Diolch. Trown yn awr at gwestiynau'r llefarwyr. A galwaf ar lefarydd Plaid Cymru, Llyr Gruffydd.

Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd. Gweinidog, fe ddywedoch chi wrth y Cynulliad yma, yn sgil y llifogydd a ddigwyddodd ychydig wythnosau yn ôl, eich bod chi wedi trefnu cyfarfod â chadeirydd a phrif weithredwr Cyfoeth Naturiol Cymru, ac y byddai'r adnoddau sydd ar gael—boed yn adnoddau dynol neu'n adnoddau ariannol—ar frig agenda'r cyfarfod hwnnw. Allwch chi roi diweddariad i ni o'r trafodaethau yr ŷch chi wedi'u cael a'r hyn a gytunwyd yn y cyfarfod?

Gallaf. Cyfarfûm â chadeirydd a phrif weithredwr Cyfoeth Naturiol Cymru ddoe ac rwy'n meddwl fod hwn yn gyfle arall, Ddirprwy Lywydd, i dalu teyrnged i staff CNC a weithiodd yn ddiflino, ac sy'n dal i weithio'n ddiflino yn awr, ers yn agos i fis bellach, mae'n debyg, ers storm Ciara. Yn amlwg, fe fuom yn trafod y llifogydd yn drylwyr iawn. Rwy'n credu inni dreulio tri chwarter y cyfarfod yn gwneud hynny. Mae'n amlwg fod rhai materion yn codi ynghylch adnoddau dynol. Felly, rwy'n credu bod ychydig dros 300 o staff yn gweithio yn CNC ar lifogydd. Ceir rhai swyddi gwag o hyd, ac er ein bod wedi gweld gostyngiad yn nifer y swyddi gwag, maent yn dal i geisio llenwi rhai swyddi. O ran cyllid, cynigiwyd cyllid pellach pe bai ei angen arnynt yn yr ymateb cyntaf i'r gwaith glanhau. Ar hyn o bryd, nid oes angen y cyllid hwnnw arnynt, ond yn amlwg mae'r cynnig ar y bwrdd o hyd.

Wel, mae'n siomedig bod yna swyddi gwag yn bodoli oherwydd, wrth gwrs, maen nhw wedi cael eu dangos lan i fod, ar foment lle oedd angen yr holl weithwyr yna—a dwi innau'n ymuno â chi i dalu teyrnged i'r rhai a fuodd wrthi—ond ar y foment lle oedd angen iddyn nhw fod ar eu gorau, yn anffodus doedd yna ddim complement llawn o staff. Wrth gwrs, dwi wedi codi'n gyson gyda chi—rydych chi'n gwybod hyn—yr angen i sicrhau bod yr adnoddau craidd sydd ar gael i Gyfoeth Naturiol Cymru yn ddigonol, ac mai mater o godi pais yw hi'n aml iawn os oes rhywbeth yn digwydd ac wedyn mae'r arian yn dod. Mi ddylai fod yr arian yna o flwyddyn i flwyddyn i sicrhau bod y capasiti yn bodoli yn barhaol.

Mae nifer o ddioddefwyr y llifogydd nawr yn wynebu siwrne faith pan mae'n dod i adfer eu heiddo, a'r cam cyntaf mae'n debyg, ar ôl clirio y mès cychwynnol, fydd y sychu allan, ac mi fydd angen dadleithyddion a gwresogyddion diwydiannol er mwyn gwneud y gwaith yna. Ac, wrth gwrs, mi fydd yna gostau ynni a chostau gwresogi sylweddol yn dod yn sgil hynny. Dwi'n ymwybodol, wrth gwrs, fod y Llywodraeth ei hun yn cynnig elfen o gefnogaeth, ond dwi eisiau dod yn ôl at bwynt rwyf wedi codi gyda chi yn flaenorol, sef y ffaith ein bod ni yn gweld lefelau o gefnogaeth ar hap ar draws Cymru, lle mae dioddefwyr Cymru yn gweld gwahaniaethau sylweddol yn y gefnogaeth sydd ar gael iddyn nhw o wahanol gyfeiriadau, ac nid yn unig rhwng Cymru a Lloegr, sydd yn wir wrth gwrs, ond hyd yn oed oddi fewn i Gymru, lle rŷn ni'n gweld gwahaniaethau rhwng y gefnogaeth sydd ar gael yn ne Cymru o gymharu â gogledd Cymru. 

