Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Nick Ramsay.  

Mae'n gylch diddiwedd unwaith eto, Weinidog, gan fy mod am eich holi unwaith eto ynglŷn â'r dreth incwm gan ei fod yn fater mor bwysig a dybryd. Yr wythnos diwethaf, fe gyflwynom ni ddadl yn y Siambr ynghylch y mater dybryd hwnnw o ddatganoli'r dreth incwm, a gofynnodd nifer o Aelodau ar yr ochr hon i chi beth oedd eich bwriad mewn perthynas â'r cyfraddau hynny a'ch ymrwymiad i gadw cyfraddau treth fel y maent, yn gyson am y ddwy flynedd nesaf o leiaf. A allwch ailgadarnhau'r ymrwymiad hwnnw heddiw?

Yn wir, mae hyn wedi troi'n gylch diddiwedd bellach, gan i mi ailgadarnhau'r ymrwymiad hwnnw, wrth gwrs, yn ein dadl a'r ffordd y gwnaethom gefnogi'r cynnig a gyflwynwyd gan y Ceidwadwyr yr wythnos diwethaf, a chredaf fod y Prif Weinidog wedi ailgadarnhau'r ymrwymiad ar y diwrnod hwnnw hefyd. Nid oes gennym unrhyw gynlluniau i gynyddu'r dreth incwm yn ystod tymor y Cynulliad hwn. Rydym wedi gwneud dweud hynny'n glir iawn. Roedd yn ymrwymiad maniffesto.

Rydym hefyd wedi dweud yn glir na allwn fyth ddweud na fyddwn ni byth yn cynyddu'r dreth incwm yma yng Nghymru, gan fod y dreth incwm yn un o'r trethi rydym yn eu talu i sicrhau bod pob un ohonom yn gallu manteisio ar y gwasanaethau cyhoeddus sydd gennym yma yng Nghymru. Yn amlwg, byddai'n rhaid i unrhyw fwriad o gynyddu'r dreth incwm ac unrhyw waith arall a wnawn ar dreth fod yn gwbl seiliedig ar dystiolaeth, ac ar wrando ar yr effaith bosibl ar fywydau pobl yma yng Nghymru hefyd. Felly, ni fyddai unrhyw benderfyniadau ar dreth incwm yn cael eu gwneud yn ysgafn.

Buaswn hefyd yn dweud y bydd yn gyfrifoldeb arnom oll, fel pleidiau gwleidyddol, i nodi ein hagendâu ar gyfer y dreth incwm yn y dyfodol, o ran sut y cyflwynwn ein cynnig i bobl ledled Cymru ar gyfer etholiad nesaf y Cynulliad, ac unwaith eto, ymrwymiad maniffesto y byddem yn disgwyl iddo fod yn rhywbeth y byddai pob un ohonom yn meddwl amdano.

Diolch, Weinidog. Rwy'n derbyn yn llwyr eich bod wedi dweud yn y gorffennol, a bod eich rhagflaenydd wedi dweud nad cynyddu'r dreth incwm yw'r bwriad, ond ymddengys bod y sefyllfa wedi newid i raddau yn hyn o beth. Yn sicr, mae'r ieithwedd wedi newid. Dywedodd y Prif Weinidog, yn fuan ar ôl dod i'r swydd, nad yw'n fwriad i wneud hynny. Rydych wedi dweud eto heddiw nad ydych yn bwriadu ei chodi, ond golyga hynny fod y drws yn cael ei adael ar agor. Pe bai'r sefyllfa economaidd yn newid dros y ddwy flynedd nesaf, a wnewch chi ddiystyru codi lefelau treth incwm yn gyfan gwbl cyn etholiad nesaf y Cynulliad, neu a ydych yn dweud bod y drws ar agor? Mae'n gwestiwn pwysig iawn i'w ateb, gan fod busnesau a'r cyhoedd yn pryderu ynglŷn â'r mater hwn.

