Daw hynny â ni at eitem 7.

A hwnna yw'r datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ar y diweddariad ar raglen weithredu adolygiad amber. Galwaf ar y Gweinidog i wneud ei ddatganiad—Vaughan Gething. 

Diolch, Llywydd. Chwe mis ers cyhoeddi'r adolygiad oren, mae'n bleser gennyf roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am weithredu argymhellion yr adolygiad.

Gwnaeth yr adolygiad naw argymhelliad a nododd nifer o feysydd lle'r oedd angen rhagor o waith er mwyn gwella'r ddealltwriaeth o'r heriau a'r cyfleoedd i wella ymatebion i alwadau yn y categori oren. Er mwyn sicrhau bod y gwaith o gyflawni argymhellion yr adolygiad yn cael ei wneud yn bwrpasol ac yn gyflym, mae prif gomisiynydd y gwasanaethau ambiwlans wedi sefydlu rhaglen weithredu adolygiad oren am flwyddyn. Cefnogir hon gan fwrdd y rhaglen, yn cynnwys cynrychiolaeth o'r uned gomisiynu gydweithredol genedlaethol, Gwasanaeth ambiwlans Cymru, Gwasanaeth Gwybodeg GIG Cymru a Llywodraeth Cymru. Bydd bwrdd y rhaglen yn rheoli ac yn monitro gweithredu argymhellion yr adolygiad.

Er mai dim ond chwe mis sydd ers dechrau'r rhaglen, mae'n rhoi hwb i mi i nodi gwelliant yn yr amser ymateb nodweddiadol i gleifion yn y categori oren. Mae'r data diweddaraf sydd ar gael yn dangos gwelliant yn yr amser ymateb nodweddiadol yn ystod pob mis rhwng mis Rhagfyr y llynedd a mis Mawrth eleni o'i gymharu â'r un cyfnod yn y gaeaf blaenorol.

Gwelwyd lleihad yn nifer yr arosiadau rhy hir a ganfuwyd gan y tîm adolygu, ond mae llawer o waith i'w wneud eto i ddileu amseroedd aros annerbyniol o hir ar gyfer rhai cleifion. Mae hwn yn destun pwyslais sylweddol drwy'r rhaglen hon. Rwy'n disgwyl gweld y bwrdd rhaglen yn cytuno ar gynllun gwella erbyn diwedd y mis hwn i roi sylw i'r arosiadau hir sy'n weddill.

Mae amseroedd ymateb nodweddiadol i alwadau oren mewn rhai ardaloedd byrddau iechyd yn gadarnhaol iawn ac yn arwain at brofiad da i gleifion a chanlyniad clinigol. Er enghraifft, yr amser ymateb nodweddiadol i alwadau oren ym mis Mawrth 2019—ar anterth pwysau'r gaeaf hwn—oedd 18 munud yn unig ym Mhowys, ac 20 munud yn y gogledd. Fodd bynnag, mae amrywiadau lleol o hyd, ac er bod amserau ymateb i alwadau oren yn ardal Bae Abertawe wedi gwella o gymharu â'r llynedd, mae heriau parhaus yn cael eu hachosi gan oedi wrth drosglwyddo cleifion mewn ambiwlansys ar safle Treforys.

I gydnabod yr her hon, rwyf wedi cyfarwyddo prif gomisiynydd y gwasanaethau ambiwlans i roi pwyslais uniongyrchol a phenodol ar gyflawni gwelliannau yn y safle hwn. Mae cyfres o gamau gweithredu newydd wedi'u cytuno gyda thimau clinigol lleol. Mae'r datblygiadau arloesol hyn yn cael eu cyflawni ochr yn ochr â chamau gweithredu ehangach y system gyfan yn yr ardal i wella gofal cymunedol ac i alluogi pobl i adael yr ysbyty pan fyddan nhw'n barod. Fe fyddwn, wrth gwrs, yn monitro'r sefyllfa'n ofalus.

Bydd yr Aelodau'n cofio mai un o egwyddorion canolog yr adolygiad oren oedd yr angen i ganolbwyntio ar grwpiau penodol o gleifion er mwyn gwella profiad. Roedd hyn yn cynnwys pobl sy'n byw mewn cartrefi gofal, sy'n fwy agored i gael codwm oherwydd eu bod yn eiddil neu oherwydd cymhlethdod eu cyflyrau. Mae Llywodraeth Cymru wedi darparu £1 miliwn ar gyfer prynu cyfarpar codi modern ym mron pob cartref gofal yng Nghymru, y profwyd ei fod yn cefnogi profiad cleifion ac, os yw'n bosibl, yn galluogi pobl i aros yn eu cartrefi eu hunain. Rydym yn deall mai dim ond pedwar cartref gofal yng Nghymru sydd heb yr offer codi cyfoes hwn erbyn hyn.

