Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad gan y Prif Weinidog ar goronafeirws. Galw ar y Prif Weinidog i wneud ei ddatganiad—Mark Drakeford.

Diolch yn fawr, Llywydd. Unwaith eto, byddaf yn rhoi adroddiad i'r Senedd ar y camau diweddaraf wrth inni ymateb i'r argyfwng coronafeirws.

Wythnos diwethaf, daethom i ddiwedd y trydydd cyfnod o dair wythnos pryd mae'n rhaid inni adolygu'r cyfyngiadau sydd mewn lle. Byddaf yn amlinellu'r penderfyniadau a ddaeth i rym ar ddydd Llun, 1 Mehefin. Fel o'r blaen, fe wnaethom ystyried y dystiolaeth ddiweddaraf gan SAGE a chyngor Prif Swyddog Meddygol Cymru. Ar sail y dystiolaeth honno, rydym wedi cymryd camau gofalus tuag at lacio'r cyfnod clo er mwyn galluogi pobl i gwrdd â'i gilydd mewn amodau lle mae'r risg yn isel. Er bod y ffigurau yn mynd i'r cyfeiriad cywir, dydy hi ddim yn saff eto inni fynd ymhellach na hynny.

Llywydd, fel yn yr wythnosau blaenorol, byddaf yn rhoi sylw i faterion yn y datganiad hwn nad ydyn nhw'n cael sylw yn y datganiadau sy'n dilyn gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, y Gweinidog Addysg a'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol.

Yn fy natganiad blaenorol ar 20 Mai, tynnais sylw at effaith coronafeirws ar gyllideb Llywodraeth Cymru. Mae'r Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd wedi nodi'r newidiadau yn y gyllideb atodol gyntaf a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf. Mae hyn yn cynnwys £2.4 biliwn i gynorthwyo'r ymateb i'r coronafeirws, gan gynnwys £750 miliwn i ariannu ein GIG a'n gwasanaethau cyhoeddus. Rydym ni wedi ariannu mwy na 55,000 o grantiau i fusnesau yng Nghymru, am gost o £660 miliwn. Mae'r busnesau hyn hefyd yn elwa ar ryddhad ardrethi drwy'r pecyn £1.4 biliwn a gyhoeddwyd ym mis Mawrth.

Llywydd, mae ymateb Llywodraeth Cymru wedi mynd ymhell y tu hwnt i'r symiau a ddarparwyd gan Lywodraeth y DU, ond rydym ni'n dal i fod yn gaeth i reolau'r Trysorlys sy'n cyfyngu ar ein gallu i ymateb i'r argyfwng. Bydd y Gweinidog cyllid yn parhau i bwyso am fwy o hyblygrwydd i'n galluogi i gyfeirio adnoddau i'r mannau lle mae eu hangen nhw fwyaf.

Ac, wrth gwrs, bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i wneud dyraniadau newydd mewn ymateb i'r argyfwng. Cynorthwyodd ein cyllid cychwynnol o £10 miliwn fwy nag 800 o bobl ddigartref i mewn i dai ers dechrau'r cyfyngiadau symud. Roedd yn adeg bwysig o ran datganoli, Llywydd, pan oedd y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol yn gallu nodi £20 miliwn arall i helpu sicrhau nad oes yn rhaid i neb ddychwelyd i'r strydoedd yma yng Nghymru, a bydd ganddi fwy i'w ddweud am hynny, mi wn, yn nes ymlaen yn y trafodion.

Yr wythnos diwethaf, cyhoeddodd Gweinidog yr Economi, Trafnidiaeth a Gogledd Cymru gyllid o £65 miliwn i sicrhau bod gwasanaethau rheilffordd yn parhau i weithredu ar rwydwaith Cymru a'r gororau. Mae hyn yn dilyn cyllid o £40 miliwn a gadarnhawyd ym mis Mawrth, gan ddod â chyfanswm y cymorth i uchafswm o £105 miliwn. Byddwn yn parhau i sicrhau bod cysylltiadau cludiant cyhoeddus hanfodol yn cael eu cynnal.

Llywydd, rwy'n falch bod y canllawiau a gyhoeddwyd gennym ni yr wythnos diwethaf ar ddiogelwch yn y gweithle wedi cael eu cymeradwyo gan Gydffederasiwn Diwydiant Prydain a Chyngres yr Undebau Llafur. Yr wythnos diwethaf hefyd, cynhaliwyd cyfarfod y cyngor partneriaeth cymdeithasol estynedig, pryd yr oedd cynrychiolwyr y trydydd sector a chomisiynwyr yn bresennol, yn rhan o'n hymateb partneriaeth.  

Llywydd, trof nawr at ganlyniad yr adolygiad tair wythnos a ddaeth i ben ddydd Iau, 28 Mai. Y cyd-destun yw bod coronafeirws yn parhau i fod yn fygythiad creulon i iechyd yng Nghymru. Ddoe, adroddodd y Swyddfa Ystadegau Gwladol, ym mhob lleoliad, hyd at 22 Mai, bod 2,122 o farwolaethau yn ymwneud â coronafeirws yng Nghymru. Er bod y niferoedd hyn yn gostwng, gyda chleifion mewn gwelyau gofal critigol, er enghraifft, yn lleihau o wythnos i wythnos, rydym ni'n cofio colled pob bywyd unigol, y teuluoedd sy'n eu galaru nhw a'r angen parhaus i ni i gyd fod yn ofalus.

Bydd yr Aelodau yn gwybod bod yn rhaid adolygu ein rheoliadau coronafeirws bob 21 diwrnod. Y prawf y mae'n rhaid i ni ei ddefnyddio yw a yw'r cyfyngiadau ar fywyd yng Nghymru yn gymesur ac yn angenrheidiol i ddiogelu iechyd y cyhoedd. Wrth ddefnyddio'r prawf hwn, mae'n rhaid i ni ystyried cyngor y prif swyddog meddygol ac rydym ni hefyd yn dibynnu ar y dystiolaeth ddiweddaraf gan y Grŵp Cynghori Gwyddonol ar Argyfyngau.

