Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad a'r cyhoeddiad busnes, a dwi'n galw ar y Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd i wneud y datganiad—Rebecca Evans. 

Diolch, Llywydd. Mae dau newid i fusnes yr wythnos hon. Mae datganiad ar lwybr arfordir Cymru ac ar deithio llesol wedi'u hychwanegu at yr agenda heddiw. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi'i nodi yn y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymysg papurau'r cyfarfod sydd ar gael yn electronig i'r Aelodau.

Gweinidog, a gawn ni ddatganiad gan y Dirprwy Weinidog diwylliant ar beth arall y gellir ei wneud i warchod ein henebion hanesyddol pwysig rhag fandaliaeth? Yr wythnos diwethaf, roedd yr amffitheatr Rufeinig yng Nghaerllion unwaith eto yn darged i fandaliaid, gyda cherrig yn cael eu tynnu a'u taflu. Mae tynnu'r cerrig hyn wedi dinistrio adeiledd yr heneb hon a'i archeoleg sylfaenol. Cafwyd adroddiadau hefyd o fandaliaid a ddrwgdybir yn ymddwyn yn ymosodol ac yn fygythiol tuag at geidwad y safle. Gweinidog, a gawn ni ddatganiad gan y Dirprwy Weinidog ynghylch beth arall y gallwn ei wneud i ddiogelu safleoedd o'r fath rhag y troseddwyr difeddwl hyn?

Diolch yn fawr iawn am godi'r achos arbennig hwn yn y Siambr. Wrth gwrs, mae achosion o fandaliaeth a dinistr i'n henebion gwarchodedig, diolch byth, yn brin iawn, ond pan fydd yn digwydd, mae'n amlwg yn rhywbeth sy'n peri pryder a gofid mawr i'r cymunedau dan sylw yn arbennig, ond hefyd i bob un ohonom ni o ran hanes Cymru a'n hetifeddiaeth Gymreig. Os oes diweddariad y gall y Gweinidog ei ddarparu yn yr achos arbennig hwn, byddaf yn gofyn iddo ysgrifennu atoch.

Trefnydd, mewn datganiad ysgrifenedig ar 30 Ebrill, mynegodd y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip ei phryderon ynghylch canfyddiadau adroddiad Arolygiaeth ei Mawrhydi ar Wasanaeth Cyfiawnder Ieuenctid ac Ymyrraeth Gynnar Bae'r Gorllewin, a gyhoeddwyd ar 28 Mawrth eleni. Dangosodd yr adroddiad na chyflawnwyd y broses gyfuno gwasanaethau cyfiawnder ieuenctid Abertawe, Castell-nedd Port Talbot a Phen-y-bont ar Ogwr yn dda, a bod y sefydliad a grëwyd yn 2014 wedi methu ag amddiffyn y plant a'r bobl ifanc yn ddigonol, a'r cyhoedd yn gyffredinol, yn yr ardal. Canfu'r adroddiad nad oedd yr un o'r tri awdurdod lleol wedi cymryd cyfrifoldeb llawn am y gwasanaeth, bod gwaith partneriaeth yn anghyson, ansawdd gwaith achos amrywiol, a rheolaeth annigonol o ddydd i ddydd, a bod rheolwyr a staff, gan ddyfynnu, wedi'u gadael i ddiffodd tân ac ymateb i symptomau problemau systemig sylweddol.

Yn y bôn, mae'r adroddiad yn nodi ei bod yn aml yn amhosibl gwybod a yw plant a phobl ifanc yn Abertawe, Pen-y-bont ar Ogwr a Chastell-nedd Port Talbot yn cael eu hamddiffyn o gwbl. Er nad yw cyfiawnder ieuenctid yn fater sydd wedi'i ddatganoli, mae cysylltiadau clir â meysydd sydd wedi'u datganoli, fel gwasanaethau cymdeithasol ac ymyrraeth gynnar. Nawr, gan fod swyddogion Llywodraeth Cymru yn cymryd rhan mewn trafodaethau gyda nifer o gyrff ar y mater hwn, a wnaiff Llywodraeth Cymru ymrwymo, felly, i ddarparu datganiad llafar, gan ganolbwyntio'n benodol ar y cynnydd sydd ei angen ac sy'n cael ei wneud ar yr argymhellion a geir yn yr adroddiad hwn?

