Yr eitem, nesaf, felly, yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, a dwi'n galw ar y Trefnydd i wneud ei datganiad. Rebecca Evans.

Diolch, Llywydd. Nid oes unrhyw newidiadau i fusnes yr wythnos hon. Nodir y busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf yn y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymhlith y papurau cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau yn electronig.

Gweinidog, a gaf i ddatganiad gan Lywodraeth Cymru am ganfyddiadau'r adroddiad diweddar gan Brifysgol Caerdydd ac Ysgol Fusnes Nottingham ar dlodi yng Nghymru, os gwelwch yn dda? Dywed yr adroddiad fod rhai o ardaloedd mwyaf difreintiedig Cymru am fod yn dlotach yn y blynyddoedd i ddod, ac mae'n codi cwestiynau difrifol am ein dinas-ranbarthau, y gwyddys eu bod yn llawer llai cystadleuol nag eraill yn Lloegr ac yn yr Alban. Yn ychwanegol, dywedodd Sefydliad Bevan fod y ffigurau'n dangos methiant modelau dinas-ranbarth i helpu ardaloedd anghysbell Blaenau'r Cymoedd. A gawn ni ddatganiad ar ymateb Llywodraeth Cymru i'r pryderon a gynhwysir yn yr adroddiad hwn? Diolch.

Wel, Llywydd, mae'n gwbl syfrdanol fod yr Aelod eisoes wedi ceisio codi mater tlodi gyda'r Prif Weinidog, a bod yr Aelod yn ceisio ei godi eto gyda mi y prynhawn yma. Rydym ni wedi ei gwneud yn gwbl glir, wrth gwrs, fod rhywbeth y gallai plaid yr Aelod ei hun ei wneud er mwyn helpu i atal tlodi, sef cefnogi galwadau Llywodraeth Cymru i atal y broses o gyflwyno credyd cynhwysol, sy'n amlwg yn ddinistriol i deuluoedd ledled Nghymru, ac i atal yr agenda cyni, sy'n cael effaith hynod o niweidiol ar bobl ac sy'n uniongyrchol gyfrifol am y ffigurau tlodi hynny y mae'r Aelod yn eu dyfynnu.

Trefnydd—ac rwy'n siarad yn awr fel aelod o'r grŵp trawsbleidiol ar hemoffilia a gwaed halogedig—mae'r materion a wynebir gan y bobl hynny a heintiwyd ac yr effeithiwyd arnynt gan sgandal gwaed halogedig yr 1970au a'r 1980au yn rhywbeth, yn amlwg, yr ydym ni wedi rhoi sylw iddo cyn hyn yn y Siambr hon, bob blwyddyn bron ers 2001, rwy'n credu. Ond mae digwyddiadau diweddar, yn fy marn i, yn golygu bod angen i ni ailedrych ar y mater hwn. Byddwch yn ymwybodol bod yr ymchwiliad cyhoeddus i'r sgandal, o dan gadeiryddiaeth Syr Brian Langstaff, wedi dechrau ar ei waith, ond mae materion sy'n benodol i Gymru y mae angen i Lywodraeth Cymru fynd i'r afael â nhw.

Ym mis Ebrill, cyhoeddodd Llywodraeth y DU ei bod yn cynyddu'r arian a roddir i gleifion heintiedig yn Lloegr dim ond gan £10,000 ychwanegol y flwyddyn, ond nid oedd hyn yn berthnasol i gleifion yng Nghymru. Yn amlwg, ni all fod yn iawn fod cleifion yng Nghymru yn cael llai o arian na chleifion yng ngwledydd eraill y DU, pan fo'r sefyllfa'n deillio o sgandal o dan reolaeth uniongyrchol Llywodraethau'r DU ar y pryd yn y dyddiau cyn datganoli. Mae'n ddyletswydd ar Lywodraeth y DU i ariannu hyn ym mhob gwlad yn y DU. Mae'n gwbl warthus nad yw hyn wedi digwydd.

Felly, a fyddai Llywodraeth Cymru yn barod i gyflwyno datganiad ar y sgandal gwaed halogedig a fyddai'n cynnwys manylion y trafodaethau a'r cyfarfodydd sy'n cael eu cynnal gyda Llywodraeth y DU ar y mater hwn y dyddiau hyn, y trafodaethau ariannol sy'n digwydd ynglŷn â chyllid canlyniadol Barnett ar hyn o bryd, a sut y mae Llywodraeth Cymru yn mynd i ddarparu cydraddoldeb o ran cymorth gwaed heintiedig yng Nghymru?

Diolch i'r Aelod am godi'r mater hwn, a chytunaf yn llwyr â'i asesiad o'r sefyllfa. Wrth gwrs, cyfeiriodd Dai Lloyd at y cyhoeddiad a wnaed ar 30 Ebrill gan y Prif Weinidog ar y pryd, ac yr oedd hwnnw'n ddatganiad cwbl annisgwyl. Nid oedd Llywodraeth Cymru yn ymwybodol o'r manylion er gwaethaf cytundebau Gweinidogion blaenorol Llywodraeth y DU i ddull gweithredu pedair gwlad.

