar gyfer asesu prosiectau a defnyddio technegau gwerthuso o'r radd flaenaf yn fyd-eang. A ydy hynny wedi digwydd i'r graddau yr oedd y Llywodraeth wedi gobeithio?

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru 2:54, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Yn ail, fe hoffwn i droi at y cwestiwn bod—. Rydym ni wedi trafod y mater hwn droeon, Ysgrifennydd y Cabinet, sef y mater o gydbwysedd y buddsoddi mewn seilwaith rhanbarthol ledled Cymru. Fe wnaethoch chi gyfeirio at hynny, mewn gwirionedd, yn eich sylwadau ynglŷn â'r darlun strategol sydd angen ystyried anghenion cenedlaethol a rhanbarthol. Rydym ni wedi cynhyrchu ffigurau, wrth gwrs, yn flaenorol sydd wedi dangos yn sicr y math o anghydbwysedd o ran buddsoddiad cyfalaf a welwn ni yn nodweddiadol ledled y DU, a'r ofn yw ein bod yn dod o bosib yn ficrocosm, yn fersiwn, o'r broblem honno yn y DU o ran canolbwyntio'n ormodol ar fuddsoddiad cyfalaf, mewn gwirionedd, yn y gornel o'r wlad sydd eisoes yn gymharol lewyrchus. Wrth gwrs, allwn ni ddim osgoi hynny ar hyn o bryd, ond rydym ni wedi cael—. Wel, mae pob un o'n Prif Weinidogion wedi dod o Gaerdydd a choridor yr M4 sydd o'i amgylch, ac efallai y bydd gennym ni bedwerydd—

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

—wel, y darn hwnnw o goridor yr M4 yn y de-ddwyrain—sy'n cynrychioli hynny. Yn amlwg, mae gwleidyddiaeth yn effeithio ar y penderfyniadau hyn, felly sut allwn ni wneud yn siŵr, pwy bynnag fydd Prif Weinidog nesaf Cymru, bod strwythurau ar waith, yn arbennig o ystyried Comisiwn Seilwaith Cenedlaethol Cymru, i sicrhau y cawn ni amrediad gwell o fuddsoddiad ledled Cymru?

Ac yn olaf, ynglŷn â'r mater o ba mor uchelgeisiol ydym ni, mae'n wych, gyda llaw, gweld bod pŵer gan Lywodraeth Cymru i godi bondiau; rwy'n credu mewn gwirionedd ein bod ni wedi galw am hynny o'r blaen. Ond wedyn y cwestiwn nesaf yw, wrth gwrs: pa mor uchelgeisiol ydym ni o ran y swm? Ac ynghylch hynny, Ysgrifennydd y Cabinet, rydych chi'n hollol gywir y bu'r cyfle hanesyddol hwn gyda chyfraddau llog isel ac ati, a fwy na thebyg, dylem ddweud, ôl-groniad o danfuddsoddi yn y gorffennol yn seilwaith Cymru. Diben y Cynllun Buddsoddi yn Seilwaith Cymru oedd achub ar y cyfle hwnnw, ond eto, hyd yn oed os ydym ni'n ystyried y ffigurau hynny yn eich datganiad—yr £1 biliwn ar gyfer y buddsoddiad cydfuddiannol enghreifftiol, £1 biliwn o ran y pwerau benthyca—mae hynny'n gyfystyr, o ran ariannu ar sail flynyddol, â thua 1 y cant o'r gyllideb flynyddol. Mae gan Lywodraeth yr Alban darged o 5 y cant. Ac felly, pe baem ni yr un mor uchelgeisiol â nhw o ran ein harchwaeth i ariannu rhaglen gyfalaf ar y raddfa honno, yna byddem mewn sefyllfa hollol wahanol, yn byddem ni, o ran lefel y buddsoddiad cyfalaf y gallwn ni ei ariannu ar hyn o bryd. Yr oddeutu 350 o brosiectau, y £42 biliwn—ar y gyfradd bresennol, bydd yn cymryd 20 mlynedd, cenhedlaeth, i ni weithio mewn gwirionedd ein ffordd drwy'r Cynllun Buddsoddi—neu oddeutu hynny. Oni ddylem ni fanteisio ar y cyfle hwn fel rydym ni'n adolygu'r Cynllun Buddsoddi hefyd i ofyn i ni'n hunain, 'A yw maint ein huchelgais yn cyfateb i'r cyfle ac yn cyfateb i'r her sy'n wynebu Cymru ar hyn o bryd o ran ei seilwaith?'    

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:58, 1 Mai 2018

Dirprwy Lywydd, diolch yn fawr. Diolch i Adam Price am y cwestiynau. 

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour

(Cyfieithwyd)

I ateb ei gwestiwn neu ddau cyntaf yn gyntaf, wrth edrych yn ôl dros gyfnod cyntaf y cynllun buddsoddi, beth fydd rhai o'r gwersi rwy'n credu y byddem yn eu dysgu oddi wrtho? Wel, rwy'n credu mai'r cyntaf yw ein bod yn rhoi llawer mwy o bwyslais yn yr adolygiad man canol ar y ffordd y mae'n rhaid i fuddsoddiad Llywodraeth Cymru ategu'r buddsoddiadau y mae cyrff sector cyhoeddus eraill yn ei wneud mewn llywodraeth leol, er enghraifft, ond hefyd y buddsoddiadau mawr mewn trafnidiaeth, ynni a dŵr, gan fuddsoddwyr mawr eraill yng Nghymru. Rwy'n credu ein bod ni wedi dysgu bod angen gwneud yn siŵr bod y pethau hynny yn fwy cydnaws.  

