Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes. Rwy'n galw ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig i wneud y datganiad ar ran arweinydd y tŷ. Lesley Griffiths.

Diolch, Llywydd. Ceir un newid i agenda heddiw: mae'r datganiad am ddiwygio'r datganiadau llywodraethu a chyllid awdurdodau tân ac achub wedi ei ohirio tan yr wythnos nesaf. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi ei nodi ar y datganiad a'r cyhoeddiad busnes y gellir ei weld ymhlith papurau'r cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig.

A gaf i ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet pa asesiad y mae hi wedi ei wneud ar y cyfleoedd i goffáu cyfraniad sylweddol y Ffiwsilwyr Brenhinol Cymreig, bataliwn 53, i'r rhyfel ym Mhalesteina a'r Aifft yn ystod y rhyfel byd cyntaf? Bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn sicr yn ymwybodol o arddangosfa amgueddfa Wrecsam sydd wedi ei chynnal, a oedd yn ardderchog, ond hon yw'r unig arddangosfa o'i math a nododd gyfraniad y Ffiwsilwyr Brenhinol Cymreig ar y ffrynt penodol hwnnw. Byddwn yn ddiolchgar o gael gwybod a yw Llywodraeth Cymru wedi ystyried gwneud rhywfaint o waith i nodi hyn a pha drafodaethau a all fod wedi eu cynnal gyda Llywodraeth Israel i fwrw ymlaen â hynny.

A gaf i ofyn hefyd am ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ynghylch y gwaith y mae'n ei wneud i hyrwyddo profiadau gyda rhaglenni cadetiaid yng Nghymru? Mae cadetiaid y môr wedi lansio adroddiad ar effaith cadetiaid y môr yn ddiweddar a gyhoeddwyd gan New Philanthropy Capital, sy'n cyffwrdd â'r manteision aruthrol y gall cymryd rhan yng nghadetiaid y môr eu cynnig i bobl ifanc ledled Cymru, gan gynnwys ymgysylltu ag ystod eang o gefndiroedd economaidd-gymdeithasol, sbarduno symudedd cymdeithasol, lleihau allgáu cymdeithasol, cynyddu dyheadau a chanlyniadau academaidd, gwella perthynas â rhieni, a gwelliannau iechyd meddwl a lles. Tybed pa waith y gallai Llywodraeth Cymru ei wneud i hybu profiadau cadetiaid, yn enwedig o ystyried yr adnoddau sydd ar gael gan Lywodraeth y DU i hyrwyddo'r rhain ledled Cymru.

Diolch i chi am y ddau gwestiwn yna. O ran y cwestiwn cyntaf, bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus yn gwneud datganiad yn ddiweddarach heddiw. O ran yr ail bwynt, deallaf fod yr un Ysgrifennydd y Cabinet wedi cwrdd â'r Weinyddiaeth Amddiffyn ddoe ac y bydd yn hapus iawn i ddiweddaru'r Aelodau maes o law.

Ysgrifennydd y Cabinet, byddwch yn sicr yn cytuno bod y ffordd yr ymdrinnir â chwynion gan gyrff cyhoeddus yn hanfodol bwysig i ffydd pobl mewn unrhyw system. Byddwch hefyd yn ymwybodol, o dan gyfnod 2 o Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014, fod awdurdodau lleol yn penodi swyddogion ymchwilio annibynnol i edrych ar gwynion yn erbyn yr awdurdod lleol. Yr hyn sy'n amlwg, fodd bynnag, yw, er bod swyddogion ymchwilio annibynnol yn perfformio gwasanaeth cyhoeddus statudol, nid ydynt yn ddarostyngedig i unrhyw safonau rheoleiddio proffesiynol. Mae gweithwyr cymdeithasol; mae meddygon; mae nyrsys, ond nid yw'r swyddogion ymchwilio annibynnol hyn yn ddarostyngedig i unrhyw safonau rheoleiddio proffesiynol. Ar hyn o bryd, nid oes unrhyw gofrestr genedlaethol ar gyfer ymchwilwyr. Deallaf nad oes gan rai ohonynt, hyd yn oed, unrhyw brofiad ymarfer gofal cymdeithasol ychwaith, a oedd yn syndod braidd i mi, a dweud y lleiaf. Byddwn i'n ddiolchgar, felly, pe byddai'r Gweinidog gwasanaethau cymdeithasol yn cytuno i gyflwyno datganiad ar swyddogaeth swyddogion ymchwilio annibynnol. Gofynnaf i'r datganiad ystyried a oes angen i ni sefydlu safonau penodol ar gyfer ymchwilwyr, cofrestru a hyfforddiant, a pha swyddogaeth y gallai corff proffesiynol ei chwarae yn hyn. Mae'r ymchwilwyr hyn yn rhan annatod o'r gymuned gofal cymdeithasol yng Nghymru, ond maen nhw wedi eu cuddio i raddau helaeth oddi wrth staff ymarfer datblygu a gwneuthurwyr polisi. Byddwn yn ddiolchgar pe byddai'r Gweinidog yn ymrwymo i ddechrau newid hyn i gyd.

