Os oes Aelodau'n gadael y Siambr, a allant wneud hynny'n gyflym?

Symudwn yn awr at y ddadl fer, a galwaf ar Paul Davies i siarad ar y pwnc a ddewiswyd ganddo.

Diolch ichi, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n falch unwaith eto o fanteisio ar y cyfle i godi mater diogelu gwasanaethau yn ysbyty Llwynhelyg yn y Siambr hon, ac rwy'n hapus i roi munud o fy amser i Helen Mary Jones.

Rwy'n siŵr na fydd pwnc fy nadl fer yn sioc fawr i Lywodraeth Cymru, gan fy mod wedi codi'r mater penodol hwn ar sawl achlysur, nid yn unig yn y Cynulliad hwn, ond mewn Cynulliadau blaenorol hefyd. Fodd bynnag, rwy'n gwrthod ymddiheuro am godi'r mater allweddol hwn unwaith eto, gan ei fod yn dal i fod yn brif flaenoriaeth i fy etholwyr, sy'n wynebu bygythiad yn barhaol i'w gwasanaethau iechyd hanfodol.

Nawr, er mwyn sicrhau bod yr Aelodau'n gwybod lle mae pethau arni, yn y blynyddoedd diwethaf mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda wedi cychwyn ar agenda ganoli ddidostur mewn perthynas â darparu gwasanaethau iechyd yng ngorllewin Cymru, ac o ganlyniad i'r agenda honno, mae gwasanaethau wedi parhau i lithro i ffwrdd o ysbyty Llwynhelyg yn fy etholaeth ac i symud tua'r dwyrain i ysbyty Glangwili. Fel y mae pawb ohonom yn gwybod, lansiodd y bwrdd iechyd ymgynghoriad ar ddyfodol gwasanaethau a phenderfynu ar ffordd ymlaen a fyddai i bob pwrpas yn golygu bod ysbyty Llwynhelyg yn colli statws ysbyty cyffredinol ddydd a nos ac yn cael ei ailbwrpasu, a byddai ysbyty cyffredinol newydd yn cael ei adeiladu rhywle rhwng Arberth a Sanclêr i ddarparu gwasanaeth damweiniau ac achosion brys, gofal arbenigol, gofal brys a gofal wedi'i gynllunio. Ar y pryd, dywedodd Steve Moore, prif weithredwr y bwrdd iechyd, fod hyn, ac rwy'n dyfynnu,  yn cynnig y cyfle gorau posibl inni ymdrin â natur fregus ein GIG ac yn darparu gofal diogel ac effeithiol i'r boblogaeth a fyddai'n ateb eu hanghenion.

Felly, gadewch inni wibio ymlaen i 2019, a lle rydym yn awr? Wel, cafwyd adroddiadau diweddar fod y bwrdd iechyd unwaith eto'n ailedrych ar sut y dylid darparu gwasanaethau mamolaeth yn Sir Benfro, yn dilyn dyfalu yn y cyfryngau fod gwasanaethau mamolaeth dan arweiniad bydwragedd ysbyty Llwynhelyg yn mynd i gael eu cyfyngu i wasanaeth dydd wedi'i staffio. Byddai hyn i bob pwrpas yn golygu y byddai bydwragedd ar alwad i fenywod sydd eisiau rhoi genedigaeth yn ysbyty Llwynhelyg y tu allan i oriau dynodedig. Wrth gwrs, wrth gael eu gwthio i gadarnhau yn union beth fyddai'n digwydd i'r gwasanaeth, gwadodd Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda yr adroddiadau hyn. Ond gan fod hyn wedi'i adrodd yn y lle cyntaf, mae'n gadael marc cwestiwn mawr dros ddyfodol yr uned. Yn anffodus, mae'r adroddiadau hyn yn creu ansicrwydd ynglŷn â'r ddarpariaeth bresennol o wasanaethau. Nawr, wrth gyhoeddi newidiadau i wasanaethau newyddenedigol yn 2014, dywedodd y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ar y pryd a'r Prif Weinidog presennol bellach, ac rwy'n dyfynnu,

Ffactor hanfodol mewn unrhyw fodel gofal mamolaeth yw y dylai'r fam allu gwneud penderfyniad yn seiliedig ar wybodaeth glinigol ynglŷn â'r man geni.