Dywedir wrthym na fydd y cynnydd a gyhoeddwyd ar gyfer y rhai a heintiwyd ac yr effeithiwyd arnynt ar y cynllun gwaed a heintiwyd yn Lloegr yn golygu unrhyw gynnydd canlyniadol i'r gweinyddiaethau datganoledig, ond rydym yn parhau'n ymrwymedig i weithio ledled y DU i sicrhau cydraddoldeb o ran y cynlluniau. Bydd swyddogion yn parhau i weithio gyda swyddogion cyfatebol i gyflawni hyn.

Bydd yr Aelodau'n cofio bod y Gweinidog iechyd, ym mis Mawrth, wedi cyhoeddi cefnogaeth ychwanegol i'r rhai â hepatitis C a/neu HIV drwy waed neu gynnyrch gwaed halogedig. Mae effaith sylweddol heintiau o'r fath ar fywydau llawer o unigolion wedi'i thrafod yn y Siambr y Cynulliad hon, ond byddaf yn sicr yn gofyn i'r Gweinidog iechyd ddarparu'r trafodaethau diweddaraf sydd wedi'u cynnal i chi ar y mater pwysig hwn.

Trefnydd, a gaf fi ofyn am ddau ddatganiad gan Lywodraeth Cymru os gwelwch yn dda? Yn y bôn, mae'r un cyntaf yn un hawdd iawn, mewn gwirionedd, i'r Gweinidog Iechyd. Dros y penwythnos, gwelsom y newyddion bod GIG Lloegr yn edrych ar dreialon ar gyfer defnyddio MRIs ar gyfer sganio am ganser y prostad. Yn amlwg, byddai unigolion yn gwerthfawrogi y gallai'r dull o ganfod canser y prostad fod yn gyflymach ac yn gynt ac y byddai eu canser hwy'n cael ei ddal yn gynharach, oherwydd mae dros 6,000 achos y flwyddyn yn cael eu nodi a hynny'n ystod cyfnodau hwyr canser y prostad, ac mae dros 11,000 yn marw bob blwyddyn o ganser y prostad ledled y DU. Felly, mae unrhyw ffordd y gallwn ni fynd i'r afael â hynny fel diagnosis cynnar yn mynd i fod yn dderbyniol.

Ond mae sganiau sy'n defnyddio MRIs yn golygu bod angen sganwyr MRI arnom, mae angen radiograffwyr sydd wedi eu hyfforddi mewn sganwyr MRI, ac mae arnom angen radiolegwyr sy'n gallu deall canlyniadau'r sganiau mewn gwirionedd. Mae angen inni sicrhau'r rheini oherwydd mae'r sganwyr MRI sydd gennym ni ar hyn o bryd eisoes yn cael eu defnyddio'n llawn. Felly, os ydym ni'n sôn am sganio pobl, ble'r ydym ni'n mynd i'w cynnwys o fewn yr amserlenni presennol? Felly, mae angen i ni sicrhau bod gennym ni gynllun ar waith. Felly, a all y Gweinidog roi cynllun gerbron o ran sut y mae'n bwriadu edrych ar wasanaethau radiolegol ledled Cymru er mwyn sicrhau, wrth i'r dull hwn ddatblygu, ac ar ôl iddo gael ei gymeradwyo, ei fod mewn gwirionedd yn rhoi'r canlyniadau yr ydym ni eu heisiau, a'n bod mewn sefyllfa i fynd ymlaen yn ddi-oed gyda'r gwasanaeth a pheidio â gorfod aros wrth inni edrych ar gyllid ar gyfer sganwyr newydd?

O ran yr ail ddatganiad, a gaf i ddatganiad gan Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth ynghylch perchenogaeth gwahanol adeileddau, gan gynnwys twnelau, sydd ym mherchnogaeth yr Adran Drafnidiaeth ar hyn o bryd? Deallaf fod Priffyrdd Lloegr mewn gwirionedd yn rheoli llawer o'r adeileddau hynny yng Nghymru ar ran yr Adran Drafnidiaeth—ac rwyf yn cynnwys twnnel y Rhondda yn un o'r rheini, ac yn amlwg mae twnelau eraill wedi'u cynnwys. Rydym ni wedi gofyn sawl gwaith am i'r berchenogaeth ddod i Lywodraeth Cymru, ond deallaf fod y contract rheoli ar gyfer y rheini yn dod i ben y flwyddyn nesaf. Felly, bydd cyfle y flwyddyn nesaf, pan ddaw contract yr Adran Drafnidiaeth gyda Phriffyrdd Lloegr i ben, i edrych ar berchenogaeth y twneli a'r adeileddau eraill hyn sydd yng Nghymru—maen nhw'n perthyn yma, ond maen nhw'n cael eu rheoli gan yr Adran Drafnidiaeth. A yw hi'n bryd erbyn hyn i ni gael datganiad i ddweud, mewn gwirionedd, pa gamau fydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gymryd perchenogaeth o'r rhain? Mae hynny hefyd yn mynd i'r afael â chwestiwn pwysig iawn: Os ydym ni eisiau gwneud rhywbeth â nhw, mae angen i ni gael yr arian, ac ni allwn gael yr arian nes bydd gennym y berchnogaeth, fel bod yr atebolrwydd yn dod yma. Felly, mae'n hollbwysig. Mae pethau wedi'u gohirio o ganlyniad i'r ffaith nad oes gennym ni'r berchenogaeth honno yma yng Nghymru.