Rydym hefyd wedi darparu cyllid ar gyfer gwasanaeth ymateb cynorthwywyr cwympiadau Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru. Prif amcan y prosiect hwn yw gwella profiad cleifion i bobl sydd wedi cwympo, ond sydd heb gael eu hanafu neu sydd â mân anafiadau, gan sicrhau eu bod yn derbyn ymateb prydlon ac i arbed yr angen i'w derbyn i'r ysbyty yn ddiangen. Mae unedau cynorthwywyr cwympiadau wedi eu defnyddio i fynychu amrywiaeth o alwadau yn y categorïau oren a gwyrdd sy'n cynnwys pobl sydd wedi cwympo neu faterion eraill sy'n ymwneud â lles. Ers 1 Rhagfyr 2018, mae unedau cynorthwywyr cwympiadau wedi ymateb i bron i 1,800 o bobl, gydag amser ymateb cyfartalog o ddim ond 24 munud.

Ers mis Tachwedd 2018, rwyf wedi sicrhau bod cyllid ychwanegol ar gael i wasanaeth ambiwlans Cymru sydd wedi'i ganiatáu i recriwtio 16 o glinigwyr ychwanegol i weithio ar ei ddesg cymorth clinigol. Mae dros 80 y cant o'r gweithwyr gofal iechyd proffesiynol ychwanegol hyn yn nyrsys. Maen nhw'n dod â'u profiad a'u harbenigedd i wella cymysgedd sgiliau a chapasiti'r gwasanaeth. Recriwtiwyd mwy o uwch glinigwyr hefyd i ymgymryd â swyddogaethau goruchwylio.

O ganlyniad i'r gwelliant hwn i swyddogaeth y ddesg cymorth clinigol, llwyddodd gwasanaeth ambiwlans Cymru i ddatrys dros 16,000 o alwadau dros y ffôn rhwng mis Tachwedd 2018 a mis Mawrth 2019. Mae hyn wedi golygu bod miloedd o bobl yn cael eu trin yn y gymuned heb fod angen mynd â nhw i ysbyty. Mae gwasanaeth ambiwlans Cymru ar hyn o bryd yn ystyried y lefelau staffio gorau posibl i'w alluogi i ymdrin â hyd at 12 y cant o gleifion dros y ffôn.

Er i'r adolygiad ganfod bod y mwyafrif clir o bobl yn teimlo bod cael yr ymateb gorau i'w cyflwr yn bwysicach, hyd yn oed os nad dyma'r ymateb cyflymaf, cydnabuwyd y gall aros am ambiwlans fod yn amser pryderus i gleifion a'u teuluoedd. Er mwyn gwella'r dewis i gleifion a lleihau pryderon cleifion, mae gwasanaeth ambiwlans Cymru wedi cyflwyno sgript newydd ar gyfer y rhai sy'n derbyn galwadau ar adegau o alw uchel i helpu i roi syniad i alwyr pa mor hir y gallant ddisgwyl aros cyn cael ymateb.

Bydd y defnydd o'r sgript newydd yn cael ei fonitro a'i adolygu gyda'r bwriad o'i gyflwyno'n ehangach. Mae gwasanaeth ambiwlans Cymru yn parhau i ymgysylltu â'r cyhoedd er mwyn ategu ei ddealltwriaeth o'r hyn sy'n bwysig i gleifion. Mae tîm y rhaglen hefyd yn gweithio mewn partneriaeth â chynghorau iechyd cymuned, y Gymdeithas Strôc a'i grwpiau cleifion lleol, a phartneriaid GIG Cymru i ddatblygu mesurau sy'n rhoi mwy o gyd-destun i amseroedd ymateb ambiwlansys i bobl sy'n cael strôc. Rwy'n disgwyl i'r rhain fod ar gael ar gyfer gaeaf 2019-20. Bydd unrhyw fesurau a ddatblygir yn cael eu cynllunio i'w hadrodd i'r cyhoedd.

Atgyfnerthodd yr adolygiad oren fod yn rhaid i'r gwasanaeth ambiwlans sicrhau bod yr adnoddau sydd wedi'u cynllunio yn ddigonol i ateb y galw disgwyliedig. Mae'r ymddiriedolaeth wedi comisiynu adolygiad o gapasiti a galw i lywio'r gwaith o gyflunio adnoddau a staffio ledled Cymru yn y dyfodol, ac i wella cydnerthedd gwasanaethau yn ystod cyfnodau o alw uchel. Disgwylir i'r adolygiad gael ei gwblhau erbyn diwedd mis Medi eleni, a chaiff ei ystyried yng nghyfarfod y pwyllgor gwasanaethau ambiwlans brys ym mis Hydref.

Ar hyn o bryd, mae gwasanaeth ambiwlans Cymru yn cynnal ymarfer mapio i ddangos pa wasanaethau sydd ar gael ledled Cymru. Dylai hyn helpu i nodi lle y ceir gwasanaethau y gellid ac y dylid eu gweithredu i gefnogi gwaith ar osgoi derbyn i ysbytai. Rwy'n disgwyl i'r ymarfer mapio hwn fod yn gatalydd ar gyfer mwy o gysondeb o ran llwybrau gofal ledled Cymru.

Mae'n amlwg bod rhagor o waith i'w wneud o hyd i helpu i gyflawni argymhellion yr adolygiad oren. Fodd bynnag, mae camau cynnar wedi'u cymryd i leihau amserau ymateb nodweddiadol i alwadau oren, i leihau amseroedd aros rhy hir i gleifion, ac i wella'r profiad i rai o aelodau mwyaf agored i niwed ein cymunedau.

Byddaf, wrth gwrs, yn hapus i roi diweddariad pellach i'r Aelodau yn yr Hydref.