Dyma'r trydydd adolygiad, Llywydd, a byddaf yn crynhoi'r broses yr ydym ni wedi ei dilyn. Yn gyntaf, rydym ni'n llunio rhestr o'r dewisiadau posibl ar gyfer llacio cyfyngiadau, sy'n deillio o syniadau a gynhyrchwyd o fewn ac y tu hwnt i Lywodraeth Cymru, gan gynnwys yr awgrymiadau niferus yr ydym ni'n parhau i'w cael gan bobl ledled Cymru gyfan. Mae'r rhestr honno'n cael ei byrhau ar gyfer trafodaeth ac archwiliad i restr fer o ddewisiadau, a chaiff y rheini eu gwerthuso'n fanwl yn erbyn y cwestiynau a nodir yn y ddogfen fframwaith a gyhoeddwyd gennym ni ym mis Ebrill, gan gynnwys egwyddorion Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015. Ein nod yw nodi mesurau sy'n cael effaith gadarnhaol ac yn arwain at y perygl lleiaf i iechyd y cyhoedd. Rydym ni bob amser yn ystyriol o'r niwed sy'n cael ei achosi gan y cyfyngiadau, nid yn unig drwy coronafeirws yn uniongyrchol, ond mewn ffyrdd eraill, i iechyd y cyhoedd ac i lesiant cymdeithasol ac economaidd pobl.

Rydym ni wedi cynnal trafodaethau gyda'r llywodraethau eraill yn y Deyrnas Unedig a maer Llundain yn ystod y cyfnod hwnnw o dair wythnos er mwyn rhannu syniadau a dadansoddiadau, i ddeall dulliau ein gilydd a'r dystiolaeth ym mhob un o'n hawdurdodaethau. Nid yw cydlyniaeth yn golygu mabwysiadu'r un dull yn union o lacio nac, mewn gwirionedd, o gyflwyno cyfyngiadau. Mae'n rhaid i bob Llywodraeth fod yn atebol am gydbwysedd y mesurau yr ydym ni'n penderfynu eu mabwysiadu.

Yn olaf, rydym ni wedi ystyried y dystiolaeth ddiweddaraf o drosglwyddiad y feirws, sy'n pennu faint o hyblygrwydd sydd i unrhyw lacio heb beryglu'r cynnydd a wnaed hyd yma. Daethom i'r casgliad yng Nghymru bod yr amodau yn caniatáu rhai addasiadau i'r cyfyngiadau, ond y cyngor eglur iawn gan SAGE a Sefydliad Iechyd y Byd yw gwneud un newid ar y tro yn unig a monitro ei effaith.

Penderfynasom roi blaenoriaeth i alluogi pobl i gyfarfod ag eraill, gan fod gwahanu oddi wrth deulu a ffrindiau wedi bod mor anodd i bobl yn ystod y ddau fis diwethaf. Trwy wneud hynny, fe wnaethom ymateb i'r neges eglur gan bobl yng Nghymru mai diffyg cyswllt â phobl oedd y mater a oedd fwyaf pwysig iddyn nhw. Roedd y dystiolaeth yn dweud mai'r ffordd fwyaf diogel o wneud hyn oedd yn yr awyr agored, lle mae'r feirws yn goroesi am gyfnod llawer byrrach o amser nag y mae o dan do. Yn unol â hynny, gall pobl gyfarfod bellach a phobl eraill o un aelwyd arall yn yr awyr agored yn eu hardaloedd lleol, ar yr amod y cedwir pellter cymdeithasol. Bydd hyn hefyd yn bosibl i bobl yn y grŵp a warchodir, ar yr amod eu bod nhw'n cadw pellter cymdeithasol, a bydd hynny'n fwy hanfodol fyth, wrth gwrs, iddyn nhw.

Llywydd, fe wnaethom rai mân addasiadau eraill i alluogi myfyrwyr i ddychwelyd i golegau addysg bellach ar gyfer yr asesiadau sy'n hanfodol i rai allu cwblhau eu cyrsiau ac i alluogi priodasau i gael eu cynnal lle mae un o'r pâr yn angheuol wael. Rwyf i hefyd wedi cyfarwyddo y caiff busnesau nad ydyn nhw'n hanfodol sy'n gallu cydymffurfio â'r ddyletswydd cadw pellter corfforol ddechrau gwneud paratoadau dros y tair wythnos nesaf fel y byddan nhw mewn sefyllfa i ailagor ar ôl 18 Mehefin, ar yr amod—a bob amser ar yr amod—bod y dystiolaeth ar y pryd yn eu cefnogi i wneud hynny.

Llywydd, rydym ni eisoes hanner ffordd drwy wythnos gyntaf y cyfnod adolygu nesaf. Rydym ni'n dechrau ystyried dewisiadau ar gyfer unrhyw lacio pellach a allai fod yn bosibl ar ddiwedd y cyfnod, wedi eu cefnogi gan y system olrhain cyswllt a ddechreuodd o ddifrif ddydd Llun. Byddwn yn parhau i gymryd camau pwyllog tuag at leihau'r cyfyngiadau, mewn dull pedair gwlad, cydweithredol, gan ddiogelu iechyd y cyhoedd ac ymateb i flaenoriaethau pobl yma yng Nghymru. Diolch yn fawr.

Arweinydd yr wrthblaid, Paul Davies.

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, ddydd Gwener diwethaf, fel yr ydych chi newydd sôn, gwnaed y penderfyniad gennych chi i ddechrau llacio'r cyfyngiadau symud yng Nghymru, gan gyflwyno'r rheol i ganiatáu i bobl ymweld â'u hanwyliaid o fewn radiws o 5 milltir gan gadw pellter cymdeithasol. Efallai fod y rheol honno wedi bod yn rhywfaint o gysur i'r rhai sy'n byw mewn rhai ardaloedd, ond mae llawer mewn ardaloedd eraill hefyd wedi ymateb gyda dicter a rhwystredigaeth i hyn, a llawer ohonyn nhw'n teimlo nad yw Llywodraeth Cymru yn poeni o gwbl am y rhai sy'n byw yn y rhannau mwy anghysbell o'r wlad. Dywedasoch eich hun bod annhegwch yn anochel. Prif Weinidog, gan eich bod chi'n awyddus i ddweud wrthym ni bod eich polisïau yn seiliedig ar y cyngor gwyddonol a meddygol diweddaraf sydd ar gael, ble mae'r cyngor gwyddonol a meddygol yr ydych chi wedi ei gael ynglŷn â'r polisi penodol hwn, ac a wnewch chi gyhoeddi'r cyngor gwyddonol a meddygol hwnnw nawr fel y gall pobl Cymru ddeall sut y mae Llywodraeth Cymru wedi gwneud y penderfyniad penodol hwn?