Credaf fod busnesau a'r cyhoedd yn haeddu gwell na chodi bwganod drwy gyfres o gwestiynau damcaniaethol a senarios damcaniaethol, bwganod a godwyd gennych chi ar y meinciau Ceidwadol. Dywedaf yn glir iawn unwaith eto: mae gennym ymrwymiad maniffesto i beidio â chodi trethi incwm yn ystod y Cynulliad hwn—nid oes gennym unrhyw gynlluniau i wneud hynny.

Fe ateboch chi'r cwestiwn hwnnw heb ddefnyddio 'prosiect ofn', neu roeddwn yn gallu clywed yr ymadrodd hwnnw'n dod o ochr arall y Siambr. Croesawaf yr ymrwymiad hwnnw, Weinidog, a gwn fy mod wedi bod yn sôn am hyn ers peth amser bellach, ond rwyf wedi gofyn y cwestiwn ichi am ei fod yn bwysig iawn i'r cyhoedd. Mae pobl yn dechrau dod ataf, ac maent yn poeni. Credaf fod pobl yn dechrau sylwi ar y newid enfawr hwn mewn datganoli sy'n digwydd i Gymru. Mae'r llenyddiaeth wedi'i rhoi i drethdalwyr yng Nghymru yn ddiweddar i ddweud y bydd y dreth incwm bellach yn rhan o flwch offer Llywodraeth Cymru o ran ymdrin â phenderfyniadau economaidd. A allech roi'r newyddion diweddaraf inni am y broses o roi'r wybodaeth ddiweddaraf i bobl? Gwn fod y llythyrau wedi mynd drwy ddrysau pobl. A ydych wedi cael rhagor o ohebiaeth eich hun ar y mater hwn? Ac a oes unrhyw aelodau o'r cyhoedd wedi mynegi pryderon neu ofyn cwestiynau i Awdurdod Cyllid Cymru ynglŷn â sut y mae'r broses yn mynd rhagddi?

Diolch yn fawr iawn am eich cwestiwn. Wrth gwrs, CThEM yn hytrach nag Awdurdod Cyllid Cymru sy'n gweinyddu'r dreth benodol hon. Maent wedi cael nifer o ymholiadau gan bobl yng Nghymru. Roedd y daflen a'r llythyr a ddosbarthwyd yn cynnig cyfle i bobl gael gwasanaethau yn y Gymraeg. Felly, cawsant 126 o geisiadau i gael eu gwasanaeth yn y Gymraeg. Rydym wedi derbyn nifer fach iawn o alwadau ffôn a negeseuon e-bost—llai nag 20—ar y mater penodol hwn. Mae gennym raglen gynhwysfawr o gyfathrebiadau â threthdalwyr o ran rhoi gwybod iddynt beth y mae cyfraddau treth incwm Cymru yn ei olygu, ac wrth gwrs, yr hyn nad ydynt yn ei olygu.

Felly, rydym wedi cynnal arolygon i sefydlu llinell sylfaen i weld beth yw dealltwriaeth pobl o hyn, a byddwn yn gwneud rhagor o waith ar hyn maes o law. Ond wrth gwrs, mae gennym ein gwefannau newydd a'r don gyntaf o ymgyrch wyth wythnos ar y cyfryngau cymdeithasol—byddwn yn gwneud mwy o hynny hefyd—gan ei bod yn wirioneddol bwysig bellach fod gennym y cyfle hwn i sefydlu perthynas newydd â phobl Cymru o ran sut y maent yn deall bod y trethi a dalant yn gwneud cyfraniad ystyrlon iawn i'r gwaith a wnawn yma yn y Cynulliad.

Llefarydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth.