Rwy'n credu ein bod ni wedi dysgu hefyd bod angen i awdurdodau cyhoeddus gael dealltwriaeth fanylach o seilwaith yn eu hardaloedd eu hunain. Felly, mae'r gweithgor asedau cenedlaethol yr ydym ni wedi ei sefydlu, sydd wedi gwneud—fel y gwn i fod Adam Price yn gwybod—ymarfer mapio yn ardal Cwm Taf, yn ceisio gwneud yn siŵr bod yr holl bartneriaid ar lawr gwlad yn ymwybodol o'r asedau seilwaith y mae gwahanol gyrff yn berchen arnynt, ac mae felly yn gallu gwneud gwell penderfyniadau buddsoddi, gan rannu cyfleusterau, rhyddhau tir ar gyfer tai, creu swyddi gwell o ran rheoli seilwaith a gwneud i'r bunt gyhoeddus fynd ymhellach. Ac rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth arall yr ydym ni wedi dysgu yn y rhan gyntaf hon, a dyna pam rydym ni wedi cynhyrchu swm cymharol fach o arian—tua £2 filiwn—i wneud yn siŵr y gellir efelychu'r ymarfer mapio ledled Cymru.

Gofynnodd Adam Price ynghylch p'un a ydym ni wedi llwyddo i gryfhau'r ffordd y cyflwynir achosion busnes ar gyfer buddsoddi, a mabwysiadwyd y model busnes achos pum cam bellach fel safon, ac mae hynny i raddau helaeth yn ffrwyth peth o'r gwaith a wnaed ar y Cynllun Buddsoddi gwreiddiol.

Nid wyf yn anghydweld â'r gosodiad bod yn rhaid ystyried daearyddiaeth wrth wneud penderfyniadau buddsoddi, ond nid wyf i byth wedi credu yn bersonol y dylai hynny fod yn faen prawf ar gyfer penderfynu. Rwy'n credu, yn y pen draw, bod yn rhaid i hynny fod yn seiliedig ar ansawdd y cynnig a gyflwynir, yr adenillion ar fuddsoddiad cyhoeddus a ddaw yn ei sgil a'r effaith a gaiff ar ddyfodol ein heconomi. Dyna'r pethau y mae'n rhaid inni edrych arnyn nhw'n gyntaf, ac wedyn, wrth gwrs, mae'n rhaid inni weld sut gall buddsoddiadau ein helpu i ledaenu a chynnal ffyniant ym mhob rhan o Gymru.

Wnes i ddim yn sôn yn fy natganiad am y £600 miliwn a mwy o fuddsoddiad cyfalaf a fydd yn dod yn sgil y bargeinion dinesig sydd eisoes wedi'u cyhoeddi. Ac, wrth gwrs, mae'r fargen twf ar gyfer gogledd Cymru yn gwneud cynnydd pellach erbyn hyn. Dyna'r metro yn Abertawe, y soniodd Dr Dai Lloyd amdano yn gynharach y prynhawn yma; metro gogledd-ddwyrain Cymru; y buddsoddiadau mawr sy'n digwydd ar Ynys Môn i wneud yr ynys yn ynys ynni a'r uchelgeisiau sydd gennym ni ar gyfer ynni morol yn y dyfodol. Rwy'n credu y gallwn ni ddangos ein bod yn buddsoddi ym mhob rhan o Gymru. Mae'n faen prawf pwysig yr ydym ni'n ei ddefnyddio, ond nid dyna'r un dyngedfennol. 

O ran uchelgais, rwy'n ddiolchgar i Adam Price am groesawu'r newyddion ynglŷn â materion y bondiau. Mae'n fater y gwn i ei fod wedi cyfeirio ato'n rheolaidd yn y Siambr. Gallaf ddweud wrtho hefyd fy mod eisoes wedi ysgrifennu at Brif Ysgrifennydd y Trysorlys yn ei rhybuddio o'r ffaith fy mod yn bwriadu cyflwyno achos dros ymestyn y pwerau benthyca sydd ar gael i'r Cynulliad Cenedlaethol yn rhan o'r adolygiad gwariant sydd ar y gorwel.

Mae'r gwahaniaeth rhwng yr Alban a Chymru, fodd bynnag yn seiliedig yn rhannol o leiaf ar faint o ddyled sydd ynghlwm â'r fenter cyllid preifat a luniodd yr Alban yn ystod degawd cyntaf datganoli, y gwnaethom ni benderfynu, diolch byth, ei osgoi. Ac mae yna ddewis y mae ef a minnau wedi trafod droeon y tu allan i'r Siambr ac yn y fan yma: bob tro rydych chi'n cyllido benthyca, mae'n rhaid ichi ddefnyddio peth o'r refeniw sydd ar gael i Lywodraeth Cymru at ddibenion eraill. A gellir dadlau o blaid dargyfeirio mwy o'n refeniw i gefnogi benthyca cyfalaf ychwanegol, ac mae dadl gwbl glodwiw dros wneud hynny. Ond mae pob £1 a ddargyfeirir yn y modd hwnnw yn £1 yn llai ar gyfer y gofynion refeniw dybryd iawn sy'n pwyso ar y Llywodraeth o bob ochr i'r Siambr. Rydym ni'n gwybod nad oes gennym ni mo'r arian sydd ei angen arnom ni ar gyfer ein hysgolion a'n hysbytai a'r holl wasanaethau cyhoeddus eraill gwych. Felly, mae'n fater o farn ac mae angen cael cydbwysedd, ac mae'n fater heriol i'w gyflawni'n briodol. 