Llywydd, gadewch i mi gywiro arweinydd yr wrthblaid ar rywbeth a ddywedodd, a gobeithio na fydd ef na'i gyd-Aelodau yn parhau i ailadrodd rhywbeth nad yw'n wir o gwbl: nid oes unrhyw reol am 5 milltir yng Nghymru. Pe byddai rheol, byddai honno wedi bod yn y rheoliadau. Ceir canllaw, cyfarwyddyd bras i bobl yng Nghymru ddeall yr hyn y gallai 'lleol' ei olygu, ac rwyf i wedi dweud dro ar ôl tro mai cyfrifoldeb pobl yw dehongli, mewn ffordd synhwyrol, yr hyn y mae 'lleol' yn ei olygu yn eu daearyddiaeth unigol hwy eu hunain, gan ei bod yn anochel bod 'lleol' yn wahanol mewn dinas fel Caerdydd, lle bydd 5 milltir yn mynd â chi i filoedd o wahanol aelwydydd, a'r hyn y gallai ei olygu mewn rhan wledig o Gymru.

Y cyngor gwyddonol yw aros yn lleol, ac rydym ni'n gwybod bod aros yn lleol yn bwysig iawn gan ei fod yn atal y feirws rhag lledaenu o un gymuned i'r llall. Mae'r rheol 5 milltir fras yno am yr union reswm o ddiogelu pobl yn ngorllewin a gogledd pellach Cymru oddi wrth pobl o fannau lle mae'r feirws wedi lledaenu'n fwy rhag teithio i'r cymunedau hynny a dod â'r feirws gyda nhw. Bydd arweinydd yr wrthblaid yn gwybod yn iawn pa mor bendant y mae pobl yn yr ardaloedd hynny wedi bod ynglŷn â'u hamddiffyn rhag ymwelwyr sy'n dod i'r ardaloedd hynny a'u rhoi mewn perygl. Mae'r neges 'aros yn lleol' yn diogelu unigolion ac eraill, ac mae'r canllaw 5 milltir—a dyna beth yw ef; nid rheol yw hi, ond canllaw—yno i ddiogelu'r cymunedau hynny yng nghefn gwlad Cymru rhag pobl sy'n credu fel arall ei bod hi'n iawn teithio mewn niferoedd mawr o'r tu allan i'r ardaloedd hynny, ac er mwyn osgoi'r golygfeydd sy'n peri gofid yr ydym ni wedi eu gweld dros y ffin lle nad yw'r cyngor synhwyrol hwnnw yn cael ei roi.

Yn amlwg, Prif Weinidog, mae hyn yn ddryslyd iawn i bobl, gan eich bod chi newydd ddweud mai canllaw bras yw hwn nawr, felly ni fydd pobl yn gwybod bellach a ydyn nhw'n cael teithio 5, 10, 15 milltir. Mae'n ffaith fod y polisi hwn wedi peri gofid i filoedd o bobl ledled Cymru sy'n gwylio eraill yn aduno â'u hanwyliaid ond nad oes ganddyn nhw unrhyw ddewis heblaw aros gartref.

Nawr, Prif Weinidog, rhybuddiodd y Gweinidog iechyd ddoe y gallai fod yn rhaid ailgyflwyno rhai mesurau cyfyngiadau symud yn y gaeaf yn dibynnu ar gyffredinolrwydd COVID-19 bryd hynny, ac er fy mod i'n sylweddoli na ellir cau unrhyw ddrws ar gyfyngiadau yn y dyfodol, mae'r sylwadau wedi bod yn frawychus iawn i lawer o bobl ledled Cymru. Wrth gwrs, mae'n rhaid ystyried cynllunio strategol i sicrhau bod Cymru yn barod ar gyfer cyfyngiadau symud yn y dyfodol ym misoedd y gaeaf, ac mae'n rhaid rhoi dyraniadau o'r neilltu pe byddai Cymru yn y sefyllfa lle mae angen i Lywodraeth Cymru ailgyflwyno rhagor o gyfyngiadau symud. Felly, a allwch chi gadarnhau pa fodelu ariannol sy'n digwydd ar hyn o bryd i sicrhau bod Cymru wedi dysgu o'r pandemig hwn? A allech chi hefyd ddweud wrthym ni pa ddyraniadau cyllid y mae Llywodraeth Cymru yn eu neilltuo os bydd angen mwy o gyfyngiadau yn y gaeaf? A pha wersi sydd eisoes wedi'u dysgu am ymateb Cymru i bandemig o'r cyfnod hwn a fydd yn llywio'r cyfeiriad teithio ar gyfer unrhyw gynnydd i achosion o'r pandemig yn y dyfodol?

Llywydd, diolchaf i Paul Davies am y cwestiynau yna. Mae'n bwysig atgoffa pobl yng Nghymru, er ein bod ni'n credu ein bod ni wedi mynd heibio'r uchafbwynt cyntaf o heintiadau coronafeirws yn bron i bob rhan o Gymru, ac wedi gwneud hynny diolch i ymdrechion aruthrol pobl ledled Cymru, wedi gwneud hynny gan osgoi pethau'n mynd yn drech na'n gwasanaeth iechyd, nid yw hynny'n ddim sicrwydd o gwbl na allem ni gael ail uchafbwynt yn ddiweddarach yn y flwyddyn oni bai ein bod ni'n parhau i wneud yr holl bethau synhwyrol yr ydym ni'n eu gwneud. Bydd yr amodau yn yr hydref yn fwy ffafriol i'r feirws, nad yw'n hoffi golau'r haul ac nad yw'n hoffi'r awyr agored, ond sy'n hoffi'r tu mewn, y tywyllwch a'r lleithder, a byddwn yn y rhan honno o'r flwyddyn wrth i ni symud i ail ran yr hydref. Felly, rwy'n cytuno â'r hyn y mae Paul Davies wedi ei ddweud am yr angen i ddefnyddio'r cyfle hwn i baratoi, pe byddem ni'n canfod ein hunain mewn amodau mwy anodd yn ail ran y flwyddyn. A bydd ef yn gwybod mai un o'r profion yr ydym ni wedi'i gymhwyso i lacio'r cyfyngiadau symud yn ein dogfen fframwaith yw, 'A ellid ail-orfodi unrhyw fesur pe byddai'n cael effaith andwyol annisgwyl?'

