5. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am argaeledd tai mewn awdurdodau lleol ledled Cymru? OAQ54062

Gwnaf. Mae'r angen am dai yn parhau i fod yn fwy na nifer y cartrefi sydd ar gael. Gyda San Steffan bellach wedi cael gwared ar gyfyngiadau benthyca—o'r diwedd, ac ar ôl llawer o lobïo gennym—a'r cyfraddau llog isaf erioed, rydym yn gweithio gydag awdurdodau lleol i adeiladu ar raddfa fawr ac yn gyflym am y tro cyntaf mewn cenhedlaeth i sicrhau bod mwy o gartrefi ar gael ledled Cymru.

Diolch, Weinidog. Fel y soniwyd yma yn y Senedd ddoe, rydym wedi gweld datblygiadau tai yn cael eu cymeradwyo er eu bod y tu allan i ffiniau aneddiadau cynlluniau datblygu lleol. Ystyriaeth allweddol sy'n caniatáu hyn yw'r angen amlwg am gartrefi newydd. Fodd bynnag, er bod ceisiadau dadleuol yn cael cydsyniad, mae'n wir fod gan Gymru broblem gydag eiddo gwag. Mae gan bob awdurdod lleol yng Nghymru strategaeth gartrefi gwag a chynllun gweithredu. Serch hynny—a buaswn yn ychwanegu fy mod wedi bod yma ers wyth mlynedd bellach, ac ers fy wythnos gyntaf fel Aelod Cynulliad, roeddwn yn mynegi pryderon am nifer yr eiddo gwag yng Nghymru a fyddai'n troi'n gartrefi da iawn i bobl sy'n aros—ar hyn o bryd mae oddeutu 27,000 eiddo gwag yn y sector preifat a 1,400 yn y sector cymdeithasol yng Nghymru. Felly, a wnewch chi egluro pa gymorth pellach y byddwch yn ei roi i awdurdodau lleol ac asiantaethau eraill—landlordiaid cymdeithasol cofrestredig—i fynd ati i'w helpu i droi'r eiddo gwag hyn yn ôl yn gartrefi pwrpasol i'r rhai sydd eu hangen yn daer?

Nid oes unrhyw esgus o gwbl fod gan unrhyw un yn y sector tai cymdeithasol broblem ag eiddo gwag. Rydym yn darparu mwy na digon o grantiau iddynt i ddod â'r eiddo gwag hynny yn ôl i ddefnydd buddiol. Felly, unwaith eto, os oes gennych enghreifftiau penodol o dai cymdeithasol yn y sefyllfa honno, buaswn yn falch o'u gweld, gan fod rhywbeth mawr o'i le yno. Gallaf eich sicrhau na ddylai unrhyw landlord cymdeithasol cofrestredig neu gymdeithas drosglwyddo gwirfoddol ar raddfa fawr fod mewn sefyllfa lle na allant ddod â'u tai gwag yn ôl i ddefnydd buddiol.

O ran y sector preifat, mae fy nghyd-Aelod Lee Waters wedi bod yn gweithio'n galed iawn ar gynllun i ddod ag eiddo gwag yn ôl i ddefnydd buddiol drwy edrych ar gynlluniau benthyg a chyfres o gynlluniau grant fel y gallwn ddarganfod pam ei fod yn wag, darganfod pwy yw'r perchnogion, ac yna darganfod beth fyddai ei angen naill ai i'w brynu ganddynt neu ddod ag ef yn ôl i ddefnydd buddiol. Mae wedi bod yn gweithio'n galed iawn i roi nifer o gynlluniau peilot ar waith yn y maes hwnnw.

Rydym hefyd yn annog awdurdodau lleol i weithredu'n briodol mewn perthynas â'u treth gyngor er mwyn sicrhau eu bod yn codi'r symiau cywir o dreth ar gartrefi gwag. Mae'n dibynnu pam fod y cartref yn wag ac mae fy nghyd-Aelod Rebecca Evans yn gweithio'n galed iawn ar oblygiadau rhywfaint o'r gwaith hwn o safbwynt treth ar dir gwag. Rydym yn awyddus iawn i awdurdodau lleol ddefnyddio'r holl ddulliau sydd ganddynt o ddod â chartrefi yn ôl i ddefnydd buddiol. Hefyd, mae gennym nifer o gynlluniau grant. Mae gennym gynlluniau a gynlluniwyd i ddod â chartrefi yn ôl i ddefnydd buddiol y gall perchnogion preifat fanteisio arnynt, ac mae gennym gynlluniau i landlordiaid allu gwneud defnydd ohonynt hefyd. Ac os yw'r Aelod yn dymuno ysgrifennu ataf, rwy'n fwy na pharod i roi manylion y cynlluniau hynny iddi.

