2. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y camau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i wella ansawdd aer yng Ngorllewin De Cymru? OAQ52125

Yn ddiweddar, cyhoeddais ystod o fesurau i wella ansawdd ein haer, gan gynnwys datblygu cynllun aer glân i Gymru, a fydd yn nodi camau i leihau llygredd aer yng Nghymru, ac ymgynghoriad ar fframwaith parthau aer glân i Gymru, a gwefan newydd ar gyfer ansawdd aer yng Nghymru.

Diolch, Weinidog. Fel y gwyddoch, mae'n siŵr, Port Talbot, yn fy rhanbarth i, yw'r dref neu ddinas fwyaf llygredig yn y DU, gyda lefelau uwch o lawer na'r dinasoedd mwyaf llygredig eraill—bron i ddwywaith cymaint â'r lefelau yn Llundain. Yn anffodus, un o brif achosion y llygredd yw cyflogwr mwyaf yr ardal. Weinidog, beth y gall eich Llywodraeth ei wneud i sicrhau nad yw'r diwydiant trwm y mae ein lles economaidd yn dibynnu arno yn peryglu ein hiechyd a'n lles?

Diolch i'r Aelod am ei chwestiwn. Do, bu Port Talbot yn y penawdau yr wythnos diwethaf, ar ôl i Sefydliad Iechyd y Byd gyhoeddi eu canfyddiadau. Ond ers cyhoeddi'r canfyddiadau hyn, mae Sefydliad Iechyd y Byd wedi adolygu'r ffigurau llygredd aer ac wedi derbyn bod y data a ddefnyddiwyd ganddynt yn cynnwys camgymeriad, ac maent wedi ymddiheuro i Gyngor Bwrdeistref Sirol Castell-nedd Port Talbot hefyd. Cyhoeddodd cyfarwyddwr iechyd y cyhoedd Sefydliad Iechyd y Byd ddatganiad i ymddiheuro am y camgymeriad, gan feio amryfusedd, a chymerwyd camau gan Sefydliad Iechyd y Byd ar unwaith i gywiro'r ffigurau ar eu gwefan.

Fodd bynnag, mae'r Aelod yn gwneud pwyntiau da iawn. Gwyddom fod Port Talbot yn ardal—mae yno gyfuniad, neu gymysgedd, o'r elfen ddiwydiannol ac allyriadau nitrogen deuocsid o'r M4. Dyna pam, bythefnos yn ôl, y cyhoeddasom y mesurau rydym yn eu cyflwyno i ymestyn y parth 50 mya rhwng cyffyrdd 41 a 42. Ond fe godoch bwynt pwysig iawn ei fod yn gyflogwr allweddol nid yn unig i Bort Talbot, ond i'r rhanbarth hefyd. Felly, cyhoeddais yn y datganiad bythefnos yn ôl y byddaf yn diweddaru'r cynllun gweithredu ar gyfer Port Talbot, ar gyfer y gwaith dur, gan weithio gyda Tata, y cyngor a Cyfoeth Naturiol Cymru, i sicrhau ein bod yn cymryd y camau angenrheidiol i fynd i'r afael â ble mae'r allyriadau hynny'n digwydd ac i sicrhau ein bod yn y sefyllfa orau i fynd i'r afael â hwy.

Weinidog, wrth ymateb i hynny, rwy'n derbyn eich bod wedi cywiro argymhelliad Sefydliad Iechyd y Byd a'r ffaith eu bod wedi gwneud camgymeriad. Ond mae'n dal i ddangos bod Port Talbot ymysg y gwaethaf yn y DU o hyd. Mae gennym broblemau gyda llygredd aer ac ansawdd aer o hyd; rydym wedi cael y problemau hynny ers blynyddoedd lawer ac maent yn mynd i fod yn broblemau parhaus. Ac mae Caroline Jones yn llygad ei lle yn nodi bod diwydiant trwm yn effeithio ar hyn. Ond yn amlwg, mae gan Lywodraeth Cymru gamau y gall eu cymryd. Gall weithio gyda'r diwydiant i ystyried sut y gallwn leihau lefelau'r allyriadau, ond gall Cyfoeth Naturiol Cymru hefyd ymgymryd â rhai tasgau er mwyn sicrhau eu bod felly yn cyflawni eu rhwymedigaethau. Sut y byddwch yn sicrhau bod Cyfoeth Naturiol Cymru yn gwneud eu gwaith yn iawn, er mwyn sicrhau eu bod yn mesur y lefelau ac yn rhoi camau ar waith yn erbyn unrhyw un sy'n torri'r lefelau hynny?