Felly, rydym ni'n gwneud mwy o fodelu ar y clefyd ei hun, gan wneud yn siŵr, er enghraifft, o ran cyfarpar diogelu personol, ein bod ni'n defnyddio'r sefyllfa gymharol sefydlog yr ydym ni ynddi ar hyn o bryd i ailgyflenwi ein stociau, fel y byddai gennym ni ddeunydd yn barod pe byddai ei angen yn yr hydref. Mae modelu ariannol yn llawer anoddach, oherwydd mae anghenion busnesau, llywodraeth leol, pobl sydd wedi bod heb waith yng Nghymru yn y cyfnod coronafeirws cyntaf hwn wedi bod mor daer ac mor angenrheidiol. Rydym ni wedi trosglwyddo'r holl arian, y symiau canlyniadol yr ydym ni wedi eu derbyn gan Lywodraeth y DU, mor gyflym ag yr ydym ni wedi gallu gwneud hynny. Nid oes pot mawr o arian yn eistedd yn segur yn Llywodraeth Cymru yn aros am bethau a allai ddigwydd yn ail hanner y flwyddyn. Wrth gwrs, mae'r Gweinidog cyllid yn cadw cronfa wrth gefn, gan y byddai ei hangen arnom ni mewn cyfnodau arferol, ac mae ein cyllideb—yr un a basiwyd yn y Cynulliad ym mis Mawrth—wedi'i modelu dros gyfnod o 12 mis. Ond pe byddai ail uchafbwynt a phe byddem ni'n canfod ein hunain yn ôl yn yr anawsterau yr ydym ni wedi'u hosgoi hyd yma, yna byddai'n rhaid i ganlyniadau ariannol hynny gael eu llywio gyda chymorth pellach gan Lywodraeth y DU.

Arweinydd Plaid Cymru, Adam Price.

Prif Weinidog, mae llofruddiaeth droseddol George Floyd drwy law swyddogion yr heddlu yn yr Unol Daleithiau wedi ail-gynnau'r ddadl ynghylch hiliaeth ar y naill ochr a'r llall i Fôr yr Iwerydd. A ydych chi'n cytuno bod hiliaeth strwythurol wrth wraidd yr anghyfiawnder hwn, ac os ydym ni wir yn credu bod bywydau pobl dduon yn bwysig bod yn rhaid i ni gydnabod hynny a mynd i'r afael ag ef? Ac a yw'r hiliaeth strwythurol honno, yn eich barn chi, yn un o'r rhesymau pam yr ydym ni'n gweld nifer llawer uwch o farwolaethau mewn cymunedau pobl dduon, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig o ganlyniad i COVID-19?

Llywydd, a gaf i ddiolch i Adam Price am y cwestiwn yna am un o faterion pwysig ein hoes? Bydd llawer o Aelodau wedi gweld y lluniau cwbl ofnadwy hynny o farwolaeth George Floyd; rwy'n credu mai un o'r pethau mwyaf ofnadwy yr wyf i'n cofio gorfod edrych arno erioed. Fe'm hatgoffwyd ynddo—dim ond i ddweud un peth cadarnhaol i ddechrau—am y berthynas hirsefydlog iawn sydd wedi bodoli rhwng Cymru a'r gymuned pobl dduon yn America, o'r 1930au pan fyddai Paul Robeson, y canwr a'r ymgyrchydd ardderchog hwnnw dros hawliau sifil yn ymweld â Chymru mor rheolaidd, gan siarad yn gofiadwy yn Aberpennar ym 1938 mewn cynulliad enfawr o bobl o dde Cymru i gefnogi rhyfel cartref Sbaen, a'r bobl o Gymru a aeth i ymladd yn y fan honno, hyd at y 1960au gyda'r eglwys yn Birmingham, Alabama, sydd â ffenestr y talwyd amdani gan bobl o Gymru yn rhan o'n diddordeb yn y mudiad hawliau sifil bryd hynny. Felly, mae ein diddordeb yn y boblogaeth pobl dduon a phobl o'r cymunedau hynny yn America yn mynd yn ôl ddegawdau lawer iawn, a chefais fy atgoffa'n rymus o hynny pan welais y lluniau erchyll hynny.

Ceir anfantais strwythurol i bobl dduon yn America, ond mae Adam Price yn iawn i ni beidio â meddwl mai dim ond mewn mannau eraill y mae'n bodoli. Mae'n bodoli yn ein cymunedau ni ein hunain hefyd. Ac ar y gwaethaf, mae'n hiliaeth syml, fel y mae arweinydd Plaid Cymru wedi'i ddweud—pobl yn ymddwyn yn fwriadol tuag at eraill ar sail lliw eu croen. Ond ceir anfantais i bobl o'r cymunedau hynny sy'n llai amlwg na hynny—nid hiliaeth ydyw yn yr ystyr fwriadol honno, ond mae'n rhan annatod o'r ffordd y mae sefydliadau'n gweithredu ac y mae penderfyniadau'n cael eu gwneud. Ac mae'r ffordd y mae'n amlwg bod pobl dduon wedi cael eu heffeithio'n andwyol gan argyfwng y coronafeirws, yn fy marn i, yn frigiad amlwg o'r anfanteision strwythurol sylfaenol hynny, ac mae'n rhaid i ni allu mynd i'r afael â nhw yma yng Nghymru, fel y mae angen mynd i'r afael â nhw mewn mannau eraill.

Mae Coleg Nyrsio Brenhinol Cymru wedi dweud nad yw'r offeryn asesu gwaith COVID a gyflwynwyd gan GIG Cymru, er ei fod yn cael ei groesawu, yn nodi ar hyn o bryd bod y gweithwyr hynny o gefndiroedd pobl dduon ac Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig mewn perygl uchel iawn. Pam mae hynny'n wir, ac a wnewch chi weithio gyda nhw i gael hyn yn iawn ar frys? Ac a wnewch chi hefyd sicrhau bod lleisiau pobl dduon ac Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig yn cael eu cynrychioli'n dda yn y gwaith ar adeiladu'n ôl yn well? Ym mis Mehefin y llynedd, adroddodd y BBC, o 170 o benodiadau diweddar i gyrff cyhoeddus gan Weinidogion Cymru, bod llai na chwech yn dod o gefndiroedd pobl dduon ac Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig. A allwch chi ddweud sut y mae'r sefyllfa wedi gwella ers hynny? Ac o gofio bod gennym ni yng Nghymru, yn ôl Canolfan Llywodraethiant Cymru, gyfradd garcharu sy'n fwy anghyfartal o ran hil na Lloegr, sydd ei hun yn fwy anghyfartal o ran hil na'r Unol Daleithiau hyd yn oed, a wnewch chi ymrwymo i ymchwiliad eang i wreiddiau a chamau i unioni hiliaeth strwythurol ac anfantais hiliol yma yng Nghymru?