Diolch yn fawr iawn am godi'r mater hwn. Wrth gwrs, mae datganiad llafar wedi'i amserlennu i'r Cynulliad yr wythnos nesaf ynglŷn â glasbrint cyfiawnder, ac efallai bydd hyn yn gyfle i godi rhai o'r materion penodol hyn gyda'r Gweinidog bryd hynny.

Trefnydd, yn amlwg, yn dilyn y cyhoeddiad ddydd Gwener diwethaf fod cyd-fenter Tata â ThyssenKrupp mewn perygl ac yn annhebygol o fynd yn ei blaen a'u bod yn atal proses y gyd-fenter, a gawn ni alw am ddatganiad llafar gan Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth—ond, a dweud y gwir, byddai'n well gen i ei gael gan y Prif Weinidog, gan fy mod i'n credu bod hyn mor bwysig â hynny—ynglŷn â'r camau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i weithio gyda Tata i sicrhau dyfodol y diwydiant dur yma yng Nghymru? Mae'n elfen hanfodol i'r diwydiant dur, ac mae angen cyfle arnom ni i ofyn cwestiynau i'r Gweinidog i sicrhau bod gennym ni ddealltwriaeth lawn o'r camau y byddan nhw'n eu cymryd i ddiogelu dur yng Nghymru. Maen nhw wedi'i wneud hyd yma—mae'n rhaid canmol Llywodraeth Cymru ar ei hanes o gymorth i'r diwydiant—ond dyma ni eto, yn yr un sefyllfa ag yn 2016, i bob pwrpas, yn dilyn y cyhoeddiad ddydd Gwener diwethaf, ac mae angen i'r gweithwyr ym Mhort Talbot, y gweithwyr yn Shotton, y gweithwyr yn Llanwern, Orb a Throstre fod yn ffyddiog bod dyfodol i'r diwydiant yma yng Nghymru.

Ar ail bwynt, a gawn ni ddadl hefyd yn amser y Llywodraeth ar y gronfa ffyniant gyffredin? Mewn ymateb i ddadl yn Neuadd San Steffan, y galwyd amdani gan fy nghyd-Aelod, Stephen Kinnock AS, y neges a ddaeth yn glir oddi wrth y Llywodraeth oedd y bydd y ffyniant cyffredin hwn yn fwy o gronfa ffyniant i'r DU gyfan ac na fyddwn o reidrwydd yn cael yr un math o gyllid ag a gawn ni ar hyn o bryd ac na fyddwn o reidrwydd yn rheoli'r cyllid hwnnw. Mae'n hen bryd nawr inni gael dadl yma er mwyn inni allu sicrhau bod y Cynulliad cyfan yn cael dadl a'n bod yn gallu anfon neges glir o'r Cynulliad hwn i San Steffan y dylen nhw anrhydeddu eu hymrwymiadau a pheidio â dyfeisio ffyrdd newydd o rannu'r arian ar gyfer eu cyfeillion sy'n Geidwadwyr yn siroedd Lloegr.

Diolch ichi, David Rees, am godi'r ddau fater hynod bwysig hynny y prynhawn yma. Yn amlwg, mae hwn yn gyfnod pryderus i'r rhai sy'n gweithio yn y diwydiant dur ledled Cymru, ac, fel y gwnaethom gefnogi ein diwydiant dur drwy gydol yr argyfwng yn 2016, byddwn yn cydweithio eto â'r diwydiant a'i gadwynau cyflenwi, a hefyd â'r undebau llafur cydnabyddedig, i gefnogi'r gweithwyr dur a'r cymunedau o'u hamgylch drwy'r cyfnod nesaf pwysig hwn.

Siaradodd Gweinidog yr economi, Ken Skates, â chyfarwyddwr gweithredol Tata Steel Europe a hefyd ag undebau dur ddydd Gwener yn dilyn y cyhoeddiad, a bydd yn parhau i weithio'n agos gyda Tata i drafod y ffordd orau y gallwn ni gefnogi'r diwydiant yn sgil y cyhoeddiad diweddar. Gwn mai ei fwriad oedd cyhoeddi datganiad ysgrifenedig heddiw, ond byddaf yn sicr o'i wneud yn ymwybodol o'ch cais i drafod y mater ag ef yn bersonol.