Gweinidog, hoffwn ddiolch ichi am eich datganiad heddiw am yr adolygiad oren, sy'n dangos gwelliannau cadarnhaol yn fy marn i. Rydym wedi edrych ar hyn o'r blaen, dros y misoedd diwethaf. Mae gennyf rai cwestiynau ac, wrth gwrs, nid ydym ni byth yn mynd i allu trafod yr adroddiad oren heb grybwyll yr hyn sy'n digwydd i bobl sy'n dioddef strôc.

Nawr, rydych chi eisoes wedi sôn eich bod yn gweithio gyda'r gwahanol sefydliadau a'r gwasanaeth ambiwlans i ystyried hynny, ond rwy'n credu mai fy mhryder i yw hyn: rwy'n cofio'n glir cyfarfod a drefnwyd gan Lywodraeth Cymru gyda gwasanaeth ambiwlans Cymru a gyda llefaryddion y gwrthbleidiau, tua thair blynedd yn ôl, i drafod, pryd y gwnaed y newidiadau i'r meini prawf coch, oren a gwyrdd gyntaf. Ac roedd yr holl sôn am lwybrau clinigol, a pha mor anhygoel o bwysig oedd hi, pe byddai rhywun yn cael strôc, na fyddai angen iddo fynd i'r categori coch oherwydd y byddai'n gallu dilyn llwybr clinigol a fyddai'n dod ag ef yn syth at y drws neu at y gwely lle'r oedd angen iddo fod er mwyn goroesi strôc—ac nid dim ond i'w oroesi, ond i'w oroesi'n dda, sy'n bwynt pwysig iawn, rwy'n credu, i'w wneud.

Eto i gyd, pan fyddaf yn siarad â staff ambiwlans a'r gwasanaeth ambiwlans, maen nhw'n dweud nad yw'r llwybrau clinigol hyn yn bodoli o hyd, mewn gwirionedd. Mae staff yn dweud wrthyf o hyd eu bod yn mynd â rhywun yn y pen draw, eu bod yn dal i fynd drwy'r adran achosion brys neu'r uned derbyniadau critigol, a'u bod yn dal heb ddatblygu'r llwybrau i'w cael i'r lle iawn yn ddigon cyflym. Felly, roeddwn i eisiau gofyn ichi efallai roi ychydig mwy o esboniad am yr adolygiad hwn, ynglŷn â sut y bydd yn cael ei ddehongli. Ac a fyddwch chi'n rhoi eich ffydd yn y Gymdeithas Strôc, sydd bellach yn gofyn i Gymru ddatblygu'r dull a ddefnyddir gan y GIG yn Lloegr, lle bydd system newydd yn eich tracio chi o'r alwad gyntaf i'r gwasanaeth 999 i gael y driniaeth briodol, a gosod targed i hynny? Oherwydd, rwy'n credu, os nad ydym ni byth yn mynd i roi pobl sy'n dioddef strôc yn y categori coch hwnnw, neu os nad ydych chi byth yn mynd i'w rhoi yn y categori hwnnw, mae'n rhaid bod yna sefyllfa wrth gefn sy'n eu diogelu, oherwydd fe wnes i'r pwynt yn gynharach—ac rwy'n mynd i'w ddweud eto, oherwydd rwy'n credu ei fod yn hanfodol—nid yw goroesi'n ddigon da, ond mae'n rhaid i ni ei oroesi'n dda.

Ac, wrth gwrs, nid dim ond strôc sydd â llwybrau clinigol; mae nifer o feysydd clir iawn lle y gall pobl sydd ar ymateb oren fynd drwy lwybr clinigol yn syth i'r man lle y mae angen iddyn nhw fod, yn hytrach na thagu ein hadrannau brys sydd eisoes o dan bwysau. A oes gennych chi farn ynghylch pryd y bydd y llwybrau clinigol hyn yn dwyn ffrwyth o'r diwedd—cawsant eu trafod dair blynedd yn ôl—a sut y cânt eu nodi? A, choeliwch fi, Gweinidog, rwyf wedi cyflwyno rhai ceisiadau rhyddid gwybodaeth i fyrddau iechyd, i wasanaeth ambiwlans Cymru a rhai cwestiynau cyffredin i chi er mwyn ceisio mynd at wraidd y mater hwn, ac ni all neb, neb o gwbl, fynd at wraidd y mater. Felly, rwy'n credu nad yw'r wybodaeth ar gael, a hoffwn gael sicrwydd gennych y gallwch chi wneud rhywbeth ynghylch hyn, i sicrhau cysondeb ac ansawdd yn y gallu i gael gwasanaeth ym mhob rhan o Gymru ar gyfer pobl yr adolygiad oren sy'n mynd drwy lwybrau clinigol. Mae eich datganiad yn crybwyll yn fyr iawn, iawn y ffaith ein bod yn mynd i fod yn gwneud ymarfer mapio i edrych ar adnoddau ac i ystyried materion eraill er mwyn, yn y bôn, os mynnwch chi, ddiogelu gwasanaeth ambiwlans Cymru ar gyfer y dyfodol wrth symud ymlaen. Roeddwn i'n synnu'n fawr na wnaethoch chi sôn ryw lawer am y staff yn hyn o beth, oherwydd, wrth gwrs, boed yn goch, yn oren neu'n wyrdd, mae angen i'r staff fod yno i wneud y gwaith ac mae salwch staff yn un o'r pwysau mwyaf ar Ymddiriedolaeth y GIG. Chwe mis yn ôl gwnaethoch ddweud eich bod yn disgwyl i Ymddiriedolaeth y GIG weithio gyda phartneriaid i gymryd camau ar unwaith i fynd i'r afael â hyn, ac eto mae'r ffigurau diweddaraf yn dangos cynnydd o 1 y cant arall mewn absenoldeb oherwydd salwch, sy'n llawer mwy na nifer absenoldebau byrddau'r GIG. Felly, pa mor gyflym y byddech chi'n disgwyl gweld newidiadau o ran rheoli absenoldebau staff? Pa mor gyflym y byddech chi'n disgwyl gweld cymorth yn cael ei roi i'r gweithlu ambiwlans i'w ddefnyddio i ostwng y gyfradd absenoldeb? A wnewch chi amlinellu'r rhwystrau i ymdrin yn gyflym â'r rhesymau sydd y tu ôl i gyfraddau uchel o absenoldeb staff yn yr ymddiriedolaeth? Ac a fyddwch chi'n gallu rhoi syniad inni pryd y gallech chi ddod yn ôl atom ni â newyddion cadarnhaol am y mater penodol hwn?

