Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd Plaid Cymru, Dai Lloyd. 

Diolch, Lywydd. Weinidog, efallai y byddwch wedi sylwi y bydd etholiad cyffredinol yn digwydd cyn bo hir, ond o gofio hynny, daeth yn amlwg fod myfyrwyr yng Nghaerdydd wedi cael gwybod na fyddant yn gallu pleidleisio yfory oherwydd camgymeriad gweinyddol heb unrhyw fai arnynt hwy. Dywedir wrthyf fod cyngor Caerdydd wedi cyfaddef nad ydynt wedi mynd i'r afael hyd yma â'r oddeutu 200 o'r 1,000 o bobl a roddodd gyfeiriadau annilys wrth gofrestru. Felly, ar y cam hwyr hwn, beth y gallwch ei wneud fel Gweinidog i geisio unioni'r sefyllfa anffodus hon?

Nid oeddwn yn ymwybodol o hynny, mae'n rhaid i mi ddweud, felly os gall roi'r manylion i mi cyn gynted â phosibl, gallaf fynd ar ei drywydd gyda chyngor Caerdydd. Nid wyf yn siŵr o'r ateb, felly, gan nad oeddwn yn ymwybodol o'r broblem, ond os gallwch rannu'r manylion gyda mi, byddaf yn gweld beth y gallwn ei wneud. Yn sicr, rydym yn amlwg yn awyddus i sicrhau bod cymaint o bobl â phosibl yn gallu pleidleisio.

Diolch am hynny. Gan ddychwelyd at faterion tai a chysgu allan, fel y gwyddoch, mae'r grant cymorth tai yn hanfodol i alluogi amryw asiantaethau, fel Cymorth Cymru, Cartrefi Cymunedol Cymru a Cymorth i Fenywod Cymru i ddarparu'r gwasanaethau sydd mor werthfawr wrth fynd i'r afael â digartrefedd a chysgu allan ar ein strydoedd, ond serch hynny, mae cyllid ar gyfer cymorth sy'n gysylltiedig â thai wedi gostwng £37 miliwn yng Nghymru ers 2012 mewn termau real, yn ôl adroddiad diweddar. Felly, a oes gan Lywodraeth Cymru unrhyw gynlluniau i gynyddu'r grant cymorth tai yn y cylch cyllidebol nesaf?

Wel, fel y nododd Dai Lloyd, mae gennym etholiad cyffredinol yn digwydd ar hyn o bryd a bydd yn gwybod, felly, ein bod wedi gorfod gohirio'r gwaith o cyhoeddi'r gyllideb. Bydd y gyllideb ddrafft, ochr yn ochr â'r setliad llywodraeth leol—ar yr un pryd, yn anarferol, oherwydd cyfyngder yr amserlenni—yn cael ei chyhoeddi mewn datganiad ysgrifenedig ar y dydd Llun ar ôl yr etholiad cyffredinol. Felly, ddydd Llun nesaf.

Diolch am hynny, gan fod ystadegau gan y Wallich yn dangos cynnydd yn nifer y bobl sy'n cysgu allan ar strydoedd Abertawe, a phan wyf wedi bod allan gyda'r daith cawl i'r digartref—ac mae Leanne wedi bod allan hefyd ar y daith cawl i'r digartref yn Abertawe—mae'r dystiolaeth yn amlwg, mewn gwirionedd. Mae'n arbennig o drist wrth agosáu at y Nadolig, fel rydym ar hyn o bryd. Felly, gyda'r addewid o wariant cyhoeddus gwyllt gan bwy bynnag sy’n ennill yr etholiad cyffredinol yfory, a wnaiff y Gweinidog ymrwymo i sicrhau bod atal digartrefedd yn flaenoriaeth mewn unrhyw benderfyniadau gwariant yn y dyfodol?

Iawn. Yn amlwg, rydym am atal digartrefedd. Bydd Dai Lloyd yn ymwybodol fod gennym y grŵp gweithredu ar dai, o dan gadeiryddiaeth prif weithredwr Crisis, yn gweithio i ni. Rydym wedi derbyn holl argymhellion yr adroddiad cyntaf, y gofynasom amdano yn fwriadol er mwyn mynd i’r afael â chysgu allan a'r enghreifftiau gwaethaf o ddigartrefedd yn y cyfnod cyn y Nadolig. O ganlyniad i hynny, mae gennym yr hyfforddiant allgymorth grymusol ar waith eisoes ledled Cymru. Rydym wedi darparu hyfforddiant penodol i'r holl weithwyr perthnasol yn Abertawe, Caerdydd, Wrecsam a Chasnewydd, ond nid yw hynny'n golygu bod rhannau eraill o Gymru heb gael eu cynnwys yn yr holl leoedd acíwt hynny lle mae pobl yn ymgynnull.