Rwy'n hoffi eich awgrym i gynnal dadl ar y gronfa ffyniant cyffredinol yn fawr. Rwy'n credu y byddai'n gyfle gwych i'r Cynulliad hwn anfon neges glir i Lywodraeth y DU na ddylai unrhyw Brexit olygu bod Cymru yn colli na cheiniog na phŵer, ac rydym yn sicr wedi dod i gasgliadau pendant ynghylch sut y dylai'r gronfa ffyniant cyffredinol weithredu yn y dyfodol. Rwy'n credu y byddai anfon neges unedig gref ynghylch hynny yn arbennig o ddefnyddiol.

A gaf i alw am un datganiad ar gymorth i bobl ag enseffalomyelitis myalgig, neu syndrom blinder cronig, yng Nghymru? Ddydd Sul diwethaf, fel y gwyddoch o bosibl, oedd Diwrnod Ymwybyddiaeth ME, ar 12 Mai, a'r mis hwn yw Mis Ymwybyddiaeth ME. Fe wnes i alw am ddatganiad tebyg ar 13 Tachwedd, neu fis Tachwedd diwethaf, ar ôl imi gynnal digwyddiad yn y fan yma gyda Chymdeithas Cefnogi ME a CFS Cymru a gyda Chymorth ME ym Morgannwg, a dangos ffilm o'r enw Unrest, a arweiniodd at alwadau i'r Ysgrifennydd iechyd yn y fan yma roi sylw brys i'r angen parhaus am well mynediad at ddiagnosis amserol, i feddygon teulu feddu ar ddealltwriaeth lawn o symptomau'r cyflwr, ac i ddatblygu rhaglen hyfforddi ac ymwybyddiaeth wedi'i safoni yng Nghymru.

Hefyd, gwelsom gopi o strategaeth 2018-21 yr Ymddiriedolaeth ME, y papur 'Vision into Action', a oedd yn dweud nad oedd gan rannau o'r DU, fel Cymru, unrhyw wasanaethau arbenigol. Yn anffodus, ymatebodd y Gweinidog trwy ddweud nad oedd yn credu bod angen unrhyw ddatganiadau cefnogol. Mae'r Gweinidog yn fodlon â'i pholisi ail-lenwi ac mae'n siŵr y bydd ganddi rywbeth i'w chyflwyno i'r Siambr yn ystod ei gyfnod er mwyn dweud wrthym am ei hynt. Wel, hyd y gwn i, nid ydym ni wedi clywed eto.

Nawr mae Dr Nina Muirhead, a siaradodd yn y digwyddiad hwnnw, wedi cysylltu â mi unwaith eto ac wedi cael diagnosis o ME/CFS ei hun, yn dilyn twymyn chwarennol, sydd, yn ogystal â bod yn feddyg GIG hefyd yn gweithio fel academydd ym Mhrifysgol Caerdydd. Mae'n dweud wrthyf i ei bod wedi cysylltu â rheolwr polisi Llywodraeth Cymru ar gyflyrau iechyd difrifol, sydd yn ei thyb hi yn gweithio ar bolisi ar gyfer cyflyrau iechyd cronig difrifol, gan gynnwys ME/CFS, ac mae'n ailadrodd, cyn iddi fynd yn sâl ei hun, ei bod yn dilyn canllawiau'r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal, a oedd yn cynnal ei chamddealltwriaeth o'r cyflwr trwy argymell therapi ymddygiad gwybyddol ac ymarfer graddedig, ond, o'i phrofiad hi, nid oes unrhyw elfen seicolegol, ac mae ymarfer corff, os rhywbeth, yn gwneud pethau'n waeth. Mae hi'n dod i'r casgliad bod realiti ME/CFS yn gyflwr niwrolegol difrifol, etifeddol. Galwaf felly am ddatganiad ac rwy'n gobeithio y byddwch yn fwy parod na'ch rhagflaenydd pan alwais am ddatganiad tebyg fis Tachwedd diwethaf.