Gaf i ofyn i chi a ydych chi'n gyfforddus mewn egwyddor â'r sefyllfa lle mae yna wahanol lefel o gefnogaeth ar gael i ddioddefwyr yn ddibynnol ar le maen nhw'n byw? Hynny yw, mae e'n rhyw fath o loteri cod post. Ac os nad ydych chi'n gyfforddus â'r egwyddor honno, yna beth ydych chi fel Llywodraeth yn ei wneud i weithio gydag awdurdodau lleol i sicrhau bod pawb, lle bynnag maen nhw yng Nghymru, yn cael yr un gefnogaeth y mae pawb yn ei haeddu?

Felly, i fynd yn ôl at eich sylwadau cychwynnol ynghylch CNC, fel y dywedais wrthych, dywedais yn glir iawn ddoe fod arian ychwanegol, nid yn unig o—mewn gwirionedd, ychydig iawn ohono a ddaw o fy mhortffolio i; mae'r rhan fwyaf o'r cyllid rydym yn ei gyflwyno'n dod o bortffolio fy nghyd-Aelod Julie James. Rwyf wedi sicrhau bod cyllid o fy mhortffolio mewn perthynas â'r gwaith glanhau a'r hyn sydd ei angen ar unwaith, a phwysleisiodd CNC nad oedd angen arian ychwanegol arnynt ar hyn o bryd. Ac yn sicr maent yn ymdrechu'n galed iawn i lenwi'r swyddi gwag hynny, ond fe fyddwch yn sylweddoli nad yw peirianwyr llifogydd, er enghraifft, yn bobl y gallwch eu caffael yn hawdd iawn, ond maent wedi bod yn gweithio'n galed ac rydym wedi gweld gostyngiad yn nifer y swyddi gwag a oedd ganddynt, yn sicr ers yn ôl yn yr hydref, pan grybwyllais y pryder hwnnw wrthynt gyntaf.

Mewn perthynas â lefel y cymorth, fe fyddwch yn gwybod nad oes ots ble rydych chi'n byw yng Nghymru, mae lefel y cyllid a'r gefnogaeth a roddwn i aelwydydd, heb yswiriant neu fel arall, yn hollol yr un fath. Rwy'n tybio eich bod yn cyfeirio at y ffaith bod cyngor Rhondda Cynon Taf hefyd yn rhoi £500 i bob aelwyd sydd wedi dioddef llifogydd. Mater i bob awdurdod lleol yw penderfynu a ydynt am roi'r arian ychwanegol hwnnw ai peidio. Rwy'n gwybod mai eich cwestiwn nesaf fydd, 'Wel, gall rhai cynghorau ei fforddio'n haws nag eraill.' Nid wyf yn credu y gall unrhyw gyngor ei fforddio'n hawdd. Rwy'n credu eu bod wedi edrych ar eu cronfeydd wrth gefn, faint o arian wrth gefn a gadwyd ganddynt ar gyfer diwrnod glawog, os maddeuwch yr ymadrodd, ac yn amlwg maent wedi dewis gwneud hynny.

Wel, nid ydych wedi ateb fy nghwestiwn oherwydd fe ofynnais a oeddech chi'n gyfforddus â'r egwyddor fod pobl yn cael gwahanol lefelau o gymorth yn seiliedig ar ble roeddent yng Nghymru, a beth oeddech chi'n ei wneud i weithio gydag awdurdodau lleol i weld a allech godi lefel eu hymrwymiad i ble dylai fod. Ni wnaethoch ateb hynny, ond dyna ni, efallai y gwnewch hynny mewn munud.

