3. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am y camau sydd ar gael i lywodraeth leol i atal cofrestru ail gartrefi fel busnesau? OAQ55010

Os yw eiddo yn ail gartref, fe'i hystyrir yn annedd ddomestig. Nid yw cofrestru busnesau ynddo'i hun wedi'i ddatganoli.

Roeddwn yn Rhosneigr mewn bore coffi yn ddiweddar, a dywedodd grŵp o fenywod a oedd yn brysur yn gwneud paned i mi ar y pryd, 'A allwn ni gael cyfarfod cyhoeddus i drafod mater y biniau coch?' Nid oeddwn yn siŵr beth roeddent yn ei olygu, felly fe wnaethant esbonio: 'O, wyddoch chi, pan fydd pobl yn cofrestru eu cartrefi gwyliau fel busnesau, mae eu biniau domestig yn cael eu newid am rai busnes, rhai coch. Mae mwy a mwy ohonynt yn y pentref, ac mae'n anghywir, nid ydynt yn talu eu trethi.'

Nawr, ym mis Tachwedd 2018, dywedodd y cyn Brif Weinidog wrthyf nad oedd yn credu bod bwlch yn y gyfraith yma. Dywedodd y Gweinidog cyllid, Rebecca Evans, hefyd, 'Nid wyf yn siŵr a fyddwn yn cytuno bod yna fwlch yn y gyfraith'. Gadewch i ni edrych ar ddiffiniadau o 'loophole'.

Mae geiriadur Caergrawnt yn ei alw'n gamgymeriad bach mewn cytundeb neu yn y gyfraith sy'n rhoi cyfle i rywun osgoi gorfod gwneud rhywbeth.

Mae geiriadur Collins yn dweud mai camgymeriad bach yw 'loophole' yn y gyfraith sy'n caniatáu i bobl wneud rhywbeth a fyddai fel arall yn anghyfreithlon.

A dyna'r pwynt yma. Yn sicr, dylai fod yn anghyfreithlon i brynu ail gartref a gallu osgoi talu'r trethi y mae'n rhaid i ddinasyddion amser llawn eraill yn yr un gymuned eu talu, a dal i ddisgwyl cael yr un gwasanaethau. Yr hyn y mae stori'r biniau coch yn ei ddweud wrthym yw bod hyn yn dod yn fwy a mwy gweladwy a bod pobl yn mynd yn fwyfwy dig am y peth.

Nawr, os na wnaiff y Llywodraeth gytuno bod bwlch yn y gyfraith yma, a ydych yn cytuno bod camgymeriad bach yn y ddeddfwriaeth ar hyn o bryd sydd â chanlyniadau a allai fod yn anfwriadol, ond bod yn rhaid rhoi sylw i hynny yn enw tegwch ac yn enw darparu refeniw mawr ei angen i awdurdodau lleol, refeniw a gollir fel arall?

Rwy'n derbyn y pwynt y mae'r Aelod yn ceisio ei wneud, ond nid wyf yn credu ei fod yn fwlch yn y gyfraith yn ôl unrhyw un o'r diffiniadau rydych newydd eu rhoi, ac mae hynny oherwydd ei fod yn fwriadol. Mae bwlch yn y gyfraith yn ganlyniad anfwriadol, ac mewn gwirionedd, mae hwn yn ganlyniad bwriadol.

Hoffwn egluro sut y mae'n gweithio, oherwydd rwy'n credu bod llawer o gamddealltwriaeth ymysg pobl ynglŷn â sut yn union y mae hyn yn gweithio: pan fydd rhywun yn caffael eiddo, mae'n rhaid iddynt nodi a yw'n annedd neu'n fusnes. Os ydynt yn nodi mai annedd ydyw, yna mae'n ail gartref os nad yw wedi'i feddiannu drwy'r amser, ac mae'n ddarostyngedig i system dreth gyngor yr awdurdod hwnnw.

Mae rhai awdurdodau wedi dyblu'r dreth gyngor ar ail gartrefi, tra bo eraill wedi'i haneru mewn gwirionedd, yn dibynnu ar eu hamgylchiadau lleol a'r hyn y maent yn ceisio ei gyflawni. Mater o ddisgresiwn lleol yw hynny a gallant wneud fel y dymunant.