Yn olaf, gwn nad yw'n gyfan gwbl o fewn cylch gwaith yr adolygiad oren yn unig, ond ni allwn siarad am y ffordd yr ydym ni'n darparu gofal coch, gofal oren a gofal gwyrdd o ansawdd da gan wasanaeth ambiwlans Cymru heb grybwyll yr amseroedd aros a welwn yn ein hadrannau achosion brys. Mae criwiau ambiwlans yn dal i nodi oedi sylweddol o ran trosglwyddo cleifion i'r ysbyty. Hoffwn wybod, Gweinidog, pa strategaeth yr ydych chi'n ei defnyddio i sicrhau bod byrddau iechyd a'r ymddiriedolaeth yn gweithredu'r camau ar unwaith yr oeddech chi'n eu disgwyl chwe mis yn ôl. Rydym ni eisoes yn gwybod ein bod ni'n colli miloedd ar filoedd ar filoedd o oriau staff i'r broses o drosglwyddo cleifion o ambiwlansys. Heno, bydd ITV Cymru yn darlledu adroddiad bod gwasanaeth ambiwlans Cymru yn colli'r hyn sy'n cyfateb i 15 o shifftiau ambiwlans llawn y dydd y tu allan i adrannau achosion brys, a bod criwiau wedi treulio 65,000 o oriau yn 2018 yn aros i ollwng cleifion mewn ysbytai, ac rydym yn clywed hanesion am gleifion sydd ar alwad oren yn cyrraedd yr ysbyty o'r diwedd, yn cael eu derbyn i gael triniaeth ac yna'n cael eu rhoi yn ôl yn yr ambiwlans gan nad oes unman arall iddyn nhw fynd. Felly, byddai gennyf i ddiddordeb mawr mewn gwybod beth fyddech chi'n gallu ei wneud i geisio cywasgu'r amser hwnnw. Rydych chi'n sôn yn eich datganiad am y ffaith eich bod yn teimlo bod hyn yn gwella, ond mae arnaf ofn nad yw'r ystadegau'n cadarnhau'r haeriad hwnnw'n dda iawn.

Diolch am y sylwadau a'r cwestiynau. Fe wnaf ymdrin â'ch pwynt olaf, a dweud y gwir, gan ei fod yn dilyn ymlaen o rai o'r sgyrsiau a gawsom yn gynharach yn fwy cyffredinol am ein system gyfan, oherwydd bod yr oriau coll yn effeithio ar y staff a'r claf, maen nhw'n effeithio ar y gymuned, gan fod y perygl sy'n cael ei reoli os caiff ambiwlans ei ddal ar safle ysbyty yn golygu na fydd perygl posibl yn y gymuned lle gallai'r criw hwnnw o barafeddygon fod yn mynd iddo, yn cael ei reoli, ond mae hefyd yn ymwneud â bod pobl yn y lle anghywir yn aros mewn adrannau achosion brys nad ydynt yn gallu mynd i mewn i welyau os oes angen iddyn nhw fynd i mewn i welyau neu allu cael eu rhyddhau. Ac felly mae gennym ni nifer o bobl sy'n iach yn feddygol ar unrhyw adeg ym mhob un o'n hysbytai mawr, a dyna pam fy mod yn canolbwyntio ar iechyd a gofal cymdeithasol, gan fynd yn ôl at y rhan o'r pwynt o gynnal adolygiad seneddol sy'n cwmpasu iechyd a gofal cymdeithasol. Yn y cylch diweddar o gyfarfodydd yr wyf i'n eu cynnal gyda phartneriaid iechyd a llywodraeth leol, bu pwyslais gwirioneddol ar oedi wrth drosglwyddo gofal. Ond, ar y pwynt hwnnw, dim ond rhan o'r system yw drws ffrynt ysbyty, ac, mewn gwirionedd, heb y cysylltiad â gofal cymdeithasol, ni fyddwn yn gweld y llif y mae ei angen arnom, ac felly nid yw'r rhwystredigaethau dealladwy iawn sydd gan y staff, p'un a ydyn nhw mewn adran achosion brys neu ambiwlans, ac sydd gan y cleifion eu hunain—nid yw'n mynd i gael ei wireddu.