Mi fues i ddoe mewn cyfarfod o'r grŵp trawsbleidiol ar goetiroedd, coedwigaeth a phren ac mi dynnwyd sylw at y ffaith mai un o'r coed sydd â rôl fwyaf allweddol i'w chwarae pam fo'n dod i daclo llifogydd yw coed ynn, oherwydd y lefelau uchel o ddŵr sy'n cael eu dal gan wreiddiau y math arbennig yna o goeden. 

Nawr, wrth gwrs, rŷn ni'n gwybod bod yna lawer o goed ynn yn marw ar hyn o bryd oherwydd clefyd coed ynn. Ond, ar yr un pryd, rwy hefyd yn deall nad yw'r grŵp strategol ar glefyd coed ynn wedi cwrdd ers mis Gorffennaf y llynedd. Felly, mae yna bron i naw mis ers i'r grŵp yna ddod at ei gilydd. Nawr, o gofio pwysigrwydd coed ynn o ran mynd i'r afael â phroblemau llifogydd ond hefyd, yn bwysig iawn, y risg i ddiogelwch y cyhoedd o fod yn gweld coed ynn yn dymchwel ac yn marw ac yn disgyn, pam nad yw'r grŵp yna wedi cwrdd ers cyhyd? Pa mor o ddifrif mae'r Llywodraeth yn cymryd y sefyllfa clefyd coed ynn, a beth, yn wir, yw'r camau nesaf rŷch chi am eu cymryd o ran mynd i'r afael â'r clefyd hwnnw?

Bydd yn rhaid imi ysgrifennu at yr Aelod gyda'r wybodaeth ddiweddaraf am gyfarfod diwethaf y grŵp clefyd coed ynn, gan nad yw'r ffigurau hynny gennyf wrth law.

Mewn perthynas ag 'a ydw i'n gyfforddus?', nid wyf yn meddwl bod hwnnw'n fater i mi mewn gwirionedd. Os yw awdurdod lleol am roi cymorth ychwanegol i aelwyd sydd wedi dioddef yn sgil llifogydd, pwy wyf fi i ddweud na ddylai'r awdurdod lleol wneud hynny? Yn sicr yn yr uwchgynhadledd ar lifogydd a gynhaliwyd gan y Prif Weinidog yn ystod y toriad—roeddwn i a fy nghyd-Aelod Julie James yno—roedd cryn nifer o gynrychiolwyr o amryw o awdurdodau lleol o bob cwr o Gymru yn bresennol; yn sicr, roedd arweinydd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, Andrew Morgan, yno, ac ef wrth gwrs yw arweinydd Cyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf. Roeddent yn ddiolchgar iawn am yr arian a roddwyd gan Lywodraeth Cymru, ond rwy'n credu mai mater i bob awdurdod lleol ydyw. Os ydynt yn dewis cefnogi eu trigolion yn y ffordd honno, wel, mater iddynt hwy yw hynny, nid i mi.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Andrew R.T. Davies.

Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Weinidog, ar hyn o bryd, mae'n ymddangos bod yr holl newyddion yn ymwneud â'r coronafeirws, a hynny'n briodol, a'r pryderon y mae'r Llywodraeth yn mynd i'r afael â hwy drwy eu hamrywiol uwchgynadleddau a chyfarfodydd. Mae gan eich adran ran hanfodol i'w chwarae, yn enwedig yn y system gymorth i ffermydd, ac mae hwn yn gyfnod tyngedfennol, gyda'r cyfnod ymgeisio ar gyfer y taliad sengl bellach ar agor ac yn cau ar 15 Mai. Mae llawer o geisiadau am basbortau lloi, er enghraifft, yn sensitif iawn i amser—yn gorfod bod i mewn erbyn dyddiad penodol, fel y mae ceisiadau am grantiau.