Diolch am godi hyn y prynhawn yma, a hefyd am y cyfleoedd yr ydych wedi'u cymryd i gynnal digwyddiadau yn y gorffennol ar y mater penodol hwn i godi ymwybyddiaeth ymhlith Aelodau'r Cynulliad. Rydym yn deall yr heriau sy'n wynebu pobl sy'n byw â'r cyflwr hwn a'r effaith y gall ei chael ar eu bywydau bob dydd, a hefyd pwysigrwydd sicrhau bod y cyngor cywir ar gael iddyn nhw a hefyd y triniaethau cywir, a dyna pam ein bod yn gweithio gyda gweithwyr gofal iechyd proffesiynol a'r trydydd sector i gryfhau'r gwasanaethau ME sydd ar gael ledled Cymru. Byddaf yn gofyn i'r Gweinidog iechyd ystyried eich sylwadau y prynhawn yma a rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf ichi am y sefyllfa ddiweddaraf.

Tynnwyd fy sylw at y mater o drenau gorlawn gan staff pryderus sy'n gweithio i Trafnidiaeth Cymru. Gwn o brofiad personol fod cerbydau llawn yn ystod oriau brig yn gallu bod yn uffern lwyr. Rwyf wedi cael gwybod y bu adegau pan fo swyddog wedi gwrthod mynd â thrên ymhellach oherwydd gorlenwi difrifol. Nawr, yn ogystal â bod yn beryglus i deithwyr, mae hefyd yn arwain at wrthdaro chwyrn â staff, sy'n aml yn dioddef yn sgil cryn rwystredigaeth a dicter. Yn ôl fy nghyswllt i, ac rwy'n dyfynnu:

Mae'n bryder difrifol ac rwy'n credu mai mater o amser yw hi cyn i rywun gael ei frifo'n wael naill ai drwy ddamwain neu ddicter.

Nawr, rwy'n gwybod bod y system yn un newydd, ond mae'n rhaid i'r Llywodraeth Lafur hon ymdrin â hyn. Ydych chi'n cytuno bod diogelwch yn hollbwysig? Ac a gawn ni ddatganiad gan y Gweinidog trafnidiaeth i'r Senedd hon yn nodi ei fod yn ymwybodol o'r materion hyn a'i fod yn cymryd camau buan i sicrhau bod ein trenau yn ddiogel i deithwyr, yn ddiogel i staff ac yn deilwng o wlad ddatblygedig yn yr unfed ganrif ar hugain?

Wel, wrth gwrs ein bod ni yn cytuno bod diogelwch yn hollbwysig a dyna un o'r rhesymau pam ein bod wedi sicrhau bod swyddogion ar bob trên, er enghraifft, pan rydym yn eu gweld yn cael eu tynnu oddi ar wasanaethau mewn rhannau eraill o'r DU. Rwy'n credu mai'r ffordd orau ymlaen fyddai i chi ysgrifennu at Weinidog yr economi gan nodi'r enghreifftiau penodol yr ydych chi wedi'u rhoi y prynhawn yma. Bydd e'n gallu mynd i'r afael â nhw, wedyn, gyda Trafnidiaeth Cymru.

Trefnydd, fel y gwyddoch chi, ddoe, cyflwynodd BBC Cymru stori am y ffaith nad yw ffermwyr yn gallu ailgylchu eu gwastraff plastig oherwydd i unig ganolfan ailgylchu Cymru, rwy'n credu, symud o fod ar sail talu i fod ar sail tâl i'r cwmnïau gweithredu cyfryngol. Rwy'n sylweddoli bod Llywodraeth Cymru wedi ymateb trwy ddweud bod hwn yn fater rhwng ffermwyr a'r sector preifat, ond mae'n amlwg bod effaith ar yr amgylchedd ac ar ffermwyr, yn wir, wrth gwrs, os oes cynnydd yn y gwastraff plastig y ceir gwared ag ef ar dir, naill ai drwy gladdu neu losgi, fel y siaradwyd amdano. Felly, tybed a gawn ni ddiweddariad neu ymyriad gan Lywodraeth Cymru ynghylch y sefyllfa hon? Rwy'n sylweddoli ei bod yn broblem yn y sector preifat, ond mae canlyniadau i'r sector cyhoeddus hefyd, felly rwy'n credu y byddai'n dda clywed barn bellach Llywodraeth Cymru ar hyn, oherwydd ceir pryder mawr ymhlith ffermwyr yr wyf i wedi siarad â nhw.