Nawr, rydym wedi gweld cynnydd. Felly, mae'r achosion o oedi wrth drosglwyddo gofal wedi symud ymlaen yn gadarnhaol ac maen nhw'n dal ar lefel isel yn hanesyddol, sy'n wrthgyferbyniad da i'r sefyllfa yn Lloegr, ond mae'r cynnydd a wnaed gennym ers cyflwyno'r model newydd mewn gwasanaethau ambiwlans wedi arafu, ac rwyf eisiau gweld cynnydd pellach yn cael ei wneud ar oriau coll, ond ni fydd hynny'n digwydd oni bai bod pwyslais ar y system gyfan, oherwydd fel arall byddwn ni ond yn symud y broblem o'r naill ran i'r llall, ac, os byddwn yn cynnwys capasiti ychwanegol mewn un rhan o'r system honno heb ddeall, mewn gwirionedd, y llif drwyddi, byddwn ni ond yn cronni pobl mewn rhan wahanol o'r system. Felly, mae'n rhan o'r rheswm pam fy mod wedi cymryd yr amser nid yn unig, flwyddyn ar ôl 'Cymru Iachach', i fynd i adolygu cynnydd yn fwy cyffredinol, ond rwyf eisiau edrych eto ar iechyd y system gyfan, oherwydd fel arall ni fyddwn yn ateb y broblem yn iawn mewn modd sy'n gwbl gynaliadwy.

O ran eich pwynt am staff, mewn gwirionedd, gwnaed cynnydd o ran absenoldeb salwch yn y bwrdd iechyd; bu gostyngiad dros y chwe mis diwethaf mewn cyfraddau absenoldeb oherwydd salwch—o fewn yr ymddiriedolaeth ambiwlans, yn hytrach. Yr her, serch hynny, yw sicrhau bod hynny'n cael ei gynnal, oherwydd mae gan y gwasanaeth ambiwlans y cyfraddau absenoldeb oherwydd salwch uchaf o unrhyw ran o deulu'r GIG, fel y gwyddoch chi ac fel yr ydych chi wedi'i nodi'n rheolaidd o bryd i'w gilydd. Mae'n rhannol yn ymwneud ag iechyd meddwl ac absenoldebau sy'n gysylltiedig â straen. Mae hefyd yn ymwneud ag absenoldeb yn sgil anhwylderau cyhyrysgerbydol, fel un o'r ddwy ran fwyaf o hynny. Rydym ni wedi gwneud rhywfaint o gynnydd yn y gwasanaeth ambiwlans o ran lleihau absenoldebau sy'n gysylltiedig ag iechyd meddwl, ond nid ydym wedi gweld y math o ostyngiad yr ydym ni eisiau ei weld ar absenoldebau sy'n gysylltiedig ag anhwylderau cyhyrysgerbydol. Felly, mae hynny'n ein helpu i wybod bod y cyflogwr yn gwybod am y maes y mae angen iddo fynd iddo i weld gwelliant pellach, oherwydd bu gwelliant o fwy na chanran o ran y gyfradd absenoldeb, ond mae ar gyfradd sylweddol uwch o hyd na chyfartaledd GIG Cymru.   

Ynglŷn â'ch pwynt am ofal strôc—ac, unwaith eto, mae'n rhan o'r system, nid y stori gyfan, ac rwy'n credu ei bod yn deg y ffordd y gwnaethoch chi ofyn y cwestiwn am y llwybrau clinigol. Maen nhw'n ymwneud â mwy na'r hyn sy'n digwydd pan fydd rhywun yn cael ei gludo gan griw o barafeddygon i ran o'r system ysbytai; mae'n ymwneud â'r hyn sy'n digwydd drwy ein system gyfan. Felly, mae'r archwiliadau staff, yr wyf yn cymryd diddordeb cyson ynddyn nhw, yn dweud wrthym ni pa un a yw pobl yn cael eu derbyn i'r rhan iawn o'n system, pa mor gyflym y cânt eu gweld pan fyddan nhw yno, ond hefyd y pwyslais y bydd angen inni ei gael ar adolygu rhai o'r mesurau hynny ynglŷn â pha mor gyflym y mae pobl yn cael gwasanaethau adsefydlu. Mae hynny'n rhan allweddol o fyw trwy strôc a byw'n dda ar ôl cael strôc hefyd.

Ac, yn y datganiad, rwyf wedi ymrwymo i ddatblygu mesurau ac adrodd arnyn nhw'n gyhoeddus i ddeall bod rhan ambiwlans yr hafaliad hwnnw'n gwneud ei waith yn iawn, a bydd hynny wedyn yn cyfrannu at yr archwiliad staff ehangach y byddwn yn ei gyhoeddi ar y cyd â Choleg Brenhinol y Meddygon i ddweud wrthym am y gofal sy'n cael ei ddarparu yn ein hysbytai ac, yn hollbwysig, am y buddsoddiad pellach rwy'n siŵr bod angen inni ei wneud hefyd mewn gwasanaethau adsefydlu.    