Diolch, Llywydd. Ar yr unfed ar ddeg o'r mis yma, mi atebodd y Gweinidog ddau gwestiwn ysgrifenedig a gafodd eu cyflwyno gen i ynglŷn â Barnett consequentials i Gymru yn sgil pecyn cyllido'r 10 Rhagfyr ar gyfer prosiect Crossrail. Mi ddywedwyd mewn ymateb i mi fod trafodaethau'n parhau rhwng swyddogion y Llywodraeth—swyddogion Llywodraeth Cymru, felly—a swyddogion Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Oes yna ddiweddariad i ni gan y Llywodraeth am y trafodaethau hynny?

Diolch yn fawr iawn am godi hyn. Yn anffodus, nid oes gennyf ddiweddariad pellach y tu hwnt i'r ffaith bod trafodaethau yn mynd rhagddynt ar hyn o bryd rhwng swyddogion Trysorlys ei Mawrhydi a swyddogion Llywodraeth Cymru mewn perthynas â'r buddsoddiad Crossrail a pha symiau canlyniadol posibl a allai ddod i Gymru. Rydym yn aros am ragor o fanylion gan y Trysorlys. Mae'n rhaid imi ddweud ei bod yn anodd iawn cael atebion amserol gan y Trysorlys ar hyn o bryd, ond cyn gynted ag y cawn unrhyw wybodaeth bellach, wrth gwrs, byddwn yn ei rhannu gyda'r Aelodau.

Rhoddwyd ateb i fy nghymar Seneddol, Jonathan Edwards AS, a ofynnodd gwestiwn tebyg iawn i fy un i i Lywodraeth y DU. Cafodd yr ymateb hwn:

Gan fod y Llywodraeth yn darparu benthyciad i Awdurdod Llundain Fwyaf, caiff hyn ei drin fel proses hirdymor o ailbroffilio cyllideb yr Adran Drafnidiaeth. Mae'r Gweinyddiaethau Datganoledig... wedi cael cynnig symiau canlyniadol Barnett yn sgil ailbroffilio'r Adran Drafnidiaeth, a'r Gweinyddiaethau Datganoledig unigol sydd i benderfynu a ydynt yn derbyn y cynnig hwn ai peidio.

A allwch gadarnhau bod y cynnig wedi'i wneud? Beth oedd natur y cynnig a wnaed? A oedd amodau ynghlwm wrtho? Ai'r ffaith bod amodau ynghlwm wrtho sy'n arafu penderfyniad gan Lywodraeth Cymru, ac oni ddylai hyn fod yn flaenoriaeth i weld ffynhonnell newydd bosibl o arian fel ffordd o fuddsoddi mewn trafnidiaeth—buddsoddiad y mae ei daer angen?

Fel y dywedaf, mae'r trafodaethau hynny'n parhau o ran sut y gellid defnyddio unrhyw symiau canlyniadol posibl yng Nghymru a thros ba gyfnod o amser—pa un a fyddai angen ailbroffilio ein gwariant cyfalaf presennol er mwyn gwneud hynny. Ond byddaf yn ymdrechu i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau ynglŷn â hyn cyn gynted ag y gallaf.

Gwyddom fod gwariant ar y seilwaith trafnidiaeth yng Nghymru yn bell ar ei hôl hi, yn sicr o gymharu â de-ddwyrain Lloegr ac ardal Llundain, ac yn wir, pe bai gwariant cyfalaf yma yng Nghymru wedi dal i fyny gyda gwariant cyfalaf y pen yn ne-ddwyrain Lloegr a Llundain, byddai £5.6 biliwn yn ychwanegol wedi'i wario yma yng Nghymru dros yr 20 mlynedd diwethaf. Nawr, yn fy marn i, mae hwnnw'n £5.6 biliwn a gollwyd. A fyddech yn cytuno bod hon yn enghraifft glasurol o Lywodraeth y DU yn tanariannu Cymru? A fyddech yn cytuno i'w gwneud yn flaenoriaeth i weld a oes ffynhonnell o arian yma? Ac a fyddech, efallai, yn ystyried bod hyn yn dangos methiant Llywodraeth Cymru i atal y bwlch hwnnw rhag cynyddu dros yr 20 mlynedd ers ichi ddod i rym ym 1999?