Diolch am godi'r materion hynny. Llwyddais i roi diweddariad byr i'm cyd-Aelodau ar fater yr MRI a chanser y prostad ychydig wythnosau yn ôl yn y Cyfarfod Llawn yn ystod y datganiad busnes, ond yn sicr, fe ofynnaf i'r Gweinidog iechyd roi diweddariad manylach i chi, pryd y byddem hefyd yn cynnwys mwy o wybodaeth am ein cynlluniau ar gyfer gwasanaethau radiograffeg yn gyffredinol.FootnoteLink

O ran yr adeileddau hynny sy'n cael eu rheoli ar hyn o bryd ac sy'n eiddo i'r Adran Drafnidiaeth ond sy'n bodoli yng Nghymru, megis twnnel y Rhondda, credaf fod potensial yn sicr i ni fanteisio i'r eithaf ar yr adnoddau hynny, ac yn sicr, credaf fod y cynlluniau ar gyfer twnnel y Rhondda yn arbennig o gyffrous. Yn amlwg, byddai'n rhaid inni gynnal rhywfaint o asesu o ran y risg y byddem yn ymgymryd â hi pe byddem yn ymgymryd ag asedau newydd, ac ymchwilio i weld pa un a ddylid cael arian ychwanegol sy'n dod law yn llaw â hynny gan Lywodraeth y DU, ond efallai pe byddech yn ysgrifennu at Weinidog yr economi yn amlinellu eich meysydd o ddiddordeb penodol, byddai ef yn gallu rhoi mwy o fanylion i chi.

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Trefnydd, a gaf i weld datganiad ac efallai diweddariad ar sut y mae'r Llywodraeth yn mynd i ehangu eu cynigion, yn gyntaf ar y datganiad a gyhoeddwyd gan Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig y bore yma mewn ymateb i'r adroddiad 'Sero Net' ar newid yn yr hinsawdd, ac rwyf yn croesawu ei gynnwys? Yn arbennig, mae'r paragraff olaf ond un yn dweud mai hwn fydd y newid economaidd mwyaf yn y cyfnod modern. Mae hwnnw'n gam mawr iawn i'r economi gyfan ac i gyfeiriad y Llywodraeth, ac i fod yn deg, nid yw'r datganiad hwn yn gwneud cyfiawnder ag ef, yn union sut y mae'r Llywodraeth yn bwriadu gwneud y symudiad hwnnw a'r naid honno. Sylweddolaf y bu cyhoeddiadau yn y gorffennol, ond er mwyn gwella ei hymrwymiad i symud tuag at ostyngiad o 95 y cant mewn allyriadau erbyn 2050, a'r datganiad arbennig hwnnw gan y pwyllgor newid yn yr hinsawdd, mae gwir angen esboniad manwl ar sut mae'r Llywodraeth yn mynd i ddod â hyn i gyd at ei gilydd. Byddwn yn ddiolchgar pe gallech chi, yn eich swyddogaeth o fod yn rheolwr busnes y Llywodraeth, nodi pa un a fydd datganiad llafar arall yn dod gan y Llywodraeth, fel y byddwn ni fel ACau ar lawr y Siambr yn gallu rhoi pwysau ar y Gweinidog a deall yn union sut bydd y newid hwn yn cael ei gynnwys o fewn paramedrau polisi a chymhellion ariannol y Llywodraeth y mae'n gallu eu darparu i'r economi gyfan.

Yn ail, fe es i ddigwyddiad yr wythnos diwethaf ar anemia dinistriol, a drefnwyd gan Huw Irranca-Davies, yr Aelod dros Ogwr, ac mae'r ffigurau'n eithaf brawychus pan edrychwch chi ar y bobl sy'n dioddef o'r cyflwr hwn yng Nghymru: mae gan 350,000 o bobl y cyflwr hwn. Bu llawer o gynnydd o ran triniaeth ac atebion i bobl sy'n cael diagnosis, ac mae llawer o'r rheini'n dal i fynd drwy'r broses NICE gan baratoi ar gyfer achrediad. Byddwn yn ddiolchgar o gael gwybod pa sylwadau y mae Llywodraeth Cymru, drwy'r Gweinidog, wedi eu cyflwyno i NICE ynghylch dod â'r triniaethau hyn i'r farchnad, fel eu bod ar gael i gleifion ar ôl iddyn nhw gael diagnosis, ac yn benodol, pan fydd y triniaethau hyn ar gael, fod gan gleifion y wybodaeth y gallan nhw gael gafael ar y triniaethau hynny, oherwydd fel y dywedais, mae 350,000 o bobl—un o bob 10, neu 10 y cant o'r boblogaeth—yn dioddef o anemia dinistriol, ac mae'n cael effaith wanychol enfawr. Rwy'n llongyfarch yr Aelod dros Ogwr am ddod â'r digwyddiad hwn i'r Senedd, oherwydd, tan i mi fod yno, nid oeddwn i'n sylweddoli bod y cyflwr yn cael effaith mor enfawr ar ein cymdeithas.

