Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd Plaid Cymru, Delyth Jewell.

Gweinidog, mae'r strategaeth ryngwladol ddrafft a gyhoeddoch dros yr haf yn cynnwys tri nod. Y trydydd o'r rhain yw amlygu Cymru fel cenedl sy'n gyfrifol ar lefel fyd-eang. Allwch chi esbonio sut mae hynny yn gydnaws â phresenoldeb Llywodraeth Cymru yn ffair arfau Defence and Security Equipment International yr wythnos ddiwethaf?

Mae hi'n bwysig ein bod ni yn sicrhau bod ein hegwyddorion a'n gwerthoedd yn cael eu gweld drwy'r byd. Dwi yn meddwl ei bod hi'n bwysig, ynghyd â'r strategaeth yna, i ddweud yn glir hefyd bod cyber security yn un o'r prif bethau rŷm ni eisiau sicrhau bod pobl yn ei ddeall—bod Cymru yn un o'r llefydd lle mae yna arbenigrwydd yn y maes yma. A dyma'r peth dwi'n meddwl ei bod hi'n bwysig ein bod ni'n amlygu. Ac mae yn anodd gweld ble—. Mae yna berthynas agos, dwi'n meddwl bod yn rhaid i ni gydnabod, rhwng beth sy'n digwydd ym maes amddiffyn a cyber security commercial. Ac felly, wrth gwrs, mae'n anodd i ni dynnu'r rheini oddi wrth ei gilydd. Mae yna berthynas, ond dwi'n meddwl ei bod hi'n bwysig nad ydym ni'n tynnu i ffwrdd o wthio cyber security pan mae yna gyfle gyda ni.

Weinidog, dwi ddim yn meddwl bod yr ateb yna yn ddigon da. Dro ar ôl tro, rydym ni'n cael addewidion gan eich Llywodraeth yn honni eich bod am fod yn gyfrifol, yn foesol, yn flaengar, a, dro ar ôl tro, rydych chi'n tanseilio'r addewidion hyn drwy weithredu mewn ffordd anghyfrifol, anfoesol a beth bynnag ydy'r gwrthwyneb i blaengar. Un maes sydd yn cael ei neilltuo yn llwyr yn y strategaeth yw gwneud defnydd o'r iaith Gymraeg er mwyn hyrwyddo diwylliant, treftadaeth a bywyd cymdeithasol unigryw ein cenedl. Mae strategaeth ryngwladol Gwlad y Basg, er enghraifft, yn cynnwys rôl ar gyfer y Etxepare Basque Institute, er mwyn hyrwyddo'r iaith Fasgeg a chynyddu proffil yr iaith a'r diwylliant yna o amgylch y byd. Er enghraifft, fe wnaethon nhw fynd eleni i'r Edinburgh fringe festival. Yr unig sôn am y Gymraeg yn eich strategaeth ryngwladol chi yw ambell gyfeiriad at y ffaith bod yr iaith yn bodoli. Ydych chi'n cytuno bod angen i chi ailystyried hyn eto, a rôl y Gymraeg o fewn eich strategaeth ryngwladol? A wnewch chi ymrwymo heddiw, fel cam cyntaf i unioni'r cam, y byddwch yn gwyrdroi'ch penderfyniad gwarthus i wrthod darparu gwersi Cymraeg am ddim i ffoaduriaid yng Nghymru—penderfyniad sy'n mynd yn gwbl groes i'r ymrwymiad yn eich cynllun noddfa i sicrhau bod ffoaduriaid a cheiswyr lloches yn cael eu cynnwys mewn cyfleoedd i ddysgu Cymraeg?

Dwi yn meddwl ein bod ni yn gwneud lot mwy na hynny o ran gwthio yr hyn rŷm ni'n ei wneud tuag at yr iaith Gymraeg. Rŷm ni eisoes wedi bod yn y Cenhedloedd Unedig, yn dangos arweinyddiaeth yn y maes ieithoedd lleiafrifol. Rŷm ni'n mynd i gynnal cynhadledd arbennig yn Aberystwyth ym mis Tachwedd i ddathlu gŵyl ryngwladol UNESCO ac ieithoedd lleiafrifol.