Photo of Mr Neil Hamilton Mr Neil Hamilton UKIP 3:03, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Rwy'n cefnogi'n llwyr yr hyn y mae'r Ysgrifennydd cyllid newydd ei ddweud am y dewisiadau y mae'n rhaid eu gwneud, a'r gwir amdani yw, wrth gwrs, ein bod wedi ein cyfyngu gan floc Cymru, nad oes gennym ni reolaeth drosto. Caiff hanner y gyllideb ei gwario iechyd, caiff y chwarter arall ei gwario ar addysg, a rhennir y gweddill rhwng y penawdau eraill y mae'r Llywodraeth yn gwario arnynt. Mae'r swm sydd ar gael ar gyfer gwariant cyfalaf yn gyfyngedig felly, a dim ond hyn a hyn y gall yr Ysgrifennydd cyllid ei wneud. Felly, rydym ni'n sôn yma am ran fach o gyllideb Llywodraeth Cymru. Yr angen dybryd i Gymru, fel rhan dlotaf y Deyrnas Unedig, yw codi'r sylfaen dreth yma, nawr bod gennym ni ryddid cyfyngedig i godi refeniw o drethi yn y dyfodol. Bydd hyn yn fwyfwy pwysig i wneud Cymru yn lle mwy deniadol i fusnesau ymsefydlu ac ehangu ac i ddenu entrepreneuriaid i'r wlad ac i annog y rheini sydd eisoes yma.

Rwy'n gwybod bod yr Ysgrifennydd cyllid yn dechrau pob un o'r datganiadau hyn drwy sôn yn ddefodol am gyni, ond mae'r ffantasi y byddai Llywodraeth Lafur y DU wedi gwneud unrhyw beth yn wahanol iawn i'r hyn a wnaeth y Ceidwadwyr pe baent wedi bod mewn grym ar ôl 2010 yn lol botes. Roedd cynlluniau Alistair Darling, yr ymladdodd Llywodraeth Lafur Brown etholiad 2010 arnynt, mewn gwirionedd yn fwy caethiwus na'r cynlluniau a gynigiwyd gan George Osborne yn ei ddatganiadau ariannol cyntaf. Mae'r syniad y gallwch chi barhau i wario arian am byth a chael diffyg gwario diddiwedd wedi ei wrthbrofi gan brofiad gwledydd mor amrywiol â Venezuela a Zimbabwe. Rydym ni wedi dyblu'r ddyled genedlaethol ers 2010 i bron £2 triliwn, sydd bellach yn £22,000 ar gyfer pob person unigol yn y Deyrnas Unedig. Do, buom ni'n byw mewn oes o gyfraddau llog isel, ond pe bai polisi ariannol y Llywodraeth wedi bod yn llawer llai caeth, yna ni fyddai'r cyfraddau llog hynny wedi gostwng mor gyflym ac mor isel ag y gwnaethon nhw. Nawr, wrth gwrs, dim ond un peth all ddigwydd i gyfraddau llog yn y dyfodol, sef cynyddu. Felly, mae'n rhaid inni fod yn fwy gofalus nag erioed, rwy'n credu, wrth gydbwyso'r llyfrau, neu wrth amcanu at wneud hynny. Cafodd George Osborne ei wthio o'r neilltu yn barhaus hyn oni ddelai diwrnod arall—a Philip Hammond yn yr un modd—y diwrnod pan fydd y gyllideb yn gytbwys. Nawr, mae gan hynny oblygiadau, wrth gwrs, i ni yma yng Nghymru hefyd. Ond ar gyfer y dyfodol, wrth edrych i'r dyfodol pell, mae arnom ni eisiau polisi treth yng Nghymru sydd yn mynd i annog twf a buddsoddi. Mae'n rhaid ichi greu cyfoeth cyn ichi allu ei wario. Os ydych chi'n ei wario cyn iddo gael ei greu, yna byddwch chi yn yr un sefyllfa â Mr Micawber.

Ond i droi at y manylion, dim ond eisiau gwneud ambell sylw wyf i. Mae'r datganiad yn dweud bod y cynllun wedi bod wrth wraidd gwaith Llywodraeth Cymru i greu a chynnal twf economaidd, ond, wrth gwrs, cymharol fychan fu'r twf economaidd o ran busnesau yn y sector preifat yng Nghymru ers sefydlu'r cynllun, ac, yn wir, mae'r canolbarth a'r gorllewin yn un o'r ardaloedd gwaethaf. Rwyf i yn cefnogi'r hyn a ddywedodd Adam Price am yr angen i gael buddsoddiad tecach ledled y wlad.

Cymru, yn ôl mynegai entrepreneuriaid Barclays, sydd â'r nifer leiaf o gwmnïau twf uchel yn y DU, sef dim ond 77. Mae nifer y cwmnïau sy'n cael cyllid cyfalaf menter hefyd wedi cynyddu o 23 y llynedd i 32 bellach. Nid yw gwerth y buddsoddiad hwn wedi cynyddu; mae'n sefydlog flwyddyn ar ôl blwyddyn ar ddim ond £9 miliwn. Mae'r rhain yn ffigurau siomedig iawn.