Nawr, ddoe, yn ystod cwestiynau i'r Prif Weinidog, cadarnhaodd y Prif Weinidog nad oes unrhyw gynigion o unrhyw fath i wneud newid i'r gwasanaethau mamolaeth yn ysbyty Llwynhelyg. Felly, o'r diwedd, mae'r Llywodraeth yn amlwg wedi gwneud ei safbwynt yn glir ar wasanaeth yn yr ysbyty. Rwy'n gobeithio, felly, y bydd Llywodraeth Cymru yn sicrhau yn awr fod y bwrdd iechyd lleol yn camu ymlaen i gadarnhau'n bendant na fydd unrhyw newidiadau yn digwydd i wasanaethau mamolaeth yn ysbyty Llwynhelyg, fel bod mamau sy'n byw yn yr ardal yn cael tawelwch meddwl y bydd y gwasanaethau arbennig hyn yn parhau.

Bydd yr Aelodau'n ymwybodol fy mod wedi tynnu sylw at ofnau etholwyr yn gyson y bydd cau neu israddio un gwasanaeth yn effeithio'n andwyol ar yr ysbyty cyfan ac yn codi cwestiynu ynghylch cynaliadwyedd gwasanaethau eraill. Yn wir, cyfaddefodd rhagflaenydd y Gweinidog nad oedd yn gwybod beth i'w ddweud mewn perthynas â theori'r llethr llithrig ond y byddai i'r ysbyty le diogel ac arwyddocaol yn y gwasanaethau iechyd a ddarperir yn Sir Benfro. Wel, roedd hynny yn 2014, a chredaf ei bod yn ddiogel dweud nad yw hynny'n wir o gwbl bellach. Ers 2014, rydym wedi gweld gwasanaethau'n cael eu hisraddio, eraill o dan fygythiad, ac ni chafwyd pendantrwydd na sicrwydd gan y bwrdd iechyd lleol na Llywodraeth Cymru. Efallai y bydd yr Aelodau'n ymwybodol fod Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda o dan statws ymyrraeth wedi'i thargedu ac wedi bod felly ers peth amser bellach, a cheir cred real iawn ymhlith rhai yn y gymuned rwy'n ei chynrychioli fod camreoli gwasanaethau cyson bellach yn golygu y dylid gosod y bwrdd iechyd dan drefniant mesurau arbennig. Efallai wedyn y bydd Llywodraeth Cymru yn dewis ymyrryd o'r diwedd ac yn sicrhau bod pobl sy'n byw ym mhob rhan o'r rhanbarth yn cael eu trin yn deg ac yn cael mynediad at y gwasanaethau y maent eu hangen mor daer.

Yn dilyn newyddion fod y bwrdd iechyd yn cynllunio i adeiladu ysbyty newydd rhwng Arberth a Sanclêr, daeth yn glir y byddai hyn yn golygu na fydd gwasanaeth damweiniau ac achosion brys llawn yn ysbyty Llwynhelyg ond yn hytrach, uned mân anafiadau i wasanaethu'r ardal yn lle hynny. Mae hynny'n annerbyniol i'r bobl rwy'n eu cynrychioli. Yn wir, bydd yr Aelodau'n cofio'r ddeiseb enfawr gan yr ymgyrchydd lleol Myles Bamford-Lewis yn gwrthwynebu cael gwared ar wasanaethau damweiniau ac achosion brys o ysbyty Llwynhelyg, deiseb a gasglodd dros 40,000 o lofnodion. Mae hwnnw'n ddatganiad arwyddocaol iawn, sy'n ei gwneud yn gwbl glir y bydd pobl Sir Benfro yn parhau i wrthwynebu israddio gwasanaethau yn ysbyty Llwynhelyg. Ac mae'r 40,000 o leisiau hynny'n haeddu gwrandawiad.

Mae angen uwchraddio rhwydwaith seilwaith trafnidiaeth gyhoeddus Sir Benfro yn helaeth, mae lefelau tlodi'r sir yn sylweddol ac mae ganddi ddemograffeg oedran arbennig o uchel—sydd oll yn ffactorau sy'n dangos yr angen am gynnal gwasanaeth damweiniau ac achosion brys yn yr etholaeth. Gadewch inni beidio ag anghofio, drwy'r haf yn enwedig, fod Sir Benfro hefyd yn croesawu miloedd o dwristiaid ac ymwelwyr o bob rhan o Cymru a thu hwnt, a dylai pob un ohonynt fod yn hyderus fod gwasanaethau brys ar gael yn gyflym pe bai eu hangen. Pa hysbyseb y mae hynny'n ei anfon i bobl ledled Prydain ac yn wir ar draws y byd? 'Croeso i Sir Benfro, mwynhewch ein tirwedd, mwynhewch ein bwyd a'n diod, a byddwch yn ofalus os gwelwch yn dda, oherwydd os byddwch angen triniaeth frys, bydd rhaid i chi fynd i rywle arall.' A gadewch imi atgoffa'r Gweinidog nad gwleidyddion ar yr ochr hon i'r Siambr yn unig sy'n credu bod yn rhaid cadw gwasanaethau damweiniau ac achosion brys yno. Fis Medi diwethaf, mewn dadl ar ddeiseb yn dweud 'na' i gau'r gwasanaeth damweiniau ac achosion brys yn ysbyty Llwynhelyg, dywedodd ei gyd-Aelod o'i blaid ei hun, yr Aelod dros Ddwyrain Abertawe, ac rwy'n dyfynnu:

Mae'r gallu i gyrraedd adran damweiniau ac achosion brys yn rhywbeth y mae pobl am ei gael mor agos i'w cartrefi â phosibl. Does bosibl na ddylai fod yn ormod gofyn am un yn yr hen Sir Benfro.

