2. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am dryloywder o fewn Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr wrth ymdrin ag ymholiadau'r cyhoedd? OAQ54134

Diolch i Llyr Gruffydd. Am bob un ymholiad oddi wrth y cyhoedd sy'n mynegi pryderon neu'n cwyno, mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr yn derbyn bron i dair neges yn mynegi diolch neu werthfawrogiad. Rwy'n disgwyl i bob bwrdd iechyd fod yn agored ac yn ymatebol i bob math o ymholiad, beth bynnag ei natur.

Nôl ym mis Hydref, fe wnaeth un o'ch Gweinidogion chi ysgrifennu at ddyn sydd wedi colli ei fam ar ôl iddi fod ar uned iechyd meddwl Hergest ym Mangor. Mi ddywedodd y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ei fod e'n disgwyl y byddai'r ymateb i'r ymchwiliad gan y bwrdd iechyd yn, a dwi'n dyfynnu o'i lythyr e:

yn broses ymchwilio dryloyw a thrylwyr.

Nawr, yn ysbryd eich ateb chi i fy nghwestiwn cychwynnol i, mae'r ymchwiliad yna yn parhau, ond mae pryderon gan y teulu fod y bwrdd iechyd yn gwrthod bod yn agored a thryloyw ynglŷn ag ateb cwestiynau. Mae'r bwrdd, er enghraifft, yn cael ei gyhuddo o guddio y tu ôl i adran 42 y Ddeddf Rhyddid Gwybodaeth 2000, sy'n caniatáu iddyn nhw wrthod rhannu gwybodaeth os ydyn nhw wedi derbyn cyngor cyfreithiol i weld a ydyn nhw wedi torri'r gyfraith. Nawr, ydych chi'n derbyn—eto, yn sgil yr hyn ddywedoch chi foment yn ôl—fod defnyddio'r rhesymeg yma yn golygu bod bwrdd iechyd yn medru osgoi rhannu gwybodaeth, i fab, wrth gwrs, yn y cyd-destun yma, sy'n ceisio cael cyfiawnder yn sgil marwolaeth ei fam mewn uned iechyd meddwl? Ydych chi'n cytuno, felly, nad yw sefyllfa o'r fath yn deg, ac ydych chi o'r un farn â fi y dylid edrych o'r newydd ar y cymal yma, sydd yn caniatáu i'r bwrdd osgoi bod yn dryloyw, er mwyn sicrhau bod y broses yn fwy agored yn y dyfodol?

Llywydd, dwi'n edrych i bob bwrdd iechyd i fod yn agored ac yn dryloyw pan fyddan nhw'n ymateb i gwyno. Ambell waith mae pethau yn gymhleth. Dwi ddim yn gyfarwydd â'r manylion yn yr achos y mae Llyr Gruffydd wedi cyfeirio ato y prynhawn yma. Ambell waith mae pethau nad ydym ni'n eu gwybod, a dim ond pobl sy'n delio â'r manylion sy'n ddigon cyfarwydd â beth sydd wedi mynd ymlaen i ddod i gasgliadau. Fel mae'r Aelod wedi ei ddweud, mae'r Gweinidog wedi ysgrifennu ato fe yn barod am yr achos, ac, os oes mwy i'w ddweud, dwi'n siŵr y bydd ymateb arall ar ei ffordd iddo fe ar ôl y cwestiwn y prynhawn yma.

Hoffwn ddiolch i Llyr Gruffydd AC ac ategu'r union bryderon y mae wedi eu codi yn y fan yma. Prif Weinidog, yn y datganiad a wnaed gennych pan oeddech chi yn y swydd flaenorol, ar Fwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr a oedd yn destun mesurau arbennig, ar 9 Mehefin 2015, dywedasoch, mae’r bumed flaenoriaeth, a'r olaf, yr wyf i wedi’i nodi yn dibynnu ar ailgysylltu'r cyhoedd â’r bwrdd, ac ar i'r bwrdd adennill ffydd y cyhoedd.