Mae yna ddigwyddiad yn y Senedd heno ble rŷm ni'n dod â phobl o Gatalwnia i helpu. Felly, wrth gwrs bod y Gymraeg yn rhan o hynny. Dwi eisoes wedi comisiynu fideo i ni allu darparu a dangos i'n llysgenhadon o gwmpas y byd ein bod ni eisiau arwain yn y maes yma. Ac, felly, dwi yn meddwl bod y Gymraeg yn rhan hanfodol o'r strategaeth yna.

Jest ar y mater o ffoaduriaid, dwi yn meddwl ei bod hi werth tanlinellu'r ffaith ein bod ni yn sianelu yr holl ffordd rŷm ni'n dysgu Cymraeg i bobl sydd ddim yn iaith gyntaf trwy'r Coleg Cymraeg Cenedlaethol, ac mae yna ddau beilot eisoes yn bodoli, un yng Nghaerdydd, un yn Abertawe, lle mae gwersi Cymraeg yn cael eu rhoi am ddim i ffoaduriaid.

Wel, mae hynny'n ateb annigonol yn anffodus. Mae'n dda iawn i glywed am y gwaith da sy'n digwydd gan y Llywodraeth am yr iaith Gymraeg, ond dylai hynny fod yn y strategaeth. Ac am y ffoaduriaid, dylech chi ailystyried hynny fel mater o frys, byddwn i'n argymell. 

Hoffwn droi yn awr at wendidau eraill y strategaeth ryngwladol. Mae'n gymysgedd rhyfedd o orgyffredinoli a gorfanylder ar yr un pryd. Rydych chi'n canolbwyntio ar dri diwydiant i'w hyrwyddo yn rhyngwladol, sef, fel rydych chi wedi sôn amdano fe yn barod, seiberddiogelwch, lled-ddargludyddion cyfansawdd a'r diwydiannau creadigol. Nawr, dwi ddim yn gwadu o gwbl fod y rhain yn ddiwydiannau pwysig i'n heconomi, ond a ddylen ni roi lled-ddargludyddion cyfansawdd wrth ganol ein strategaeth? Oni fyddai'n gwneud mwy o synnwyr i hyrwyddo diwydiant sy'n cyd-fynd â'r nod o gyfrifoldeb rhyngwladol, er enghraifft ynni adnewyddol? Pam nad ydych wedi gosod llwybr uchelgeisiol, wedi ei seilio ar wneud Cymru yn wlad carbon sero erbyn 2040 neu gynt?

Ble mae'r cynllun er mwyn gwneud y mwyaf o'r diaspora Cymraeg, a hyrwyddo cyfraniad diaspora o wledydd eraill sy'n byw yng Nghymru? Ble mae'r cynllun strategol ar gyfer gwneud y mwyaf o swyddfeydd tramor Cymru? Dyw sôn am gyhoeddi cylch gwaith yn y dyfodol, pan mae'r rhain wedi bodoli ers blynyddoedd, ddim yn ddigon da. Ble mae'r weledigaeth ar gyfer hyrwyddo'r gwaith ymchwil ardderchog sy'n cael ei wneud gan ein sector addysg uwch, a'r ymrwymiad i sicrhau bod hyn yn gallu parhau? Ble mae'r targedau sydd yn angenrheidiol er mwyn gallu mesur llwyddiant y strategaeth? Sut allwch chi gyfiawnhau'r ffaith mai dim ond dau gyfarfod y flwyddyn rydych yn bwriadu eu cynnal er mwyn mesur cynnydd? A ble mae'r weledigaeth fawr ar gyfer dyfodol ein cenedl rhyngwladol? 