Credaf eich bod yn llygad eich lle fod pobl angen ffydd yn y system os ydyn nhw'n cwyno. Fe wnaiff y Gweinidog, yr wyf yn deall, gwrdd â'r Aelod os yw'n dymuno trafod—yn amlwg, mae gennych chi bryderon penodol iawn, i fynd i'r afael â nhw.

Ysgrifennydd y Cabinet, roeddwn i'n falch iawn o ymuno â'r Prif Weinidog ddoe yn nigwyddiad lansio Wythnos Cyflog Byw yn Bigmoose Coffee Company ac o groesawu'r cynnydd yn y gyfradd cyflog byw go iawn i £9 yr awr. Mae gennym ni eisoes nifer o gyflogwyr achrededig sy'n talu'r cyflog byw go iawn. Yn fy etholaeth i, Bro Morgannwg, maen nhw'n cynnwys Cyngor Tref y Barri, Gwasanaethau gwirfoddol Morgannwg, Cyngor ar Bopeth, Santander—canghennau ohono—ac mae mwy o gyflogwyr yn ymuno â nhw yn y flwyddyn newydd, gan gynnwys Maes Awyr Caerdydd. Bydd cefnogi'r ymgyrch cyflog byw go iawn yn helpu i fynd i'r afael â chyflog isel, yn gwrthsefyll twf dyled a defnydd banciau bwyd gan gefnogi economi gwaith teg. Mae'n gwneud synnwyr economaidd ac mae'n nodweddu cymdeithas ofalgar, dosturiol a theg. A gawn ni ddatganiad ar fesurau Llywodraeth Cymru i gefnogi cyflogwyr yn y sector cyhoeddus, y sector preifat a'r trydydd sector i fabwysiadu cyflog byw go iawn yng Nghymru?

Diolch i chi am y cwestiwn yna. Fel y dywedasoch, ddoe, lansiodd y Prif Weinidog Wythnos Cyflog Byw yng Nghymru, gan gyhoeddi'r gyfradd newydd, a thrwy wneud hynny amlinellwyd llawer o'r camau a gymerir gan Lywodraeth Cymru i hyrwyddo'r cyflog byw ar draws yr economi, gan ailadrodd yr ymrwymiad yn y rhaglen ar gyfer Llywodraethu i weithredu ynghylch cyflog byw. Mae hyn yn cynnwys gweithredu ar draws y sector cyhoeddus—Llywodraeth Cymru, y cyrff a noddir gennym, GIG Cymru, parciau cenedlaethol ac awdurdodau lleol. Soniasoch am Faes Awyr Caerdydd, maen nhw wedi cyhoeddi'n ddiweddar eu bod nhw'n cyflwyno eu hymrwymiad eu hunain ac, wrth gwrs, mae ein sefydliadau addysg uwch hefyd yn ei fabwysiadu'n gynyddol. Credaf fod angen i bob un ohonom wneud yr ymrwymiad hwnnw. Mae angen i bob un ohonom ni siarad am y cyflog byw a lledaenu'r neges honno'n eang iawn.