Diolch yn fawr iawn. Rwyf yn sicr yn hapus i gydsynio o ran y datganiad cyntaf y gofynasoch amdano. Bydd y Gweinidog, Lesley Griffiths, yn gwneud datganiad am Gymru garbon isel ar y pumed ar hugain o'r mis hwn, ac mae'n amlwg y bydd hynny'n crisialu'r datganiad a wnaeth hi yn gynharach heddiw, ond hefyd y ddogfen a gyhoeddodd Llywodraeth Cymru ychydig fisoedd yn ôl, sy'n nodi ein 100 polisi, gweithredoedd a blaenoriaethau y byddwn ni'n eu dilyn ar gyfer cyflawni ein hagenda carbon isel.

Hoffwn innau hefyd longyfarch Huw Irranca-Davies ar ei ddigwyddiad ar anemia dinistriol, a greodd  lawer o ddiddordeb, yn sicr, a llawer iawn o ddealltwriaeth ymhlith Aelodau'r Cynulliad. Fe ofynnaf i'r Gweinidog iechyd ysgrifennu atoch chi ac at Huw ynghylch y gwaith sy'n cael ei wneud a'r trafodaethau sy'n cael eu cynnal gyda NICE a chydag eraill o ran triniaeth a'r cymorth yr ydym yn gallu ei gynnig i unigolion sydd â'r cyflwr.

Efallai fod Aelodau wedi clywed am honiadau bod gwastraff o Gymru, gan gynnwys Rhondda Cynon Taf, wedi'i ddarganfod wedi'i bentyrru mewn jyngl ym Malaysia. Dywedwyd bod hyn wedi ei ddarganfod gan dîm o'r BBC, cyn rhaglen ar wastraff plastig. Yr honiad oedd nad oedd y gwastraff hwn o'r DU yn cael ei ailgylchu, ond yn hytrach ddim ond yn cael ei daflu mewn man prydferth. Ers hynny rwyf wedi gweld adroddiadau eraill o Falaysia yn gwrthbrofi'r honiadau hyn, gan ddweud bod y gwastraff plastig wedi'i gadw mewn eiddo sy'n gweithredu'n gyfreithlon ac y bwriedid iddo gael ei droi'n danwydd prosesedig wedi'i beiriannu. Nawr, rwy'n pryderu y gallai fod lefel o ddrwgdybiaeth am ailgylchu nawr, ac mae'r holl waith caled sydd wedi perswadio pobl i newid eu harferion dros y 15 mlynedd diwethaf mewn perygl o gael ei ddadwneud erbyn hyn. Felly, a allwch chi ddweud wrthym pa ymdrechion sy'n cael eu gwneud gan y Llywodraeth i sicrhau bod ein hailgylchu'n cael ei drin yn briodol ac yn foesegol, ac yn ddelfrydol mor agos i gartref ag sy'n bosibl? A sut gallwch chi roi sicrwydd i bobl sy'n ailgylchu yng Nghymru nad yw ein hymdrechion gwyrdd yn ofer?

Hoffwn hefyd godi methiant y Llywodraeth hon i agor clinig rhywedd yma yng Nghymru. Addawyd hyn ar gyfer mis Ebrill eleni, ar ôl y cytundeb cyllideb rhwng Plaid Cymru a'r Llywodraeth Lafur. Dywed Cynghrair Cydraddoldeb Cymru mewn llythyr agored fod hyn yn bygwth tanseilio'r ymrwymiad a addawyd gan y Llywodraeth hon i sicrhau gofal clinigol da i gleifion trawsrywiol a phobl drawsrywiol nad ydynt yn ddeuaidd yng Nghymru. Maen nhw hefyd o'r farn bod Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Caerdydd a'r Fro a Phwyllgor Gwasanaethau Iechyd Arbenigol Cymru wedi cymeradwyo cynnig clinigol nad yw'n addas i'w ddiben. Maen nhw'n dweud y byddai'r system bresennol, sy'n golygu bod cleifion yn cael eu hatgyfeirio i Lundain, er nad yw'n sefyllfa ddelfrydol, yn well na darparu clinig yng Nghymru sy'n israddol ac o bosibl yn anniogel. Sut mae'r Llywodraeth hon yn bwriadu goresgyn ofnau fod y clinig rhyw arfaethedig—? A phryd y gallwn ni ddisgwyl i chi, o'r diwedd, gyflawni eich addewidion ar gyfer gwasanaeth o'r radd flaenaf, y mae gwir angen amdano yng Nghymru?

