2. A yw Ysgrifennydd y Cabinet yn parhau i gael hyder yn Cyfoeth Naturiol Cymru fel y corff sy'n gyfrifol am oruchwylio'r amgylchedd yng Nghymru, yn sgil adroddiad diweddar y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus? 238

Diolch. Mae'r adroddiad sy'n cyfeirio at y cyfnod hyd at fis Mawrth 2018 yn peri anghysur. Dechreuodd y prif weithredwr yn ei swydd ym mis Chwefror 2018. Penodais gadeirydd dros dro ar 1 Tachwedd, ac rwyf wedi ailwampio'r bwrdd y mis hwn gyda phum aelod newydd. Maent yn y sefyllfa orau i oruchwylio'r gwelliannau sydd eu hangen, er mwyn sicrhau na chaiff camgymeriadau eu hailadrodd. Mae gennyf hyder llawn ynddynt.

Diolch i chi am yr ateb hwnnw, Ysgrifennydd y Cabinet. Yn amlwg, rydym ni ar yr ochr hon i'r Siambr wedi colli hyder yn Cyfoeth Naturiol Cymru ar ôl cyfres o sgandalau, trychinebau ac adroddiadau sydd wedi dangos nad oes gan staff y sefydliad hyd yn oed fawr o hyder yn yr uwch-reolwyr. Mae hynny'n rhywbeth sy'n destun gofid mawr o ystyried y rôl bwysig iawn y mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn ei chyflawni. Cafodd ei sefydlu rai blynyddoedd yn ôl bellach a dylai fod yn perfformio'n llawer gwell.

Mae adroddiad y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn dweud bod llawer o'r camau gweithredu yr edrychodd arnynt yn afresymegol, a'r tu hwnt i fod yn anghymwys, mewn gwirionedd, pan soniwch am y degau o filiynau o bunnoedd a oedd ynghlwm wrth y contractau hyn yn y diwydiant coed. Mae Grant Thornton yn gwneud gwaith ar ran Cyfoeth Naturiol Cymru ar hyn o bryd. Mae'n cyrraedd pwynt lle mae'n rhaid i chi roi diwedd ar y pethau hyn ac adnewyddu sefydliad fel y gall ganolbwyntio ar yr hyn a ddylai gael blaenoriaeth ganddo mewn gwirionedd. Onid ydych yn credu mai dyma'r amser i wneud hynny, er eich bod wedi dangos eich cefnogaeth i Cyfoeth Naturiol Cymru? Yn y pum mlynedd ers iddo gael ei sefydlu, rydym wedi sefyll yma dro ar ôl tro gyda chwestiynau amserol a chwestiynau brys, ac nid oes digon o hyder yn y sector ei hun i sicrhau y bydd y sefydliad hwn yn cyflawni'r hyn y bwriadwyd iddo ei wneud yn wreiddiol mewn gwirionedd—sef gwarchod yr amgylchedd. Nawr yw'r amser i'w ddiwygio a chael gwared ar yr elfen amgylcheddol a'i rhoi ar ei thraed ei hun gyda'r elfen reoleiddiol mewn corff ar wahân, a bwrw ymlaen â'r gwaith o sicrhau bod yr amgylchedd yma yng Nghymru yn symbol o'r hyn rydym eisiau i weddill y byd ei efelychu.

Na, nid wyf yn credu mai dyma'r amser i wneud hynny. Fe'ch cyfeiriaf at fy ateb gwreiddiol a'r gwaith rwyf wedi'i wneud gyda Cyfoeth Naturiol Cymru. Rwyf newydd grybwyll yr holl benodiadau newydd a wnaed eleni. Credaf fod yn rhaid i chi gydnabod, ac mae'n amlwg o'ch cwestiwn nad ydych yn gwneud hynny, y gwaith rhagorol y mae llawer o'r staff yn ei wneud. Os meddyliwch am storm Callum yn ddiweddar, fe wnaethant ddiogelu cartrefi a diogelu busnesau. Maent yn cyflawni ein prosiectau sy'n enwog yn rhyngwladol. Felly, gadewch i ni feddwl am forâl y staff am eiliad, oherwydd credaf fod angen i'r Ceidwadwyr Cymreig gydnabod hynny mewn gwirionedd. Rwy'n cyfarfod â llawer o aelodau o staff, fel y mae fy nghyd-Weinidog, Gweinidog yr Amgylchedd, yn ei wneud, ac rwy'n credu bod angen i ni feddwl ychydig bach mwy amdanynt hwy. Felly, i ateb eich cwestiwn, mae gennyf hyder llawn ynddynt. Soniais am y prif weithredwr newydd, soniais am y cadeirydd dros dro newydd a soniais am y pum aelod newydd o'r bwrdd. Credaf eu bod yn y sefyllfa orau. Nid wyf yn credu bod unrhyw gefnogaeth i newid Cyfoeth Naturiol Cymru.

Rwy'n croesawu adroddiad y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus. Credaf ei bod yn iawn eu bod wedi craffu ar Cyfoeth Naturiol Cymru yn y ffordd y maent wedi'i wneud. Yn sicr, ceir materion y dylid mynd i'r afael â hwy, ond o'm rhan i, nid cael gwared ar y sefydliad cyfan yw'r ateb. Ni fydd yn helpu. Gyda'r ansefydlogrwydd a'r ansicrwydd sydd o'n blaenau gyda Brexit, y peth olaf sydd ei angen arnom yw'r chwalfa drefniadol enfawr a gâi ei hachosi pe baem yn cael gwared ar y sefydliad hwn a dechrau eto.