Cau'r dyfyniad. O leiaf mae'r ymyriad buddiol hwn yn dangos nad yw'r angen i amddiffyn gwasanaethau yn ysbyty Llwynhelyg yn fater sy'n ymwneud â gwleidyddiaeth plaid, a hyd yn oed yn y Blaid Lafur, ceir rhai sy'n deall ac yn cytuno gyda llais y bobl leol. Er hynny, mae'r bwrdd iechyd yn benderfynol o symud ymlaen gyda chynlluniau a fyddai'n rhoi bywydau mewn perygl yn uniongyrchol drwy orfodi pobl i deithio ymhellach i gael triniaeth frys. Rydym ni yn Sir Benfro yn derbyn bod yn rhaid inni deithio ymhellach i gael triniaeth arbenigol, ond mae ein gorfodi i deithio ymhellach i gael driniaeth sy'n achub bywyd a gwasanaethau brys yn gwbl annerbyniol ac yn beryglus. Rwy'n defnyddio'r gair 'peryglus' oherwydd, o bryd i'w gilydd, gwelwn yr A40 ar gau ac mae mynd ymhellach tua'r dwyrain mewn sefyllfa o argyfwng pan fydd y ffordd ar gau bron yn amhosibl. A beth y mae Llywodraeth Cymru wedi dweud ar y mater hwn? Ychydig iawn, a bod yn berffaith onest.

Mae'r Gweinidog wedi bod yn iawn i nodi y gallai fod yn rhaid iddo wneud penderfyniad yn y broses ac felly ei fod wedi camu'n ôl rhag rhoi barn ar y cynigion. Ond roedd y Prif Weinidog yn fwy na bodlon ddoe i roi ei farn na ddylid newid gwasanaethau mamolaeth. Serch hynny, mae gwrthod cadarnhau a fydd arian ar gael ai peidio ar gyfer cynlluniau'r bwrdd iechyd i adeiladu ysbyty newydd sbon rywle rhwng Arberth a Sanclêr yn anhygoel. Naill ai mae arian ar gael neu nid yw ar gael, a gadewch imi atgoffa'r Aelodau y byddai'n costio o leiaf £500 miliwn i adeiladu ysbyty modern newydd sbon yn ôl pob tebyg.

Gan fod y bwrdd iechyd yn destun statws ymyrraeth wedi'i thargedu, ni all Llywodraeth Cymru olchi ei dwylo ohono ac aros yn dawel ynghylch fforddiadwyedd ei gynlluniau. Yn y cyfamser, mae pobl Sir Benfro yn y tywyllwch yn llwyr o ran sut y caiff gwasanaethau eu darparu yn y dyfodol. A oes unrhyw syndod fod cymunedau yng ngorllewin Cymru yn teimlo eu bod wedi cael cam ac wedi'u hesgeuluso gan eu bwrdd iechyd lleol a Llywodraeth Cymru? Yn anffodus, mae gan y bwrdd iechyd lleol record ofnadwy am dorri gwasanaethau a gadael y cyhoedd heb gyfleusterau newydd. Hyd yn oed yn awr, mae eto i roi unrhyw sicrwydd pendant ynglŷn â dyfodol rhai o wasanaethau mwyaf hanfodol Llwynhelyg. Nawr, ym mis Awst 2014, pan gaewyd yr uned gofal arbennig i fabanod, addawyd y byddai cyfleuster newydd modern yn cael ei ddarparu yn ysbyty Glangwili. Dros bedair blynedd a hanner yn ddiweddarach, mae'r cyfleuster newydd yn dal i fod heb ei adeiladu. Rydym yn dal i aros am y gwasanaethau newydd hyn. Felly, i ble yr awn oddi yma?