Yn ail ac yn fwy optimistaidd, rwy'n siŵr eich bod yn ymwybodol y cynhaliwyd Gwobrau Bwyd Cymru ddoe yn Stadiwm Dinas Caerdydd—arddangosfa wych o fwyd o Gymru, ac rydym yn gwybod pa mor bwysig yw hynny i dwristiaeth. Daeth dau o'r enillwyr o fy ardal i—o leiaf dau enillydd—Sugarloaf Catering a Scrumptious Monmouth. Ond rwy'n gwybod bod enillwyr o bob rhan o Gymru hefyd. Rwy'n siŵr yr hoffech chi longyfarch yr enillwyr hynny ac, yn wir, y rhai a gyrhaeddodd y rownd derfynol, ac efallai y gallem ni glywed gan Lywodraeth Cymru rywbryd yr wybodaeth ddiweddaraf am y strategaeth fwyd a sut mae hynny'n cysylltu â thwristiaeth a gwyliau bwyd a phethau tebyg ledled Cymru. Oherwydd bod gan Gymru lawer i'w gynnig ar lwyfan Ewrop a'r byd yn y farchnad fwyd.

Diolch yn fawr iawn. O ran polythen amaethyddol, mae'n wir, fel y gwnaethoch ei nodi yn eich cyfraniad, mai mater masnachol yw gwaredu plastig fferm rhwng y ffermwyr, y casglwyr a'r ffatrïoedd gwastraff ffilm plastig sy'n gallu ei ailgylchu ac sydd yn ei ailgylchu, a bod gan ffermwyr gyfrifoldeb i sicrhau bod eu plastig yn cael ei waredu'n gywir. Fe wnaeth y Gweinidog awgrymu eich bod yn ysgrifennu ati gyda'ch pryderon, ac rwy'n siŵr y bydd yn ymateb yn unol â hynny.

Ar yr ail fater, rwy'n hapus iawn i longyfarch Sugarloaf Catering, Scrumptious a'r holl enillwyr eraill yn y gwobrau bwyd ddoe. Wrth gwrs, mae'r diwydiant bwyd yn un o uchafbwyntiau economi Cymru. Mae gennym ni lawer iawn i ymfalchïo ynddo o ran yr ansawdd a'r stoc y gallwn eu harddangos yn ein bwyd, ac mae gennym ni gynllun gweithredu twristiaeth fwyd sy'n dwyn ynghyd y ddwy elfen hynny, gan gydnabod y cyfraniad pwysig y gall y diwydiant bwyd ei wneud hefyd i'n harlwy twristiaeth yng Nghymru.

Mi wnaeth y Llywodraeth, fel ŷn ni wedi clywed eisoes heddiw, wrth gwrs, bythefnos yn ôl ddatgan argyfwng newid hinsawdd. Mi wnaeth y Cynulliad hwn hefyd ddatganiad o'r un fath. Nawr, fe fyddwn i'n disgwyl bod llawer iawn o weithgarwch yn digwydd tu ôl y llenni o fewn Llywodraeth Cymru i ymateb i'r datganiad hwnnw ac i ddangos yn glir fod y datganiad hwnnw yn un ystyrlon. Byddwn i'n tybio, er enghraifft, fod angen edrych eto ar raglen ddeddfwriaethol y Llywodraeth er mwyn sicrhau bod honno'n addas o safbwynt cwrdd â'r her sydd o'n blaenau ni, a'r her honno wedi dwysáu nawr ar ôl cydnabod, wrth gwrs, ei bod hi yn argyfwng. Felly, mi fyddai hi'n dda cael datganiad gan y Llywodraeth yn amlinellu unrhyw newidiadau i'w rhaglen ddeddfwriaethol yn sgil y datganiad hwnnw.

Felly, hefyd, a fyddai'r Llywodraeth yn medru gwneud datganiad i esbonio sut y mae cyhoeddi argyfwng hinsawdd yn mynd i effeithio ar y broses o benderfynu ar ffordd liniaru'r M4 yng Nghasnewydd, oherwydd, yn amlwg, fe fyddai rhywun yn tybio bod y pwysau sydd yn cael ei roi ar y gwahanol ffactorau yn mynd i newid yn sgil y datganiad hwnnw?