Hoffwn ddiolch yn fawr iawn i'r Gweinidog am ei ddatganiad. Mae'n dda gweld rhywfaint o gynnydd cadarnhaol yn cael ei wneud, ac rwy'n siŵr yr hoffem ni i gyd longyfarch y staff sydd wedi gweithio'n galed iawn i gyflawni hyn. Mae'r hyn y mae'r Gweinidog yn ei ddisgwyl ganddyn nhw yn eithaf heriol ac rwy'n credu y gallwn ni i gyd fod yn falch iawn bod rhywfaint o gynnydd cadarnhaol yn bendant.

Ychydig o gwestiynau penodol. Mae'r datganiad yn dangos gwelliant mewn amseroedd aros am alwadau oren o gymharu'r gaeaf diwethaf â'r gaeaf hwn, ond nid ydym ni'n cymharu tebyg â'i debyg, oherwydd, o ran y pwysau ac o ran natur y tywydd, cawsom aeaf oer iawn y gaeaf cyn yr un diwethaf, a gaeaf heb fod mor oer ac efallai ddim cymaint o bwysau y gaeaf cynt. Felly, hoffwn ofyn am sicrwydd gan y Gweinidog y bydd yn parhau i adolygu hyn, ac i sicrhau, wrth gymharu'r perfformiadau hynny o ran ymatebion nad yw'n cymharu orenau ag afalau, ein bod yn cymharu'r un peth dros gyfnod hirach o amser. Ac rwy'n siŵr, Llywydd, mai dyna fyddai ei fwriad, ac nid ydym ni ond yn sôn am gyfnod byr o amser yn y fan hyn, wrth gwrs.

Mae'r Gweinidog yn sôn am brynu offer codi modern ar gyfer cartrefi gofal. Rwy'n falch iawn o weld bod cymaint o gynnydd yn cael ei wneud. Dywed y Gweinidog ei fod yn deall mai dim ond pedwar cartref gofal sydd ar ôl nad oes ganddyn nhw'r cyfarpar hwnnw; hoffwn gael rhywfaint o sicrwydd ynglŷn â thrylwyredd natur y ddealltwriaeth honno, ac a oes yna gynlluniau—. A oes rhesymau penodol pam nad yw'r pedwar cartref hynny wedi gallu manteisio ar y cyfle hwn sydd wedi ei gynnig? A yw'n rhywbeth—? Oherwydd, mewn rhai adeiladau, gallai fod yn ymwneud â natur yr adeiladau—efallai nad yw'n ymarferol bosibl—neu a oes cynlluniau i lenwi'r bwlch hwnnw? Oherwydd, os oes, rwy'n credu y byddai hynny'n rhywbeth y gallai'r gwasanaeth a Llywodraeth Cymru fod yn falch iawn ohono, i fod wedi gwneud y buddsoddiad hwnnw—nid buddsoddiad anferth o ystyried, ond, fel y dywedodd y Gweinidog yn gywir, un a all wneud gwahaniaeth enfawr i ganlyniadau'r cleifion unigol penodol hynny.

Rwy'n falch iawn o weld yr hyn y mae'r Gweinidog wedi'i ddweud am nifer y galwadau—16,000 o alwadau, rwy'n credu—sydd wedi gallu cael eu datrys o'r ddesg, fel nad yw pobl wedi gorfod mynd i wasanaethau ysbyty a heb orfod cael ambiwlans o gwbl. Ond hoffwn hefyd roi hynny gyda'r pwyntiau a godwyd gan y Gweinidog ynglŷn â'r gwasanaeth ambiwlans yn parhau i ymgysylltu â'r cyhoedd, a'r pwynt ei fod yn dweud bod y mwyafrif o bobl yn teimlo bod cael yr ymateb gorau i'w cyflwr yn bwysicach, hyd yn oed os nad hwnnw oedd yr ymateb cyflymaf. Hoffwn yn awr ofyn i'r Gweinidog pa waith penodol sy'n cael ei wneud i fonitro sut y mae rhai o'r 16,000 o gleifion hynny na chafodd gyfle i weld ambiwlans, pan yr oedden nhw efallai wedi gwneud galwad, a'u bod wedi gwneud yr alwad honno yn y lle cyntaf gan feddwl mai ambiwlans oedd ei angen arnyn nhw—. Oherwydd os yw hynny—o'r hyn y mae'n ei ddweud wrthym ni heddiw am yr hyn a fu'n ymateb cadarnhaol yn gyffredinol—yn cael ei adlewyrchu yn y grŵp hwnnw, rwy'n credu y byddai hynny'n ddefnyddiol iawn o ran tawelu meddyliau'r cyhoedd, pan fyddan nhw'n cael galwad yn ôl a chanlyniad yr alwad honno yw nad oes angen ambiwlans—. Rwy'n credu os yw hynny'n adborth da gan y grŵp hwnnw o gleifion—ac wrth gwrs, mae hynny'n llawer o gleifion, felly byddan nhw'n siarad â chymdogion ac yn y blaen—os ydyn nhw'n fodlon ar y rhan honno o'u profiad, rwy'n credu y bydd hynny o gymorth i gyflwyno rhagor o arloesi a fydd yn arbed pobl rhag mynd i'r ysbyty, sef y lle olaf y mae rhywun eisiau bod os oes modd osgoi hynny.

