4. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am lefelau'r dreth gyngor yng Ngogledd Cymru? OAQ52356

A gaf fi ddiolch i Mandy Jones am ei chwestiwn? Cyfrifoldeb awdurdodau lleol a etholwyd yn ddemocrataidd yw pennu'r dreth gyngor. Maent yn atebol i'w poblogaethau lleol am y penderfyniadau a wnânt. Unwaith eto, rydym wedi parhau i amddiffyn llywodraeth leol yng Nghymru rhag effeithiau gwaethaf cyni yn y setliad ar gyfer 2018-19.

Diolch am eich ateb. Rwy'n croesawu'r ffaith bod wyth awdurdod lleol wedi rhoi esemptiad i bobl sy'n gadael gofal yn eu hardaloedd rhag talu'r dreth gyngor hyd nes y byddant yn 25 oed, gan gynnwys un yn fy rhanbarth i, Ynys Môn. Mae hyn yn rhoi cyfle i bobl sy'n gadael gofal bontio'n well i fyw'n annibynnol heb ofni ymateb anghymesur gan gynghorau os na allant dalu'r dreth gyngor. A wnaiff Llywodraeth Cymru weithio gyda gweddill y cynghorau yng ngogledd Cymru ac yng ngweddill Cymru i sicrhau bod pawb sy'n gadael gofal â hawl i'r esemptiad hwn er mwyn osgoi loteri cod post?

A gaf fi ddiolch i Mandy Jones am ei chwestiwn atodol? Oherwydd cytunaf yn llwyr â'r hyn a ddywedodd. Rwy'n falch o weld cynnydd yn nifer yr awdurdodau lleol yng Nghymru sy'n darparu esemptiad cyffredinol i bobl sy'n gadael gofal rhag talu'r dreth gyngor. Gwn fod Carl Sargeant, pan oedd yn gyfrifol am y maes hwn, wedi ysgrifennu at bob awdurdod lleol yn eu hannog i ymuno â'r rhestr honno. Mae'n neges y mae'r Ysgrifennydd llywodraeth leol presennol a minnau yn parhau i'w chyfleu i gydweithwyr yn yr awdurdodau lleol, ac mae'r rhai sydd wedi gwneud hyn yn dweud wrthych fod y costau iddynt hwy yn fach iawn, oherwydd, yn anffodus, mae cymaint o bobl sy'n gadael gofal yn gymwys am gymorth gyda'r dreth gyngor mewn ffyrdd eraill o ganlyniad i gynlluniau sydd gennym ar waith eisoes. Ond mae sicrhau bod cynllun cadarn ar gael i bawb, lle y gellid gwarantu bod pobl sy'n gadael gofal yn cael y cymorth hwnnw—dyna'r sefyllfa yr hoffem ei chyrraedd fel Llywodraeth Cymru, ac fel yr awgrymodd, byddwn yn parhau i weithio gyda chydweithwyr mewn awdurdodau lleol i sicrhau bod pob un o'r 22 awdurdod yn gwneud hynny.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae eich cyd-Aelod, Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus, yn ei Bapur Gwyrdd ar lywodraeth leol, yn datgan, fod cydgyfeirio wedi digwydd dros amser yn lefelau'r dreth gyngor ac

'yn y rhan fwyaf o leoedd, bod y gwahaniaethau heddiw yn fach ac ni ddylai hyn fod yn broblem nad oes modd ei datrys.'

Fodd bynnag, mae'r ffigurau yn adrodd stori wahanol, gyda thalwyr y dreth gyngor yng ngogledd Cymru, o bosibl—os yw'r cynigion hurt hyn yn mynd rhagddynt—yn wynebu cynnydd o £160 y flwyddyn yn Ynys Môn, a dros £80 yng Nghonwy ac yn Wrecsam. O ystyried ein bod, yng Nghymru, wedi cael cynnydd o 201 y cant ym miliau'r dreth gyngor ers datganoli, ac er gwaethaf y pryderon niferus a fynegwyd gennym—a chan eraill—ynghylch uniondeb ariannol Papur Gwyrdd Ysgrifennydd y Cabinet ar ddiwygio llywodraeth leol, a ydych wedi cael gwahoddiad i unrhyw drafodaethau gydag Ysgrifennydd y Cabinet parthed bwrw ymlaen â diwygio llywodraeth leol, ac yn benodol, pa gytundebau sydd ar waith i liniaru unrhyw gynnydd afresymol pellach yn y dreth gyngor?

Wrth gwrs, Lywydd, fel Gweinidog cyllid, mae gennyf gryn ddiddordeb, a byddaf yn parhau i fod â chryn ddiddordeb, yng nghanlyniad yr ymgynghoriad ar y Papur Gwyrdd a gynhaliwyd gan Ysgrifennydd y Cabinet, ac mae'r mater y cyfeiria'r Aelod ato—cyfraddau gwahaniaethol y dreth gyngor o un awdurdod i'r llall—wedi bod yn thema yn yr ymgynghoriad hwnnw, heb os. Wrth gwrs, nid rhwng awdurdodau Cymru y mae'r gwahaniaeth mwyaf i'w weld, ond yn hytrach rhwng awdurdodau yng Nghymru ac awdurdodau yn Lloegr, lle mae'n rhaid i dalwyr y dreth gyngor yn Lloegr dalu £179 yn ychwanegol bob blwyddyn ar gyfartaledd.

Yn dilyn y toriadau i gyllideb Cyngor Sir Ddinbych y flwyddyn ddiwethaf, mae'n debyg y byddai'n rhaid i sir Ddinbych gynyddu ei threthi cyngor 20 y cant dim ond i ddal lan gyda lle maen nhw ar hyn o bryd. Rydym ni'n gwybod, tra bod y cyllidebau yn crebachu, bod costau yn cynyddu hefyd. Mi fydd nifer ohonom ni, rydw i'n siŵr, yn croesawu'r ffaith bod nifer o weithwyr yn y cyngor yn mynd i dderbyn codiad cyflog, yn enwedig y rhai yn y bandiau is, ond y cwestiwn rydw i am ei ofyn i chi yw: am ba hyd ŷch chi, fel Ysgrifennydd Cabinet â chyfrifoldeb am gyllid, yn credu ei bod hi yn gynaliadwy i gynghorau sir fedru parhau i ddelifro nid dim ond gwasanaethau anstatudol, ond gwasanaethau statudol mewn cyd-destun ariannu mor anghynaladwy?

Wel, Llywydd, mewn cyfnod o gyni lle rydym ni i gyd dan bwysau o'r toriadau sy'n dod o San Steffan i Gymru, rydw i'n cydnabod y ffaith bod pobl yn yr awdurdodau lleol yn ymdopi â sefyllfa anodd dros ben. Fel Llywodraeth, rydym ni wedi gweithio yn galed i drial rhoi arian i'r awdurdodau lleol. Nid oedd yna ddim toriad i'r cash rydym ni'n ei roi iddyn nhw yn y flwyddyn ariannol yma, ac rydw i'n bwrw ymlaen gyda'r Ysgrifennydd Cabinet sy'n gyfrifol am awdurdodau lleol i weithio yn galed gyda'n gilydd pan fyddwn ni'n paratoi'r gyllideb ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf.