4. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am amseroedd aros ysbytai ar gyfer cleifion yng ngogledd Cymru? OAQ53771

Gwnaf. Er bod y bwrdd iechyd wedi gwella ei berfformiad 36 wythnos 3 y cant rhwng mis Chwefror y llynedd ac eleni, rwy'n siomedig ynglŷn â nifer y bobl sy'n dal i aros yn rhy hir. Rwyf wedi datgan fy nisgwyliadau yn glir i'r bwrdd iechyd, ac rwy'n disgwyl gweld gwelliannau pellach o ran amseroedd aros cyn diwedd eleni ac i mewn i'r flwyddyn nesaf. Er mwyn cynorthwyo hynny, mae Llywodraeth Cymru wedi darparu cyllid ychwanegol i helpu i gyflawni'r gwelliant hwnnw yn y perfformiad.

Mae gormod o bobl yn aros yn rhy hir am driniaeth yng ngogledd Cymru. Mae'n arferol i bobl ar restrau aros orthopedig dwy flynedd bellach i gael triniaeth. Fe adfachoch chi £1 filiwn oddi wrth y bwrdd iechyd eleni oherwydd ei fethiant i gyflawni eich targedau amser aros, ac adfachwyd £3 miliwn y llynedd oherwydd methiant tebyg yn y cyfnod hwnnw. Bydd y sefyllfa gydag Ysbyty Iarlles Caer, a dderbyniai nifer sylweddol o atgyfeiriadau o ogledd-ddwyrain Cymru, yn golygu y bydd amseroedd aros hyd yn oed yn hwy ac yn anos eu cyflawni o fewn y targedau. Pa bryd y gwnewch chi ddeffro, a sicrhau bod Ysbyty Iarlles Caer yn cael yr arian sydd ei angen arnynt i sicrhau y gall ofalu am y cleifion o Gymru sydd angen mynediad at y gwasanaeth hwnnw fel y gallwn leihau'r amseroedd aros hyn, a pha bryd y byddwch yn cymeradwyo'r cynllun amser aros orthopedig, sydd wedi bod yn eistedd ar eich desg ers 18 mis, fel y gall y cleifion hyn gael mynediad at y driniaeth sydd ei hangen arnynt o fewn yr amseroedd targed?

Credaf fod tri phwynt penodol yn y fan honno, Lywydd. Y cyntaf yw nad dwy flynedd yw'r amser aros safonol i bob claf orthopedig. Nid dyna'r amser aros cyfartalog, hyd yn oed. Ond ceir rhai arbenigeddau, yn enwedig rhai mathau o driniaethau gosod cymalau newydd, lle mae'n rhaid aros am gyfnodau o'r fath, ac mae hynny'n rhy hir o lawer ac nid yw'n dderbyniol.

Nid yw'r cynllun orthopedig wedi bod yn eistedd ar fy nesg ers 18 mis. Nid wyf eto wedi cael cynllun orthopedig gan y bwrdd iechyd y gallaf benderfynu yn ei gylch, o ran a ddylid buddsoddi ynddo ai peidio. Mae wedi cymryd mwy o amser nag y dymunwn, yn bendant, i sicrhau cynllun ar y cyd y gall clinigwyr ledled Cymru a'r bwrdd iechyd gytuno y bydd yn addas ar gyfer y capasiti ar hyn o bryd ac yn y dyfodol.

O ran Ysbyty Iarlles Caer, mae'r Aelod yn anghywir i awgrymu bod y system Gymreig yn gwrthod gwneud taliadau ac mai dyna'r rheswm, tra bo Ysbyty Iarlles Caer wedi gweithredu'n unochrog. Mae ychydig yn fwy cymhleth na hynny. Nid yw system Cymru wedi ymddwyn yn amhriodol, a gobeithio y bydd pobl yn Ysbyty Iarlles Caer yn ymddwyn mewn ffordd sy'n adlewyrchu'r gwerthoedd a ddylai fod ar waith ar draws y gwasanaeth iechyd gwladol ym mhob un o'r pedair gwlad yn hytrach na rhoi cleifion o dan anfantais tra bo trafodaethau'n parhau am gyfradd briodol o dâl. A phob blwyddyn yn ddi-ffael, mae system Cymru wedi talu ei biliau'n llawn ac yn brydlon.

Dŷch chi'n dweud eich bod chi'n siomedig bod pobl yn aros rhy hir. Mae'n werth cymryd eiliad i feddwl beth yn union mae 'rhy hir' yn ei olygu yn y cyd-destun yma. Mi ysgrifennais i at fwrdd iechyd Betsi Cadwaladr a chael ateb ar 8 Ebrill. Roeddwn i wedi ysgrifennu ar ran claf sy'n aros am ben-glin newydd. Roedd yr ateb yn dweud bod rhyw 2,200 o gleifion yn aros am driniaeth orthopedig a bod amser aros am driniaeth elective o gwmpas 100 wythnos—dwy flynedd ydy hynny. Bythefnos yn ddiweddarach, roeddwn i'n cael ateb yn dweud bod amser aros ar gyfer triniaeth clin yn fwy na 110 o wythnosau. Dydy hyn ddim ar unrhyw lefel yn agos at beth sydd yn dderbyniol i ni. Onid ydy hi'n amser inni sylweddoli nad yw mesurau arbennig ynddynt eu hunain ddim yn ddigon, bod angen symud i ryw fath o fesurau argyfwng ar gyfer Betsi Cadwaladr, neu i ystyried go iawn ydy'r model un bwrdd iechyd ar gyfer y gogledd yn ffit i bwrpas?

Ni cheir unrhyw awgrym y byddai newid strwythur sefydliadol Betsi Cadwaladr a chael dau neu dri bwrdd iechyd gwahanol yn gwella perfformiad yn y maes hwn. Byddai'r her o hyd yn ymwneud â sut y mae gwahanol glinigwyr ar wahanol safleoedd yn gweithio yn unol â chynllun unedig i wneud gwell defnydd o'r adnoddau y maent yn eu rhannu ar draws y bwrdd iechyd. Bydd hynny'n golygu buddsoddi mewn cyfleusterau cyfalaf yn ogystal â newid o ran ymarfer. Disgwyliaf weld y ddau beth hynny wedi'u nodi yn y cynllun orthopedig, pan fydd yn cael ei ddarparu i mi, fel y gallaf wneud penderfyniad ynglŷn ag a ddylid buddsoddi ai peidio.

Rwy'n cydnabod bod pobl yn aros yn rhy hir o lawer yng ngogledd Cymru yn enwedig. Wrth ddarparu capasiti ychwanegol o'r system annibynnol neu o Loegr, rwy'n cydnabod ein bod yn gwario arian mewn ffordd nad yw mewn gwirionedd yn ffordd gynaliadwy, hirdymor o ddefnyddio'r adnodd hwnnw. Mae arnom angen ffordd fwy cynaliadwy o ddefnyddio'r adnodd yma yng Nghymru ac i ddefnyddio capasiti y tu allan i system Cymru pan fydd hynny'n gwbl angenrheidiol yn unig. Felly, nid wyf yn twyllo fy hun o gwbl o ran y sefyllfa annerbyniol sy'n wynebu ein staff, a'n cleifion yn enwedig. Edrychaf ymlaen at gael y cynllun er mwyn i mi allu penderfynu ar y camau nesaf i'w cymryd yn y gwasanaethau orthopedig.