Pa drafodaethau a gawsoch yn yr adran ynglŷn â'r sefyllfa pe bai'r gyfradd absenoldeb gymaint ag 20 y cant, fel a ragwelir, oherwydd salwch mewn adrannau a gweithleoedd? A ydych chi wedi modelu hynny mewn perthynas â'r ffordd y byddwch yn ymdrin â cheisiadau cyfnod talu'r taliad sengl, a cheisiadau grantiau pwysig eraill, yn ogystal ag archwiliadau, oherwydd, fel arall, os nad yw force majeure yn ystyriaeth, gallai llawer o fusnesau—busnesau gwledig—sy'n dibynnu ar y cyfnodau ymgeisio hyn fethu cydymffurfio â'r drefn?

Wel, yn amlwg, mae hwn yn waith sy'n cael ei wneud ar draws y Llywodraeth. Cawsom gyfarfod Cabinet ychwanegol y bore yma ar y coronafeirws yn benodol, ac yn amlwg, mae pob adran yn edrych ar effaith y clefyd, ac fel y dywedwch, mae fy adran i—rydych yn cyfeirio, wrth gwrs, at weithrediadau mewnol fy adran, ond rydym yn edrych arno ar draws y Llywodraeth. Yn amlwg, gall llawer o'n staff weithio o gartref, sy'n ddefnyddiol os oes angen iddynt hunanynysu ac ati, ond bydd yn rhaid inni edrych ar y rhai na allant wneud eu gwaith o gartref, ac mae archwiliadau'n un ohonynt, wrth gwrs.

Bydd hyn yn rhywbeth y byddwn yn dechrau gweithio arno'n barhaus gan ein bod bellach wedi gweld rhai o'r ffigurau rhagamcanol a'r sefyllfa waethaf yn gymharol. Felly, mae hwn yn waith sy'n mynd rhagddo. Bydd yn rhaid inni fod yn hyblyg iawn. Mae'r un fath ag ar gyfer y Siambr hon, onid yw? Os bydd 20 y cant neu fwy ohonom yn methu mynychu sesiynau'r Senedd, mae'n amlwg yr effeithir ar ein gwaith. Felly, mae hyn yn rhywbeth rydym yn edrych arno ar draws y Llywodraeth, ac rwy'n siŵr bod y Comisiwn yn gwneud hynny hefyd.

Rwy'n ddiolchgar am yr ateb hwnnw, ac rwy'n derbyn mai megis dechrau y mae hyn, oherwydd mae'r sefyllfa'n amlwg yn datblygu ger ein bron, ond i lawer o fusnesau gwledig, mae cosbau llym iawn os na fyddwch yn cydymffurfio â'r dyddiadau, yn enwedig gyda'ch cais am gymorth y taliad sengl. Rwy'n defnyddio enghraifft syml iawn yn ymwneud â phasbortau lloi—os nad yw wedi'i gofrestru o fewn 28 diwrnod a'i brosesu, ni ellir defnyddio'r anifail i'w fwyta gan bobl. Ac felly, buaswn yn ddiolchgar, pan fydd gennych wybodaeth well—gwybodaeth o ansawdd gwell, os mynnwch, a allai roi syniad o ba fesurau rydych yn eu rhoi ar waith i ymdopi â methiant i ymgeisio o fewn yr amser a senarios gwaethaf fel y gall pobl gael hyder na chânt eu cosbi am nad yw'n fai arnynt hwy—. Hefyd, a wnewch chi ddweud wrthyf, Weinidog, sut y mae eich adran yn rhyngweithio â'r gadwyn cyflenwi bwyd? Oherwydd, unwaith eto, os edrychwch ar y rhagolygon, gyda chyfradd o 20 y cant yn absennol oherwydd salwch a'r sefyllfa sy'n datblygu—a'r misoedd brig yw mis Mai a mis Mehefin, yn ôl yr hyn a ddywedir wrthym gan y gweithwyr meddygol proffesiynol—pa waith y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud gyda chynhyrchwyr bwyd—a phroseswyr, yn bwysig—i sicrhau bod y gadwyn cyflenwi bwyd yma yng Nghymru yn ddiogel, ac y gall, yn y pen draw, gyflenwi i siopau ac i sefydliadau arlwyo fel y bydd pobl ei angen o ddydd i ddydd?