Fy mhwynt olaf—hoffwn ddychwelyd at y materion a gododd Angela Burns ynglŷn â strôc. Nawr, mae'n wir, wrth gwrs, fod y llwybr cyfan yn bwysig, hyd at y broses adsefydlu a gaiff pobl, ond bydd y Gweinidog yn ymwybodol iawn bod y Gymdeithas Strôc, sy'n siarad, yn bwysig iawn, dros gleifion a'u teuluoedd, yn dal i alw am fesur cyfnod cyfan, sef o'r adeg pan wneir yr alwad. Ac rwy'n credu y dylem ni fod—. Maen nhw'n rhesymol iawn, dydyn nhw ddim yn gofyn am roi strôc yn y categori coch, maen nhw'n deall ei fod yn wahanol. Y cyfnod cyfan hwnnw—. Ac maen nhw'n cyfeirio'n benodol, fel y gŵyr y Gweinidog, at y cyfnod o'r adeg y gwneir yr alwad i'r adeg y mae'r claf yn y gwely priodol yn yr ysbyty yn cael ei drin.

Mae'r Gweinidog yn ei ddatganiad yn cyfeirio at y ffaith bod tîm y rhaglen yn parhau i weithio mewn partneriaeth, yn sôn am fesurau a gaiff eu datblygu, eu dylunio, i'w hadrodd i'r cyhoedd—yn falch iawn o glywed hynny. A wnaiff ef gadarnhau heddiw y bydd yn ystyried, yn y broses honno, a ddylai un o'r mesurau hynny fod yn fath o ddull gweithredu ar gyfer y cyfnod cyfan y mae'r Gymdeithas Strôc yn ei gefnogi? Nid wyf yn disgwyl, Llywydd, ei fod yn gallu gwneud yr ymrwymiad hwnnw heddiw, oherwydd byddai hynny'n rhagweld y gwaith y mae wedi'i sefydlu, ond a gaf i ofyn a yw'n bosibl iddo gadarnhau heddiw y posibilrwydd bod y mesur cyfnod cyfan hwnnw yn rhan o'r drafodaeth drwy'r broses a amlinellwyd ganddo?

O ran y pwynt olaf, wrth gwrs rwy'n disgwyl y bydd y Gymdeithas Strôc, wrth weithio mewn partneriaeth â theulu'r GIG, yn cyflwyno'r math o fesurau y maen nhw eisiau eu gweld. Dyna'r holl bwynt o'u cael i gymryd rhan yn y sgwrs, i wneud yn siŵr eu bod nhw'n gallu cyflwyno eu safbwynt a bod gennym rywbeth sy'n ddefnyddiol yn y pen draw yn hytrach na mesur proses arall nad yw'n dweud llawer o werth wrth bobl o gwbl. Rydym ni wedi llwyddo i fod â llawer o fesurau proses yn y system gofal iechyd ac rwy'n awyddus nad ydym yn cyflwyno mesur proses arall sy'n cyfrif nifer neu weithgaredd ond nad yw'n dweud rhywbeth defnyddiol wrthym.

Ar eich pwynt arall ynglŷn â chymharu tebyg â'i debyg, gallaf gadarnhau ein bod yn cymharu tebyg â'i debyg. Rydym ni'n edrych ar nifer y galwadau, ac yn arbennig yn y categori oren mae'n werth nodi ein bod wedi derbyn 10 y cant yn fwy o alwadau ym mis Ebrill eleni nag ym mis Ebrill y llynedd. Felly, mewn gwirionedd mae cryn dipyn o weithgarwch yn digwydd ac mae hynny'n bendant yn effeithio ar alwadau yn y categori oren.

O ran y pwynt am yr ymateb gan y pedwar cartref gofal, gofynnais ynghylch y cwestiwn penodol hwn cyn gwneud y datganiad, ynglŷn â pham nad oedd pedwar cartref gofal wedi ymateb, ac mae'n fater o gyswllt yn unig—felly, mae Ymddiriedolaeth Gwasanaeth Ambiwlans Cymru wedi cysylltu ac wedi'i gwneud yn glir bod y cynnig ar gael i'r cartrefi gofal hynny nad oes ganddyn nhw offer codi modern, cyfoes, ac mae'n ymwneud yn syml ag ymateb y cartrefi hynny. Ond nid yw Ymddiriedolaeth Gwasanaeth Ambiwlans Cymru wedi rhoi'r gorau iddi ac maen nhw'n parhau i geisio cysylltu â'r cartrefi hynny. Pe byddem ni wedyn yn gallu dweud bod gennym ni gwmpas cyflawn byddai hynny'n beth cadarnhaol iawn i'w ddweud. Ond, o fewn y cartrefi gofal yng Nghymru, mae bod â dim ond pedwar ohonyn nhw yn arwydd o gyflawniad sylweddol ynddo'i hun.

