1. Pa bwysigrwydd y mae Llywodraeth Cymru yn ei roi ar bobl ifanc 16-18 oed wrth feddwl am ei tharged o gyrraedd miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050? OAQ54321

Diolch yn fawr. Mae pobl ifanc with galon Cymraeg 2050 ac rŷn ni’n gweithio gydag ysgolion a cholegau addysg bellach i gynyddu’r cyfleoedd i bobl ifanc i gael defnyddio’r Gymraeg. Rŷn ni hefyd, wrth gwrs, wedi ehangu rôl y Coleg Cymraeg Cenedlaethol, ond rŷn ni hefyd yn cydnabod bod angen inni wneud mwy.

A wnewch chi ddweud wrthyf fi, felly, beth yw pwrpas ehangu’r ddarpariaeth pan fo mwy a mwy o bobl ifanc yn cysylltu â mi yn dweud eu bod nhw'n methu â chael at y ddarpariaeth honno? Mae nifer ohonon ni yn y Siambr fan hyn, dwi’n siŵr, wedi gweld cynnydd yn y gwaith achos rŷn ni’n ei dderbyn gan fyfyrwyr chweched dosbarth mewn ysgolion Cymraeg sydd yn wynebu sefyllfa lle mae’r drafnidiaeth oedd yn cael ei ddarparu i’r ysgolion hynny gan yr awdurdodau lleol yn cael ei thorri. Dwi wedi delio ag achosion yn Wrecsam, yn sir y Fflint, yn sir Ddinbych ac mewn siroedd eraill ar draws y gogledd—rhai ohonyn nhw wedi'u datrys; yn anffodus, rhai ohonyn nhw ddim. Felly, a gaf i ofyn beth ydych chi am ei wneud i sicrhau bod myfyrwyr yn gallu cael mynediad trwy drafnidiaeth i’r ysgolion hynny lle mae’r ddarpariaeth ychwanegol yma rŷch chi’n sôn amdano fe yn cael ei darparu?

Wel, rŷn ni'n treulio eithaf lot o amser ar hyn o bryd yn treial sicrhau ein bod ni yn gwella’r sefyllfa sydd wrthi ar hyn o bryd. Dwi wedi cael cyfarfod arall y bore yma gyda’r Gweinidog sydd â chyfrifoldeb dros addysg. Mae’r ddwy ohonon ni wedi ysgrifennu at y Gweinidog sydd â chyfrifoldeb dros drafnidiaeth, felly mae yna ymgais nawr i fynd ati i sicrhau ein bod ni’n gallu dod i le gwahanol gyda’r broblem yma. Mae yna refresh yn mynd i fod o’r Learner Travel (Wales) Measure 2008—mae hwnna’n digwydd yn yr hydref. Wrth gwrs, mae hwnna’n gyfle i bobl ymateb i ymgynghoriad, ond rŷn ni yn cydnabod bod yna broblem, ac, yn arbennig, fod yna broblem yn sir y Fflint a hefyd yn ardal Castell Nedd hefyd.

Weinidog, gwnaeth Llyr Gruffydd bwynt dilys iawn ynghylch pwysigrwydd gallu cael mynediad at y gwasanaethau cyfrwng Cymraeg hynny pan gânt eu darparu. Ac er bod pob un ohonom yn croesawu’r targed o 1 miliwn o siaradwyr Cymraeg ac yn cydnabod pwysigrwydd addysg cyfrwng Cymraeg i'r gwaith o gyflawni hynny, credaf ei bod hi'n debygol fod y pwysau y cyfeiriodd Llyr ato'n waeth byth mewn ardaloedd o Gymru sydd wedi'u Seisnigeiddio, fel yr ardal rwy'n ei chynrychioli, na'r hyn ydyw yn rhai o'r ardaloedd lle y ceir mwy o siaradwyr Cymraeg. Felly, gan gyfeirio at yr ateb a roesoch i Llyr ynglŷn â'r drafnidiaeth y gall myfyrwyr cyfrwng Cymraeg—ni chlywais eich ateb, ond yr ateb a roesoch—a allwch ddweud pa ffocws penodol yr ydych yn ei roi ar sicrhau bod fy etholwyr sy'n dymuno cael mynediad at wasanaethau Cymraeg, mewn ardal lle na fu modd gwneud hynny yn draddodiadol, yn cael cymorth penodol i sicrhau bod addysg cyfrwng Cymraeg a gwasanaethau Cymraeg ar gael i bawb?