Mae'r bwrdd iechyd a Llywodraeth Cymru yn awyddus i nodi'r problemau y mae ysbyty Llwynhelyg wedi'u cael wrth recriwtio staff, gan ddweud bod yn rhaid i ddiwygio ddigwydd er mwyn mynd i'r afael â'r heriau hyn. Fodd bynnag, yn fy marn i, nid yw symud gwasanaethau allweddol yn gyson o ysbyty Llwynhelyg yn y blynyddoedd diwethaf, ynghyd ag israddio gwasanaethau eraill, wedi gwneud dim i ddenu meddygon iau neu weithwyr proffesiynol meddygol eraill i Sir Benfro. Bydd clinigwyr yn teimlo'n amharod i ystyried swyddi mewn ysbyty a glustnodwyd ar gyfer israddio, ac mae hyn yn creu ton hyd yn oed yn fwy o anghynaliadwyedd dros y gwasanaethau presennol. Rydym eisoes yn gwybod bod y bwrdd iechyd yn ei chael hi'n anodd llenwi swyddi mewn ardaloedd eraill, a chredaf yn ddiffuant nad yw'r blynyddoedd o ansicrwydd ac erydu gwasanaethau lleol yn Sir Benfro wedi helpu'r sefyllfa o gwbl. Mae'r Gweinidog ei hun wedi dweud—ac rwy'n dyfynnu:

'Mae gan bobl ymlyniad emosiynol grymus i'r lleoliadau lle y darperir gofal iechyd, ond mae'n ymwneud â buddsoddi mewn cymunedau, denu meddygon, nyrsys, therapyddion, gwyddonwyr, drwy weithredu system gofal iechyd fodern i wneud y defnydd gorau o dechnoleg ddigidol ac i gadw ysbytai ar gyfer y rhai sydd eu gwir angen.' 

Cau'r dyfyniad. Ac rwy'n cytuno'n llwyr. Dyna pam y mae angen buddsoddiad pellach nid yn unig yn Sir Benfro mewn perthynas â'i gwasanaethau sylfaenol a chymunedol, ond yn ei gwasanaethau ysbyty hefyd. Byddai caniatáu unrhyw ostyngiad pellach yng ngwasanaethau'r ysbyty a chefnogi cael gwared ar wasanaethau damweiniau ac achosion brys o ysbyty Llwynhelyg yn gweithio yn erbyn yr uchelgais hwnnw. Yn wir, byddai unrhyw benderfyniadau sy'n arwain at gleifion yn teithio ymhellach am driniaeth yn gwbl groes i sylwadau blaenorol y Gweinidog ein bod am i bobl dderbyn cymaint o ofal â phosibl mor lleol â phosibl. Felly, wrth ymateb i'r ddadl hon, a all y Gweinidog gadarnhau, er mwyn cyflawni bwriad y Llywodraeth i ddarparu gwasanaethau'n lleol, y bydd, fan lleiaf, yn sicrhau na chaiff gwasanaethau damweiniau ac achosion brys eu colli o ysbyty Llwynhelyg?

Ddirprwy Lywydd, yn ystod y blynyddoedd diwethaf mae un peth wedi aros, sef anallu'r bwrdd iechyd lleol i wrando ar bobl Sir Benfro ac ymgysylltu â hwy mewn ffordd ystyrlon ar ddyfodol gwasanaethau yn eu hysbyty lleol. Efallai y bydd yr Aelodau'n cyfeirio at yr ymgynghoriad ar y rhaglen trawsnewid gwasanaethau clinigol, ond arweiniai pob un o'r opsiynau a gynigiwyd i gleifion yn Sir Benfro at israddio gwasanaethau yn ysbyty Llwynhelyg. Ni chafwyd unrhyw opsiwn a fyddai'n trawsnewid gwasanaethau er gwell yn ysbyty Llwynhelyg; yn wir, dangosai'n unig ymdrechion parhaus y bwrdd iechyd i ganoli gwasanaethau ymhellach oddi wrth gymunedau yn Sir Benfro.

O ganlyniad, cafodd safbwyntiau pobl Sir Benfro eu gwthio o'r neilltu unwaith eto a'u hanwybyddu. Yn ganolog i'r mater hwn ceir bwrdd iechyd sy'n gwrthod ystyried barn pobl leol, ac fel y cyfryw, mae llais y claf wedi'i golli. Dyna pam y mae'n bwysicach nag erioed fod gwleidyddion o bob lliw ac ar bob lefel o Lywodraeth yn gwneud popeth a allant i sicrhau bod safbwyntiau pobl yn cael eu clywed yn glir.

Felly, i gloi, Ddirprwy Lywydd, rwy'n ailadrodd teitl y ddadl heddiw: 'Brwydro dros Wasanaethau'r Dyfodol.' Rydym yn brwydro i amddiffyn gwasanaethau hanfodol yn ysbyty Llwynhelyg, yn brwydro i sicrhau bod gan Sir Benfro wasanaeth iechyd sy'n addas ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain, ac yn brwydro i amddiffyn llais y claf. Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda wedi profi unwaith eto ei fod yn analluog i weithio gyda'r bobl y mae'n eu gwasanaethu. Felly, mae'n bryd i Lywodraeth Cymru ymyrryd a chymryd rheolaeth. Mae angen arweinyddiaeth yn awr, ac apeliaf unwaith eto ar y Gweinidog i gamu i mewn ac achub y gwasanaethau hanfodol hynny yn ysbyty Llwynhelyg cyn iddi fynd yn rhy hwyr. Mae'n ymddangos y gall y Prif Weinidog gamu i mewn a'i gwneud yn glir na fydd unrhyw newidiadau i wasanaethau mamolaeth cyfredol, felly nid oes angen dweud y gall Llywodraeth Cymru gamu i mewn yn awr ac achub y gwasanaethau hanfodol eraill hyn, gan gynnwys gwasanaethau damweiniau ac achosion brys yn ogystal. Mae Sir Benfro angen ac yn haeddu gwasanaeth iechyd o'r radd flaenaf sy'n addas ar gyfer y dyfodol, ac ni ellir darparu'r gwasanaeth hwnnw heb weithio gyda chymunedau lleol, yn hytrach nag yn eu herbyn.

Rwy'n ddiolchgar iawn i Paul Davies am roi ychydig o'i amser gwerthfawr i mi. Rwy'n cysylltu fy hun â'r sylwadau a wnaeth. Mae yna broblem wirioneddol yn ymwneud ag ymddiriedaeth y cymunedau lleol hynny, nid yn unig yn Sir Benfro, ond ar draws bwrdd iechyd Hywel Dda. Yn syml, nid ydynt yn credu y bydd unrhyw un yn gwrando arnynt pan fyddant yn codi eu lleisiau. Y broblem sylfaenol yma yw bod gennym reolwyr gwasanaeth iechyd yn ceisio gosod model gwasanaeth sy'n gweithio'n dda iawn mewn canolfannau trefol mawr yn Lloegr ar gymunedau gwledig yng Nghymru. Mae'n bryd i hyn ddod i ben. Mae'n bryd inni edrych ar wledydd y gellir cymharu'n well â hwy fel Canada, fel Awstralia, fel yr Alban, fel modelau mwy priodol ar gyfer gofal iechyd a fydd yn gweithio'n dda ar gyfer ein cymunedau gwledig. Mae Paul Davies yn iawn: mae gan bobl yn y cymunedau a gynrychiolwn hawl i ddisgwyl inni godi llais ar eu rhan.

A gaf fi alw yn awr ar y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol i ymateb i'r ddadl? Vaughan Gething.

Diolch ichi, Ddirprwy Lywydd. Mae'r ddadl heddiw yn bwnc a drafodwyd gennym droeon. Fel Paul Davies, nid wyf am ymddiheuro i'r Aelodau—byddant yn fy nghlywed yn ailadrodd unwaith eto pam y mae'n rhaid i wasanaethau ar draws ein gwasanaeth iechyd gwladol newid os ydym yn mynd i ddarparu'r gwasanaeth iechyd y mae pobl Cymru ei angen ac yn ei haeddu. Mae hynny'n wir am wasanaethau nid yn unig yn Sir Benfro, ond ar draws Cymru gyfan. Felly, gadewch imi atgoffa'r Aelodau unwaith eto o'r heriau a wynebir gan ein GIG, nid yn unig yng Nghymru ond ledled y DU: y cynnydd yn ein poblogaeth hŷn, anghydraddoldebau parhaus yn y maes iechyd, niferoedd cynyddol o gleifion â chyflyrau cronig, mewn hinsawdd sy'n anodd yn ariannol, a phrinder gweithwyr iechyd proffesiynol ar draws y DU mewn rhai arbenigeddau sy'n achosi anawsterau recriwtio ym mhob un o wledydd y DU.

Nawr, mae'r rhain yn ffeithiau sefydledig rydym yn dal i ddychwelyd atynt. Nid yw'n gwneud unrhyw les i'r GIG a'r cyhoedd a wasanaethir gennym ein bod yn ailadrodd hen ddadleuon ynglŷn â pham y dylai pethau aros fel y maent. Mae'r ymadrodd, 'Os nad yw wedi torri, peidiwch â'i drwsio', yn gwbl amhriodol mewn gofal iechyd. Mae aros nes ei fod wedi torri yn golygu aros nes yr achosir niwed go iawn y gellir ei osgoi. Ni ddylai unrhyw was cyhoeddus, ac yn sicr ni ddylai unrhyw Weinidog ystyried gwneud hynny. Felly, rhaid i'n gwasanaeth iechyd a gofal newid. Roedd honno'n neges glir iawn a ddaeth o'r adolygiad seneddol, a oedd yn amlwg yn dadlau o blaid yr angen am chwyldro yn ein system iechyd a gofal er mwyn ateb y galw yn y dyfodol. Daeth i'r casgliad nad yw ein system bresennol yn addas ar gyfer y dyfodol. Ar draws y Siambr, dywedodd y pleidiau eu bod yn cytuno ag argymhellion yr adolygiad seneddol, ac eto, dyma ni, yn trafod eto pam na ddylai newid ddigwydd.

