3. Pa drafodaethau y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'u cynnal ynghylch rôl porthladdoedd Cymru ar ôl Brexit? OAQ54001

Mae porthladdoedd Cymru yn borth rhyngwladol hollbwysig ac yn ffynhonnell swyddi o ansawdd uchel. Gellid gwarchod hyn yn hawdd os arhoswn yn y farchnad sengl a'r undeb tollau. Gan wynebu'r risg drychinebus o 'ddim bargen', rydym yn gweithio'n agos gyda phartneriaid lleol i liniaru'r niwed i'n porthladdoedd.

Diolch yn fawr iawn am hynny. Fel y gwyddoch, mae cryn dipyn o borthladdoedd yn fy rhanbarth i, ac un o'r cyfleoedd i Gymru os gadawn yr UE fyddai datblygu porthladdoedd rhydd, gan y byddent yn caniatáu i nwyddau gael eu mewnforio i rannau o Gymru, eu storio neu eu cynhyrchu'n gynnyrch gorffenedig cyn eu hallforio heb drethi a thariffau. Wrth gwrs, mae gennym borthladdoedd rhydd yn y DU yn barod. Y llynedd, dywedodd Gweinidog yr economi ei fod wedi gofyn i ardal fenter Dyfrffordd y Ddau Gleddau ystyried creu porthladd rhydd. Fodd bynnag, ym mis Chwefror eleni, fe ddywedoch chi wrth Adam Price ei bod hi'n anodd gweld sut y gallai porthladdoedd rhydd neu ardaloedd rhydd fodoli mewn undeb tollau. Nawr, cadarnhaodd eich Llywodraeth y bydd yn ymgyrchu i aros o fewn yr UE. Felly, a yw hynny'n golygu na ellir ystyried datblygu porthladdoedd rhydd yng Nghymru?

Rydym yn cydnabod manteision posibl porthladdoedd rhydd yn gyffredinol, ond ceir heriau ymarferol, sef yr hyn y cyfeiriais ato yn fy ymateb cynharach, rwy'n credu, sy'n ymwneud â cholli refeniw treth, dadleoli, cynaliadwyedd, ac yn y blaen. Yn amlwg, mae penderfyniadau ynghylch porthladdoedd rhydd a threfniadau tollau yn fwy cyffredinol yn nwylo Llywodraeth y DU. O'n safbwynt ni, y ffordd orau i ddiogelu buddiannau economaidd ein porthladdoedd a'n heconomi yn gyffredinol yw drwy aros yn rhan o undeb tollau, ac os digwydd hynny ar draul gallu datblygu trafodaethau penodol am borthladdoedd rhydd, credaf fod hwnnw'n bris gwerth ei dalu yn y darlun cyffredinol o'r effaith lawn ar ein heconomi.

Yn syml iawn, mae porthladd Caergybi yn fy etholaeth i yn un o'r prif borthladdoedd rhwng Prydain a'r Undeb Ewropeaidd. Ydy'r Gweinidog yn cytuno â fi y byddai Brexit o unrhyw fath yn siŵr o osod heriau difrifol i'r porthladd ond y byddai gadael heb gytundeb yn sicr o arwain at golli masnach drwy'r porthladd hwnnw? 

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn. Fues i lan yng Nghaergybi yn ddiweddar yn trafod y cwestiwn hyn gyda'r bobl yn y porthladd. Maen nhw'n gwneud cynlluniau, wrth gwrs, ar gyfer pob mathau o Brexit yn y porthladd yng Nghaergybi. Rydym ni, fel Llywodraeth, wedi bod yn paratoi, fel bydd yr Aelod yn gwybod, cynlluniau wrth gefn ar gyfer yr impact ar drafnidiaeth o adael mewn unrhyw ffordd, a gadael heb gytundeb yn benodol. Allwn ni ddim dibynnu ar gynlluniau isadeiledd yn Dublin a Rosslare o ran amseru hynny i sicrhau bod trafnidiaeth yn gallu symud yn rhwydd ar ôl i ni adael, os gwnawn ni adael. Felly, mae wedi bod yn bwysig i ni wneud cynlluniau wrth gefn ar gyfer hynny, ond wrth wraidd cwestiwn yr Aelod mae'r syniad a fyddai unrhyw Brexit yn well nag aros fel aelod o'r Undeb Ewropeaidd, a'r ateb i'r cwestiwn hwnnw, wrth gwrs, yw 'na'. 

Gwnsler Cyffredinol, yn ôl y newyddion ddoe, mae Comisiwn yr UE yn gweithio ar gynllun i ddefnyddio datrysiadau TG i helpu nwyddau i groesi'r ffin Wyddelig ar ôl Brexit. Rhoddodd Llywodraeth Ffrainc gynlluniau tebyg ar waith yn Calais. Yn wir, cyn belled yn ôl â 2016, lluniodd Senedd yr UE ei hun adroddiad a ddangosai sut y gellir defnyddio ffin glyfar rhwng yr UE a'r DU. Pa asesiadau y mae Llywodraeth Cymru wedi'u gwneud o atebion TG, ac a allech gyhoeddi unrhyw baratoadau o'r fath, os oes rhai gennym?

Ein barn ni yw bod y math o atebion TG y mae'r Aelod yn eu disgrifio yn ei chwestiwn yn atebion hirdymor i hyn yn y bôn. Wrth gwrs, gwyddom fod yna weithgareddau TG ar y gweill i geisio lleddfu rhai o ganlyniadau Brexit o unrhyw fath. Fel y bydd yn gwybod, mae'r rheini'n faterion sy'n amlwg wedi'u hysgogi'n bennaf gan Cyllid a Thollau ei Mawrhydi, sy'n fater a gadwyd yn ôl i Lywodraeth y DU. Ond rwy'n credu bod y posibilrwydd fod hwnnw'n ateb i'r lefel o aflonyddwch a allai'n hawdd gael ei achosi gan Brexit o unrhyw fath, ac yn arbennig Brexit 'dim bargen', yn ffantasi braidd.