Byddwn i'n argymell eich bod yn dechrau eto, gan adeiladu strategaeth unigryw ac uchelgeisiol, strategaeth all ond Cymru ei chael, o hyrwyddo cenedl groesawgar, werdd, Gymreig, sydd yn barod i lwyddo a chymryd ei phriod le ar lwyfan y byd, yn hytrach na'r ddogfen hon, sy'n darllen, ar adegau, fel ymarferiad PR, mae arna i ofn. 

Wel, dwi ddim yn derbyn hynny. Dwi yn meddwl bod y gwerthoedd sydd gyda ni yng Nghymru yn dod drwodd yn glir yn y strategaeth. Beth mae'n rhaid i ni gydnabod yw ei bod hi'n anodd i ni ysgrifennu strategaeth ar hyn o bryd, achos sut ydych chi'n gwneud hynny pan rŷm ni yng nghanol trafodaeth ynglŷn â Brexit? Un o'r pethau roeddwn i'n awyddus i'w wneud oedd i ddenu sylw at ein hunain. Mae yna lot o lefydd rownd y byd yn gwneud lot o bethau gwahanol. Ble mae yna arweinyddiaeth glir gyda ni fel cenedl? Sut ydyn ni'n gallu denu sylw at ein hunain fel cenedl sydd ar flaen y gad? A newid y feddylfryd sydd gan lot o bobl tuag at Gymru, neu fod dim syniad gyda nhw am Gymru. A dyna beth oedd y syniad tu ôl i jest pigo ar rai sectorau. 

Wrth gwrs bydd pethau'n dod allan o'r strategaeth yma, felly bydd strategaeth ar gyfer y diaspora. Rŷm ni wedi bod yn cael cyfarfod y bore yma ynglŷn â hynny. Mae'r targedau—. Roeddwn i'n awyddus iawn i roi targedau i mewn. Dwi'n siŵr y byddech chi'n cytuno ei bod hi'n rili anodd i roi targedau ar hyn o bryd pan rŷn ni mewn sefyllfa mor wahanol. Jest i roi enghraifft i chi—rŷch chi wedi bod yn sôn am addysg uwch. Wrth gwrs, mae'r ffaith bod y Prif Weinidog yr wythnos diwethaf wedi dweud, 'Reit, caiff pobl aros am ddwy flynedd ar ôl iddyn nhw raddio' yn mynd i ddenu mwy o bobl. Felly, mae pethau'n symud mor gyflym. Ar hyn o bryd, mae'n anodd i ni osod targedau, ond dwi'n awyddus iawn i sicrhau bod hwnna yn dod yn rhan, unwaith y byddwn ni'n setlo pethau yn y byd yma sy'n newid yn llwyr ar hyn o bryd. 

Llefarydd y Ceidwadwyr, David Melding. 

Weinidog, mae chwe blynedd wedi bod bellach ers i'r Llywodraeth gyflwyno ei strategaeth dwristiaeth ar gyfer Cymru, y bartneriaeth ar gyfer twf, a bydd cylch gwaith y strategaeth yn dod i ben y flwyddyn nesaf. Y prif uchelgais oedd cynyddu enillion twristiaeth o leiaf 10 y cant erbyn hynny. Sylwaf fod yr Alban, sydd wedi bod â strategaeth ar waith am yr un cyfnod o amser yn union, bellach yn gwneud llawer o waith adolygu ac ymgynghori, a tybed beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud ar hyn o bryd i adolygu gweithrediad y bartneriaeth ar gyfer twf, yn enwedig y targed hwnnw o 10 y cant, a pha fath o waith a wneir ar ddatblygu a pharatoi strategaeth newydd.