Os caf gymryd eich pwynt cyntaf yn gyntaf, rwy'n credu bod yn rhaid i ni gael yr hyblygrwydd hwnnw ac rwy'n credu bod portffolio Julie James yn enghraifft glasurol o sut y mae'n rhaid i chi gael yr hyblygrwydd, a rhywbeth rydym wedi'i wneud ym maes llifogydd ac rwy'n meddwl—. Mae'n debyg y caf gwestiwn ar hyn yn nes ymlaen, ond cododd Rhianon Passmore hyn gyda'r Prif Weinidog ddoe a gofynnodd, os yw awdurdod lleol yn casglu dodrefn a ddifrodwyd, er enghraifft, o gartrefi pobl, a fyddai hynny'n cyfrif yn erbyn eu targedau ailgylchu? A dywedodd y Prif Weinidog a'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol yn glir iawn y bydd hyblygrwydd ynglŷn â hynny, ac rwy'n credu y bydd hi'r un fath yn awr. Wrth i hyn barhau i ddatblygu, bydd yn rhaid inni gael yr hyblygrwydd hwnnw, ac unwaith eto, drwy weithio â phroseswyr bwyd, cynhyrchwyr bwyd, mae hynny'n amlwg yn rhywbeth y bydd yn rhaid inni weithio arno. Mae hefyd—. Gofynnwyd i mi yn awr a yw anifeiliaid anwes, er enghraifft, yn cario coronafeirws a'r ateb byr yw: ar hyn o bryd, nid oes gennym dystiolaeth o hynny, ond mae'n amlwg fod angen inni gadw llygad ar hynny. Felly, mae cymaint o waith cynnar sy'n rhaid ei wneud yn gyflymach yn awr, rwy'n meddwl, yng ngoleuni'r cynllun gweithredu a ddaeth allan ar gyfer y pedair gwlad ddoe, ac ati.

O ystyried, yn amlwg, ein bod wedi siarad yn helaeth yn y Siambr hon am barthau perygl nitradau, a rheoliadau'r Llywodraeth ynghylch parthau perygl nitradau, a ydych mewn sefyllfa i ddweud a fydd y rheoliadau, fel rydych yn eu rhagweld, yn cael eu cyflwyno cyn diwedd y tymor hwn—cyn y Pasg? Oherwydd, unwaith eto, nid wyf am godi bwganod, ond gyda'r fath newid mawr yn y rheolau a'r rheoliadau, os yw'r coronafeirws yn ymledu fel y rhagwelir, gyda goblygiadau enfawr o ran y cymorth a'r gefnogaeth a allai fod yno—rydym yn siarad, fel y dywedais, am 20 y cant o'r gweithlu'n absennol ar unrhyw adeg—a yw honno'n adeg synhwyrol i gyflwyno newidiadau mor fawr? Gallaf glywed rhai ar feinciau cefn Llafur yn dweud 'ydy'. Wel, mae'n amlwg mai dyna yw eu barn hwy, ond yn y pen draw, os ydych yn mynd i orfod cyflawni'r newidiadau hyn i'r rheolau a'r rheoliadau fel y rhagwelir, bydd angen cryn dipyn o gymorth a chefnogaeth arnoch i (a) eu deall, (b) eu gweithredu, ac (c) pi beidio â thramgwyddo'r rheolau a gorfod mynd i'r llys o'u herwydd. Felly, rwy'n gofyn i chi: a ragwelir yr bydd y rheoliadau gyda ni cyn y Pasg, ac os yw'r coronafeirws yn datblygu fel y rhagwelir, a fyddai'n synhwyrol yn awr i ohirio gweithredu rheoliadau o'r fath nes ein bod mewn sefyllfa gadarnach i wneud yn siŵr fod modd rhoi cymorth a chefnogaeth ar waith fel nad yw pobl yn tramgwyddo'r rheolau a'r rheoliadau?

Byddant yn cael eu cyflwyno cyn diwedd y tymor hwn.