Ar y mater cyntaf, wrth gwrs mae Llywodraeth Cymru yn pryderu os ydym yn clywed am wastraff na chafodd ei waredu mewn ffordd briodol, a dyna pam yr ydym ni'n awyddus iawn i ddatblygu ein capasiti ailgylchu a phrosesu ein hunain yma yng Nghymru. Ac rwy'n gwybod bod y Dirprwy Weinidog yn gwneud llawer o waith er mwyn gwneud hyn yn bosibl. Yn amlwg, mae gennym ni enw da rhagorol yma yng Nghymru fel arweinwyr byd-eang ym maes ailgylchu, ac mae'n bwysig ein bod yn cynnal ymddiriedaeth y bobl ac yn ymgymryd â'u hailgylchu yn ddidwyll bob dydd, felly byddaf yn sicr o godi'r mater hwn yn uniongyrchol gyda'r Gweinidog. Gwn ei bod yn bwriadu cyflwyno datganiad, ond fe gaf i weld pryd y gallwn ddarparu ar gyfer hynny o fewn amserlen y Cyfarfod Llawn.

Ac ar fater y clinig rhywedd, byddaf yn gofyn i'r Gweinidog iechyd gael trafodaeth uniongyrchol gyda'ch llefarydd iechyd er mwyn rhoi cig ar asgwrn eich cwestiynau a'r wybodaeth yr ydych chi wedi gofyn amdani heddiw.

A gaf i ddechrau drwy ddiolch i Andrew R.T. Davies am godi mater y digwyddiad a gawsom ni yn y fan yma gydag anemia dinistriol, digwyddiad na allwn ei fynychu fy hunan am ei fod yn cyd-daro â chyhoeddiad dinistriol Ford? Ond, diolch i chi, Andrew, am ei godi. Rwyf i wrth fy modd bod y Gweinidog yn mynd i ysgrifennu atom ni ein dau, ac rwy'n siŵr y bydd hynny'n ddechrau ar sgwrs eithaf hir nawr, gyda'r ymgyrchu gan Martyn Hooper a Carol ac eraill a oedd yn bresennol ar y diwrnod hwnnw. A diolch i'r Gweinidogion ac Aelodau'r Cynulliad a oedd yno; rwy'n ei werthfawrogi'n fawr.  

A gaf i ofyn am un datganiad, ac atgoffa am ddadl yr wyf wedi gofyn amdani o'r blaen, mewn gwirionedd. Y cyntaf yw datganiad gan ystyried y posibilrwydd bod Gweinidogion yn ymwybodol o unrhyw ansicrwydd ynghylch cyhoeddiad First Bus—o unrhyw berygl y gallai hynny achosi i'w gwasanaethau gyda First Cymru. Rydym wedi cael llythyr o sicrwydd gan y gweithredwyr yng Nghymru eu bod, ar hyn o bryd, yn gwbl ymrwymedig i'r gwasanaeth yng Nghymru. Ond wrth gwrs, mae hyn yn ychwanegu at ansicrwydd ar hyn o bryd ynghylch gwasanaethau bws lleol, yn bennaf oherwydd y wasgfa barhaus ar gyllid awdurdodau lleol, sy'n golygu bod rhai, gan gynnwys yn fy ardal i, yn methu â chynnig cymhorthdal erbyn hyn ar gyfer llwybrau bysiau. Felly, fyddwn i ddim eisiau gweld First Cymru yn ychwanegu mwy o ansicrwydd yn y llwybrau bysiau sy'n cynnal gallu pobl i fynd i'r gwaith a chymdeithasu ac yn y blaen.

Yn ail, a wnewch chi ein hanfon oddi yma yn gwenu cyn yr haf, os gwelwch yn dda? Byddwn yn dod at Bythefnos y Mentrau Cydweithredol cyn bo hir, sef 24 Mehefin i 7 Gorffennaf. Gwn fy mod wedi codi hyn yn y cwestiynau busnes o'r blaen, ond ni chefais ateb pendant, er ein bod ni wedi cael trafodaethau diddorol y tu ôl i'r llenni. Mae gennym ni bythefnos gyfan pryd y gallwn siarad am hanes rhagorol y Llywodraeth o ran cymorth i fentrau cydweithredol, ond hefyd am rai o'r datblygiadau arloesol sydd ar y gweill ar hyn o bryd, mewn trafnidiaeth gymunedol, mewn ynni cymunedol—y digwyddiad yn adeilad y Pierhead a gynhaliwyd heddiw, beth arall allwn ni ei wneud yn hynny o beth—amrywiaeth o bethau, gan gynnwys cyfiawnder bwyd, rhwydweithiau bwyd lleol. Mae'n ymddangos ei fod yn gyfle wedi'i golli. Ac rwy'n gwybod fy mod i, fel cadeirydd grŵp cydweithredol y Cynulliad o Aelodau'r Cynulliad, yn ogystal â Vikki, sef cadeirydd y Grŵp Cydweithredol a'r grŵp trawsbleidiol cydfuddiannol—rydym yn gefnogol iawn i'r syniad o gael dadl. Tybed a fyddai'r rheolwr busnes yn cael trafodaeth gyda ni i weld os gallwn ni hwyluso hyn yn amser y Llywodraeth, ac os nad yw'n gallu, efallai y gallai hi a'r Llywydd ddweud wrthym sut arall y gallwn ni sicrhau dadl o fewn Pythefnos y Mentrau Cydweithredol. Anfonwch ni oddi yma yn gwenu.