Diolchaf i Adam Price am yr holl gwestiynau ychwanegol yna. Arweiniwyd y dull hunanasesu a fabwysiadwyd gennym ni ar gyfer y GIG gan waith clinigwyr duon yng Nghymru. Roedd yr Athro Keshav Singhal—y gwn y bydd Adam Price wedi ei glywed yn cyflwyno'r offeryn—yn eglur iawn pan wnaeth hynny ei fod bob amser yn mynd i fod yn waith sy'n datblygu'n barhaus, ac y byddai mwy y gellid ei ddysgu wrth ei roi ar waith. A gwn y bydd eisiau siarad â'r Coleg Nyrsio Brenhinol a chyda Chymdeithas Feddygol Prydain ac eraill sydd wedi datblygu offerynnau eraill. Ond rwy'n cael fy nghysuro'n fawr gan y ffaith bod ein dull hunanasesu yng Nghymru wedi cael ei arwain a'i hysbysu'n weithredol gan brofiad rheng flaen uniongyrchol gweithwyr duon yn y GIG yma yng Nghymru, gan edrych ar eu profiad beunyddiol o fod ar y rheng flaen, a gwneud yn siŵr bod yr offeryn hunanasesu yn adlewyrchu hynny i gyd. Rwy'n awyddus dros ben i'r lleisiau hynny barhau i fod yn ddylanwadol wrth i ni weithio ein ffordd y tu hwnt i'r coronafeirws, a bydd y grŵp yr ydym ni wedi ei ffurfio dan gadeiryddiaeth y Barnwr Ray Singh yn rhan bwysig o hynny ar hyn o bryd, a bydd ffyrdd y gallwn ni ddatblygu hynny ymhellach i'r dyfodol.

Nid yw ein hanes o benodi pobl o gymunedau pobl dduon ac Asiaidd lleiafrifol i benodiadau cyhoeddus yng Nghymru yn ddigon da. Cawsom adolygiad trwyadl o'n proses benodi yn ystod ail hanner y llynedd, ac roeddem ni ar fin cyflwyno dull hollol wahanol o ymdrin â'r penodiadau hynny pan darodd argyfwng y coronafeirws. Un o'm huchelgeisiau i yw gallu dod â'r darn hwnnw o waith yn ôl i'r amlwg, o'r cefndir, cyn gynted ag y gallwn ni yn yr argyfwng. Oherwydd mae'n rhaid i ni wneud yn well; mae'n rhaid i ni wneud yn well o ran poblogaethau pobl dduon ac Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig, mae'n rhaid i ni wneud yn well o ran pobl ag anableddau. A dydyn ni ddim yno o bell ffordd, lle'r ydym ni eisiau bod, er ein bod ni wedi gwneud ychydig yn well o ran cydraddoldeb rhywiol yn y meysydd hynny hefyd.

Mae gwaith y ganolfan wrth edrych ar y profiad o garchar yng Nghymru yn arswydus mewn amrywiaeth eang o ffyrdd, ac yn sicr yn syfrdanol o ran yr hyn y mae'n ei ddatgelu am driniaeth pobl dduon yn y system cyfiawnder troseddol. A cheir tystiolaeth ehangach bod pobl dduon yn fwy tebygol o gael eu clystyru ym mhen rheoli pethau, gydag unrhyw system sydd â dewis rhwng ymateb i ymddygiad drwy helpu neu drwy reoli, boed hynny ym maes iechyd meddwl neu yn y system cyfiawnder troseddol. Byddaf yn meddwl am y pwynt a wnaeth Adam Price ar ddiwedd ei gyfraniad, ond hoffwn gytuno â llawer o'r pwyntiau pwysig y mae wedi eu gwneud y prynhawn yma.

Arweinydd Plaid Brexit, Mark Reckless. 

Prif Weinidog, a allwch chi gadarnhau bod y data yn dangos bod pump o'r 10 ardal cyngor sydd â'r nifer uchaf o achosion o coronafeirws yn y DU yng Nghymru? Bydd ymchwiliadau a'u dosraniad o gyfrifoldeb yn dod maes o law, ond ar gyfer eich cynllunio presennol, beth ydych chi'n ei feddwl yw'r rheswm am hyn? A ydych chi'n credu y gallai'r ffaith fod gofal iechyd wedi'i ganoli mwy a mwy o integreiddiad â gofal cymdeithasol yng Nghymru fod wedi bod yn ffactor a arweiniodd at ryddhau mwy o gleifion i gartrefi gofal lle'r oedd y profi yng Nghymru yn llai cyffredin nag yn Lloegr?

Mae llawer o bobl yn dweud wrthyf i nad ydyn nhw'n meddwl bod y rheoliadau sy'n cyfyngu ar symud yng Nghymru nawr yn rhesymol a chymesur. A wnewch chi gadarnhau, os ydyn nhw'n gywir yn yr asesiad hwnnw, yna na fyddai'r rheoliadau a wnaed ar gyfer Cymru yn gyfreithlon? Soniasoch nawr yn eich datganiad am brawf angenrheidrwydd yn ogystal â phrawf cymesuredd wrth adolygu rheoliadau, a fyddech chi cystal â chysoni hynny â chael gwared ar brawf angenrheidrwydd o'r rheoliadau yn eich trydydd cyfres o reoliadau diwygio? A ydych chi'n meddwl bod pobl yn eglur ynghylch y gwahaniaeth rhwng y rheoliadau hynny, a allai rwymo o dan y gyfraith, a'ch canllawiau chi, nad ydyn nhw, yn enwedig pan ddisgrifiwyd y ddau fel 'rheolau' yn flaenorol?

Rydym ni wedi siarad o'r blaen am y dryswch a ysgogwyd gan y ffaith eich bod chi'n mynnu gwneud rheolau Cymru rhyw fymryn yn wahanol i reolau Llywodraeth y DU sy'n berthnasol yn Lloegr, does bosib nad oes dryswch pellach yn deillio o'r ffaith eich bod chi'n newid a diwygio rheolau Cymru yn gyson. Pan roesoch chi yn y drydedd gyfres o reoliadau diwygio bod yn rhaid i ymarfer corff fod yn 'lleol', yna dywedasoch, yn y canllawiau ategol, y byddai'n gamgymeriad ceisio diffinio 'lleol', gan y byddai hyn o reidrwydd yn wahanol yn y Gymru wledig i Gaerdydd, er i chi roi'r enghraifft bod Porthcawl, 30 milltir i ffwrdd, yn rhy bell o Gaerdydd. Pam felly ydych chi wedi gwneud tro pedol llwyr erbyn hyn ac wedi diffinio 'lleol' fel pum milltir? Efallai mai dyna'r safbwynt o Bontcanna, ond gyda'r awgrym o wrthwynebiad hwyr gan Aelodau Ceidwadol, a ydych chi'n cydnabod bod eich safbwynt wedi methu â sicrhau consensws, ac y bydd eich rheolau, pa un a honnir eu bod nhw'n gyfraith neu'n ganllawiau, yn dod yn fwyfwy aneffeithiol felly?