Bydd yna ddewisiadau dadleuol i'w gwneud bob amser ym mhob cwr o Gymru. Rhaid inni barhau i ymgysylltu wrth gwrs ac wynebu'r heriau hynny drwy gael sgyrsiau anodd a thrwy ymdrin â hwy gyda dewisiadau dan arweiniad clinigol, oherwydd, os na wnawn hynny, mae newid yn llai tebygol o ddigwydd hyd nes y cyrhaeddir pwynt argyfwng a bydd gwasanaethau'n methu. Rydym naill ai'n caniatáu i newid ddigwydd i ni mewn modd anhrefnus, wedi'i arwain gan argyfwng neu rydym yn grymuso ein gwasanaeth iechyd, ein staff a'r cyhoedd i gymryd perchnogaeth a dewis beth ddylai ddigwydd yn y dyfodol.

Nawr, mae angen inni adeiladu capasiti ychwanegol mewn gofal cymunedol a sylfaenol wrth gwrs—mae hynny'n ganolog yn ein cynllun, 'Cymru Iachach'. Mae angen inni wneud hynny er mwyn cadw pobl yn iach am amser hirach ac edrych ar eu holau'n nes adref, rhywbeth a welir yn strategaeth Hywel Dda yn ogystal ag yn 'Cymru Iachach'. Dylai pobl allu cael cyngor a chymorth ar draws ystod eang o faterion iechyd a gofal sydd o bwys iddynt hwy a'u teuluoedd a gallu mynychu apwyntiadau cleifion allanol mwy cyfredol y tu allan i leoliad ysbyty. A cheir enghreifftiau da ar draws Hywel Dda o sut y caiff gofal ei ddarparu'n nes at y cartref eisoes.

Nawr, fel y soniodd Paul Davies, rwy'n deall yr ymlyniad pwerus sydd gan bobl at ddyfodol gofal iechyd ac yn arbennig at leoliadau ysbyty. Ond mae dyfodol gofal iechyd yn ymwneud â llawer mwy na lleoliad cyfredol adeiladau; mae'n ymwneud â buddsoddi mewn cymunedau, denu meddygon, nyrsys, therapyddion, gwyddonwyr, ac mae hynny'n golygu gweithredu system gofal iechyd fodern, gan wneud defnydd llawn o dechnoleg ddigidol a chadw ysbyty ar gyfer y rhai sydd angen cael eu gofal wedi'i ddarparu o fewn ysbyty.

Yn Hywel Dda, roedd y bwrdd iechyd yn cydnabod bod nifer o'u gwasanaethau yn fregus ac yn dibynnu ar niferoedd sylweddol o staff dros dro—mae'n bwynt y mae ein Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus wedi'i wneud ar fwy nag un achlysur. Gall cael nifer fawr o staff dros dro yn darparu gofal arwain at ansawdd gwaeth, a chostau uwch yn sicr. I oresgyn yr heriau hyn, dechreuodd y bwrdd iechyd ymgysylltu â staff a'r cyhoedd ar ei raglen trawsnewid gwasanaethau clinigol yn 2017, a datblygwyd nifer o argymhellion dan arweiniad clinigol ac ymgynghorwyd yn ffurfiol arnynt rhwng mis Ebrill a mis Gorffennaf y llynedd, ac rwy'n cydnabod nad yw Paul Davies yn cefnogi'r argymhellion hynny—mae ganddo hawl i beidio â'u cefnogi. Yng nghyfarfod cyhoeddus y bwrdd ym mis Medi, cytunwyd ar 11 o argymhellion, ac yn bwysig, datblygwyd yr argymhellion hyn a'u cyflwyno gan y meddygon, y nyrsys, y therapyddion, y gwyddonwyr a grwpiau ehangach o staff sy'n byw, yn gweithio ac yn gwasanaethu pobl canolbarth a gorllewin Cymru.