Tybed pa rôl y mae'r Gweinidog yn gweld tai modiwlar yn ei chwarae yn diwallu anghenion o fewn ardaloedd awdurdodau lleol? Roeddwn yn falch iawn o allu ymuno â hi yn ddiweddar ym Maes Glas yn Ynysawdre i edrych ar fenter Cymoedd i'r Arfordir gyda thai modiwlar ar y thema honno o dai am oes y gellir eu haddasu a'u newid wrth i'r blynyddoedd fynd heibio. Nawr, mae'r gwaith hwnnw'n cael ei ddatblygu gan gwmni o Bort Talbot, Wernick, sy'n newydd i'r farchnad breswyl hon ond sydd â hanes hir ym maes adeiladu modiwlar. A tybed faint yn fwy y gallwn ei wneud i fynd i'r afael â'r materion sy'n ymwneud ag ansawdd, cartrefi am oes a bodloni'r anghenion cyflenwi enfawr sydd gennym gyda gwahanol ardaloedd awdurdodau lleol, ac adeiladu swyddi lleol, rhaid dweud, ym Mhort Talbot ac yn lleol gyda mi.

Roedd hwnnw'n gynllun ardderchog ac yn ymweliad da iawn, ac roeddwn yn llawn edmygedd, fel Huw Irranca-Davies, rwy'n gwybod, o gyflymder yr adeiladu, pa mor ddeniadol oedd y tŷ—ni allaf feddwl am air arall, ond mae'n gartref hyfryd iawn. Ond roeddwn hefyd yn llawn edmygedd o'r gallu i ychwanegu uned arall os oedd eich teulu'n tyfu, ac i godi'r tŷ cyfan i fyny a'i osod yn rywle arall pe bai angen. Roedd yn ymweliad hynod ddiddorol ac addysgiadol yn fy marn i, ac mae'n llygad ei le—yr hyn rydym yn gobeithio'i wneud yng Nghymru, drwy ddefnyddio deunyddiau Cymreig ag ôl-troed carbon mor isel â phosibl, yw adeiladu tŷ i safon ynni goddefol os yw hynny'n bosibl, fel bod y biliau'n £100 neu lai bob blwyddyn, gan ddefnyddio gweithwyr lleol mewn ffatrïoedd lleol.

Ac un o'r pethau hyfryd am ffatrïoedd modiwlar—nid wyf wedi ymweld â'r un hwnnw, ond ymwelais ag un ar Ynys Môn yr wythnos diwethaf—ni waeth beth yw'r tywydd—ac er bod Ynys Môn yn hyfryd iawn, credaf ei bod yn deg dweud bod y tywydd braidd yn arw; glaw llorweddol yr wythnos diwethaf—wrth gwrs, yn y ffatri, roedd hi'n gynnes ac yn sych a gallai'r bobl barhau i weithio, nid oedd yn rhaid iddynt weithio ar uchder, ac yn y blaen. Roeddent yn adeiladu'r tŷ a fyddai wedyn yn cael ei godi ar y safle ar y cam olaf, yn union fel y rhaglen a welsom.

Felly, credaf mai dyna ddyfodol tai yng Nghymru, ac ar hyn o bryd, rydym ar fin dechrau'r hyn a elwir yn drydydd iteriad y rhaglen dai arloesol, felly dyna oedd canlyniad rhan gyntaf y rhaglen. Bydd hynny'n darparu 1,000 o gartrefi newydd ledled Cymru dros yr ychydig flynyddoedd nesaf. Mae 45 o gynlluniau ganddo ar waith, ac rydym yn disgwyl dysgu llawer o wersi am y ffordd y gallwn adeiladu ar raddfa fawr ac yn gyflym gan ddefnyddio'r math hwnnw o adeiladu modiwlar.