3. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am ddyraniadau'r gyllideb i'r portffolio tai a llywodraeth leol mewn perthynas â rhwydwaith y swyddfeydd post? OAQ53319

Rydym yn cydnabod pwysigrwydd swyddfeydd post lleol i'r gwaith o wasanaethu ein cymunedau. Er nad yw'r cyfrifoldeb am rwydwaith y swyddfeydd post wedi'i ddatganoli, rydym yn parhau i wneud sylwadau i Lywodraeth y DU ynglŷn â'n pryderon mewn perthynas â chau swyddfeydd post.

Yn ystod y mis diwethaf, rydym wedi colli tair cangen banc yn y Rhondda. Cyhoeddodd Barclays eu bod yn cau eu canghennau yn Nhonypandy a Glynrhedynog, ac yn fwy diweddar, mae Santander wedi cyhoeddi y byddant yn cau eu cangen yn Nhonypandy hefyd. Golyga hyn nad oes unrhyw gangen banc yn y Rhondda Fach bellach. Nawr, mae'n amlwg i mi, yn sgil y rhaglen ddidrugaredd hon gan y banciau corfforaethol i gau canghennau, y bydd swyddfeydd post yn mabwysiadu lefel uwch o bwysigrwydd. Yn y gorffennol, roedd gennym y gronfa arallgyfeirio swyddfeydd post. Roedd honno'n elfen allweddol o Lywodraeth Cymru'n Un Plaid Cymru-Llafur a oedd yn dyfarnu grantiau i swyddfeydd post i wneud y busnesau hynny'n fwy cynaliadwy. Pe gallem amddiffyn a chryfhau rhwydwaith y swyddfeydd post, gallai hynny sicrhau nad yw cysylltiad pobl a chymunedau â gwasanaethau ariannol yn cael ei dorri'n llwyr. Felly, yng ngoleuni hyn, a wnewch chi ystyried rhyddhau arian i ailgychwyn cronfa o'r fath?

Diolch am godi hynny. Yn yr hinsawdd sydd ohoni, mae arnaf ofn nad oes cyllid ar gael i ni ymgymryd â gwaith y dylai Llywodraeth y DU fod yn ei wneud. Mae gan Lywodraeth y DU raglen drawsnewid rhwydwaith gwerth £2 biliwn i foderneiddio'r swyddfeydd post hynny. Mae'n debyg iawn i'r hyn a wnaethom o'r blaen drwy'r gronfa arallgyfeirio. Gall swyddfeydd post yng Nghymru wneud cais i'r gronfa honno, ac yn sicr, buaswn yn eu hannog i wneud hynny.

Roeddwn yn siomedig gyda dechrau'r ateb hwnnw, mae'n rhaid imi ddweud, Drefnydd. Gyda chymaint o fanciau'n cau, rydym yn dibynnu ar swyddfeydd post bellach i gael mynediad at arian parod. A allwch egluro pa un a yw swyddfeydd post yn codi tâl ar fanciau am y gwasanaeth y gall pobl ei ddefnyddio yno, neu o bosibl, a godir tâl y ffordd arall? Ai'r swyddfeydd post sy'n codi tâl ar y banc neu ai'r banc sy'n codi tâl ar y swyddfeydd post? Ac a oes unrhyw wahaniaeth yn y costau hynny yn dibynnu ar ble y lleolir y swyddfeydd post hynny? Fel y clywsom yn ddiweddar, mae cyfradd wahaniaethol dan ystyriaeth bellach ar gyfer rhwydwaith peiriannau ATM Link, gydag ardaloedd mwy difreintiedig a gwledig yn gweld taliadau llai rhwng y ddau sefydliad na chanol dinasoedd o bosibl. Ond gallai hynny fod yn anghymhelliad neu'n gymhelliad i swyddfeydd post, yn dibynnu ar ble y maent. Yn amlwg, rwy'n derbyn mai pwerau cyfyngedig sydd gan Lywodraeth Cymru yn y maes hwn, ond wrth bennu pa swyddfeydd post y gallech eu cefnogi drwy eich polisïau cynhwysiant ariannol, sut rydych yn sganio'r gorwel am fygythiadau newydd i fynediad at arian parod wrth benderfynu pa swyddfeydd post y gallech eu cefnogi?

Diolch yn fawr iawn am godi hynny. Wrth gwrs, mae rheoleiddio banciau a rhwydwaith y swyddfeydd post yn gyfrifoldebau i Lywodraeth y DU, ac rydym wedi dweud yn glir iawn dro ar ôl tro fod angen i Lywodraeth y DU fabwysiadu ymagwedd fwy cydlynol a strategol tuag at fancio cymunedol. Rydym yn credu bod gan bob banc, pan fyddant yn gadael cymuned, gyfrifoldeb i'r cwsmeriaid sy'n aml wedi bod yn deyrngar i'r banc hwnnw ers degawdau, mewn llawer o achosion.

Gwyddom y bydd chwe banc rydym yn ymwybodol ohonynt yn cau yn ddiweddarach eleni, gan gynnwys yr un a grybwyllwyd eisoes yn Nhonypandy, a dyna un o'r rhesymau pam fod gennym ddiddordeb mewn archwilio'r syniad o fanc cymunedol i Gymru. Felly, rydym wedi cynnal rhai trafodaethau cychwynnol gyda nifer o randdeiliaid sy'n awyddus i archwilio dichonoldeb sefydlu'r banc cymunedol hwnnw yng Nghymru. Bydd y gwaith hwnnw'n cael ei arwain gan bartneriaid a fydd yn paratoi asesiad llawn o'r farchnad a chynllun busnes gyda'r bwriad o'i gyflwyno wedyn i Fanc Lloegr fel cais yn ddiweddarach eleni. Bydd gweithwyr bancio proffesiynol sy'n gweithio ym Manc Datblygu Cymru yn cefnogi'r gwaith, gan ddarparu cyngor a chyfarwyddyd lle bo'n briodol a sicrhau bod y broses o greu banc cymunedol yn integreiddio â sefydliadau ariannol sy'n bodoli eisoes, gan gynnwys, er enghraifft, Banc Datblygu Cymru a'r undebau credyd. Mae'r undebau credyd yn arbennig yn rhan bwysig iawn o'r cynhwysiant ariannol hwnnw yr oedd yr Aelod yn sôn amdano.