Mae ffigurau StatsCymru ynglŷn â mentrau busnes gweithredol fesul 10,000 o'r boblogaeth yn dangos, ar y cyfan, bod ffigurau Cymru wedi cynyddu gan ddim ond 57 o fusnesau gweithredol fesul 10,000 ers 2012. Ac mae ffigurau'r canolbarth a'r gorllewin yn llawer iawn llai na'r ardaloedd gorau a'r cyfartaledd yng Nghymru yn gyffredinol. Yn y canolbarth, sef at y dibenion hyn, Powys a Cheredigion gyda'i gilydd, bu cynnydd o ddim ond 31 busnes gweithredol fesul 10,000 o'r boblogaeth rhwng 2012 a 2016. Felly, mae angen inni wneud rhywbeth i sicrhau, o ran gallu Llywodraeth Cymru i wario, ein bod yn adeiladu ar y llwyddiannau cymharol fach hyn fel ein bod yn lleihau'r anghydbwysedd yng Nghymru. O edrych ar y cynnydd mewn trosiant busnes rhwng 2012 a 2017, eto o ffigurau StatsCymru, mae Cymru wedi gweld cynnydd cyffredinol o 13.8 y cant. Mae Sir Benfro wedi gweld cynnydd o ddim ond 3 y cant. Rwy'n gwybod na chewch chi fyth pawb ar y cyfartaledd ledled y wlad, yn amlwg, ac mae pethau'n newid dros amser, ond fe ddylem ni, rwy'n credu, o leiaf ymdrechu i sicrhau bod mwy o degwch yn y ffordd y mae'r Llywodraeth yn gwario. Rwy'n siŵr y bydd Lee Waters yn canfod y bydd yn closio at hynny po hiraf y caiff y cyfle. Y peth arall—[Torri ar draws.]

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 3:08, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Na, chewch chi ddim llawer mwy o amser oherwydd rydych chi wedi cael llawer mwy o amser na'r ddau lefarydd arall. Felly, pe gallech chi ofyn rhai cwestiynau, diolch.

Photo of Mr Neil Hamilton Mr Neil Hamilton UKIP

(Cyfieithwyd)

Iawn, wrth gwrs. Ildiaf bob amser i'ch awdurdod chi, Dirprwy Lywydd.

Hoffwn wneud apêl arall, yn olaf, o ran gallu defnyddio band eang oherwydd, unwaith eto, yn y canolbarth a'r gorllewin, o'r 10 etholaeth sydd â'r cysylltiad band eang arafaf, roedd saith o'r 10 yn y canolbarth a'r gorllewin. Yn Nwyrain Caerfyrddin a Dinefwr a Sir Drefaldwyn, Ceredigion a Dwyfor Meirionnydd, roedd dros 50 y cant o gysylltiadau band eang yn arafach na 10 MB yr eiliad yn 2016. Rwyf yn canmol yr hyn y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud yn hyn o beth i wella cysylltedd, ond rwy'n credu bod llawer mwy yn dal angen ei wneud, a gellir gwneud hynny dim ond os gallwn ni ddarparu mwy o gyllid ar ei gyfer. Felly, tybed a allai'r Ysgrifennydd cyllid roi ei farn inni ynghylch yr ychydig sylwadau rwyf wedi eu gwneud.

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 3:09, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn. Caniatewch yn gyntaf imi grybwyll nifer fach o bwyntiau lle nad wyf yn cytuno â'r hyn a ddywedodd yr Aelod. Dywedodd fod Llywodraeth Cymru wedi ei chyfyngu. Nid ydym ni wedi ein cyfyngu gymaint ag yr oeddem ni ar un adeg, i raddau helaeth oherwydd y gwaith a wnaed gan fy rhagflaenydd, Jane Hutt, wrth ddechrau mynd ati mewn ffyrdd arloesol i ychwanegu at y cyfalaf confensiynol sydd ar gael i ni. Ac fe geisiais i ddisgrifio rhai o'r rheini yn y ffordd yr ydym ni wedi cefnogi cymdeithasau tai a chynghorau lleol i fenthyca ac yn y ffordd yr ydym ni wedi defnyddio ffynonellau cyllid y tu allan i floc Cymru. Wrth gwrs, gosodir y cyd-destun mawr gan y bloc yn y ffordd y dywedodd Neil Hamilton. Caniatewch imi ddweud wrtho: nid llwybr at waredigaeth mo cyni, ond ffordd nad yw'n arwain i unlle. Dyna a ddangosir drwy ei wfftio'n barhaol pan fyddwn ni yn y pen draw yn gweld ei benllanw. 