Nawr, gwnaed rhai penderfyniadau allweddol, gan gynnwys datblygu achos busnes ar gyfer adeiladu ysbyty mawr newydd rhwng Arberth a Sanclêr. Nid wyf yn cydnabod y ffigur o £500 miliwn a roddodd Paul Davies. Mewn gwirionedd, pan fyddwch yn ystyried bod y ganolfan gofal critigol arbenigol y penderfynais y dylid ei hadeiladu yng Ngwent—pris honno yw tua £350 miliwn, felly nid wyf yn cydnabod ffigur Paul Davies. Ond hyd yn oed ar gyfer hynny, roedd yn rhaid iddynt ddatblygu achos busnes i allu dweud, 'Dyma fanylion y rheswm pam rydym am wario swm sylweddol o arian cyhoeddus'.

Nawr, edrychodd hefyd ar ailbwrpasu ysbyty Llwynhelyg ac ysbyty Glangwili. Ac archwiliodd y bwrdd iechyd yr adborth a ddarparwyd yn ystod yr ymgynghoriad. Gweithiodd clinigwyr a staff gyda'r cyhoedd a sefydliadau eraill ar y manylion ychwanegol i lunio strategaeth 20 mlynedd ar gyfer yr ardal. A chytunwyd ar y strategaeth honno, 'Canolbarth a Gorllewin Cymru Iachach', ddiwedd mis Tachwedd y llynedd. Mae'n nodi'r cyfeiriad ar gyfer yr 20 mlynedd nesaf. Datblygir y cynllun manwl i gefnogi ei weithrediad dros y misoedd a'r blynyddoedd nesaf, ac wrth gwrs, rwy'n disgwyl i'r bwrdd iechyd barhau i weithio gyda rhanddeiliaid allweddol, sefydliadau eraill, eu staff eu hunain, a'r cyhoedd wrth gwrs.

Nawr, rwy'n deall y pryderon a deimlir yn lleol gan bobl yn Sir Benfro ynglŷn ag ysbyty Llwynhelyg. Fel y dywedaf, rwy'n deall yr ymlyniad pwerus sydd gan bobl tuag at ysbyty lleol, a bydd Llwynhelyg yn parhau i fod â rhan bwysig yn nyfodol gwasanaethau gofal iechyd yn yr ardal. Ac wrth gwrs, rydym wedi buddsoddi mewn amrywiaeth o wasanaethau yn ysbyty Llwynhelyg. Mae hynny'n cynnwys £7.5 miliwn ar gyfer uned ddialysis newydd, £3.9 miliwn i adnewyddu'r adran batholeg, £600,000 ar gyfer sganiwr CT amlfodd newydd sy'n allyrru ffotonau unigol a dros £3 miliwn i gwblhau'r gwelliannau ar wardiau 9 a 10 i foderneiddio gwasanaethau haematoleg, oncoleg a gofal lliniarol yn yr ysbyty.

A wnewch chi dderbyn ymyriad?

Rwy'n hapus i wneud.

Onid yw'n bwysig tawelu meddwl y gymuned ar y cam hwn a'ch bod yn cadarnhau, Weinidog, nad oes unrhyw gynlluniau wrth inni siarad i newid na chael gwared ar y gwasanaethau mamolaeth sy'n bodoli ar hyn o bryd yn ysbyty Llwynhelyg. Oherwydd, yn amlwg, mae'r si hon allan yno. Nid wyf yn gwybod sut na pham y mae hi allan yno, ond mae angen inni roi diwedd arni yn go gyflym, oherwydd fe fydd yn peri pryder i ddarpar rieni a fydd angen y gwasanaethau hynny yn y dyfodol agos iawn.

A'r mater arall y credaf yr hoffwn pe gallech ei gadarnhau yw hyn: os yw'r achos busnes yn llwyddiannus, os yw'n wir fod ysbyty newydd yn mynd i gael ei adeiladu, bydd hwnnw'n gynllun hirdymor iawn a'r un gwasanaethau ag y mae pobl yn eu mwynhau ar hyn o bryd fydd ar waith, lle maent ar hyn o bryd, cyn yr adeiladir unrhyw ysbyty mawr.

Diolch ichi am y cwestiwn a'r ddau bwynt. Rwy'n hapus i gadarnhau'r datganiad a gyflwynwyd ddoe gan y Prif Weinidog. Mae'n cadarnhau beth y mae'r bwrdd iechyd eu hunain wedi dweud. Ni cheir unrhyw fygythiad i'r genedigaethau 24/7 yn yr uned dan arweiniad bydwragedd yn Llwynhelyg, ac rwy'n gobeithio y bydd hynny'n rhoi diwedd ar y codi bwganod sy'n digwydd. Mae'n dychryn aelodau o'r gymuned leol sy'n dibynnu ar y gwasanaethau hynny.

