1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am y ddarpariaeth cerbydau ar y rheilffordd rhwng Rhymni a Chaerdydd? OAQ54785

Gwnaf, wrth gwrs. Yn y tymor byr, mae Trafnidiaeth Cymru yn cynnig defnyddio cerbydau dosbarth 769 ar reilffordd Rhymni hyd nes bod cerbydau newydd yn dechrau cael eu cyflwyno yn 2023, a bydd hyn wedyn yn eu galluogi i gynyddu amlder y gwasanaeth, fel rhan o drawsnewidiad y metro.

Yn dilyn trafodaethau gydag etholwyr ynghylch y defnydd o'r rheilffordd ac yn dilyn y ddadl a gawsom bythefnos yn ôl, cyfarfûm â swyddogion Trafnidiaeth Cymru yr wythnos diwethaf i drafod rhai o'r problemau gorlenwi a rhai o'r problemau gyda gwasanaethau. A buom hefyd yn siarad am randdirymu Deddf Gwahaniaethu ar sail Anabledd 1995, ac o ganlyniad i hynny, gan nad yw'r Senedd yn eistedd ar hyn o bryd, rwyf wedi ysgrifennu at Grant Shapps—y llythyr hwn—i ofyn am randdirymu’r Ddeddf yn gyflym. A allai'r Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni ynglŷn â hynny, ond hefyd, a gawn ni ateb pendant yn awr ynglŷn â faint yn rhagor o drenau a fydd ar y rheilffordd y flwyddyn nesaf a sut y bydd capasiti yn gwella yn ystod y ddwy flynedd nesaf? Credaf ei bod yn bwysig ein bod yn cofnodi hynny’n bendant ac er eglurder.

Yn sicr, ac mae'r Aelod yn llygad ei le. Credaf fod ei etholwyr yn haeddu gwybod faint o drenau ychwanegol a fydd ar y rheilffordd bwysig honno yn ystod y misoedd a'r blynyddoedd nesaf. Ond os caf nodi'r pwynt pwysig iawn ynglŷn â’r cais am randdirymiad mewn perthynas â gofynion y ddeddfwriaeth pobl â chyfyngiadau symudedd, dylid nodi, Ddirprwy Lywydd, nad ydym ar ein pennau ein hunain. Rydym yn deall fod llawer o gwmnïau gweithredu trenau eraill, gan gynnwys Scot Rail, Great Western Railway, Northern ac East Midlands Trains mewn sefyllfa debyg, a deellir eu bod yn ceisio rhyddhad i weithredu nifer sylweddol o drenau nad ydynt yn cydymffurfio â rheoliadau pobl â chyfyngiadau symudedd yn 2020. Rwy’n falch o allu rhoi gwybod i’r Aelodau o'm rhan i fod yr holl waith wedi’i gwblhau’n foddhaol gan swyddogion yma ac yn Llundain, ac rydym bellach yn aros am gymeradwyaeth yr Ysgrifennydd Gwladol cyn gynted ag y bydd yr etholiad cyffredinol wedi dod i ben, pwy bynnag fydd yr Ysgrifennydd Gwladol hwnnw. Mae’n rhaid i mi ddweud, serch hynny, Ddirprwy Lywydd, mai ein barn ni yw nad oedd angen i'r penderfyniad gael ei ohirio y tu hwnt i 12 Rhagfyr ac y gallai fod wedi'i wneud yn ystod cyfnod yr etholiad.

Gan droi at wasanaethau ar reilffordd Rhymni, rwy'n ymwybodol, ac mae Trafnidiaeth Cymru yn ymwybodol, o'r pryderon ynghylch capasiti. Gallaf roi gwybod i’r Aelod y bydd trenau Pacer ar waith fel trenau pedwar cerbyd ar y rhan fwyaf o wasanaethau rheilffordd Rhymni wedi’r newid i’r amserlen ar 15 Rhagfyr, gyda'r trenau dosbarth 37 sy'n cael eu tynnu gan injan yn parhau i weithredu wrth i’r trenau dosbarth 769, sy’n fwy o faint ac yn fwy modern o lawer, mae'n rhaid dweud, gael eu cyflwyno yn 2020. Bydd Trafnidiaeth Cymru yn cyflwyno naw uned dosbarth 769, a fydd yn gwasanaethu rheilffordd Rhymni. Bydd gan bob un o’r rhain bedwar cerbyd ac felly bydd ganddynt gapasiti o 558 y trên. Mae hynny'n cymharu â chyfanswm capasiti o 422 ar gyfer pedwar cerbyd Pacer, a chyfanswm capasiti o tua 320 ar gyfer y trenau sy'n cael eu tynnu gan injan.

Wrth gwrs, yn 2023, bydd trenau rhyng-ddinesig a rhanbarthol ysgafn cyflym tri-moddol Stadler newydd yn cael eu cyflwyno ar y rhwydwaith, ac ar reilffordd Rhymni. Gallaf roi sicrwydd i’r Aelod fod Trafnidiaeth Cymru bob amser yn adolygu’r amcanestyniadau o nifer y cwsmeriaid sy'n defnyddio gwasanaethau, a gallant weithredu mewn modd hyblyg i sicrhau y gellir cynyddu'r capasiti os bydd y galw’n gwneud hynny’n ofynnol.