Nid wyf wedi dadlau o gwbl, Dirprwy Lywydd, y prynhawn yma am wariant diddiwedd, ond mae'r awgrym yn y term, onid yw—buddsoddi 'cyfalaf'? Nid arian wedi ei wastraffu yw gwariant cyfalaf, yr arian yr ydym ni yn ei ddefnyddio i greu'r amodau ble byddwn ni'n cael adenillion gwell o ganlyniad i'r buddsoddiad nag a gaem ni pe na baem ni wedi gwneud hynny. A dyna sut yr ydym ni'n rheoli—ac rwy'n cytuno â'r hyn a ddywedodd yn hyn o beth—i geisio codi'r sylfaen dreth yng Nghymru, i geisio sicrhau y gall ein heconomi wneud yn well. Beth mae busnesau sy'n dod i Gymru yn disgwyl ei weld? Maen nhw'n disgwyl gweld y math o seilwaith y gwyddon nhw y caiff y buddsoddiad y maen nhw'n barod i'w wneud ei gefnogi gyda gwariant cyhoeddus. Ac felly nid wyf yn cytuno ag ef bod buddsoddi cyfalaf am ryw reswm yn rhywbeth y dylem ni fod yn amheus yn ei gylch. Rydym ni'n buddsoddi heddiw er mwyn llwyddo yfory, ac mae llwyddiant yfory yn mwy nag ad-dalu'r buddsoddiad a wnawn ni er mwyn cyflawni hynny. 

Diolch iddo am yr hyn a ddywedodd ar y diwedd ynglŷn â gallu defnyddio band eang. Mae wedi gweld bod mwy na £30 miliwn yng nghyhoeddiad heddiw o fuddsoddiad ychwanegol dros y tair blynedd nesaf o ran gallu defnyddio band eang. Fy nealltwriaeth i, ond fe allech chi glywed llawer mwy ynghylch hynny gan fy nghyd-Aelod sy'n gyfrifol am y maes hwnnw, yw y caiff yr arian, yn rhannol o leiaf, ei wario yn y rhannau hynny o Gymru lle mae'r her o allu defnyddio band eang ar ei uchaf ac yn ein galluogi ni i gyflymu'r gwaith o ddatblygu'r seilwaith sydd ei angen arnom ni mewn technolegau digidol, unwaith eto oherwydd bod busnesau yn y rhan honno o Gymru—mae eu dyfodol a'u twf yn dibynnu arno.

Photo of Mike Hedges Mike Hedges Labour 3:12, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Rwy'n croesawu datganiad Ysgrifennydd y Cabinet yn fawr iawn, ac rwy'n siŵr ei fod yn cytuno â mi bod y dewis yn aml rhwng cyni neu dwf a'r hyn y mae cyni yn ei wneud yw llyffetheirio twf yn economi Prydain ac economi Cymru. A gaf i ddweud hefyd nad hap a damwain yw hi fod gan Gymru Fenter Cyllid Preifat isel? Mae'n ganlyniad penderfyniadau da a wnaeth Llywodraeth Cymru ar y pryd. Byddai hi wedi gallu efelychu yr Alban a Lloegr a chronni'r ddyled honno.

Hoffwn ddweud ar goedd fy mod i'n llongyfarch Jane yn bersonol, y person a ddechreuodd y rhaglen 10 mlynedd hon. Does ond angen imi edrych ar y manteision a ddaeth i fy etholaeth yn sgil hynny: ysgolion uwchradd newydd, ysgolion cynradd newydd, seilwaith trafnidiaeth gwell, cartrefi newydd. Dyna pam rydym ni'n ceisio cael ein hethol—i wella bywydau'r etholwyr yr ydym ni'n eu cynrychioli. Mae gwariant cyfalaf yn eithriadol o bwysig, nid yn unig i ddarparu adeiladau, ond i raddau helaeth er mwyn atgyfodi economi Cymru. Rydych chi'n gwario arian—gwariant cyfalaf—ac yn prynu nwyddau ac rydych chi'n cyflogi pobl ac fe gaiff yr arian ei gylchdroi yn yr economi. Mae hyn yn rhywbeth y mae'n ymddangos nad yw wedi croesi meddwl Philip Hammond, oherwydd mae'n debyg nad yw'n ymddangos ar ei daenlen.

Roedd y sylw a wnaeth Adam Price ynglŷn â bondiau yn un pwysig iawn, ond y peth pwysig ynglŷn â bondiau yw nid eu defnyddio, ond bod â'r gallu i'w defnyddio i gadw'r Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus yn onest. Ychydig iawn o bobl—. Fe welwch chi y cawn nhw eu defnyddio—bondiau—gan gyrff llywodraeth leol. Manteisiodd Transport for London ar fond sylweddol iawn, ond ychydig iawn o bobl eraill sydd wedi. Pan ddechreuodd y Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus ystyried cynyddu cyfraddau llog, dechreuodd pobl ystyried bondiau er mwyn gwthio eu cyfraddau i lawr. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig bod gennym ni'r gallu i ddefnyddio bondiau, nid o reidrwydd oherwydd ein bod ni eisiau eu defnyddio, ond oherwydd eu bod yn rhoi pŵer inni dros y Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus, a fyddai, os nad oedd gennym ni'r bondiau hynny, yr unig fenthyciwr y gallem ni fynd ar ei ofyn.

A gaf i ddim ond dweud fy mod i'n croesawu'n fawr y £60 miliwn dros dair blynedd i gyflymu'r broses o greu llwybrau teithio llesol i gysylltu ardaloedd preswyl â safleoedd a gwasanaethau gwaith ac addysg allweddol? Rwy'n siŵr y bydd fy nghyd-Aelod, Lee Waters yn dweud mwy am hynny yn nes ymlaen. Pryd fydd y dadansoddiad fesul rhanbarth neu awdurdod lleol ar gael, neu a fydd yn rhaid i awdurdodau lleol wneud cais, a sut y penderfynir ar y ceisiadau hynny?