Buaswn yn awgrymu nad yw cymharu gwariant rhwng Cymru a Llundain a de-ddwyrain Lloegr yn gymhariaeth arbennig o gywir i'w gwneud, o reidrwydd. Fel arfer, pan fyddwch yn gwneud cymariaethau, gwneir hynny â rhannau eraill o'r DU sy'n gymharol debyg o ran poblogaeth ac incwm y pen a phethau felly.

Rydym yn gwneud buddsoddiad sylweddol iawn ledled Cymru o ran buddsoddi cyfalaf. Fe fyddwch yn gwybod am y cynlluniau sydd gennym ar gyfer y bargeinion dinesig, bargen twf gogledd Cymru; rydym yn awyddus iawn i weld pa gynnydd pellach y gallwn ei wneud ar hynny. Wrth gwrs, y llynedd, ym mis Mai yn unig, fe gyhoeddom ni £266 miliwn o fuddsoddiadau cyfalaf newydd ochr yn ochr â chyhoeddi adolygiad canol cyfnod y cynllun buddsoddi yn seilwaith Cymru. Ac yn amlwg, mae ein cyllideb, a basiwyd gennym yn ddiweddar drwy'r Cynulliad, yn adeiladu ar hynny. Felly, mae gennym fuddsoddiad o £60 miliwn ychwanegol ar gyfer adnewyddu ffyrdd, £78 miliwn ychwanegol ar gyfer y gronfa trafnidiaeth leol, bron i £43 miliwn dros ddwy flynedd ar ddepo trenau Ffynnon Taf, buddsoddiad o £35 miliwn yn y grant tai cymdeithasol a £25 miliwn i greu saith canolbwynt strategol yn Nghymoedd de Cymru yn unol â gwaith ein tasglu gweinidogol ar Gymoedd de Cymru. Felly, rydym yn sicr yn gwneud buddsoddiad cyfalaf o bwys yma yng Nghymru.

Llefarydd UKIP, Neil Hamilton.

Diolch, Lywydd. Tybed a oedd y Gweinidog yn ystyried bod cymryd cyfrifoldeb am gymhlethdodau cyllid llywodraeth leol yn y blynyddoedd i ddod yn un o nodweddion atyniadol ei swydd newydd, ac a yw'n cytuno â mi fod y fformiwla ariannu ar gyfer llywodraeth leol i'w gweld wedi dyddio bellach a bod angen ei diwygio. Yn benodol, un o'i diffygion yw ei bod hi'n ymddangos bod y mecanwaith sy'n rhan ohoni yn gorfodi cynghorau i godi'r dreth gyngor bron bob blwyddyn. Mae Llywodraeth Cymru yn rhagfynegi gwariant cynghorau dros y flwyddyn nesaf, ac mae rhagfynegiad o angen mwy yn arwain at grant bloc mwy. Mae'r rhagfynegiad o angen yn seiliedig ar wariant cynghorau dros y blynyddoedd blaenorol, felly os oes gennych hanes blaenorol o drethi cyngor uchel, byddwch yn cael mwy o arian; os oes gennych drethi cyngor is, rydych yn cael llai o arian. Felly, mae angen i gynghorau gynyddu'r dreth gyngor bob blwyddyn i sicrhau amcangyfrifon uwch o angen ariannol a grantiau uwch gan Lywodraeth Cymru. Felly, nid oes unrhyw gymhelliad o gwbl yn y fformiwla ar hyn o bryd i gynghorau lleol gael gwell gwerth am arian neu gwtogi eu gwariant. Yr hyn sydd angen inni ei wneud yw cael fformiwla sy'n cael gwared ar y fath hurtrwydd.