Yr hyn rydych yn ei ddisgrifio yw sefyllfa lle mae rhywun yn caffael eiddo ac yna'n dweud nad yw'n eiddo domestig ond yn hytrach ei fod yn rhan o fusnes ac maent yn ei osod fel llety hunan-arlwyo neu beth bynnag. Ceir rheolau caeth ynglŷn â'r hyn y mae'n rhaid iddynt ei wneud i allu gwneud hynny, ac mae'n rhaid iddynt wneud cais drwy'r swyddfa brisio, mae'n rhaid iddynt lenwi'r ffurflenni a darparu tystiolaeth ddogfennol i ddangos bod yr eiddo wedi bodloni'r meini prawf ar gyfer gosod, ac mae Asiantaeth y Swyddfa Brisio yn adolygu'r dystiolaeth cyn newid y rhestrau, ac yna bydd yn fusnes cofrestredig. Dau eiddo yn unig a ganiateir i bob busnes cofrestredig iddo gael ei gyfrif fel busnes bach. Felly, os ydych yn fusnes bach, ni allwch gael mwy na dau eiddo. Ac os ydych yn fusnes bach sydd â dau eiddo, gallwch wneud cais am ryddhad ardrethi i fusnesau bach.

Cartref gwyliau.

Wel, mae cartref gwyliau yr un peth—mae'n dal i fod yn fusnes, beth bynnag rydych yn ei alw.

Na, nid yw'n—[Anghlywadwy.]

Mae'r Gweinidog yn ceisio rhoi ateb i chi, Rhun ap Iorwerth.

Felly, os nad yw'n cael ei osod a'i fod yn cael ei ddosbarthu fel busnes bach, yr hyn rydych yn ei ddweud yw, 'Nid yw hwn yn cael ei osod, mae'n cael ei ddefnyddio fel ail gartref', ac mae'r person wedi gwneud hynny—mae hynny'n dwyll. Felly, mae honno'n drosedd a byddai'r person yn cael ei erlyn. Rydym wedi gofyn—o ganlyniad i rywbeth y gofynnodd Siân Gwenllian i mi ei wneud—i'r holl awdurdodau yng Nghymru am unrhyw dystiolaeth o hynny, ac nid ydym wedi cael unrhyw dystiolaeth. Ac rydym wedi gofyn i'r swyddfa brisio gynnal archwiliad o'r rhai y maent yn ymwybodol ohonynt, ac nid ydynt wedi cyflwyno un sydd heb fod yn newid cyfreithlon ac nid ydynt wedi gallu darparu'r dystiolaeth angenrheidiol i gynnal hynny.

Nawr, rwy'n dweud eto: os oes gennych dystiolaeth fod hynny'n digwydd, gadewch i ni ei gweld, a byddaf yn gwneud rhywbeth am y peth. Ond hyd yn hyn, ar hyn o bryd, nid oes gennym unrhyw—. Mae gennym anecdotau o bob math, gan gynnwys yn fy awdurdod i ac ym mhobman arall, ond nid oes gennym unrhyw dystiolaeth o gwbl fod hynny'n digwydd mewn gwirionedd.

Rwy'n cydnabod y pryderon y tu ôl i'r cwestiwn hwn, ond mae'r ffiniau rhwng prif gartref, ail gartrefi, tai amlfeddiannaeth ac unrhyw endid busnes wedi bod yn niwlog ers dyfodiad Airbnb a chwmnïau llety cyfradd ddyddiol tebyg. Os ydych yn cefnogi egwyddor o atal yr hyn y mae Plaid Cymru yn ei ystyried yn ail gartref—nad yw ond wedi'i feddiannu o bryd i'w gilydd gan ymwelwyr nad ydynt yn byw yno yn barhaol—rhag cael ei gofrestru fel busnes, sut y gallech ddisgwyl casglu unrhyw dreth dwristiaeth ganddynt? Rwy'n credu bod hwnnw'n rheswm gwirioneddol dda dros beidio â hyd yn oed ystyried y dreth honno ymhellach.