Wel, Llywydd, mae'r pwynt cyntaf yng nghyfraniad yr Aelod yn un rhesymol. Pam mae ardaloedd cynghorau yng Nghymru ymhlith y rhai sydd wedi cael eu heffeithio fwyaf? Rwy'n credu bod nifer o resymau y gallem ni eu hawgrymu am hynny ar hyn o bryd. Mae'n bwysig iawn cofio bod y ffigurau hynny yn dibynnu i raddau helaeth ar faint o brofion sy'n cael eu cynnal. Y mwyaf o brofi a wneir, y mwyaf y byddwch chi'n eu darganfod, a bydd rhai mannau lle cynhaliwyd mwy o brofion ac felly mae nifer yr achosion yn edrych yn fwy, ond mewn gwirionedd, dim ond canlyniad gwahanol drefnau profi yw hynny.

Ond yr hyn yr ydym ni'n ei wybod am y feirws yw ei fod yn ymosod ar fannau lle mae pobl yn hŷn, yn salach, yn dlotach ac yn byw'n agos at ei gilydd, ac mae Cymru wedi ei gorgynrychioli yn yr holl ffactorau hynny. A phan fydd y pethau hynny i gyd yn dod at ei gilydd, fel y maen nhw yn rhai o ardaloedd mwyaf difreintiedig Cymru, yna mae'n debyg—. Efallai nad dyna'r esboniad cyfan, a bydd mwy y byddwn ni'n ei ddarganfod. Ond mae'n rhan o'r esboniad pam eich bod chi'n gweld rhai crynodiadau mewn cymunedau yng Nghymru a fyddai mewn tablau cynghrair eraill, yn yr un math o leoedd difreintiedig ac yn ysgwyddo baich y cyfnod o gyni cyllidol a hyrwyddwyd mor llon gan yr Aelod mewn rhan arall o'i fywyd gwleidyddol.

Wel, rwy'n anghytuno'n llwyr ag ef ac rwy'n credu ei bod hi'n beryglus iddo ddechrau awgrymu i bobl yng Nghymru nad yw rheoliadau yn gyfraith briodol. Maen nhw yn gyfraith briodol; dyna gyfraith Cymru. Peidiwch â chael eich camarwain gan yr hyn y mae unrhyw un yn ei awgrymu i chi wrth feddwl nad ydyn nhw; maen nhw. Ac mae gwahaniaeth hawdd iawn rhwng rheoliadau a chanllawiau, ac nid yw'r Llywodraeth erioed wedi drysu pobl. Ceir pobl sydd wedi ceisio drysu pobl drwy ddweud bod y terfyn pum milltir yn rheol, ond rwyf i wedi bod yn eglur iawn bob amser, o'r cychwyn cyntaf, ei bod yn gyfarwyddyd bras, canllaw ydyw i bobl ei ddehongli yn eu daearyddiaeth lleol o ran yr hyn y gallai 'lleol' ei olygu iddyn nhw. Ac, fel yr eglurais wrth Paul Davies, un o'r brif ystyriaethau iddo oedd gwneud yn siŵr na fyddem ni'n cael rhaeadr enfawr o bobl o'r tu allan i ardaloedd llai poblog Cymru yn teithio i'r lleoedd hynny, lle mae coronafeirws wedi bod, diolch byth, mewn cylchrediad cymedrol iawn, ac na fyddem ni'n gweld ymchwydd o coronafeirws yn y mannau hynny am fod pobl wedi teithio o'u hardaloedd eu hunain ac wedi dod â'r feirws gyda nhw.

Llywydd, ymhell iawn o newid a diwygio'n gyson, yr hyn y mae Llywodraeth Cymru wedi ei wneud yw cyflwyno newidiadau cymedrol iawn ar ddiwedd pob cyfnod o dair wythnos. Rydym ni'n dilyn y dull mwyaf gofalus a phwyllog. Rydym ni'n datblygu'n araf repertoire newydd o bethau y gall pobl eu gwneud yn ddiogel yng nghyd-destun y coronafeirws.

Rwy'n credu bod hynny'n cyd-fynd yn llwyr â'r hyn y mae pobl yng Nghymru eisiau i ni ei wneud, ymhell o'r math o awgrym yr wyf i'n credu y mae'r Aelod yn ei wneud bod pobl yng Nghymru yn ysu i gael mynd ymhellach a gwneud mwy. Yr hyn yr ydym ni'n ei ddarganfod yw bod pobl yng Nghymru yn deall nad yw'r feirws hwn wedi'i drechu o bell ffordd. Teimlir ei effaith bob dydd yn y marwolaethau y mae'n rhaid i ni eu cyhoeddi bob un dydd o'i herwydd, ac yn ogystal â'r ffaith mai ein dull o gymryd un cam ar y tro, gan ei wneud yn ofalus ac yn bwyllog, a datblygu pethau mewn ffordd sy'n parhau i roi hyder i bobl yng Nghymru mai eu hiechyd a'u lles sydd yn flaenllaw ym mhopeth yr ydym ni'n ei wneud, mae'n cyd-fynd yn rymus iawn â'r ffordd y byddai pobl yng Nghymru yn hoffi gweld eu Llywodraeth yn gweithredu.

Prif Weinidog, un o ganlyniadau'r pandemig yw'r effaith ar y diwydiant awyrennau. Mae pob cyflogwr yn y diwydiant hwn wedi ymgysylltu yn adeiladol ag undebau llafur ar ran eu gweithluoedd i reoli'r amgylchiadau anodd iawn hyn, i ddiogelu swyddi ac i ddiogelu sgiliau ar gyfer y dyfodol.

Fodd bynnag, yn anffodus, ceir un cyflogwr sydd wedi cael ei ddisgrifio fel 'ysglyfaethwr masnachol', nad yw wedi ymgysylltu yn y ffordd arbennig hon, sef British Airways. Byddwch yn ymwybodol o hyn, Prif Weinidog, eu bod nhw'n cyflogi 42,000 o bobl ledled y DU, ac maen nhw'n cynnig oddeutu 12,000 o ddiswyddiadau o leiaf. Ond wrth geisio cyflawni hyn, eu bwriad, i bob pwrpas, yw gwneud y gweithlu cyfan yn ddi-waith, dileu 12,000 o swyddi, a chael 30,000 o bobl a fydd wedyn yn cael eu cyflogi ar delerau ac amodau a allai olygu eu bod nhw'n cael 60 neu 70 y cant yn llai o gyflog nag y maen nhw'n ei gael ar hyn o bryd.