Yn rhan o'r arian hwn, a fydd arian ychwanegol ar gael ar gyfer dinas-ranbarth Bae Abertawe ar gyfer trafnidiaeth yn y rhanbarth hwnnw? Rwy'n gwybod ein bod ni'n defnyddio'r gair 'metro' oherwydd mai dyna'r gair yr ydym ni wedi arfer â'i ddefnyddio, ond gwell cysylltiadau bws a thrên, agor gorsafoedd rheilffordd ychwanegol, gan ei gwneud hi'n haws i bobl feicio a cherdded yn yr ardal honno yw'r hyn yr wyf yn sôn amdano mewn gwirionedd. Am symiau cymharol fach, gellir gwneud gwelliannau enfawr o ran sicrhau y caiff llwybrau beicio eu cwblhau, bod bysiau a threnau mewn gwirionedd yn cysylltu â'i gilydd fel y gallwch chi ddod oddi ar fws a dal trên neu ddod oddi ar drên a dal bws, yn hytrach na bod yn ddigyswllt, a bod bysiau yn teithio i orsafoedd rheilffyrdd, yn hytrach na gorfodi pobl i gerdded 200 llath, neu 200 metr yn yr iaith fodern, pan mae hi'n bwrw glaw.

Fy nghwestiwn olaf yw: cydweithio i ailgylchu gwastraff, fydd arian ar gael ar gyfer hynny, a sut y cyflawnir hynny?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 3:16, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Wel, caniatewch imi ddechrau drwy gytuno, fel y rhagwelodd Mike Hedges y byddwn i, gyda sylw a wnaeth ar y cychwyn: y broblem gyda chyni yw ei fod yn tanseilio'i hun. Mae'n creu'r broblem y mae'n honni i fynd i'r afael â hi, a dyna pam y cawn ni ein hunain yn y sefyllfa yr ydym ni ynddi. Mae'n hollol gywir dweud, wrth gwrs, fod peidio â defnyddio Menter Cyllid Preifat yn benderfyniad bwriadol gan Lywodraeth Cymru yn ystod degawd cyntaf datganoli, a chofiaf yn dda y beirniadu a fu ar Lywodraeth Cymru ar y pryd am wneud yr union benderfyniad hwnnw. Rwy'n credu yn awr ein bod yn gweld doethineb hynny. Gall pob un ohonom ni, Dirprwy Lywydd, rwy'n credu, gyfeirio at effaith buddsoddi cyfalaf yn ystod cyfnod cyntaf Cynllun Buddsoddi yn Seilwaith Cymru yn ein hetholaethau, boed hynny mewn iechyd neu mewn addysg neu mewn trafnidiaeth neu mewn tai a'r dibenion allweddol eraill a nodwyd ar ei gyfer.

A gaf i ddiolch i Mike Hedges am ein hatgoffa o effaith lluosog buddsoddi cyfalaf? Mae'n fwy na'r adeilad a welwch chi, neu'r cyswllt trafnidiaeth a grëir, mae ynglŷn â'r cadwyni cyflenwi y mae'n eu cefnogi, mae ynglŷn â'r swyddi sy'n cael eu creu yno, mae ynglŷn â'r gwariant mewn economïau lleol, mae ynglŷn â'r cylch economaidd llesol hwnnw sy'n ffrwyth gwariant cyfalaf.

Dirprwy Lywydd, roedd Mike Hedges hefyd yn gywir yn ein hatgoffa nad yw cyhoeddi bondiau yn ymestyn terfyn cyfalaf Llywodraeth Cymru. Nid yw'n rhoi mwy o arian inni ei fuddsoddi, ond yr hyn y mae yn ei wneud yw rhoi mwy o ddewisiadau inni o ran y ffordd y gallwn ni gyrraedd y terfyn cyfalaf, a phe delai'r diwrnod ble byddai cyfradd llog y Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus yn cynyddu—a Llywodraeth y DU yn cael eu temtio i wneud hynny, fel y dywedodd Mike, nid gymaint â hynny yn ôl—byddai gennym ni rywle arall i fynd. Mae hynny'n offeryn pwysig sydd gennym ni wrth law. 

Fe hoffwn i allu ateb y cwestiynau manylach a holodd Mike ynglŷn â theithio llesol, ynglŷn ag ardal Abertawe, ynglŷn â gwastraff ailgylchu ac ati, ond mae'r rheini'n bethau y mae fy nghyd-Aelodau yn y Cabinet yn gyfrifol amdanynt. Byddant yn rhoi'r manylion i Aelodau mewn cyfres o gyhoeddiadau yr wyf yn siŵr y byddant yn eu gwneud yn ystod y dyddiau nesaf.

Photo of Jane Hutt Jane Hutt Labour 3:18, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Ysgrifennydd y Cabinet, a gaf i hefyd groesawu adolygiad man canol cynllun buddsoddi yn seilwaith Cymru a lansiwyd gennyf, fel y gwnaethoch chi ddweud, yn 2012? Fe wnaethom ni ddatblygu'r cynllun er mwyn sicrhau bod Llywodraeth Cymru yn gwneud penderfyniadau ynglŷn â buddsoddi cyfalaf yn unol â blaenoriaethau strategol Llywodraeth Cymru ar gyfer Cymru gyfan. A gaf i groesawu'r £9 biliwn a fuddsoddwyd o ganlyniad i'r cynllun, gan gynnwys y llif o fuddsoddiad sector cyhoeddus a'r sector preifat ehangach o ran proffiliau a chynllunio, a chroesawu'r ffaith y bu hynny yn unol â'r model busnes pum achos sydd wedi bod yn sail i effeithlonrwydd, cynnal a chadw a rheoli'r cynllun?