Diolch am eich cwestiwn. Mae arnaf ofn fy mod am eich siomi yn awr a rhoi gwybod i chi mai Julie James a gafodd hyn yn ei phortffolio. Fodd bynnag, yn amlwg, mae gennyf ddiddordeb mawr mewn sicrhau ein bod yn ariannu llywodraeth leol yn briodol yma yng Nghymru, a dyna pam y mynychais yr is-grŵp cyllid gyda Julie James yn ddiweddar iawn. Mae'r is-grŵp cyllid yn dwyn arweinwyr awdurdodau lleol, comisiynwyr heddlu a throseddu ac eraill ynghyd i drafod materion penodol, megis fformiwla ariannu'r setliad llywodraeth leol.

Fe ddywedaf hefyd ein bod wedi dweud yn glir yn y cyfarfod hwnnw fod Julie James a minnau yn agored iawn i syniadau eraill. Os yw awdurdodau lleol yn teimlo, ar y cyd drwy Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, nad yw'r fformiwla hon yn gweithio iddynt hwy a'u bod yn awyddus i gynnig syniadau eraill ynglŷn â sut y gellid gwella pethau, yna yn sicr, byddem yn awyddus i archwilio unrhyw syniadau sydd ganddynt i'w cynnig i ni.

Mae'n flin gennyf fy mod wedi camddeall cymhlethdodau'r broses o newid portffolios o fewn y gweinyddiaethau yn ogystal â rhyngddynt, ond mae codiadau yn y dreth gyngor yn arwain at feichiau anferthol ar unigolion, ac yn wir, ar fusnesau. Mae'r band cyfartalog ar gyfer y dreth gyngor wedi mwy na threblu yng Nghymru ers 1997 ac wedi cynyddu ddwywaith a hanner ers creu'r Cynulliad. Mae hyd yn oed cyn-brif swyddog gweithredol Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, Steve Thomas, wedi dweud:

Y gwir amdani yw bod y fformiwla fel y mae ar hyn o bryd wedi'i dal at ei gilydd gan dâp gludiog a phlasteri ac na all barhau. Mae angen inni gael adolygiad brys o gyllid awdurdodau lleol ac ailystyried y cysylltiad rhwng rhagfynegiadau Llywodraeth Cymru o angen awdurdodau lleol a chyfraddau'r dreth gyngor dros y blynyddoedd blaenorol, a ymgorfforir yn y fformiwla. Fel y Gweinidog cyllid, wrth gwrs, mae'n rhaid bod y Gweinidog yn elfen ganolog mewn unrhyw newid a allai ddigwydd yn y dyfodol. Felly, hoffwn gael rhyw syniad i ba raddau y mae Llywodraeth Cymru yn ystyried hyn yn flaenoriaeth. Nid yw'n rhywbeth y gellir ei ateb dros nos, ac efallai y bydd yn cymryd sawl blwyddyn i sicrhau newid ystyrlon. Felly, a ydym am weld unrhyw symud tuag at wneud rhyw fath o ddiwygio yn ystod tymor y Cynulliad hwn?

Diolch am eich cwestiwn. Dywedais yn glir wrth yr is-grŵp cyllid fod gennyf ddiddordeb cadarn ac uniongyrchol iawn yn yr agenda hon. Felly, er y byddai gan Weinidog cyllid slot ar eu hagenda fel arfer, rwyf wedi dweud yn glir y buaswn yn awyddus i fod yn rhan o'r broses gyfan, i glywed â fy nghlustiau fy hun y math o bwysau sydd ar awdurdodau lleol, a'r math o syniadau sydd ganddynt am bethau a allai leddfu'r pwysau difrifol sydd arnynt. Credaf ei bod yn deg dweud, pan gyflwynwyd y ddadl ar y setliad llywodraeth leol gan Julie James, ei bod wedi dweud yn glir iawn nad oedd yn bwriadu gwerthu'r setliad fel setliad rhagorol i awdurdodau lleol; pwysleisiodd y ffaith ein bod bellach yn byw yn y nawfed mlynedd o gyni, a bod pwysau enfawr ar bob rhan o'r Llywodraeth. Fe wnaeth yr holl bwyntiau ynglŷn â'r ffaith bod cyllid Llywodraeth Cymru gymaint yn llai, mewn termau cymharol, na'r hyn ydoedd ddegawd yn ôl.