Pan fydd awdurdodau lleol yn datblygu eu cynlluniau strategol Cymraeg mewn addysg, mae'n rhaid iddynt fod yn ymwybodol o'r materion trafnidiaeth mewn perthynas â sut y mae'r plant hynny'n cyrraedd yr ysgol. Wrth gwrs, mae gofyniad statudol iddynt ddarparu hynny i ysgolion cyfrwng Cymraeg ar gyfer myfyrwyr o dan 16 oed. Ceir problem i rai dros 18 oed, a dyma lle y cyfyd y broblem hon, oherwydd nid yw'n sefyllfa statudol ar hyn o bryd, ac rydym yn asesu beth yw'r posibiliadau i ailedrych ar y sefyllfa honno. Mae'n eithaf cymhleth, ac yn amlwg, gall fod rhai sgil effeithiau. Rydym yn treulio cryn dipyn o amser ar hyn o bryd yn ceisio mynd i'r afael â'r union fater hwn mewn gwirionedd.

Byddech chi'n cytuno gyda fi, Gweinidog, dwi'n siŵr, bod hi'n bwysig mewn ardaloedd lle nad oes gan y Gymraeg wreiddiau mor ddwfn, sy'n gwneud mwy i helpu i dyfu'r gwreiddiau hynny. Felly, sut y bydd Llywodraeth Cymru yn gweithio gydag awdurdodau lleol a chymunedau lleol yn Ogmore i hyrwyddo'r Gymraeg? A pha mor uchelgeisiol fydd targedau addysg ar flynyddoedd cynnar i helpu gyda hyn?

Diolch yn fawr. A gaf i ddiolch i chi am ofyn y cwestiwn yn Gymraeg? Wrth gwrs, rŷm ni yn gosod targedau ar lywodraethau lleol. Mae ein swyddogion ni wedi bod wrthi dros yr haf yn trafod gyda swyddogion ar draws rhai awdurdodau lleol, yn cynnwys ym Mhen-y-bont. Wrth gwrs, beth rŷn ni'n ceisio'i wneud yw sicrhau ein bod ni'n arwain y galw nawr, nid jest yn ymateb i'r galw. Ym Mhen-y-bont, dwi'n meddwl ein bod ni'n gobeithio y byddwn ni'n cyrraedd targed o tua 30 y cant dros y 10 mlynedd nesaf. A beth rŷn ni wedi bod yn ei wneud yw cynnig cefnogaeth ychwanegol i geisio hyrwyddo'r Gymraeg yn yr ardaloedd hynny a cheisio ennyn mwy o ddiddordeb oddi wrth y bobl leol.

Beth sy'n bwysig hefyd, wrth gwrs, yw bod yna ddilyniant, bod pobl sy'n mynd i ysgolion cynradd yn symud ymlaen i'r ysgolion uwchradd. Mae hynny wedi bod yn broblem yn y gorffennol—yn arbennig yn eich ardal chi, mae arnaf i ofn. Ond, wrth gwrs, nid jest ysgolion rŷn ni'n sôn amdano; mae yna bethau eraill rŷn ni'n eu gwneud i hybu'r Gymraeg mewn ardaloedd fel Pen-y-bont, fel y mentrau iaith sydd yn rhoi lot o gefnogaeth i bobl i gael cyfleoedd i siarad Cymraeg yn gymdeithasol.