Nawr, mae'n ymddangos bod hwn yn gyfle—. Yr hyn y mae British Airways yn ei wneud yw ceisio achub mantais economaidd ar gefn COVID. Yn fy etholaeth i, bydd British Avionics yn cau a chynigir y bydd 130 o 186 o swyddi yn cael eu colli, ceir 30 o 169 o swyddi yn Islwyn, ac yng ngwaith cynnal a chadw British Airways Caerdydd ym Maes Awyr Caerdydd, 239 allan o 546. Felly, 400 o swyddi i gyd. Nawr, mae'r cwmni'n gwybod ei bod hi'n amhosibl negodi ac ymgynghori dros 40,000 o ddiswyddiadau posibl gyda 40,000 o aelodau mewn 45 diwrnod. Mae'r undeb wedi mynnu mai'r peth priodol a'r peth moesol a moesegol i'w wneud yw tynnu'r hysbysiadau hynny yn ôl.

Nawr, bydd hyn yn destun cwestiwn brys yn San Steffan heddiw, ond a gaf i ofyn y bydd Llywodraeth Cymru yn rhoi ei chefnogaeth lawn i undeb Unite a'r holl weithwyr hynny yn ne Cymru sy'n ddibynnol ar y swyddi hyn, a phawb ym Maes Awyr Caerdydd, oherwydd y diwydiannau cysylltiedig, i'w diogelu nhw a chael British Airways i wneud y peth iawn—i sefyll yn gadarn a negodi gyda'i weithwyr mewn ffordd briodol a moesegol i achub swyddi a sgiliau ar gyfer y dyfodol? Prif Weinidog, a wnewch chi roi'r gefnogaeth honno a phwyso ar Lywodraeth y DU i wneud popeth o fewn ei gallu i gefnogi'r sector hedfan?

Llywydd, a gaf i ddechrau drwy gytuno â Mick Antoniw am bwysigrwydd y sector hedfan yma yng Nghymru? Mae gan y sector rai o'r cyflogwyr gorau yng Nghymru—cyflogwyr fel Airbus, gyda hanes mor gryf o gydweithio ag undebau llafur yn y gyd-fenter, sy'n gwneud llwyddiant o'r cwmnïau hynny. Gwn fod fy nghyd-Weinidog, Ken Skates, wedi ysgrifennu yn uniongyrchol at y cwmni arall y mae Mick Antoniw wedi tynnu sylw ato, yn eu hannog nhw i dynnu'n ôl y mesurau y maen nhw wedi'u cynnig ar hyn o bryd i gydweithio â'r undeb llafur sy'n cynrychioli gweithwyr yn y fan honno. Mae cwmnïau doeth yn gwybod nad cydymffurfio'n syml â llythyren y ddeddf yn unig yw'r ffordd orau o lunio dyfodol ar gyfer y cwmnïau hynny sy'n dod â'u gweithlu gyda nhw—eu hased pwysicaf un. Yn y termau hynny y mae Gweinidog yr economi wedi ysgrifennu at y cwmni ac rwy'n annog Llywodraeth y DU i ddefnyddio pa bynnag bwerau perswadio sydd ganddyn nhw hefyd i wneud yn siŵr nad dim ond llythyren y ddeddf ond ysbryd a moeseg y ddeddf, fel y dywedodd Mick Antoniw, y cydymffurfir â nhw yma hefyd.

Prif Weinidog, roeddwn i'n falch o'ch clywed chi'n cadarnhau unwaith eto nad yw'r 5 milltir y cyfeiriwyd atyn nhw'n gynharach yn rheol fel y cyfryw, oherwydd nid dim ond mewn ardaloedd gwledig y mae hynny'n broblem, fel y gwyddoch; mae hefyd yn broblem mewn llawer o gymunedau yn y Cymoedd, gan gynnwys fy un i, lle, pe glynwyd at hynny'n llym, byddai'n golygu na allai rhywun fynd, er enghraifft, o Gwmbrân i Flaenafon i weld eu teulu, felly rwy'n credu bod hwnnw'n bwynt pwysig iawn. Roeddwn i eisiau gofyn am gadw pellter cymdeithasol, oherwydd rwy'n pryderu, wrth i ni fynd drwy'r cyfyngiadau symud hyn, bod erydiad cyffredinol i ymateb pobl i'r rheoliadau cadw pellter cymdeithasol yn gyffredinol. Rwy'n ei weld mewn archfarchnadoedd, rwy'n ei glywed gan etholwyr o ran cyflogwyr, felly hoffwn ofyn i chi beth arall y gallwn ni ei wneud i ail-bwysleisio i'r cyhoedd nad ydym ni'n agos o fod allan o berygl o ran y pandemig hwn eto, a bod y materion hyn, y rheolau hyn, yn wirioneddol bwysig, a bod yn rhaid i bobl barhau i'w dilyn. Diolch.

Diolch, Llywydd, ac a gaf i ddiolch i Lynne Neagle am wneud y pwynt yna eto? Rwy'n credu bod y mwyafrif llethol o bobl yng Nghymru yn dal eisiau gwneud y peth iawn ac yn dal i wneud eu gorau i wneud y peth iawn, ac mae'n rhaid i ni beidio â gweld hynny'n dechrau treulio ar yr ymylon mewn ffordd a fyddai'n arwain at fwy o bobl ddim yn cydymffurfio â'r hyn yr ydym ni'n gofyn iddyn nhw ei wneud, oherwydd nid ydym ni'n gofyn i bobl gadw pellter cymdeithasol fel rhyw faith o gosb; rydym ni'n gofyn i bobl ei wneud gan ei fod wir yn eu diogelu ac yn diogelu pobl eraill. Ac mae hwn yn glefyd ffyrnig; mae'n byw am oriau ac oriau ar arwynebau. Gallwch fod yn dioddef o goronafeirws eich hun heb wybod ei fod yn digwydd i chi ac rydych chi'n heintus i bobl eraill, felly efallai y byddwch chi'n teimlo'n iawn ac yn meddwl, 'Wel, beth yw'r niwed i mi fod yn nes at rywun?' Mewn gwirionedd, gallech chi fod yn gwneud llawer iawn o niwed yn anfwriadol, ond gyda chanlyniadau sylweddol iawn, iawn.

Felly, mae gennym ni i gyd waith i'w wneud, mae gen i yn sicr a chan y Llywodraeth, ond mae gennym ni i gyd, o ran atgoffa pobl bod y pethau syml yr ydym ni'n gofyn i bobl eu gwneud—cadw pellter o 2m, sicrhau hylendid dwylo, yr holl bethau syml hynny. Gyda'i gilydd ac yn gronnol, dyma'r pethau sy'n gwneud gwahaniaeth. Maen nhw wir yn achub bywydau ac mae angen i bobl barhau i wneud y pethau hynny, oherwydd fel y dywedais mewn ateb cynharach, bob dydd, mae gennym ni'r ddyletswydd drist ofnadwy o orfod cyhoeddi'r nifer ddiweddaraf o bobl sydd wedi marw o'r feirws hwn mewn gwahanol rannau o Gymru a gallwn ni i gyd wneud mwy i helpu i hynny beidio â digwydd.