Diolch yn fawr am y proc defnyddiol iawn hwnnw i'r cof. Gallaf roi trywydd i chi nawr ar gyfer datganiad llafar y gobeithiaf ei wneud i'r Siambr hon ym mis Hydref ar ein strategaeth dwristiaeth. Fy uchelgais yw cynhyrchu blaenoriaethau ar gyfer pob un o brif feysydd fy nghyfrifoldebau fel Dirprwy Weinidog. Rwyf wedi ceisio nodi blaenoriaethau eisoes ym maes treftadaeth, ac rwy'n falch o ddweud wrthych mai twristiaeth yw'r nesaf. Felly, bydd cyhoeddiad tebyg i'r blaenoriaethau a luniwyd gennym ar gyfer treftadaeth ar dwristiaeth, a byddaf yn croesawu ymateb gan yr Aelodau a chan y sector. Efallai eich bod yn cofio inni gynnal uwchgynhadledd dwristiaeth yn Llandrindod y llynedd, ac roedd ymateb y sector i'r cyfarfod hwnnw'n gadarnhaol iawn, ac mae'n ddigon posibl y penderfynwn gynnal digwyddiad tebyg y flwyddyn nesaf.

Wel, diolch i'r Gweinidog am ei ymateb defnyddiol ar y cyfan, yn enwedig y syniad y dylai pob un ohonom ymgymryd â'r gwaith o adolygu'r strategaeth a llunio un newydd, ac yn arbennig ar gyfer y sector. Ni ddywedoch a yw'r targed o 10 y cant yn mynd i gael ei gyflawni. Yn amlwg, mae blwyddyn i fynd eto, ond credaf ei bod yn allweddol ein bod o leiaf yn onest ynglŷn ag a ydym wedi cyflawni hynny, ac os nad ydym, pam, a beth sydd angen i ni ei wneud ynglŷn â hynny.

Nawr, yn amlwg, mae gennym ddwy farchnad—y farchnad ddomestig ar gyfer y DU ac ymwelwyr o dramor. A chredaf ei bod yn deg dweud ein bod yn gwneud yn dda iawn yn y farchnad ddomestig, ond nid ydym yn cyflawni'r hyn y credwn y dylem ei gyflawni mewn perthynas ag ymwelwyr o dramor. Felly, tybed a fydd y strategaeth newydd yn cynnwys dwy set o farchnadoedd twf gwirioneddol uchelgeisiol ar gyfer y marchnadoedd hynny, gan y credaf fod angen dulliau gweithredu gwahanol ar eu cyfer, ac efallai nad ydym wedi darparu ar gyfer hynny yn y strategaeth bresennol.

Cytunaf â'r dadansoddiad hwnnw. A gaf fi ddweud hefyd ein bod yn credu bod cyfle gwych o hyd ar gyfer yr hyn a elwir yn 'staycation'? Nid yw'n un o fy hoff eiriau, er i mi gael ychydig o wyliau gartref yr haf hwn a'i fwynhau'n fawr, gan gynnwys llawer o amser—treuliais beth ohono yn Sir Fynwy—ond llawer o amser ar y gororau yn edrych ar sut y gallwn weithio'n agosach ar hyd y cyswllt gwych hwnnw rhwng gogledd a de Cymru ar y ffin ddwyreiniol a elwir yn Glawdd Offa. Ac rydym yn gobeithio, yn y dyfodol, y byddwn yn pwysleisio bod lle eto i fwy o ymwelwyr ddod, o'r cytrefi a'r rheini sy'n glanio ym Maes Awyr Manceinion a'r rheini sydd wedi dod drwy Heathrow. Ond rwy'n derbyn y pwynt fod angen i ni roi pwyslais ar farchnata rhyngwladol. Rydym wedi nodi rhai gwledydd ar dir mawr Ewrop, a byddwn yn mynd ar drywydd y strategaeth hon er mwyn sicrhau bod y bobl hynny'n ymwybodol fod y ffin rhwng Cymru a Lloegr yn dal i fod ar agor, beth bynnag a allai ddigwydd i ffiniau'r Deyrnas Unedig.