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am ei gwestiwn? Mae'n hollol iawn fod Cyfoeth Naturiol Cymru yn rheoleiddio gwaith dur Port Talbot, yn unol â'r drwydded a roddwyd o dan y gyfundrefn drwyddedu amgylcheddol. Fe fyddwch yn ymwybodol fod y drwydded honno yn gosod amodau ar y gweithredwr. Ond mewn gwirionedd, o ran ystyried, pan fyddwn yn diweddaru'r cynllun gweithredu, sut y gallwn sicrhau ein bod yn monitro ac yn gorfodi'r gofynion hyn cystal ag y gallwn, credaf mai un o'r pethau yn y dyfodol, o ran cydnabod ei rôl mewn perthynas â chreu swyddi, a gwerth economaidd y gwaith dur hefyd, yw edrych ar sut y gall ein cynllun gweithredu economaidd a'r contract economaidd weithio gyda chyflogwyr o ran lleihau allyriadau a mynd i'r afael â hynny mewn ffordd nad yw'n tanseilio gwerth economaidd y cyfraniad ond sy'n cefnogi iechyd a lles pobl sy'n byw'n agos at y gwaith dur.

Wel, rydych wedi achub y blaen ar fy nghwestiwn i raddau, Ysgrifennydd y Cabinet, gan mai un o brosiectau allweddol bargen ddinesig bae Abertawe, wrth gwrs, yw'r ganolfan arloesi newydd ar gyfer gwyddoniaeth dur, sy'n gysylltiedig â Phort Talbot a Tata. Nid oes angen i mi ailadrodd pa mor bwysig yw dur, yn sicr yn ein heconomi leol, ond fel y dywedwch, mae'r broses o'i gynhyrchu yn parhau i fod yn gysylltiedig, os mynnwch, ag ansawdd aer gwael ym meddyliau pobl. Felly, a ydych wedi cael unrhyw sgyrsiau cynnar gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi, neu hyd yn oed gyda phobl ar fwrdd y fargen ddinesig, ynglŷn â pha ran y gallent ei chwarae yn cynorthwyo i wella ansawdd aer, gan gynnal a chynyddu, gobeithio, y miloedd o swyddi hynny wrth inni deithio tua'r genhedlaeth nesaf o gynhyrchiant dur?

Mae'r Aelod yn codi pwynt hynod bwysig o ran sut yn union y mae hyn—ac rwyf wedi crybwyll hyn eisoes, wrth sôn sut yr awn i'r afael ag ansawdd aer—yn flaenoriaeth ar draws y Llywodraeth, a dyna pam rwy'n gweithio gydag Ysgrifennydd yr economi—mae'n ddrwg gennyf, rwy'n baglu dros fy ngeiriau—i ystyried sut y defnyddiwn yr ysgogiadau sydd ar gael i ni, nid yn unig er mwyn cefnogi'r dyfodol economaidd, cynaliadwyedd ein sector dur, y gwyddom ei fod mor bwysig, nid yn unig o ran Port Talbot, ond y safleoedd eraill ledled Cymru hefyd, ac o ran y gadwyn gyflenwi, ond er mwyn sicrhau nad yw hynny'n niweidiol i iechyd a lles y bobl sy'n gweithio yno ac yn byw yn y cyffiniau hefyd. Credaf, mewn gwirionedd, mai dyna pam y mae angen inni edrych, fel y dywedais ynghynt, ar yr holl faterion yno mewn perthynas ag allyriadau trafnidiaeth a'r gadwyn gyflenwi i'r gwaith dur hefyd, er mwyn sicrhau, gan weithio gyda Cyfoeth Naturiol Cymru, gyda'r cyngor a rhanddeiliaid eraill, ein bod yn monitro ac yn gweld lle mae gormodiant yn digwydd a beth yw'r ffordd orau o ymyrryd yn gynnar i sicrhau nad yw hynny'n digwydd.