Byddwch yn ymwybodol, ochr yn ochr â hyn, fod y Prif Weinidog wedi sefydlu'r comisiwn gwaith teg yn gynharach eleni. Rydym yn disgwyl i'r gwaith gael ei gwblhau ganddo. Mae eisoes wedi cwrdd ag ystod o randdeiliaid, gan gynnwys undebau llafur, busnesau a sefydliadau cynrychioliadol. Ac rwyf o'r farn, yn fwy na thebyg, mai ar ôl i'r comisiwn gyflwyno'r adroddiad fyddai'r amser priodol i'r Gweinidog perthnasol gyflwyno datganiad.

Arweinydd y tŷ dros dro, a gaf i ofyn am ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid ynghylch cefnogaeth Llywodraeth Cymru ar gyfer y diwydiant manwerthu? Mae'r diwydiant manwerthu yng Nghymru o dan gryn bwysau oherwydd twf yn nifer y cwsmeriaid sy'n siopa ar-lein a'r baich ychwanegol o ardrethi busnes. Mae manwerthwyr Cymru eisoes yn talu chwarter yr holl ardrethi busnes yng Nghymru ac mae'n dod yn fwyfwy drud i weithredu o safle, gymaint felly fel bod Consortiwm Manwerthu Cymru yn rhagweld y gallai dros un o bob pump o siopau gau wrth i'r degawd nesaf fynd yn ei flaen. Yn y gyllideb hon, cyhoeddodd y Canghellor gyllid i dorri ardrethi busnes gan draean dros ddwy flynedd, gan arbed hyd at £8,000 y flwyddyn ar gyfer 90 y cant o'r holl siopau yn Lloegr. A gawn ni ddatganiad ar ba gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gefnogi'r sector manwerthu yng Nghymru, os gwelwch yn dda?

Credaf eich bod yn gwneud pwynt pwysig o ran bod arferion siopa pobl wedi newid. Rydym wedi gwneud llawer iawn fel llywodraeth yng Nghymru i gefnogi llawer o fusnesau o ran cymorth gydag ardrethi. Yn amlwg, unwaith eto, byddwch wedi clywed y Prif Weinidog yn dweud y bydd y Cabinet yn gwneud penderfyniadau ynghylch y cyllid ychwanegol yr ydym yn ei gael.

A gaf i ofyn am ddiweddariad ynghylch yr hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud ar gyfer y rhai ag anghenion gofal cymhleth, yn enwedig y bobl hynny â nychdod cyhyrol? Cynhaliais ddigwyddiad yr wythnos diwethaf—digwyddiad traws-bleidiol—ynghylch nychdod cyhyrol, a chawsom lawer o deuluoedd a gododd bryderon am y diffyg ymwybyddiaeth meddygol ymhlith staff allweddol yn y GIG. Dywedodd dau o bobl yn y cyfarfod wrth y grŵp eu bod nhw neu aelod o'u teulu wedi bod mewn ysbyty lle nad oedd staff meddygol, yn anffodus, yn gwrando ar anghenion penodol a gofynion fferyllol y cleifion hyn ac, mewn un achos, gofynnodd staff meddygol i glaf gymryd meddyginiaeth a allai— petai hi wedi ei chymryd—fod wedi arwain at ei marwolaeth. Credaf fod hyn yn rhywbeth sydd angen mwy o flaenoriaeth wleidyddol. Mae angen inni ddeall sut y mae arbenigwyr yn ymgysylltu gyda phobl â nychdod cyhyrol. Efallai nad oes cannoedd o filoedd o bobl yn dioddef o'r cyflwr hwn yng Nghymru, ond pan mae'r cyflwr ganddyn nhw, mae'n rhywbeth sydd ganddyn nhw drwy gydol eu hoes. Hoffwn, felly, gael datganiad gan Lywodraeth Cymru ar yr wybodaeth ddiweddaraf ynghylch yr hyn sy'n digwydd yn y maes hwn, fel y gallwn fynd yn ôl at y bobl hynny sydd â phryderon a'u codi nhw'n briodol.