Diolch yn fawr i Huw Irranca-Davies am y gwahoddiad yna. Fe ddechreuaf drwy ymdrin yn gyntaf â rhai o'r pwyntiau ynghylch First Cymru. Yn amlwg, mae bysiau First Cymru yn gweithredu'n bennaf yn ne-orllewin Cymru, yn Abertawe, ac, fel y dywed Huw Irranca-Davies, maen nhw eisoes wedi rhoi sicrwydd eu bod yn rhagweld y byddan nhw'n darparu busnes fel arfer o ran eu rhwydwaith bysiau, o ganlyniad i ad-drefnu busnes FirstGroup. Ond, er hynny, mae'n amlwg y byddwn ni'n cadw llygad barcud ar y sefyllfa, ac yn cadw mewn cysylltiad agos iawn â'r busnes, am unrhyw oblygiadau posibl i wasanaethau bysiau o ganlyniad i gynigion y First Group ar gyfer ad-drefnu eu busnes, gan gynnwys unrhyw bosibilrwydd o werthu'r gangen bysiau. Gofynnaf i'r Gweinidog trafnidiaeth roi mwy o wybodaeth i chi am ein grant cynnal gwasanaethau bysiau, sy'n grant blynyddol o £25 miliwn i awdurdodau lleol i roi cymhorthdal i fysiau a gwasanaethau trafnidiaeth gymunedol, a mwy o wybodaeth hefyd am yr hyn yr ydym ni'n ei wneud i gefnogi bysiau yn yr ardaloedd hynny sy'n fwy anghysbell, ac ar y llwybrau hynny nad ydyn nhw o bosibl yn fasnachol hyfyw.

Byddaf yn cael trafodaeth bellach gyda Dirprwy Weinidog yr economi o ran y cais am ddatganiad, neu ddadl, am gwmnïau cydweithredol. Gwn fod ganddo rai cynlluniau i wneud rhywfaint o waith ar fentrau cydweithredol yn ystod y Pythefnos Cydweithredol. Ac o ran cyfleoedd i Aelodau gyfrannu, mae gennym ni gyfle i ofyn cwestiynau i Weinidogion yn ystod eu sesiwn cwestiynau, a hefyd y potensial ar gyfer dadleuon gan Aelodau unigol ac yn y blaen, er na allaf gofio pryd fydd y cyfle nesaf i wneud hynny.

Trefnydd, dau bwynt, os caf—dau gwestiwn. Yn gyntaf, yn rhan o bartneriaeth Opera Cenedlaethol Cymru gyda Chyngor Ffoaduriaid Cymru, yr wythnos diwethaf gwelwyd perfformiad o ddarn o theatr gerddoriaeth ddatblygol o'r enw Y Tu Hwnt i'r Enfys a ddigwyddodd yng Nghanolfan Mileniwm Cymru. Yr oedd hynny'n cynnwys tîm gydag artistiaid a oedd yn ffoaduriaid ac aelodau o Zim Voices hefyd—bydd yr Aelodau'n gwybod fy mod yn gwneud llawer o waith gyda Love Zimbabwe yn fy etholaeth i, ac roeddent hwythau hefyd yn ymwneud â hyn. O'r hyn yr wyf wedi ei glywed am y cynhyrchiad hwn, mae wedi gwneud llawer i feithrin a datblygu cysylltiadau gyda ffoaduriaid, a hefyd i gael gwared ar stigma sy'n gysylltiedig weithiau â phobl wrth iddyn nhw ddod i'r wlad hon. Yn sicr, mae wedi cael adroddiadau da gan Love Zimbabwe, a byddai'n dda gennyf glywed gan Lywodraeth Cymru beth yr ydych chi'n ei wneud i gefnogi partneriaethau fel hwnnw gydag Opera Cenedlaethol Cymru.

Yn ail, mae'r wythnos hon yn Wythnos Iechyd Dynion, ac mae Dads Can Cymru yn gwahodd pobl i gefnogi eu hymgyrch—yn anad dim drwy sugno lemwn. Byddaf yn cymryd rhan yn y ddefod ddiddorol hon yn nes ymlaen. Nid wyf yn disgwyl i chi wneud hynny yn y Siambr, gyda llaw, Trefnydd, ond tybed a fyddai hon yn adeg amserol i Lywodraeth Cymru roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am yr hyn y mae'n ei wneud i ddatblygu ymwybyddiaeth o faterion iechyd meddwl, ac yn arbennig, problemau iechyd meddwl dynion. Fel y gwyddom, yn draddodiadol, mae dynion yn llai tebygol o drafod materion iechyd meddwl na menywod, ac mae hynny wedi bod yn broblem iddyn nhw yn y gorffennol. Mae mudiadau fel Dads Can, a dyfodd fel rhan o Gymdeithas Tai Sir Fynwy, wedi bod yn gwneud eu rhan i geisio cyrraedd dynion sydd yn y sefyllfa hon. Tybed a allwn ni gael yr wybodaeth ddiweddaraf gan Lywodraeth Cymru am yr hyn sy'n cael ei wneud i fynd i'r afael â materion iechyd meddwl, ond yn benodol o ran dynion.