Rwy'n gwneud yr un pwynt: os oes gennym unrhyw dystiolaeth o gwbl fod eiddo wedi cael eu rhestru'n anghywir fel busnesau yn hytrach nag eiddo domestig, gadewch i ni ei gweld, ac fe edrychwn arni a gwneud rhywbeth yn ei gylch. Os yw preswylfa'n breswylfa ddomestig, wedi'i rhestru'n breswylfa ddomestig ar gyfer meddiannaeth achlysurol, neu fel preswylfa na fydd byth yn cael ei meddiannu—ac nid oes unrhyw beth i'ch atal rhag prynu ail gartref heb fynd iddo byth—cyhyd â'i fod wedi'i gofrestru fel annedd ddomestig, bydd yn talu beth bynnag yw'r dreth gyngor berthnasol ar gyfer preswylfa nad yw'n brif gartref yn yr ardal honno.

Mae'n rhaid i chi gysylltu â'r swyddfa brisio a dweud eich bod eisiau cofrestru'r eiddo yn eiddo dibreswyl at ddefnydd busnes er mwyn cael eich cynnwys yn y cynllun hwn. Ni allwch gael mwy na dau eiddo o'r fath i fod yn gymwys fel busnes bach a chael y rhyddhad ardrethi. Os oes gennych fwy na hynny, fe fyddwch yn talu ardrethi annomestig arno yn lle'r dreth gyngor, nad yw o reidrwydd yn well, efallai y bydd yn fwy.

Wedyn y peth arall i'w ddweud yw, mewn perthynas â dyblu'r tâl am ail gartrefi mewn nifer o ardaloedd yng Nghymru, ni fwriadwyd iddo fod yn drefniant codi refeniw mewn unrhyw ffordd—ond yn hytrach yn drefniant i newid ymddygiad—ond mae wedi codi symiau sylweddol iawn o arian ledled Cymru mewn gwirionedd. Llawer mwy nag a fyddai wedi'i golli pe bai bwlch o'r fath wedi bodoli yn y gyfraith, ac rwy'n pwysleisio nad yw hynny'n wir.

A yw'r Gweinidog yn rhannu fy rhwystredigaeth nad yw'n glir a yw Plaid Cymru yn cwyno am dwyll neu'n cwyno am y gyfraith? Ai'r broblem yw bod perchenogion ail gartrefi'n eu hailddosbarthu fel cartrefi gwyliau ond yn dal i fyw ynddynt eu hunain yn rhan-amser yn hytrach na'u gosod ar rent? Os felly, twyll yw hynny. Ai'r broblem yw'r ffaith nad ydynt yn eu gosod ar rent yn aml ac felly nid ydynt yn cyrraedd y trothwy 10 wythnos y flwyddyn? Os felly, a ddylem gymryd camau pellach i orfodi'r gyfraith? Neu a oes dadl, os ydynt yn mynd i elwa o beidio â gorfod talu'r dreth gyngor yn y modd hwn, y dylent fod yn eu gosod ar rent am fwy na 10 wythnos y flwyddyn? Os felly, pam nad ydym yn troi at ddiffiniad Cyllid a Thollau ei Mawrhydi a'i gwneud yn ofynnol i gartrefi gwyliau â dodrefn gael eu gosod ar rent am 15 wythnos y flwyddyn o leiaf, ac ar gael am isafswm o 30 wythnos y flwyddyn?

Mae hwnnw'n ddadansoddiad rhesymol. Ein dadansoddiad ni o'r holl waith rydym wedi'i wneud ar hyn yw bod hyd y cyfnod gosod ar y lefel gywir, oherwydd mae economïau twristiaeth yn bwysig iawn ledled Cymru mewn lleoedd bach iawn. Felly, mater o sicrhau cydbwysedd yw hyn rhwng caniatáu i eiddo gael ei ddefnyddio yn ein diwydiant twristiaeth hollbwysig, a sicrhau nad yw pobl yn manteisio ar ryw fwlch yn y gyfraith. Ond nid yw'n fwlch os oes rhaid i chi ddangos tystiolaeth ohono yn y ffordd iawn. Felly, os oes gennych dystiolaeth nad yw pobl yn gosod eu llety yn y ffordd gywir, gadewch inni ei gweld. Rwyf wedi dweud dro ar ôl tro yn y Siambr, ac rwyf am ei ddweud unwaith eto: rwy'n fwy na pharod i edrych ar unrhyw dystiolaeth o gwbl fod hynny'n digwydd, ond ar hyn o bryd nid oes gennyf dystiolaeth.