Diolch. Yn amlwg, ceir llawer o gyflyrau y mae'n rhaid i fyrddau iechyd fynd i'r afael â nhw, ac rwyf yn siŵr bod nychdod cyhyrol yn rhywbeth y bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol wedi ei drafod gyda byrddau iechyd. Gofynnaf i Ysgrifennydd y Cabinet os oes rhywbeth penodol ynglŷn â nychdod cyhyrol, i ysgrifennu at yr Aelod.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwyf newydd dderbyn llythyr gan reolwr-gyfarwyddwr Schaeffler yn y DU sy'n cadarnhau eu bod nhw'n dechrau eu cyfnod ymgynghori 45 diwrnod, gyda'r bwriad o gau'r ffatri hir sefydledig yn Llanelli, gan golli oddeutu 220 o swyddi. Yn amlwg, mae hyn yn newyddion cythryblus iawn i Lanelli ac i'r wlad. Prin y gallwn fforddio colledion pellach i'n sylfaen gweithgynhyrchu, ac i economi ardal fel fy un i, gallai hon fod yn ergyd ddifrifol iawn. Mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi cytuno'n garedig i'm cyfarfod, rwyf wedi siarad gyda'r Prif Weinidog y bore yma ac rwyf mewn cysylltiad â'r undebau llafur, y cwmni a'r Ffederasiwn Cyflogwyr Peirianyddol, gan fy mod i'n gobeithio bod rhywbeth y gallwn ni ei wneud i ddarbwyllo Schaeffler y gallant addasu eu model busnes a pharhau i wneud pethau y gallant eu gwerthu am elw yn Llanelli.

Cefais fraw wrth ddarllen mai un o'r rhesymau a nodwyd ganddynt oedd yr ansicrwydd parhaus ynghylch Brexit fel un o'r ffactorau sydd wedi dylanwadu ar eu penderfyniadau, oherwydd rydym wedi bod wedi pwyso am y ddwy flynedd a hanner diwethaf fod sicrwydd mynediad i'r farchnad sengl yn hanfodol i wneud yn siŵr bod y cwmnïau amlwladol hyn ym mhob un o'n cymunedau yn teimlo y gallan nhw aros yma. Felly, a fyddai'r Llywodraeth yn ystyried gwneud datganiad ynghylch yr hyn y gallant ei wneud i weithio gyda Schaeffler i weld a oes ffordd ymlaen iddyn nhw i aros yn Llanelli?

Diolch i chi ac, yn amlwg, mae'r rhain yn newyddion trychinebus, fel y dywedwch, nid yn unig ar gyfer eich etholaeth eich hun yn Llanelli, ond ar gyfer rhannau eraill o Gymru hefyd, ac mae ein meddyliau yn sicr gyda'r gweithwyr a'u teuluoedd. Rwyf yn falch iawn eich bod wedi siarad â'r Prif Weinidog ac, yn amlwg, Ken Skates, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth. Yn amlwg, mae Llywodraeth Cymru yn barod i gynnig pob cymorth o fewn ein gallu i'r ffatri, ac rwyf yn falch iawn y byddwch yn cael cyfarfod gyda Ken Skates. Dylem wneud popeth y gallwn i gefnogi'r gweithwyr. Fodd bynnag, credaf fod gan Lywodraeth y DU gwestiynau difrifol i'w hateb. Fel y dywedwch, rydym wedi tynnu sylw dro ar ôl tro yn ystod y ddwy flynedd a hanner diwethaf yr effaith andwyol y mae eu hagwedd tuag at Brexit yn ei chael. Mae busnesau angen eglurder ac maen nhw angen bod yn ffyddiog y bydd bargen yn cael ei tharo na fydd yn niweidiol iddyn nhw ac, yn anffodus, mewn gwirionedd, mae hynny wedi bod yn druenus o ddiffygiol ac nid ydym ni'n cael hynny, ac mae bellach yn dechrau costio swyddi yng Nghymru.