Diolch yn fawr iawn i chi am godi'r ddau fater pwysig yna. Wrth gwrs, mae hi'n Wythnos Ffoaduriaid yr wythnos nesaf, a gwn fod y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip yn bwriadu darparu datganiad ysgrifenedig i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am gamau gweithredu Llywodraeth Cymru i gefnogi ffoaduriaid, ac i greu cenedl noddfa yma yng Nghymru.

O ran y cais am ddiweddariad ar iechyd meddwl, byddaf yn sicr yn gofyn i'r Gweinidog iechyd ysgrifennu atoch chi ynglŷn â hynny, ond gan ganolbwyntio'n benodol ar yr hyn yr ydym ni'n ei wneud i gefnogi a hybu iechyd meddwl da ymhlith dynion.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Hoffwn ofyn i'r Trefnydd drefnu gyda'r Gweinidog iechyd i gyflwyno datganiad llafar i'r Cynulliad ar y mesurau perfformiad newydd ar gyfer gofal llygaid yng Nghymru. Mae'r mesurau perfformiad, wrth gwrs, i'w croesawu ynddynt eu hunain, ond mae nifer o faterion yn natganiad y Llywodraeth i'r wasg—nid wyf yn ymwybodol fod yna ddatganiad ysgrifenedig hyd yn oed—a chredaf y bydd y Siambr hon yn dymuno craffu ar y Gweinidog ar hyn. Un ohonyn nhw yw'r mater o ran cyllid. Mae pennawd y datganiad i'r wasg yn sôn am £10 miliwn. Ceir cyfeiriadau mewn mannau eraill yn y datganiad i'r wasg at £3.5 miliwn, ac yna yn rhywle arall cyfeirir at £7 miliwn. Rwy'n siŵr y byddem ni'n gwerthfawrogi'r cyfle i gael holi'r Gweinidog o ran pa un a yw hyn yn arian newydd ai peidio, ac a fydd yn darparu gwasanaethau newydd.

Y mater arall o ran y datganiad yw'r amrywiaeth enfawr mewn amseroedd aros rhwng gwahanol fyrddau iechyd. Nid dyma'r lle i dynnu sylw at y rhai sy'n gwneud yn dda a'r rhai sy'n gwneud yn wael, ond rwy'n siŵr, o bosib, y gallai cyd-Aelodau ddyfalu. Ond rwy'n siŵr nad fi yw'r unig Aelod yn y Siambr hon sy'n poeni'n fawr am gael gwybod—ac, wrth gwrs, heb y mesurau perfformiad newydd ni fyddai'r ffigur hwn ar gael i ni—fod 34,500 o'n cyd-ddinasyddion ar restrau aros ar gyfer gofal offthalmig sydd mewn perygl o niwed difrifol, gan gynnwys colli eu golwg yn barhaol. Nawr, mae'n rhaid imi ddatgan buddiant yn y fan yma, Llywydd. Collodd fy nhad ei olwg o ganlyniad i aros yn rhy hir am lawdriniaeth cataract 30 mlynedd yn ôl. Fe'm syfrdanwyd yn llwyr o wybod bod dros 34,000 o'm cyd-ddinasyddion mewn perygl o fynd drwy'r hyn yr aeth fy nhad drwyddo, a chredaf fod gan y Siambr hon yr hawl i graffu ar y Gweinidog ar y datganiad hwn, gan groesawu'r mesur perfformiad ei hun, ond credaf ein bod angen edrych yn fwy manwl ar y manylion.  