Rwyf innau hefyd wedi bod allan ar wahanol deithiau cawl, teithiau brecwast, ac ati, yn Abertawe a Chaerdydd. Nid wyf am addo dod â phawb i mewn oddi ar y stryd gan fod hynny'n amhosibl; byddai unrhyw un a fyddai'n gwneud yr addewid hwnnw'n sicr o'i dorri. Yr hyn rydym wedi'i ddweud yw y byddwn yn gwybod pwy yw pawb sy'n cysgu allan, a bydd gennym gynllun ar eu cyfer. Os gallwn ddod â hwy i mewn oddi ar y stryd, wrth gwrs, byddwn yn gwneud hynny. Fel arall, bydd gennym y gweithwyr allgymorth grymusol yn estyn allan atynt. Cyfarfûm â dau ohonynt o Gaerdydd yr wythnos diwethaf. Roedd rhai o'r straeon a ddywedasant wrthyf yn dorcalonnus iawn, ond gwnaethant bwysleisio hefyd y gall gymryd chwech i naw mis i gael rhywun i ymddiried digon ynoch i dderbyn eich bod yn rhoi'r help a'r gefnogaeth gywir iddynt.

Felly, nid ydym yn ceisio gorfodi pobl i wneud pethau'n groes i'w dymuniadau, ond rydym am sicrhau eu bod yn ddiogel a bod ganddynt gynllun gofal ar waith, a bod gennym y gweithwyr allgymorth yn gweithio gyda hwy. Felly, yr hyn rwy'n ei ddweud yw y byddwn yn gwybod pwy yw pawb, bydd gennym gynllun ar eu cyfer, a lle bo modd, byddwn yn dod â hwy i mewn oddi ar y stryd cyn gynted â phosibl i un o'n trefniadau tai yn gyntaf, neu'r trefniadau penodol rydym wedi'u rhoi ar waith yn y pedair dinas.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Mark Isherwood. 

Diolch, Lywydd. O dan fformiwla ariannu llywodraeth leol Llywodraeth Cymru, derbyniodd naw o'r 22 awdurdod yng Nghymru gynnydd yn y flwyddyn ariannol gyfredol: cynnydd o 0.9 y cant i Gaerdydd, cynnydd o 0.5 y cant i Abertawe, toriad o 0.1 y cant i Wrecsam, toriad o 0.3 y cant i sir y Fflint, er bod cynnydd cyfatebol wedi bod ym mhoblogaethau pob un ohonynt. Ochr yn ochr â sir y Fflint, roedd y cynghorau a welodd y toriadau mwyaf o 0.3 y cant yn cynnwys Conwy ac Ynys Môn, er bod Conwy ac Ynys Môn ymhlith y pum awdurdod lleol yng Nghymru lle mae 30 y cant neu fwy o weithwyr yn cael llai o dâl na'r cyflog byw gwirfoddol. Lefelau ffyniant y pen ar Ynys Môn yw'r isaf yng Nghymru, ychydig yn llai na hanner y lefelau yng Nghaerdydd, a chyngor Conwy sydd â'r gyfran uchaf o bobl dros 65 oed yng Nghymru, sef 25 y cant o gymharu â Chaerdydd ar 13 y cant, sydd â'r lleiaf. Pan ofynnais i chi ynglŷn â hyn yma ar 9 Hydref, fe ateboch chi,

'rydym yn cynnig, drwy'r amser, i awdurdod lleol sy'n credu nad yw'r dulliau o fesur yn iawn gynnig ei awgrymiadau ynghylch addasiadau i fformiwla'r is-grŵp dosbarthu'.

A oes unrhyw awdurdodau lleol wedi cynnig awgrymiadau ers i chi wneud y sylw hwnnw ar 9 Hydref, ac os felly, a allwch eu nodi?