Felly, dau gwestiwn gennyf fi: o ran y cynlluniau cyllid arloesol yr ydych chi'n eu datblygu, allech chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni ynglŷn â'r sefyllfa bresennol ac ar ôl Brexit ynglŷn â chael benthyciadau gan Fanc Buddsoddi Ewrop? Mae'r banc wedi chwarae rhan allweddol yn buddsoddi mewn seilwaith yng Nghymru, gan gynnwys y sector preifat yn ogystal â'r sector cyhoeddus, gydag ail gampws nodedig Prifysgol Abertawe yn enghraifft amlwg—wrth gwrs, a gafodd gefnogaeth hefyd gan Lywodraeth Cymru a chyllid o gronfeydd datblygu rhanbarthol Ewrop. A fyddwn ni'n dal i allu cael arian gan Fanc Buddsoddi Ewrop? A allwch chi hefyd gadarnhau y caiff y cronfeydd strwythurol Ewropeaidd—ac rydych chi'n cyfeirio at y £720 miliwn a ddefnyddir ar gyfer buddsoddi cyfalaf yng Nghymru yn y rhaglen hon—eu defnyddio'n llawn yn amserlen y rhaglen hon, ac at ba ddibenion allweddol? A gaf i ddiolch i chi am agor campws dysgu Ysgol Gyfun Llanilltud Fawr, a oedd, wrth gwrs, yn ganlyniad i'r rhaglen fuddsoddi ar gyfer ysgolion yr unfed ganrif ar hugain, a ariannwyd ar y cyd â Chyngor Bro Morgannwg?

Dim ond yn olaf, fe wnaeth Mike Hedges a chithau yn eich ymateb iddo, sôn am yr effaith ehangach ar yr economi. Mae'r effaith heddiw ar y sector adeiladu yn hollbwysig, a byddai'n ddefnyddiol gwybod a allwch chi adnabod y swyddi a gaiff eu creu. Rydym ni wedi dangos yng Nghymru y gallwn ni fod yn arloesol ac y gallwn ni, yn wir, herio cyni drwy arloesi a rheoli ein blaenoriaethu a'n hadnoddau yn ofalus.

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 3:21, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch ichi, Dirprwy Lywydd. Yn gyntaf oll, a gaf i ddweud wrth Jane Hutt fod campws dysgu Llanilltud Fawr yn enghraifft ardderchog o'r hyn a ddywedais ynglŷn â sut mae lleoedd blaenllaw ym mhob un o'n hetholaethau oherwydd y gwaith a sbardunwyd gan y Cynllun Buddsoddi yn Seilwaith Cymru?

Gwnaeth yr Aelod bwynt pwysig iawn am y sector adeiladu. Bûm mewn digwyddiad yng Ngholeg y Cymoedd ddoe, ble y cwrddais â nifer o grwpiau o bobl ifanc—roeddwn yn falch iawn o weld nifer o fenywod ifanc eu plith—sy'n dilyn cyrsiau mewn peirianneg ac yn y diwydiant rheilffordd, gan wneud yn siŵr bod ganddynt y sgiliau sydd eu hangen ar gyfer y sector adeiladu yn y dyfodol, ac i glywed gan Sefydliad y Peirianwyr Sifil, er enghraifft, pa mor bwysig fu'r Cynllun Buddsoddi iddyn nhw yn caniatáu iddyn nhw a'u haelodau gynllunio ymlaen llaw ar gyfer buddsoddiad cyfalaf y maen nhw'n gwybod sydd yma yng Nghymru.

Dau gwestiwn penodol gan Jane. Yn gyntaf, o ran Banc Buddsoddi Ewrop, rydym ni wedi dadlau o'r cychwyn y dylai'r DU anelu at aros yn bartner tanysgrifio i'r banc. Rydym ni'n ddeiliad cyfalaf sylweddol yn y banc, ac wrth gwrs mae Cymru wedi elwa o hynny. Mae adroddiad cyfnod 1 y DU ynglŷn â'r trafodaethau i adael yr Undeb Ewropeaidd yn dweud bod gobaith cael yr hyn a elwir yn 'drefniant parhaus' rhwng y DU a Banc Buddsoddi Ewrop. Rwyf wedi ysgrifennu at Ganghellor y Trysorlys ar sail yr adroddiad hwnnw, i bwysleisio wrtho y pwynt ein bod yn gweld rhinwedd amlwg cael cyd-berthynas fuddiol â'r banc, ac yn gwneud nifer o awgrymiadau technegol iddo, yn seiliedig ar ein profiad o sut y gellid sicrhau perthynas barhaus â Banc Buddsoddi Ewrop.