Nawr, yn fy nhyb i, i fod â ffydd, mae angen proses dryloyw arnoch chi. Nawr, mae'r Gweinidog yn gwbl ymwybodol o achos yr wyf i wedi bod yn ymdrin ag ef, sydd wedi gweld etholwr a oedd—gadewch i ni ddim ond dweud ei fod yn un o'r sefyllfaoedd lle'r aeth rhywbeth o'i le, o'i le'n ofnadwy, yn y bwrdd iechyd. Nawr, mae wedi bod yn aros am oddeutu wyth mis am ymateb i adolygiad o ddigwyddiad difrifol. Nawr, ar ôl cymaint o oedi, byddech chi wedi disgwyl i'r holl ymchwiliadau gael sylw, ac y byddai pen llinyn tryloyw drwy'r holl bwyntiau gwirioneddol a godwyd gan yr etholwr a'i deulu. Fodd bynnag, ar ôl cael ymateb nad yw'n un da iawn, mae'r teulu, a minnau, wedi gorfod troi erbyn hyn at Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru, i sicrhau bod modd cael rhyw fath o gamau unioni i'r teulu hwn yr aeth pethau o'i le iddo mewn ffordd drist dros ben. Dylai arwydd o'r fath fod yn arwydd i chi, Prif Weinidog, nad yw eich pumed blaenoriaeth, a'r olaf, yn cael ei chyflawni o hyd. Felly, a wnewch chi esbonio felly pa fesurau y gwnewch chi eu cymryd i sicrhau bod mwy o dryloywder ac, yn wir, mwy o atebolrwydd wrth ymdrin ag unrhyw gŵyn sy'n cael ei gwneud am ansawdd y gofal iechyd y mae claf wedi ei gael mewn bwrdd iechyd yr ydych chi, yn dechnegol, gan mai chi yw'r Prif Weinidog, yn gyfrifol amdano?

Wel, Llywydd, nid wyf i'n credu ei bod hi byth yn ddoeth ceisio darllen gwersi cyffredinol o achosion penodol. Mae'r Aelod yn iawn fy mod i'n gyfarwydd â'r achos y mae hi wedi tynnu fy sylw ato, ac mae wedi bod yn achos anodd. Os yw'r teulu'n credu mai cyfeirio at yr ombwdsmon yw'r ffordd orau o weithredu sy'n agored iddyn nhw, yna, wrth gwrs, mae hwnnw'n gam gweithredu sydd ar gael i gleifion ac i deuluoedd yma yng Nghymru. Credaf fod cyflwr y berthynas rhwng y bwrdd a'r boblogaeth y mae'n ei gwasanaethu yn wahanol i sut yr oedd hi pan aethom ni i mewn i fesurau arbennig. Mae'r bwrdd ei hun wedi gwneud ymdrechion gwirioneddol yn hynny o beth—presenoldeb staff uwch y bwrdd iechyd mewn digwyddiadau cyhoeddus, gweithio gydag Iechyd Cyhoeddus Cymru a chomisiynydd Deddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol i ddod o hyd i ffyrdd newydd ac arloesol o ymgysylltu â'r cyhoedd. Pan gyhoeddwyd, yr wythnos diwethaf, ganlyniadau ymatebion cyhoeddus i wasanaethau cyhoeddus yma yng Nghymru, roedd cyfraddau bodlonrwydd gyda gwasanaethau iechyd yn Betsi Cadwaladr—gyda 93 y cant o drigolion Betsi Cadwaladr yn dweud eu bod yn fodlon â'r gwasanaethau a ddarparwyd ac a gafwyd ganddyn nhw ym maes gofal sylfaenol, a 95 y cant o'r boblogaeth leol honno yn dweud eu bod nhw'n fodlon â'r gwasanaethau a gawsant ym maes gofal eilaidd—yn uwch na'r cyfartaledd cenedlaethol, a chredaf eu bod nhw'n adlewyrchu'r ymdrech gyffredinol y mae'r bwrdd wedi ei gwneud i ail-gadarnhau'r berthynas sydd ganddo â'i gyhoedd.