Hyd y gwn i, nid oes unrhyw un wedi gwneud hynny, ond byddaf yn edrych i weld dros Mark Isherwood er mwyn bod yn hollol sicr, ond hyd y gwn i, nid oes unrhyw awdurdod lleol wedi gwneud cynnig ffurfiol i newid fformiwla'r is-grŵp dosbarthu.FootnoteLink Ond rhoddaf y cynnig eto: os yw awdurdod yn awyddus i awgrymu newid i fformiwla'r is-grŵp dosbarthu, rydym yn fwy na pharod i edrych arno ac i ystyried y ffigurau, a’i drin gyda'r prosesau democrataidd sydd gennym ar waith i wneud hynny. Mae'r cyngor partneriaeth a Llywodraeth Cymru yn cytuno ar fformiwla'r is-grŵp dosbarthu bob blwyddyn. [Torri ar draws.] Beth ar y ddaear y mae hynny'n ei olygu, Darren Millar? Yr hyn rydym yn credu ynddo yw democratiaeth leol a strwythur democrataidd lleol. Mae Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru a ninnau'n gweithio'n ofalus iawn yn y cyngor partneriaeth i wneud hyn.

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn

Nid oes angen i chi ateb Darren Millar. Atebwch Mark Isherwood.

Diolch.

Wel, mewn gwirionedd, mae'r—.

Mark Isherwood, os gallwch barhau, ac os gellir caniatáu iddo barhau, yn enwedig gan bobl yn ei grŵp ei hun.

Mewn gwirionedd, yn ystod yr union wythnos y gwnaethoch y sylw hwnnw i mi, anfonwyd llythyr at y Prif Weinidog a chithau a'r Gweinidog Cyllid a’r Trefnydd gan Gyngor Sir y Fflint, wedi'i lofnodi gan ei arweinydd ac arweinydd pob grŵp. Dywedai, 'Mae sir y Fflint wedi ymgysylltu â Llywodraeth Cymru i ddadlau ein hachos dros gyfres o flynyddoedd gosod cyllideb. Rydym yn parhau i ddadlau ein bod ninnau, fel cyngor sy'n cael lefel isel o gyllid y pen o dan fformiwla ariannu llywodraeth leol, yn fwy agored na'r rhan fwyaf i effeithiau degawd o gyllideb genedlaethol ostyngol.'—dyna'r term y gwnaethant ei ddefnyddio—'Mae'r dystiolaeth yno.' A daethant i'r casgliad, 'Byddem yn croesawu trafodaeth breifat gyda chi ynglŷn â'n hachos i'w gefnogi ac rydym yn dibynnu ar eich barn i wneud y defnydd gorau o'r cynnydd yng nghyllideb refeniw Cymru i gefnogi'r achos cyfunol dros lywodraeth leol.'

Fe ateboch chi ar ran Llywodraeth Cymru ar 4 Tachwedd, 'Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i ddarparu'r canlyniad gorau posibl i lywodraeth leol o'n proses gyllidebol', ond wedyn, aethoch yn eich blaen i sôn am faint y gacen yn unig, pan oedd eu llythyr yn ymwneud â sut y caiff y gacen ei thorri. Felly, mewn ymateb i'r llythyr a anfonasant atoch yn ystod yr un wythnos ag y gwnaethoch ymateb i mi, ac rydych wedi ailadrodd eich cynnig iddynt, a ydych wedi cytuno i gyfarfod â hwy, fel y gofynasant, i drafod yr agenda a godasant gyda chi yn y llythyr hwnnw?

Nid oes gennyf unrhyw gof o hynny, felly rwy'n ymddiheuro. Rydym yn cael cryn dipyn o ohebiaeth. Rwy'n fwy na pharod i edrych arno eto.

Cyfarfûm â phob un o swyddogion gweithredol CLlLC yng ngogledd Cymru, yn swyddfeydd Cyngor Sir y Fflint. Roedd gan Hannah a minnau nifer o gyfarfodydd y diwrnod hwnnw, ac roedd arweinydd Wrecsam yn bresennol. Rwy'n fwy na pharod i gyfarfod â hwy eto. Yn amlwg, ni wyddoch sut olwg sydd ar y setliad eleni gan nad ydym wedi'i ryddhau. Ond buaswn yn dweud, Mark Isherwood, yn ôl yr arfer, ei bod hi'n hawdd i chi sefyll yno a dweud wrthyf y dylwn roi mwy o arian i awdurdodau lleol, ond onid ydych chi'n un o benseiri naw mlynedd o gyni? Chi yw'r rhai sydd wedi torri ein cyllideb, chi yw'r rhai nad ydynt wedi anfon digon o arian i ni, chi yw'r rhai sydd wedi sicrhau bod ein fformiwla ariannu yn is yn awr nag yr oedd naw mlynedd yn ôl, felly chi'ch hunain yn unig sydd ar fai.