Dosberthir yr arian craidd a ddarparwn ar hyn o bryd i awdurdodau lleol, fel y gŵyr yr Aelod, yn ôl angen cymharol, gan roi ystyriaeth i fformwla sy'n cynnwys toreth o wybodaeth, megis nodweddion demograffig, ffisegol, economaidd a chymdeithasol yr awdurdodau lleol hynny, ac mae hefyd yn ystyried eu gallu i godi eu harian eu hunain—drwy'r dreth gyngor, er enghraifft. Mae newidiadau cynyddrannol wedi eu gwneud i'r fformiwla dros y blynyddoedd. Felly, dros 2017-18 a 2018-19, gwnaed newidiadau sylweddol i'r fformiwla ariannu mewn gwirionedd, er mwyn ystyried y costau ychwanegol yn sgil amseroedd teithio hwy mewn ardaloedd cymharol denau eu poblogaeth, er enghraifft. Felly, fel y dywedaf, mae'r Gweinidog a minnau'n awyddus iawn i wrando ar syniadau a fyddai'n cael eu cynnig gan awdurdodau lleol.

Un nodwedd y mae angen ei hystyried yn fy marn i yw, pan edrychwch ar y cynghorau sydd wedi cael cynnydd yn eu cyllid yn fwyaf diweddar, mae llawer ohonynt wedi gweld cynnydd sylweddol yn eu cronfeydd wrth gefn. Felly, mae hwn yn arian y gellid ei wario ar wasanaethau cyhoeddus ond fe'i cedwir mewn cyfrifon banc ac nid yw ar gael ar gyfer mynd i'r afael â'r problemau cyfredol. Mae gan Rondda Cynon Taf, er enghraifft, swm syfrdanol o £152 miliwn yn eu cronfeydd wrth gefn, i fyny o £148.9 miliwn yn y flwyddyn flaenorol. Mae gan Dorfaen bron i £30 miliwn yn eu cronfeydd wrth gefn, i fyny o £24 miliwn, ac mae Castell-nedd Port Talbot i fyny i £76 miliwn o £65 miliwn. Felly, does bosibl na ddylid cael rhyw fath o reolaeth ar gynghorau rhag cadw gormod o'r arian sydd ar gael iddynt mewn cronfeydd wrth gefn. Wedi'r cyfan, mae Archwilydd Cyffredinol Cymru wedi beirniadu cynghorau cymuned yn ddiweddar am gronfeydd wrth gefn a oedd wedi codi i £38.7 miliwn yng Nghymru erbyn mis Ebrill 2018. Felly, rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog cyllid yn cefnogi fy ngalwad i ailystyried rôl cronfeydd wrth gefn mewn perthynas â setliad y grant bloc.

Wel, yn amlwg, bydd yn rhaid i arweinwyr cynghorau reoli eu cyllidebau yn effeithiol, ond o fewn y cronfeydd wrth gefn hynny, yr hyn nad yw efallai'n gwbl amlwg bob amser o'r ffigurau llinell uchaf, yn sicr, yw y bydd llawer ohono, neu ganran benodol ohono, eisoes wedi'i ymrwymo ar gyfer nifer o brosiectau—prosiectau adeiladu ysgolion ac ati. Felly, credaf ei bod yn bwysig archwilio'r ffigurau'n fanylach er mwyn cael darlun mwy cyflawn o'r cynlluniau sydd gan yr awdurdod lleol ar gyfer y cronfeydd wrth gefn hynny.