Ac ar eich pwynt olaf, rwy'n credu, o'r pedwar pwynt y credaf i chi ofyn amdanyn nhw, o ran profiad cleifion, mae'n rhywbeth y mae gan brif gomisiynydd y gwasanaeth ambiwlans wir ddiddordeb ynddo, o ran deall, yn yr holl fesurau y mae wedi'u hystyried ers inni gyflwyno'r model ymateb clinigol newydd, gyfoeth y data sydd ar gael i ddeall nid yn unig effaith y gwaith y mae ein staff yn ei wneud ar ganlyniadau a phrofiad ond wedyn i sicrhau eich bod yn nodi profiad y claf ei hun yn iawn. Felly, gallwch ddisgwyl gweld hynny, ac rwy'n disgwyl pan ddaw amser y bwrdd rhaglen i ben y byddwn yn deall mwy am farn y bobl sydd wedi derbyn y gwasanaeth ac sydd wedi cymryd rhan yn y gwasanaeth mewn gwirionedd, pan un a ydyn nhw wedi eu cludo i le arall i gael gofal iechyd, neu yn wir a ydyn nhw wedi gallu gwneud hynny yn eu cartrefi eu hunain.  

Gweinidog, a gaf i ofyn pam ein bod ni'n dal i fod yn y sefyllfa eithaf chwerthinllyd hon lle nad yw cyd-ymatebwyr y gwasanaeth tân yn cael eu galw allan i ddigwyddiadau oren, a hwythau wrth gwrs yn gallu atal y galwadau hynny rhag dwysáu'n alwadau statws coch drwy oedi, neu, mewn rhai achosion, dileu'r angen i gael ambiwlans neu ysbyty o gwbl? Mae'n rhaid i mi ddweud, nid yw'r frwydr hon ynghylch pwy sy'n talu am y galwadau yn rheswm digon da dros wrthod ymateb cyflym i'r etholwyr hyn er mwyn eu cael i ddiogelwch ac allan o boen. Felly, a wnewch chi ddweud wrthyf i pa gyfleoedd y mae'r rhaglen weithredu wedi'u canfod ar gyfer defnyddio cyd-ymatebwyr yn effeithiol i—rwy'n dyfynnu—'wella profiad a chanlyniadau clinigol' i'r rhai hynny a nodir yn rhai a elwir yn alwadau oren, a pham mai dim ond nawr y mae'r gwasanaeth ambiwlans yn cynnal ymarfer mapio ynghylch ble mae gwasanaethau ac adolygu capasiti a galw, yn enwedig gan fod cyd-ymatebwyr, drwy gydol yr amser yr wyf i wedi bod yn Aelod Cynulliad, wedi bod ar gael i lenwi bylchau?

Dydw i ddim yn credu bod yr adolygiad o gapasiti a galw, nac yn wir yr ymarfer mapio, yn ymwneud yn gyfan gwbl â chyd-ymatebwyr o gwbl, mewn gwirionedd. Mae'n ymwneud â deall yn iawn ar draws y gwasanaeth cyfan, ar ôl cyflwyno model ymateb clinigol newydd, ar ôl bod ag amrywiaeth o ddulliau i ystyried treialu gwahanol ffyrdd o redeg y gwasanaeth—deall yr hyn sy'n bodoli mewn gwahanol rannau o'r wlad, a beth sydd â'r dystiolaeth orau i lwyddo mewn gwirionedd. Nawr, mae'n ddigon posibl y bydd rhywfaint o hynny'n ymwneud â gwneud gwell defnydd o gyd-ymatebwyr cymunedol a sefydliadau eraill. Rydym ni'n ystyried yr uned cwympiadau y soniais amdani yn y datganiad hefyd. Mae cynlluniau treialu  wedi bod yn ystyried gwahanol fodelau i ddarparu gwasanaeth cwympiadau. Felly, mae'n ymwneud â deall ble mae'r dystiolaeth a sut mae cael mwy o gysondeb. A gallai'r gwasanaeth tân ac achub fod yn rhan o hynny, ond nid yw hyn yn ymwneud â diffyg parodrwydd neu ddiffyg awydd i fod eisiau perthynas â'r gwasanaeth tân ac achub. Mae'n ymwneud â sut yr ydym ni'n gwneud y defnydd gorau o sgiliau a gallu pobl, o ran gwerth i bwrs y wlad a deall beth yw'r map swyddogaethau a'r gallu cytundebol i ddefnyddio staff tân ac achub mewn ffordd wahanol. Oherwydd mae gwahaniaeth barn â chynrychiolwyr y gweithlu yn y gwasanaeth tân ac achub ynghylch a yw eu swyddogaethau a'u cyfrifoldebau cytundebol yn golygu y gallai ac y dylai fod yn ofynnol iddyn nhw weithredu yn y modd hwn. Nawr, rydym yn agored, o safbwynt iechyd, i fod â phartneriaeth briodol â'r gwasanaeth tân ac achub, i ddeall cost hynny a gwerth hynny, yn bwysicach fyth, ond mae angen rhywfaint o gynnydd ar yr ochr tân ac achub hefyd. Rwy'n credu, yn bersonol, y byddai o gymorth i gryfhau a chynnal niferoedd y staff yn y gwasanaeth tân ac achub, ond, wrth gwrs, mae'n rhaid inni barchu'r ffaith bod trafodaethau'n cael eu cynnal gyda chynrychiolwyr yn y gweithlu, yn ogystal â'n dealltwriaeth o sut y caiff gwerth cyhoeddus ei ddefnyddio'n briodol.

Diolch i'r Gweinidog.