Rwy'n ddiolchgar i chi am godi'r mater penodol hwn ac, fel y dywed Helen Mary Jones, rydym ni'n cyflwyno mesurau perfformiad newydd ar gyfer cleifion gofal llygaid. Ar hyn o bryd, mae'n ofynnol i bob atgyfeiriad newydd ar gyfer gofal llygaid gael ei weld o fewn y targed atgyfeiriad i driniaeth, ac mae hynny wedi bod yn effeithiol i'r rhan fwyaf o gleifion newydd. Fodd bynnag, i'r rhan fwyaf o gleifion, dim ond y pwynt cyntaf ar eu taith o ofal gofynnol yw dechrau triniaeth, ac nid oes targed ar hyn o bryd i sicrhau bod y cleifion hynny sydd angen gofal dilynol parhaus yn cael eu gweld mewn modd amserol. Felly, dyma'n union pam yr oedd y Gweinidog yn pryderu ynghylch y risg glinigol uchel i'r cleifion hynny pe byddai eu hapwyntiad yn cael ei ohirio, er enghraifft. Ac fe sefydlodd grŵp gorchwyl a gorffen i ddatblygu rhai argymhellion yn y maes hwn, ac fe wnaeth y grŵp hwnnw argymell cyflwyno'r drefn mesur newydd ar gyfer gofal llygaid, sy'n cyfuno cleifion newydd a chleifion sy'n dod yn ôl. Ac mae'r mesur canlyniadau yn deillio o'r gwaith hwnnw, ac mae wedi'i gynllunio i roi cyfrif am gleifion newydd a chleifion presennol, ond mae wedi'i seilio'n arbennig ar angen clinigol a'r risg o ganlyniadau andwyol. Felly, gobeithio y bydd yn mynd i'r afael â'r math o faterion a nodwyd gan Helen Mary.

Fe fyddwn i'n dweud, o ran y cyllid, ein bod ni wedi dyrannu £3.3 miliwn o gyllid i fyrddau iechyd i wneud y newidiadau angenrheidiol er mwyn iddyn nhw weddnewid y gwasanaethau gofal llygaid a gweithredu'r llwybr gofal newydd y cytunwyd arno yn genedlaethol ledled Cymru.

Yn olaf, Mick Antoniw.

Trefnydd, tybed a fydd y Llywodraeth yn neilltuo amser ar gyfer dadl ar y sefyllfa yng nghyswllt y GIG yng Nghymru yng ngoleuni'r ffaith y gallem gael Brexit heb gytundeb. Mae'n dod yn fwyfwy amlwg y gallai pris Brexit heb gytundeb olygu aberthu'r gwasanaeth iechyd gwladol. Byddwch yn ymwybodol o'r pryderon sydd gan lawer ohonom ynghylch y potensial ar gyfer mater a gadwyd yn ôl, sef cytundeb masnach rhyngwladol gyda'r Unol Daleithiau, yng ngoleuni'r gwahanol sylwadau a wnaed gan yr Arlywydd Trump mewn cysylltiad â'r GIG, a'r ffaith fod amcanion negodi cyhoeddedig yr Unol Daleithiau ei hun yn ei gwneud yn glir iawn bod pob gwasanaeth i'w gynnwys mewn cytundeb masnach, er bod yr Arlywydd Trump wedi eu tynnu yn ôl yn frysiog. Byddwch yn ymwybodol hefyd o'r sylwadau sy'n cefnogi preifateiddio a wnaed gan bobl fel Boris Johnson a Nigel Farage. Mae'n rhaid bod gennym bryderon difrifol ynghylch sut y gallai bargen masnach ryngwladol ddiystyru cyfrifoldebau datganoledig ym maes iechyd, ac rwy'n credu bod hwn yn fater y dylem ni fod yn ei drafod fel mater o frys a chryn bwys yn y Siambr hon.

Diolch i Mick Antoniw am godi'r mater hwn, ac, wrth gwrs, rydym yn cael cyfleoedd mynych i drafod amrywiol agweddau ar Brexit a'r effaith y gallai ei gael ar bobl yng Nghymru ar draws pob rhan o fywyd, gan gynnwys y gwasanaeth iechyd a'r ddarpariaeth iechyd yn anad dim. Mae llysgennad UDA i'r DU, Woody Johnson, wedi dweud y bydd gofal iechyd yn bwyslais cryf mewn unrhyw gytundeb masnach ôl-Brexit rhwng y ddwy wlad, a dylai hynny fod yn destun pryder gwirioneddol i ni, oherwydd, yn amlwg, mae'r Unol Daleithiau eisiau i'r DU brynu mwy o'i gyffuriau ar ôl Brexit, ond hefyd mae eisiau i Brydain dalu mwy. Ar hyn o bryd mae meddyginiaethau yn y DU yn costio tua thraean o'r hyn y maen nhw'n ei gostio yn UDA, ac mae perygl mawr y gallai unrhyw gytundeb danseilio un o gydrannau mwyaf gwerthfawr y DU o'r system iechyd, sef yr asesiadau gwerth a gynhaliwyd gan y Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal, a'r Grŵp Strategaeth Feddyginiaethau Cymru Gyfan ar feddyginiaethau newydd i gadw costau yn gymesur â pha mor dda y mae'r meddyginiaethau hynny'n gweithio. Ac mae hynny'n cyfyngu ar y swm sy'n cael ei dalu wedyn i weithgynhyrchwyr cyffuriau. Felly, mae'n amlwg bod hwn yn faes sy'n peri pryder gwirioneddol i ni. Bydd penderfyniadau am ddyfodol GIG Cymru yn parhau i gael eu gwneud yma yng Nghymru, ac rydym ni wedi bod yn glir iawn nad yw GIG Cymru ar werth, ac mae'r rhain yn negeseuon y byddwn ni'n dal i'w gwthio i Lywodraeth y DU.

Diolch i'r Trefnydd.