Wel, nid wyf am ailadrodd y wers economeg y ceisiais ei rhoi i chi ddoe ar y pwynt hwnnw—

A ydych yn dymuno cael yr un ateb?

Ydw, gan nad yw'n ymddangos eich bod yn deall economeg sylfaenol, ond dyna ni—

Esgusodwch fi.

Nid yw fy nghwestiwn yn ymwneud â hynny—

Gofynnwch eich cwestiwn yn awr a gall y Gweinidog ymateb hefyd.

Mae fy nghwestiwn yn ymwneud â sut y caiff y gyllideb ei rhannu, ni waeth beth yw ei maint. Mae'n ymwneud â'r fformiwla, nid y maint. Mae pob un ohonom yn disgwyl yn eiddgar i glywed beth fydd maint y gyllideb nesaf—

Rwyf wedi cael fy nhrin yn nawddoglyd gan bobl lawer gwell na chi, Mark Isherwood.

Arhoswch i'r cwestiwn gael ei ofyn, a gadewch i ni beidio â chynhyrfu yn y Siambr, os gwelwch yn dda.

Felly, eu cais i chi, llythyr yn ateb gennych chithau, wedi'i lofnodi ar 4 Tachwedd, maent wedi gofyn am drafodaeth breifat.

A ydych am ei ddarllen yn uchel unwaith eto?

Felly, buaswn yn ddiolchgar pe gallech edrych ar hynny.

Yn yr un modd, cefais ohebiaeth gan—nid wyf am eu henwi—aelod gweithrediaeth o sir y Fflint yr haf hwn am yr effeithiau deddfwriaethol heb eu hariannu ar lywodraeth leol. Dywedasant fod llywodraeth leol wedi dadlau nad yw’r asesiadau effaith rheoleiddiol y mae Llywodraeth Cymru yn eu cynhyrchu ochr yn ochr â deddfwriaeth ddrafft bob amser yn amcangyfrif nac yn rhagamcanu holl oblygiadau tebygol rhoi deddfwriaeth ar waith. Fe wnaethant ddarparu dwy enghraifft—anghenion dysgu ychwanegol a chyrff draenio cynaliadwy—a dywedasant, yn eu hachos hwy yn unig, y byddai'r pwysau cyllidebol heb eu hariannu y flwyddyn nesaf dros £0.5 miliwn, ledled Cymru, dros £10 miliwn. Unwaith eto, sut rydych yn ymateb i'r pryderon hyn? Codwyd yr achos hwn, mewn gwirionedd, yn baradocsaidd, gan aelod o'ch plaid eich hun, ond wrth siarad ar ran y teulu llywodraeth leol ledled Cymru, ac mae'n amlwg, o ystyried y manylion a'r dystiolaeth yn y llythyr, yn seiliedig ar dystiolaeth yn hytrach na barn yn unig.

Wel, Mark Isherwood, fel arfer, chi yw'r un nad yw'n deall y ffordd sylfaenol y mae economeg y setliad llywodraeth leol yn gweithio. Mae Cymru wedi cael ei thanariannu gan y Llywodraeth Geidwadol am y naw mlynedd ddiwethaf. Hyn a hyn o arian yn unig sydd gennym—llai o lawer nag y dylem ei gael er mwyn ei rannu. Caiff y pot hwnnw ei rannu drwy brosesau democrataidd CLlLC. Rydym yn cynnal cyfarfodydd cyswllt â phob un ohonynt, drwy'r amser. Mae arweinwyr y cynghorau y soniwch amdanynt yn bresennol yn llawer o'r cyfarfodydd hynny. Rwyf wedi cyfarfod â phrif weithredwyr ac arweinwyr pob cyngor yng Nghymru. Rwy'n fwy na pharod i ystyried unrhyw awgrym y maent am ei gynnig eto. Nid wyf yn gwybod sawl gwaith—. Nid oes ots os ydych yn chwifio darnau o bapur ataf. Nid wyf yn gwybod sawl gwaith y mae'n rhaid i mi ddweud yr un peth wrthych. Efallai y dylech wrando.