4. Sut y bydd adolygiad Llywodraeth Cymru o gydraddoldeb rhwng y rhywiau yn helpu i wella canlyniadau ar gyfer menywod o Gymru a geir yn euog o droseddau? OAQ53097

Rydym wedi bod yn gyson iawn yn y cyfathrebu ynghylch pwysigrwydd cydraddoldeb rhwng y rhywiau. Rwy'n falch o nodi y bydd y glasbrintiau drafft ar gyfer cyfiawnder ieuenctid a throseddu benywaidd sydd wedi'u datblygu yn cyfrannu at sicrhau mwy o gydraddoldeb ar gyfer y rhai sydd o fewn, neu mewn perygl o fynd i mewn i'r system cyfiawnder troseddol yng Nghymru. Mae hyn yn arbennig o wir yn y glasbrint troseddau benywaidd drafft, a bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus yn siarad amdano ychydig yn ddiweddarach y prynhawn yma.

Diolch. Edrychaf ymlaen at y datganiad hwnnw. Arweinydd y tŷ, rwy'n siŵr y byddwch yn ymwybodol y gwahaniaethir yn erbyn menywod ar hyn o bryd ar bob lefel o'r system cyfiawnder troseddol. Maen nhw'n fwy tebygol o gael eu harestio am droseddau a fyddai'n gwarantu rhybudd pe byddent yn ddynion, yn fwy tebygol o gael gwrthod mechnïaeth, yn syml oherwydd na allant ddod o hyd i unrhyw un sy'n barod i ddal mechnïaeth ar eu rhan, maent yn fwy tebygol o fod yn y carchar am droseddau di-drais, ac maen nhw'n fwy tebygol o golli eu cartref. O ganlyniad i fenywod yn mynd i'r carchar, mae dros 17,000 o blant yn colli eu cartref ac yn cael eu rhoi mewn gofal oherwydd mai menywod sy'n gofalu am y plant, hyd yn oed os yw eu dynion yn mynd i'r carchar. Wrth gwrs, cofnodwyd hyn i gyd yn adroddiad Corston, a gyhoeddwyd bron 12 mlynedd yn ôl, ac mae dadleuon cymhellol iawn ynghylch pam mae angen inni wneud rhywbeth gwahanol. Felly, gobeithio bod y datganiad yr ydym ni'n mynd i'w glywed yn mynd i roi sylw i'r angen brys am ganolfannau i fenywod, lle gall menywod gael y gwasanaethau sydd eu hangen i fynd i'r afael â'u troseddau. Yn aml, maent yn ddioddefwyr yn ogystal ag yn droseddwyr. Mae o leiaf hanner y menywod wedi'u cam-drin fel plant ac mae'n gylch dieflig oherwydd mai plant troseddwyr sy'n fwy tebygol o fod yn droseddwyr. Felly, gobeithio y bydd gennym—. Edrychaf ymlaen at ddatganiad Ysgrifennydd y Cabinet a gobeithio y gallwn gymryd ffordd flaengar ymlaen a mynd i'r afael â'r mater hwn.

Yn wir, ac mae Ysgrifennydd y Cabinet a minnau wedi cael perthynas waith dda iawn dros y mater hwn ac rydym wedi bod yn gweithio'n galed iawn arno dros y ddwy flynedd ddiwethaf mewn gwirionedd, onid ydym ni? Ac rwy'n credu bod y datganiad yn adlewyrchu hynny'n gryf. Rydym yn awyddus iawn bod menywod yn cael eu gwyro oddi wrth y carchar neu system cyfiawnder troseddol os oes modd, ein bod yn gweithio'n galed gyda'r farnwriaeth, gan gynnwys yr Ynadon, i sicrhau nad ydynt yn cael—nad oes unrhyw ragfarn ddiarwybod yn y dedfrydu. Mae'n amlwg y ceir hynny ar hyn o bryd: mae ystadegau yn dangos yn glir bod merched yn mynd i'r carchar ar lefel llawer is o droseddu na dynion, ac mae Ysgrifennydd y Cabinet a minnau wedi cael llawer o drafodaethau am y broblem o golli teulu, plant a'r hyn sy'n digwydd yn y cylch dieflig yr ydych chi'n ei ddisgrifio. Ac rwy'n siŵr y bydd yn ymdrin â phob un o'r materion hynny yn ei ddatganiad yn ddiweddarach heddiw.

Arweinydd y tŷ, ym mis Chwefror, galwodd y cyn-brif arolygydd carchardai am agor carchar i fenywod yng Nghaerdydd i ganiatáu i garcharorion benywaidd gael eu carcharu yng Nghymru. Dywedodd yr Arglwydd Ramsbotham ei bod yn warthus nad oes unrhyw ddarpariaeth yng Nghymru a bod yn rhaid i garcharorion benywaidd gael eu hanfon i Loegr, oddi wrth eu teuluoedd a'u ffrindiau. Credaf nad yw'n dderbyniol yn y ganrif hon, beth bynnag. A ydych chi'n cytuno â'r Arglwydd Ramsbotham bod—? Pa drafodaethau sydd wedi'u cynnal rhwng Llywodraeth Cymru a'r Weinyddiaeth Cyfiawnder ar ddarparu carchar i fenywod i Gymru, os gwelwch yn dda?

Bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ymdrin â hyn, ond hoffwn ddweud, yn fyr, na chytunaf y dylem gael carchar i fenywod yng Nghymru, oherwydd nid yw cael carchardai i ddynion yng Nghymru wedi rhwystro dynion Cymru rhag cael eu hanfon dros y DU. Yr hyn sydd ei angen yw i fenywod gael eu gwyro oddi wrth y system cyfiawnder troseddol, ac eithrio yn yr achosion mwyaf eithafol o drais. Felly, nid oes angen carchar mwy a fydd yn caniatáu i fwy o fenywod gael eu cadw mewn llety diogel. Yr hyn sydd ei angen arnom yw'r ddarpariaeth iawn yng Nghymru, felly os oes angen i rywun fod mewn llety diogel, maent mewn canolfan i fenywod, lle gall eu plant fod hefyd. Felly, cytunaf â'r teimlad y tu ôl i'r hyn a ddywedwch, y dylai pobl gael eu cartrefu yn lleol ac amharu cyn lleied â phosibl arnynt, ond rwyf mewn gwirionedd yn chwyrn yn erbyn adeiladu carchar, a chredaf y byddai ond yn arwain at fwy o fenywod yn cael eu carcharu yn hytrach na gwyro oddi wrth y system. Ond mae Ysgrifennydd y Cabinet a minnau wedi cael llawer o drafodaethau cadarn ar y pwynt hwn, ac rwy'n siŵr y bydd ef yn sôn am hynny yn ei ddatganiad y prynhawn yma. [Torri ar draws.] Trafodaethau hwyliog, yn wir.

Mae cyfiawnder yn dal heb ei ddatganoli. Ni all y cyfrifoldeb hwnnw ddod i Gymru yn ddigon buan, cyn belled ag yr wyf i yn y cwestiwn. Pan ddaw at garcharu menywod, rwy'n cytuno'n gryf â Chynghrair Howard er Diwygio Cosbau, a ganfu fod gormod o lawer o fenywod yng Nghymru yn cael eu hanfon i'r carchar ac nad oes cyfleuster yma yn y wlad hon. Maent yn dweud, a dyfynnaf:

'Mae yna gwmpas sylweddol i wella'r gwasanaethau a chanlyniadau drwy ddatblygu rhwydwaith bach o ganolfannau i fenywod yng Nghymru a lleihau'n sylweddol nifer y menywod sy'n cael eu hanfon i'r carchar'.

Nawr, yn ychwanegol at y rhwydwaith hwn o ganolfannau i fenywod, un ffordd o leihau nifer y menywod sy'n cael eu hanfon i'r carchar fyddai buddsoddi mewn gwasanaethau prawf fel y gall fod yn ddewis amgen gwirioneddol i'r ddalfa. O gofio nad yw'r gwasanaeth prawf wedi'i ddatganoli, ac o gofio ei bod fwy neu lai wedi ei hanner breifateiddio, sut allwch chi, yn ymarferol, ddylanwadu ar yr agenda hon?

Rydym wedi cael llawer o drafodaethau ar yr union bwynt hwn. Cytunaf yn llwyr â Chynghrair Howard er Diwygio Cosbau. Rwyf wedi bod yn gyd-deithiwr iddynt ers llawer iawn o flynyddoedd. Ac mae hynny'n hollol ar bwynt y  drafodaeth yr ydym wedi bod yn ei chael. Rydym yn awyddus iawn i gael system cyfiawnder troseddol wedi'i datganoli cyn gynted â phosibl, gan gynnwys y gwasanaethau prawf. Mae'r gwasanaethau prawf yn gwbl hanfodol i fynd gyda hynny, a'r gwyriad hwn oddi wrth y carchar yr ydym yn sôn amdano, rhaid ichi gael y gwasanaethau hynny ar waith ac, mewn gwirionedd, rhaid ichi gael darpariaeth system cyfiawnder cyn-droseddol ar waith. Dyna pam rydym yn ceisio cryfhau'r ddarpariaeth o wasanaethau ieuenctid hefyd, oherwydd mae'n gyfres o bethau sy'n mynd gyda hyn.

Mae angen inni sicrhau bod llai o blant yn cael eu derbyn mewn gofal o ganlyniad i garcharu eu mam am rywbeth, fel y dywedaf, na fyddai unrhyw ddyn byth yn mynd i'r carchar amdano, a'u bod, lle maent wedi mynd i'r carchar—neu mewn cyfleuster diogel, yn hytrach—eu bod yn rhai bach pwrpasol, sy'n canolbwyntio ar fenywod sy'n agos at ble maent yn byw. Nid dim ond un yng Nghymru, oherwydd nid yw hynny'n dda i ddim os ydych yn byw yn unrhyw le heblaw'r lle mae'n digwydd bod, ond rhwydwaith o'r canolfannau hynny, yn union fel y disgrifiodd Leanne Wood, fel y gallwn wneud yn siŵr y cawn y canlyniad gorau posibl nid yn unig ar gyfer y menywod eu hunain, ond ar gyfer eu plant a'u teuluoedd, y gwyddom yr effeithir arnynt yn  aruthrol gan y canlyniad anghywir. A gwn fod Ysgrifennydd y Cabinet—. Rwy'n dwyn ei glodydd braidd, oherwydd rydym wedi cael y drafodaeth hon— byddwch yn gwybod, rydym yn gytûn ar hynny. Rydym yn cytuno'n llwyr â'r agenda honno, a dyna i ble'r ydym ni'n ceisio mynd â hyn.