Gaf i hefyd ofyn i'r Llywodraeth ac i'r Gweinidog Cyllid am gyfle i gael gwybodaeth bellach ynglŷn â'r datganiad ysgrifenedig sydd wedi ei ryddhau heddiw? Dwi'n deall bod yna gamgymeriad wedi dod i'r golwg o safbwynt gwaith HMRC ar weithredu'r dreth incwm, sydd wedi ei datganoli yng Nghymru nawr, i'r pwynt lle mae codio trethdalwyr Cymreig wedi bod yn anghywir, gyda nifer o drethdalwyr o Gymru wedi cael eu codio fel trethdalwyr Albanaidd ac o ganlyniad wedi talu lefel dreth yr Alban yn hytrach na lefel treth incwm Cymru. Does dim llawer o fanylion yn natganiad y Llywodraeth ynglŷn â faint sydd wedi cael eu heffeithio, sut y gallai hyn fod wedi digwydd, a beth y mae HMRC yn ei wneud i ddatrys y broblem. Felly, mi fyddai rhyw ffordd o gyfleu'r wybodaeth yma, ac efallai cyfle i ni fel Aelodau holi cwestiynau, yn rhywbeth y byddwn i'n ei werthfawrogi.

A gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog iechyd hefyd? Roeddwn i'n darllen â diddordeb y datganiad ysgrifenedig yr wythnos diwethaf ynglŷn â threfniadau gofal iechyd trawsffiniol a'r cytundeb a wnaed mewn cysylltiad â'r anghydfod ag Ysbyty Iarlles Caer, ac yn croesawu'r datganiad hwnnw. Nid oes dim yn y datganiad sy'n dweud wrthym beth yw natur y cytundeb hwnnw na'r cyfaddawd hwnnw. Rwyf i ar ddeall o ddatganiad gweinidogol gan Lywodraeth y DU y bydd Llywodraeth y DU yn talu'r costau dadleuol eleni, ac y bydd Llywodraeth Cymru wedyn yn camu i'r adwy ac yn eu talu yn y dyfodol. Hoffwn i ddeall—mae'r 8 y cant dadleuol hwn, mae'n debyg, yn berthnasol, wrth gwrs, yn y cyd-destun arbennig hwn, ond mae'n berthnasol hefyd ym mhob cyd-destun arbennig arall lle gwelwn wasanaethau iechyd yn cael eu prynu o ochr arall y ffin. Felly, a ydym ni'n mentro creu cynsail lle, os bydd Llywodraeth Cymru yn cytuno i dalu'r 8 y cant dadleuol i Ysbyty Iarlles Caer, bydd yn rhoi ei hun mewn sefyllfa o orfod talu hynny i'r 50 o ymddiriedolaethau a gwasanaethau iechyd eraill sy'n darparu gwasanaethau i'r GIG yng Nghymru? Felly, byddai'n dda cael cyfle efallai naill ai am ddatganiad llafar gan y Gweinidog iechyd neu ragor o wybodaeth am union natur y cytundeb hwnnw, oherwydd gallai'r goblygiadau ariannol, wrth gwrs, i'n byrddau iechyd sydd eisoes dan warchae, fod yn sylweddol iawn, iawn.

Diolch ichi am godi'r materion amrywiol hynny y prynhawn yma. Y mater cyntaf y gwnaethoch ei godi oedd mater yr argyfwng yn yr hinsawdd a ddatganwyd gan Lywodraeth Cymru, ac yna fe wnaethoch chi ofyn yn benodol am y rhaglen ddeddfwriaethol. Wrth gwrs, mae'r Prif Weinidog yn cyflwyno datganiad blynyddol ar y rhaglen ddeddfwriaethol, sy'n digwydd ym mis Mehefin, rwy'n credu, felly bydd yn sicr yn gwneud y datganiad hwnnw fel arfer. Bydd Gweinidog yr amgylchedd a materion gwledig hefyd yn cyflwyno datganiad i'r Cynulliad ar y cynllun cyflawni carbon isel, sy'n cynnwys 100 o'r camau a'r blaenoriaethau hynny o ran mynd i'r afael â'r newid yn yr hinsawdd ac allyriadau carbon. O ran ffordd liniaru'r M4, mae'r broses wedi'i nodi'n glir. Ni fyddaf yn gwneud unrhyw sylw arall ynglŷn â hyn y prynhawn yma, heblaw am ddweud bod y Prif Weinidog wedi nodi yn ei ddatganiad ysgrifenedig y broses a'r amserlen ddisgwyliedig ar gyfer gwneud penderfyniad.