Ac rwy'n derbyn eich pwynt am ysbyty yn y dyfodol. Gwneuthum y pwynt fod yr ysbyty sy'n cael ei ddatblygu yn awr, Ysbyty Athrofaol Grange yng Ngwent, wel, cymerodd hwnnw flynyddoedd cyn y cytunwyd ar gynllun ac yna i gyrraedd y pwynt lle cymeradwywyd achos busnes, ac yna dewisais fuddsoddi'r arian hwnnw mewn gwirionedd ar gyfer darparu ysbyty. Mae'n cymryd blynyddoedd lawer i gyrraedd y pwynt pan fydd gwaith yn dechrau, ac mewn gwirionedd, mae'r gwaith ar ddarparu'r ysbyty yn cymryd amser i'w adeiladu wrth gwrs. Yn ystod yr amser hwnnw, mae'n rhaid darparu gwasanaethau o fewn yr ôl troed presennol. Rhaid i unrhyw newidiadau yn y ffordd y caiff gwasanaethau eu darparu gael eu harwain gan angen a'r gallu i ddarparu'r gwasanaethau hynny. Nid wyf yn disgwyl y bydd dadfuddsoddi ar raddfa fawr yn digwydd mewn gwasanaethau yn yr ysbytai presennol, naill ai yn ysbyty Glangwili neu ysbyty Llwynhelyg yn wir, o ganlyniad i'r hyn a allai ddigwydd yn y dyfodol yn sgil cynllun busnes rwyf eto i'w dderbyn.

Mae hefyd yn werth nodi, pan fyddwn yn sôn am wasanaethau, y mynegwyd nifer o bryderon ynghylch y newidiadau i wasanaethau menywod a phlant yn flaenorol, a'r canolbwyntio ar Langwili. Ac mewn gwirionedd, rwyf wedi gwneud dewisiadau ynglŷn â buddsoddi yn y gwasanaethau newydd hynny er mwyn gwneud yn siŵr fod gwasanaeth gwell i gleifion yno, i wneud yn siŵr ein bod yn buddsoddi mewn gwasanaethau newyddenedigol yno, oherwydd dywedais yn bendant ar y pryd nad yw'n briodol aros tan y gwneir dewis pellach a pheidio â buddsoddi yn y gwasanaethau presennol. Felly, rydym wrthi'n buddsoddi eisoes yn y ffordd y darperir gofal.

A phan soniwn am wasanaethau damweiniau ac achosion brys, dylech feddwl am y ffaith bod hwn yn ddewis a arweiniwyd gan y staff sy'n darparu'r gwasanaethau hynny. Mae'r meddyg ymgynghorol arweiniol yn yr adran damweiniau ac achosion brys yng Nglangwili yn cefnogi'r cynllun a gyflwynwyd. Nid yw'n dweud, 'Ni ddylai fy ngweithle newid'. Mae'n dweud y bydd hyn yn darparu gofal gwell i bobl ar draws y rhanbarth a wasanaethir gennym. A dyna lais y staff sy'n byw yn y rhan honno o Gymru, llais y bobl sy'n rhoi'r gofal a ddarperir, a dyna'r llais y dylem fod o ddifrif yn ei gylch. Ac yn sicr mae'n un sydd yn fy meddwl wrth imi wneud fy newisiadau fel Gweinidog ar gyfer y wlad gyfan.

Rwy'n edrych ymlaen, fodd bynnag, at barhau i wrando ar ein lleisiau clinigol—y lleisiau clinigol yn y Coleg Brenhinol Pediatreg ac Iechyd Plant sydd wedi cadarnhau bod symud gwasanaethau i Langwili ar gyfer gofal newyddenedigol wedi gwella ansawdd y gofal a chydymffurfiaeth â safonau clinigol cenedlaethol, a gwell canlyniadau i gleifion.

Fel y dywedais ar y dechrau, mae hon yn ddadl a ailadroddwyd droeon ac mae'n bosibl y byddwn yn dychwelyd ati eto. Rwyf wedi galw o'r blaen am aeddfedrwydd ac arweinyddiaeth gan bob un ohonom, ym mhob plaid, wrth ddatblygu newid a gwelliant yn y gwasanaeth, a gwnaf hynny eto yn awr, oherwydd nid yw gwneud dim yn opsiwn. Yr hyn a ddylai ein sbarduno yw ansawdd gofal, ansawdd uchel y gofal o ran profiad a chanlyniadau. Rwy'n cydnabod bod newid a diwygio i bwrpas yn dal i fod yn anodd. Fodd bynnag, maent yn hanfodol os ydym yn mynd i wella gofal iechyd a darparu gofal a thriniaeth o'r ansawdd y mae gan bob cymuned yng Nghymru hawl i'w ddisgwyl.

Diolch. Daw hynny â thrafodion heddiw i ben. Diolch.

Daeth y cyfarfod i ben am 19:05.