Hoffwn ofyn i'r Llywodraeth am eglurder ynghylch pryd y mae'n bwriadu cynnal y dadleuon a'r pleidleisiau o ran telerau ymadael y DU o'r Undeb Ewropeaidd, os deuir i gytundeb mewn gwirionedd. Cadarnhaodd y Prif Weinidog wrth iddo roi tystiolaeth i'r Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol ddoe fod y Llywodraeth yn bwriadu cynnal dwy ddadl, ac mae'n debyg felly, dwy bleidlais, y gyntaf ar y cytundeb ymadael rhwng y DU a'r UE, ac un arall wedyn ar gynnig cydsyniad deddfwriaethol y Bil ymadael ei hun. O gofio mai dim ond os bydd y Bil ymadael wedi ei gytuno neu os bydd yn debygol o gael ei basio heb ei ddiwygio y bydd y cynnig cydsyniad deddfwriaethol yn cael ei gyflwyno, ymddengys i mi fod y bleidlais ar y cytundeb ymadael yn rhoi'r cyfle gorau i Aelodau'r Cynulliad fynegi barn ynghylch pa un a yw'r Cynulliad hwn yn derbyn neu'n gwrthod y cytundeb. A wnewch chi ofyn, felly, i arweinydd y tŷ gadarnhau y bydd y ddadl a'r bleidlais ar y cytundeb ymadael yn cael eu cynnal yma yng Nghymru cyn y bleidlais ystyrlon yn San Steffan, er mwyn sicrhau bod lleisiau pobl Cymru, fel y cânt eu mynegi drwy'r Cynulliad hwn, hefyd yn cael eu mynegi yn ystyrlon?

Diolch. Byddaf yn sicrhau bod Aelodau'n cael yr wybodaeth ddiweddaraf ar y pwynt hwnnw yn natganiad busnes yr wythnos nesaf pan fydd arweinydd y tŷ yn dychwelyd.

Mae llawer o bobl yng Nghymru, yn fy rhanbarth i yn enwedig, yn poeni'n arw, yn bryderus iawn ac, mewn rhai achosion, mewn cryn ofid oherwydd yr hyn sy'n digwydd i aelodau o'u teuluoedd yn Yemen oherwydd y gwrthdaro, ac mae aelodau o'u teuluoedd yn cael eu bomio allan o fodolaeth yn llythrennol. Yr hyn a hoffwn heddiw fyddai datganiad gan y Llywodraeth am yr hyn y gellid ei wneud i helpu'r gymuned Yemenïaidd yng Nghymru o ran cymorth iechyd meddwl ar gyfer pobl yng Nghymru, gan gynnwys gwasanaeth cwnsela i rai sydd mewn galar. Credaf yn wir y dylem wneud rhywbeth, a hoffwn gael datganiad am yr hyn y gallem ei wneud, neu'r hyn y gallech chi ei wneud fel Llywodraeth, os gwelwch yn dda.

Diolch. Yn amlwg, rydym yn gweithio'n helaeth gyda'r sector pobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig ledled Cymru i nodi a cheisio mynd i'r afael â materion sy'n effeithio ar fywydau beunyddiol pobl. Felly, byddwch yn ymwybodol, rwy'n siŵr, o sawl un o'r rhaglenni sydd gennym yn ein rhaglen ariannu cydraddoldeb a chynhwysiant. Mae gennym gydgysylltydd yng Nghaerdydd sy'n gweithio gyda chymunedau Yemenïaidd. Mae canfyddiadau'r prosiect hwnnw'n cyfrannu at ddatblygiadau polisïau Llywodraeth Cymru. Efallai y byddwch yn ymwybodol fod digwyddiad coffâd pobl dduon ac Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig wedi ei gynnal yr wythnos diwethaf yn y Deml Heddwch, mewn partneriaeth â Horn Development Association, ac anrhydeddodd Llywodraeth Cymru yn ffurfiol y cyfraniad a wnaed gan gymunedau o'r fath yn ystod y rhyfel byd cyntaf a'r ail ryfel byd, ac roedd hynny'n cynnwys morwyr masnachol Yemenïaidd.

Mae gennym raglen eang o waith i gefnogi'r gymuned o dan ein rhaglenni cydlyniant cymunedol a'n rhaglenni ar gyfer mynd i'r afael â throseddau casineb, ac mae honno'n gweithio gydag amrywiaeth eang o gymunedau, yn amlwg, nid pobl Yemenïaidd yn unig, a gydag unigolion yng Nghymru.

Diolch i'r Ysgrifennydd Cabinet.