Y broblem go iawn yma, wrth gwrs, yw capasiti. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru wedi gweld toriad o 35 y cant yn ei gyllid mewn termau real ers iddo gael ei sefydlu bum mlynedd yn ôl yn unig. Ar yr un pryd yn union, wrth gwrs, mae wedi gweld cynnydd enfawr yn y dyletswyddau y mae'r Llywodraeth yn disgwyl iddo eu cyflawni, drwy Ddeddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol, Deddf yr amgylchedd, y Ddeddf gynllunio, ac eraill. Mae'r sefyllfa honno, wrth gwrs, yn gwbl anghynaladwy. Fis diwethaf, ysgrifennodd y prif weithredwr am ei phryderon ynghylch dyraniad cyfalaf Cyfoeth Naturiol Cymru o £800,000 a wnaed yn erbyn gofyniad gwirioneddol o dros £5 miliwn.

Rydych yn gywir—dylem fod yn meddwl am y staff, oherwydd gwelwyd cynnydd sylweddol yn nifer yr absenoldebau oherwydd salwch y llynedd. Onid yw hynny'n siarad cyfrolau hefyd? Mae yna bobl dda yn Cyfoeth Naturiol Cymru a dylem fod yn tystio i'r ffaith eu bod yn gwneud cystal ag y maent ac yn gweithio mor gampus o dan amodau mor anodd. Felly, fy nghwestiwn i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, yw hwn: ar ei drywydd cyfredol o gyllidebau sy'n crebachu a llwyth gwaith sy'n cynyddu, ar ba bwynt y bydd Cyfoeth Naturiol Cymru yn rhygnu i stop camweithredol?

Credaf eich bod yn gwneud pwynt pwysig iawn ynglŷn â chapasiti a'u cyllideb. Yn amlwg, cafodd fy ngwaith ar y gyllideb ei graffu eleni, ac fe fyddwch yn gweld ein bod yn gwneud pob ymdrech i sicrhau eu bod yn cael y cyllid sydd ganddynt. Yn y pum mlynedd ddiwethaf, wrth i Cyfoeth Naturiol Cymru ddod â gwaith a chyfrifoldebau'r tri chorff blaenorol at ei gilydd, roedd ganddynt darged i arbed £158 miliwn, ac maent yn bendant ar y trywydd i arbed mwy na hynny hyd yn oed. Felly, rwy'n credu ei fod yn ymwneud â chydbwysedd, ac rwy'n derbyn bod deddfwriaeth a gyflwynwyd gan Lywodraeth Cymru wedi galw am fwy gan Cyfoeth Naturiol Cymru, ac mae'r rheini'n sicr yn sgyrsiau rwy'n eu cael gyda'r cadeirydd dros dro a'r prif weithredwr bob mis, ynghyd â Gweinidog yr Amgylchedd. Nid wyf eisiau iddynt gyrraedd pwynt lle mae hynny'n wir, a byddwn yn sicrhau na fydd hynny'n digwydd.  

Cefais y fantais o holi Clare Pillman, y prif weithredwr cyfredol, yn y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus, ac mae'n rhaid i mi ddweud ei bod wedi creu argraff arnaf, ac mae'n sicr yn llawer gwell na'i rhagflaenydd. Ond rwy'n meddwl tybed a oes tensiwn cynhenid rhwng y rôl reoleiddiol ar y naill law a'r rôl rheoli'r amgylchedd yn Cyfoeth Naturiol Cymru, a'i gangen fasnachol, o ystyried canlyniadau trychinebus eu hymdrechion i weithredu mewn modd masnachol yn y blynyddoedd diwethaf. Ac er na fuaswn o reidrwydd yn mynd mor bell ag Andrew R.T. Davies a galw am ddatgymalu'r sefydliad cyfan a'i roi yn ôl at ei gilydd eto fel yr oedd o'r blaen, efallai, onid oes dadl dros wahanu swyddogaethau masnachol Cyfoeth Naturiol Cymru a chael bwrdd ar wahân ar gyfer hynny sy'n lled-annibynnol, o leiaf, oddi ar y prif fwrdd?

Yn sicr, rwyf wedi cael sgyrsiau am hyn gyda'r prif weithredwr, ac nid wyf yn credu y dylid gwneud hynny ar hyn o bryd. Fe fyddwch yn gwybod bod Cyfoeth Naturiol Cymru yn y broses o recriwtio pennaeth y sector masnachol o fewn Cyfoeth Naturiol Cymru i weld pa gyllid ychwanegol y gallant ei gyflwyno, a chredaf mai dyna'r ffordd iawn i fynd ar hyn o bryd. Ond rwy'n falch iawn o glywed nad ydych yn credu mai newid y sefydliad yw'r peth iawn. Credaf fod hynny'n annhebygol iawn o'n helpu i symud ymlaen a chyflawni'r hyn sydd angen i ni ei weld.

Diolch i'r Ysgrifennydd Cabinet.