O ran y Cod C a'r materion a fu'n gysylltiedig â hynny o ran trethdalwyr Cymru, mae'n peri siom aruthrol bod hyn wedi digwydd, ond mae'n debyg ei fod yn cyfiawnhau'r ymagwedd ofalus iawn y gwnaethom ni benderfynu ei chymryd o ran ein hymagwedd at y mater hwn. Rwyf wedi cael trafodaethau â Chyllid a Thollau ei Mawrhydi, a'r rheswm nad oeddwn i'n gallu nodi yn fy natganiad ysgrifenedig i faint y mater yw nad yw Cyllid a Thollau ei Mawrhydi yn gwybod eto beth yw maint y broblem, gan fod yn rhaid iddyn nhw gynnal nifer o brofion, a byddan nhw'n gwneud hyn y mis hwn, ac yna bydd rhagor o brofion ym mis Medi i nodi'r unigolion hynny sydd wedi cael y cod anghywir gan eu cyflogwr neu'r sawl sy'n gweithredu'r gyflogres. Ond yn amlwg, byddaf i'n ymrwymo i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Cynulliad ac, yn arbennig, i'r Pwyllgor Cyllid, cyn gynted ag y gallaf am yr holl faterion hynny.

Y mater olaf y gwnaethoch ei godi oedd mater Iarlles Caer, ac wrth gwrs mae'r cytundeb wedi'i wneud ar gyfer 2019-20 yn unig. Ond mae'r Gweinidog iechyd wedi dweud y byddai'n fodlon ysgrifennu at y pwyllgor iechyd gyda rhagor o fanylion a hefyd, wedyn, i'r llythyr hwnnw fod ar gael i holl Aelodau'r Cynulliad.

Trefnydd, a gaf i ofyn am ddau ddatganiad, os yn bosibl, os gwelwch yn dda? Un mewn cysylltiad ag adroddiadau yn y wasg ar y penwythnos yn y papurau ariannol ynghylch datblygiadau ffatri beiriannau Ford ac, yn arbennig, safle Llywodraeth Cymru yn Brocastle a'r posibilrwydd y bydd cwmni Jim Ratcliffe yn dod yno ac yn adeiladu cerbyd 4x4 o bosibl i ddisodli'r Land Rover. Rwy'n gwerthfawrogi bod Llywodraeth Cymru wedi bod mewn trafodaethau. Rwy'n gwerthfawrogi bod y trafodaethau hynny wedi bod yn hir a'u bod yn fasnachol sensitif, ond ceir adroddiadau yn y wasg nawr, wrth gwrs, sy'n mynegi gwahanol safbwyntiau am botensial y cais hwn. Byddai'n fuddiol cael yr wybodaeth ddiweddaraf am sefyllfa'r trafodaethau ac, yn benodol, pa ddatblygiad sydd gan y Llywodraeth mewn golwg ar gyfer safle Brocastle yn arbennig, lle mae'r gwaith adeiladu newydd ddechrau erbyn hyn, i'r gymuned leol, yn ogystal ag i weithwyr sy'n gysylltiedig â ffatri beiriannau Ford, er mwyn deall pa gynnydd, o fewn terfynau cyfrinachedd masnachol, a wnaed, oherwydd fel y dywedais, bu'r trafodaethau hyn yn mynd ymlaen ers tro ac mae'r wasg yn awr yn dyfalu ynglŷn â hyn.