Ynghylch cronfeydd strwythurol, rydym ni'n parhau i weithredu o fewn gwarant y Canghellor, sy'n gosod 2019 yn derfyn inni ymrwymo'r holl gronfeydd strwythurol sydd ar gael i ni yn ystod y cylch presennol. Rwy'n parhau'n ffyddiog, Dirprwy Lywydd, os nad yn obeithiol, y bydd y trefniant pontio, sy'n rhan o fargen y cyfnod 1 cyntaf, unwaith y caiff ei gadarnhau, yn golygu y gallwn ni ddefnyddio cronfeydd strwythurol yn y cylch presennol yn ôl yr arfer. Hynny yw, byddan nhw'n berthnasol hyd at ddiwedd y cyfnod o saith mlynedd, a'r ddwy flynedd wedi hynny, fel y gallwn ni wneud hyd yn oed gwell defnydd o'r adnoddau sydd ar gael i ni.

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 3:23, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch. Yn olaf, Lee Waters.

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch, Dirprwy Lywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, rwy'n codi i ganmol y Llywodraeth. Rwy'n croesawu'n fawr y cyhoeddiad o £20 miliwn y flwyddyn ar gyfer buddsoddi mewn teithio llesol. Gan mai ni yw'r Llywodraeth gyntaf yn y byd i osod gofyniad statudol ar gyfer cynllunio tymor hir i wneud cerdded a beicio yn ddewis mwy cyffredin, beunyddiol, rwy'n credu ei bod hi'n briodol bod yr adnodd hwnnw yn dechrau cael ei roi ar waith—nid yn lleiaf oherwydd bod hyn yn arwain at fanteision mewn sawl maes gwahanol, gan fynd i'r afael nid yn unig ag iechyd y cyhoedd, ond newid yn yr hinsawdd a thagfeydd hefyd. 

Mae gennyf sawl cwestiwn, ond fel yr ydych chi yn ein hatgoffa yn gwbl briodol, mae'r manylion ar gyfer yr Ysgrifenyddion Cabinet perthnasol. Cwestiwn i chi, efallai, yw a allwch chi helpu i'n cyfeirio ni, yn y dyfodol, at gyfanswm y buddsoddiad y mae'r Llywodraeth bellach yn ei wneud mewn cynlluniau cerdded a beicio. Mae'n eithaf anodd datgysylltu'r gwahanol ffrydiau ariannu amrywiol, ac rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol, o ystyried maint y cyhoeddiad hwn, i gael ffigwr byd-eang, a fyddai'n ein galluogi i gymharu ein gwariant â gwledydd eraill. A hefyd, fe wnaethoch chi sôn bod y £60 miliwn i gysylltu ardaloedd preswyl. Oherwydd bod Ysgrifennydd y Cabinet sydd â chyfrifoldeb dros gynllunio yn bresennol hefyd, roeddwn yn meddwl y byddwn yn achub ar y cyfle dim ond i bwysleisio pwysigrwydd cael y budd mwyaf posib o'r buddsoddiad hwn. Ni all fod yn fater o ddim ond Llywodraeth Cymru yn rhoi grantiau ar gyfer seilwaith newydd. Rhaid inni sicrhau pan fydd datblygiadau newydd yn digwydd, bod hynny'n greiddiol i'r dyluniad. Felly, rhaid i fersiwn newydd 'Polisi Cynllunio Cymru', y mae ymgynghoriad yn ei gylch ar hyn o bryd, gynnwys, nid yn elfen ddymunol ond yn elfen hanfodol ohono, bod llwybrau teithio llesol yn cael eu cynnwys mewn polisi cynllunio. Felly, byddwn yn eich annog i gael sgwrs gyda'ch cyd-Weinidogion yn y Cabinet i wneud yn siŵr ein bod yn cael y gorau o'r buddsoddiad yr ydych chi wedi ei gyhoeddi, ac yr wyf i'n ei groesawu yn gynnes iawn.

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 3:25, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Dirprwy Lywydd, diolch i Lee Waters am y pwyntiau yna. Dywedais, yn fy natganiad, mai un o'r egwyddorion allweddol sy'n cysylltu bron pob un o'r buddsoddiadau yr wyf i wedi eu cyhoeddi heddiw yw'r cyfraniad yr wyf yn dymuno iddynt ei wneud i'r ymdrechion y mae Lesley Griffiths yn eu gwneud i leihau allyriadau carbon ledled Llywodraeth Cymru. Bydd yr arian sy'n mynd tuag at deithio llesol yn sicr yn helpu i wneud hynny. Bydd yn gwella ansawdd yr aer, bydd yn gwneud gweithgarwch corfforol yn rhan feunyddiol o fywydau pobl, a bydd yn cynnig y manteision iechyd ehangach hynny. Cafodd ei gynllunio, fel y dywedais i, i gysylltu ardaloedd preswyl â safleoedd cyflogaeth ac addysgol allweddol a mannau eraill lle mae'n rhaid i bobl fynd i fyw eu bywyd bob dydd. Felly, bydd Aelodau eraill yn y Llywodraeth wedi clywed yr hyn a ddywedodd Lee Waters am wneud y mwyaf un o'r buddsoddiad ychwanegol ac, wrth gwrs, rwy'n cytuno ag ef yn hynny o beth. Nid oes gennyf rif yn syth o'm blaen a fyddai'n tynnu ynghyd gyfanswm y buddsoddiad y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud nawr o ran cerdded a beicio a mentrau teithio llesol eraill, ond rwy'n hapus iawn i gomisiynu hynny, a byddaf yn ysgrifennu at yr Aelod gyda ffigur y gall ddibynnu arno wedyn.

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 3:27, 1 Mai 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn ichi, Ysgrifennydd y Cabinet.