Gan ychwanegu at gwestiwn Hefin, mae'r newyddion fod y ddarpariaeth o gerbydau i gynyddu capasiti rheilffyrdd y Cymoedd wedi’i gohirio wedi golygu bod teithwyr yng Nghymoedd de Cymru'n teimlo’n rhwystredig ac yn siomedig. Mae gorlenwi'n broblem ddifrifol, ac mae nifer y teithwyr ar reilffyrdd y Cymoedd yn cynyddu 7 y cant bob blwyddyn. Weinidog, a allwch roi diweddariad i'r Cynulliad ynghylch pryd rydych yn disgwyl i Trafnidiaeth Cymru roi'r cerbydau newydd ar waith? Rydych newydd sôn am rai ychwanegol erbyn y flwyddyn nesaf a 2023. Credaf ei bod yn mynd yn rhy hwyr i'r math hwn o beth wella, ond beth yw'r rhwystr rhag gallu rhoi'r cerbydau ar waith, ac a allwch ddweud wrthym pa drafodaeth rydych wedi'i chael gyda Trafnidiaeth Cymru ynglŷn â lliniaru’r problemau gorlenwi sydd eisoes yn bodoli ar reilffyrdd Cymoedd de-ddwyrain Cymru ac mewn mannau eraill? Diolch.

Mae Mohammad Asghar yn codi pwynt sydd wedi’i drafod yn rheolaidd yn y Siambr hon, ac mae'n ymwneud â'r diffyg camau gweithredu a gymerwyd o dan gytundeb y fasnachfraint flaenorol, a gytunwyd ar sail dim cynnydd yn nifer y teithwyr, ac felly roedd diffyg trenau ar gael pan etifeddwyd y fasnachfraint—a dros y cyfnod hwnnw, yn ystod y 15 mlynedd diwethaf, rydym wedi gweld cynnydd sylweddol yn nifer y teithwyr. Roeddem yn ymwybodol o'r angen i sicrhau, pan ddaethom yn gyfrifol am y fasnachfraint, fod cerbydau ychwanegol ar gael, a dyna pam yr archebwyd unedau dosbarth 769, a oedd i fod i gael eu cyflwyno ym mis Mai 2018. Ac o ganlyniad i fethiant y cwmni i ddarparu’r unedau 769, bu'n rhaid i ni geisio'r rhanddirymiad hwnnw gan Lywodraeth y DU mewn perthynas â rheoliadau pobl â chyfyngiadau symudedd. Rwy'n falch o ddweud bod Trafnidiaeth Cymru wedi bod yn gweithio'n ddiflino i nodi o ble y gallant gael cerbydau newydd—a cherbydau yn lle cerbydau eraill—er mwyn gwella capasiti. Ac fel y dywedais wrth Hefin David, bydd cynnydd sylweddol yn y capasiti ar reilffordd Rhymni o'r flwyddyn nesaf ymlaen. Ac wrth i ni agosáu at gyflwyno'r trenau newydd sbon hynny yn 2023, byddwn yn gweld cynnydd pellach yn y capasiti ar draws y rhwydwaith. O fis Rhagfyr eleni, byddwn hefyd yn gweld cynnydd sylweddol, o fwy na 60 y cant, yn nifer y seddi a'r gwasanaethau sydd ar gael ar ddydd Sul. Mae hwn yn gam enfawr ymlaen, ac mae’n sicrhau bod y fasnachfraint yn wasanaeth saith diwrnod yr wythnos go iawn.

Weinidog, mae'r teithwyr ar reilffordd Rhymni wedi cael addewidion ynghylch y trenau 769, a mwy o gapasiti, ers mis Mai 2018, ac maent yn dal i aros. Nawr, rwy’n derbyn eich pwynt ynglŷn â’r hyn rydych wedi'i ddweud wrth Hefin David—sef, pan fydd y trenau 769 yn cael eu cyflwyno, y bydd hynny’n arwain at gynnydd yn y capasiti. Ond dywedasoch y bydd Trafnidiaeth Cymru yn gweithredu mewn modd hyblyg o ran edrych ar gapasiti'r trenau newydd pan fyddant yn rhoi trenau ar waith yn lle’r trenau 769 yn 2023. A allwch gadarnhau mai dim ond capasiti uwch o gymharu â nawr yw’r capasiti uwch y byddwn yn ei weld yn 2023, ac nad yw'n gapasiti uwch—fel y mae pethau, ar ôl y trenau 769, bydd gostyngiad yn y capasiti yn 2023?

Credaf fod rhywun sy’n frwdfrydig a galluog iawn ym myd trenau wedi gwneud rhywfaint o waith ymchwil. Fodd bynnag, nid wyf yn argyhoeddedig fod y data a ddefnyddiwyd yn gwbl gywir. A chyfarfûm heddiw, mewn gwirionedd, â Trafnidiaeth Cymru, i drafod yr union fater hwn eto, ac roeddem yn cytuno bod gwir angen nid yn unig cynyddu capasiti yn y tymor byr—yn y ddwy flynedd nesaf—ond cynnal y capasiti hwnnw wedyn, ac os oes angen, ei gynyddu ymhellach fyth, os yw’r teithwyr yn galw am hynny. Os bydd galw'r teithwyr yn cynyddu ymhellach, bydd Trafnidiaeth Cymru yn gweithredu mewn modd hyblyg i ateb y galw gan etholwyr yn y rhan honno o Gymru.