Yn ail, a gawn ni ddatganiad gan y Gweinidog trafnidiaeth ynglŷn â pha waith y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud o amgylch yr A4119, ac yn arbennig y ffyrdd prifwythiennol i'r A4119, a chyffordd 34 ar y M4 hyd at gyffordd 33? Mae hwn yn fater trafnidiaeth ranbarthol, lle mae pobl sy'n defnyddio'r ffyrdd hynny mewn tagfeydd yn llythrennol yn y bore wrth adael y Cymoedd—Llantrisant, Tonysguboriau, Pont-y-clun, ac ymhellach i fyny—ac yna ar y ffordd adref, mae'r traffig yn ddifrifol a dweud y lleiaf. Rwy'n sylweddoli bod y system metro ar y gweill ac i'w chyflwyno yn y pump, 10, 15 mlynedd nesaf, ond mae'r tagfeydd hyn, i bob pwrpas, yn digwydd yma nawr ac mae'n achosi llawer iawn o drallod i yrwyr, ac, a bod yn onest, mae'n beryglus iawn mewn rhai achosion. Mae pobl yn chwilio am gymaint o ffyrdd eraill ag y gallant, drwy lonydd sy'n gwbl anaddas ar gyfer nifer y cerbydau, er mwyn osgoi'r tagfeydd ar gyffordd 34 a'r A4119. Felly, byddai datganiad am y camau y mae'r Llywodraeth yn eu cymryd, gyda phartneriaid fel yr asiantaeth drafnidiaeth a'r awdurdod lleol yn arbennig, i liniaru rhywfaint ar y tagfeydd hyn yn cael ei groesawu'n fawr.

O ran y ddau fater hynny, felly ffatri beiriannau Ford a'r problemau o ran tagfeydd o amgylch yr A4119, byddaf yn gofyn i'r Gweinidog sy'n gyfrifol am yr economi a thrafnidiaeth ysgrifennu atoch ynglŷn â'r hyn y gall ei ddweud am ffatri beiriannau Ford, ac yna hefyd gynlluniau i fynd i'r afael â phroblemau tagfeydd ac unrhyw drafodaethau y mae wedi'u cael gydag asiantaethau perthnasol eraill.

Mi oeddwn i'n bwriadu gwneud cais am ddatganiad ar y cyhoeddiad sydd wedi dod heddiw ynglŷn â threthiant a'r camgymeriad efo'r codio. Dwi'n falch bod hynny wedi cael ei godi yn barod, ond dwi'n bwriadau gofyn cwestiwn amserol ynglŷn â hynny.

A gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog iechyd yn ymateb i bryderon ynghylch digwyddiad y mae rhanddeiliaid yn lleol wedi cael gwahoddiad iddo. Enw'r digwyddiad yw, ac rwy'n dyfynnu: 'Digwyddiad cyntaf i Ddathlu Arferion Da Bwrdd Diogelu Cwm Taf Morgannwg.' Nawr, mae hyn yn dilyn yr adroddiad damniol a thrallodus am wasanaethau mamolaeth ym mwrdd iechyd Cwm Taf, lle nad oedd mamau a babanod wedi'u diogelu yn sicr. Er fy mod i'n cydnabod bod mwy o gyrff yn rhan o'r digwyddiad hwn nid y bwrdd iechyd yn unig, a gaf i wahodd y Gweinidog, sydd wrth gwrs wedi gwrthod galwadau am ei ymddiswyddiad, o leiaf i ymateb i'r gwahoddiad hwnnw ac i bryderon difrifol yn lleol sydd wedi'u codi bod hyn yn gwbl amhriodol ac yn dra ansensitif?

O ran y mater cyntaf, cod C, byddwn i'n fwy na pharod i fanteisio ar unrhyw gyfle i drafod y newyddion diweddaraf â chi neu unrhyw Aelodau eraill o'r Cynulliad sydd â diddordeb, ac yn amlwg, i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau ac i rannu'r cyfathrebu rhyngof i a Chyllid a Thollau ei Mawrhydi ynghylch y mater arbennig hwn.

O ran Cwm Taf ac ardal y bwrdd diogelu, mae honno'n ardal fawr yn amlwg, lle mae llawer iawn o arferion yn digwydd. Rwy'n credu ei bod yn bwysig, yn enwedig mewn sefyllfaoedd anodd fel yr un yr ydym ynddi nawr, i gydnabod arferion da pan welwn ni nhw ac i sicrhau bod y bobl hynny sy'n gweithio'n galed ac yn cyflawni'n dda o ran diogelu yn teimlo eu bod yn cael y gefnogaeth i barhau i wneud hynny a theimlo bod eu cyfraniad da yn cael ei gydnabod. Oherwydd bod hyn, yn amlwg, yn sefyllfa hynod sensitif ac anodd.

Diolch i'r Trefnydd.