A gaf fi ddweud fy mod yn rhannu ei hoffter o Glawdd Offa? Rwyf wedi cwblhau'r daith gerdded, er bod hynny, mae arnaf ofn, dros 40 mlynedd yn ôl bellach. Eleni, bûm yn cerdded yn y Gŵyr, a oedd yr un mor brydferth. Weinidog, un ffordd y gallwn harneisio apêl twristiaeth ryngwladol, yn sicr, yw gwneud Cymru'n brifddinas twristiaeth gynaliadwy yn y DU, ac yn wir yn Ewrop. Er enghraifft, mae mwy a mwy o dwristiaid amgylcheddol graff yn chwilio am gyrchfannau gwyrdd i dwristiaid. Canfu arolwg diweddar fod 64 y cant o ymatebwyr yn ystyried materion amgylcheddol wrth archebu eu gwyliau, a bod 82 y cant yn barod i dalu mwy am wasanaethau a chynhyrchion gwyrdd. Mae cymdeithasau teithio byd-eang fel National Geographic bellach yn defnyddio cynaliadwyedd amgylcheddol fel maen prawf allweddol wrth roi sgôr i gyrchfannau. Felly, rwy'n credu'n wirioneddol, os ydym am gymryd cam ymlaen a bod yn wirioneddol gystadleuol, fod hwn yn faes lle y gallem weld cryn dipyn o gynnydd yn ein cynnig, ac mae'n cyd-fynd â'n strategaethau cyffredinol—Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015, er enghraifft. A ydych yn cytuno â mi fod Cymru mewn sefyllfa dda i arwain ar yr agenda hon a bod angen i hynny fod yn rhan ganolog o'n strategaeth newydd bellach?

Diolch am ein helpu i ysgrifennu'r strategaeth. Mae gennym ddrafft yn barod, a byddaf yn sicrhau bod cynaliadwyedd ar y brig, oherwydd yn amlwg, mae twristiaeth werdd a thwristiaeth sy'n darparu ar gyfer y boblogaeth gyfan a phob grŵp oedran—. Mae pobl ag anawsterau symudedd yr un mor bwysig fel ymwelwyr â phobl nad ydynt yn anabl ac yn gallu mwynhau hamdden yng nghefn gwlad. Felly, mae angen inni sicrhau bod yr hyn a ddarparwn yn hygyrch ni waeth i ble y mae pobl yn awyddus i fynd, os ydynt yn gallu symud ac yn gallu manteisio ar y cyfleoedd mynediad. Ond mae angen inni ddangos hefyd fod twristiaeth gynaliadwy yn golygu cynaliadwy i bawb sy'n dymuno manteisio ar y cynnig sydd gennym yng Nghymru.

Ac felly, ar fy ymweliad diweddar â Sir Benfro, y cyfeiriais ato, gwnaeth ymrwymiad un datblygwr i sicrhau bod pobl ag anableddau dwys yn gallu mwynhau cyfleusterau twristiaeth yn Sir Benfro argraff arbennig arnaf. Cynaliadwyedd a hygyrchedd ein cynnig i dwristiaid i'r holl ddinasyddion sy'n dymuno dod yma neu ymweld â chyrchfannau yma, ac mae hynny'n cynnwys pobl yng Nghymru a'r bobl o'r ochr arall i'r bont neu dros y clawdd, beth bynnag y dymunwn ei alw, ac o ble bynnag y dônt, a sut bynnag y dônt i Gymru, er mwyn iddynt deimlo, ar ôl y profiad o fod yng Nghymru, eu bod wedi cael croeso go iawn. A hoffwn ddiolch i arweinydd yr wrthblaid, ac yn wir, i Angela Burns, a fu'n rhan o fy ymweliad â Sir Benfro a dwyrain Sir Gaerfyrddin, ble bynnag yr oeddwn ar y diwrnod; nid wyf hyd yn oed yn cydnabod ffiniau yng Nghymru, heb sôn am rhwng Cymru a Lloegr. Diolch.