Suzy Davies. Nid yw'r meicroffon yn gweithio i Suzy. A allwch chi roi cynnig arall arni, Suzy? Iawn, galwaf ar Mohammad Asghar ac fe ddown ni yn ôl atoch chi, Suzy. Mohammad Asghar.

Diolch, Llywydd, a diolch i chithau, Prif Weinidog, am eich datganiad. Mae nifer o bractisau deintyddol yn fy rhanbarth i wedi cysylltu â mi, sy'n poeni am yr amserlen a gynigiwyd gan Brif Swyddog Deintyddol Cymru i ailgyflwyno gofal deintyddol. Y cynnig yw ailddechrau mwy o ofal brys wyneb yn wyneb o 1 Gorffennaf ymlaen, ac yna archwiliadau rheolaidd ym mis Hydref a gweithdrefnau sy'n cynhyrchu aerosol, fel llenwadau a choronau, o fis Ionawr 2021. Deintyddiaeth breifat yw mwy na hanner y gwasanaethau deintyddol yng Nghymru, ac mae nifer y practisau sy'n gweithredu 100 y cant o dan y GIG yn isel iawn. Mae eu hyfywedd ariannol yn dibynnu naill ai'n rhannol neu'n gyfan gwbl ar daliadau a dderbynnir gan gleifion sy'n cael gweithdrefnau sy'n cynhyrchu aerosol. Mae gwledydd eraill yn caniatáu i ddeintyddion ddilyn gweithdrefnau sy'n cynhyrchu aerosol drwy ddefnyddio masgiau anadlu a chyfarpar diogelu personol arall. Prif Weinidog, a wnewch chi edrych eto ar yr amserlen a'r hyn y mae gwledydd eraill yn ei wneud fel mater o frys i sicrhau hyfywedd ariannol practisau deintyddol yng Nghymru? Ac, yn ail, soniasoch yn gynharach am salwch ymhlith pobl dduon a lleiafrifoedd ethnig yng Nghymru yn ystod y pandemig hwn. Hoffwn wybod faint o bobl, o'r 2,122 o'r rhai sydd wedi marw o'r salwch y soniasoch amdanyn nhw'n gynharach, sy'n dod o'r gymuned pobl dduon a lleiafrifoedd ethnig mewn gwirionedd, sydd, yn ôl a ddeallaf, yn nifer eithaf uchel, a pha gamau ydych chi'n mynd i'w cymryd, ar lefel eich Llywodraeth, i sicrhau ein bod ni'n ei atal yn y dyfodol. Diolch.

Diolch, Llywydd. A gaf i ateb yr ail o gwestiynau Mohammad Asghar yn gyntaf? Nid yw'r ffigur hwnnw gen i o fy mlaen, ond bydd gennym ni, ac rwy'n hapus, wrth gwrs, i rannu hwnnw gydag ef. Gwn y bydd wedi bod yn cymryd diddordeb yn y grŵp a gadeirir gan y Barnwr Ray Singh, a gwn ei fod yn adnabod yn bersonol yr Athro Keshav Singhal a chlinigwyr blaenllaw eraill sydd wedi cyfrannu at yr offeryn hunanasesu yr ydym ni'n ei ddefnyddio yng Nghymru. Felly, hoffwn roi sicrwydd iddo ein bod ni'n manteisio ar yr holl arbenigedd y gallwn ni ddod o hyd iddo o'r gymuned yng Nghymru, yn ogystal â thu hwnt, i geisio gwneud yn siŵr bod gennym ni fesurau ar waith i ddiogelu pobl o gymunedau pobl dduon a lleiafrifoedd ethnig yn briodol rhag yr effaith ychwanegol y mae'r clefyd hwn yn ei chael ar bobl o'r cymunedau pwysig hynny.

O ran y pwynt cyntaf am bractisau deintyddol, byddwn yn cyhoeddi, Llywydd, y llythyr y mae'r prif swyddog deintyddol wedi'i ddarparu i bractisau deintyddol yng Nghymru, gan nodi ei chynllun tri cham ar gyfer ailagor deintyddiaeth yng Nghymru. Gwn y bydd hi'n parhau i drafod gyda Chymdeithas Ddeintyddol Prydain a buddiannau pwysig eraill yn y proffesiwn deintyddol yng Nghymru. Wrth gwrs, hoffem weld mwy o weithgarwch deintyddol ar gael—mae'n rhan bwysig iawn o'r hyn y mae darpariaeth gofal sylfaenol yng Nghymru yn ei gynnig i ddinasyddion Cymru. Ond ceir rhai heriau penodol o ran ymarfer deintyddol. Ni allwch chi ymarfer deintyddiaeth o bellter o 2m, ac mae risg uchel iawn yn gysylltiedig â gweithdrefnau aerosol yn arbennig o ran trosglwyddo'r feirws o gleifion i ddeintyddion ac o ddeintyddion i gleifion. Felly, bydd y prif swyddog deintyddol yn parhau i fod yn y trafodaethau hynny. Byddwn yn cyhoeddi ei chyngor. Rydym ni eisiau i fwy o ddeintyddiaeth ddigwydd yng Nghymru, ond mae'n rhaid i ni wneud yn siŵr ein bod ni'n ei wneud mewn ffordd sy'n diogelu iechyd a lles ymarferwyr deintyddol a'u staff, yn ogystal â'r bobl y maen nhw'n eu gwasanaethu.

Prif Weinidog, cyhoeddodd eich Llywodraeth ddydd Sul bod y canllawiau i bobl y dywedwyd wrthyn nhw am warchod yn newid y diwrnod canlynol. Rwy'n ymwybodol bod llawer o bryder ymhlith pobl y dywedwyd wrthyn nhw i warchod i ddiogelu eu bywydau bod y newidiadau hyn wedi eu cyflwyno heb fawr o rybudd a phan fo'r gyfradd R yn dal i fod yn uchel. Y bore yma, byddwch wedi cael llythyr gan 32 o elusennau iechyd sy'n weithredol yng Nghymru, yn amlinellu eu pryderon dwys am y newidiadau hyn. Maen nhw eisiau esboniad am y rhesymeg dros y newid sydyn o'r canllawiau presennol. Maen nhw'n gofyn i'r rhai sy'n gwarchod gael eu hysbysu'n uniongyrchol am newidiadau yn hytrach na darganfod trwy ddatganiad i'r wasg, ac maen nhw eisiau i'r sector gael ei hysbysu am newidiadau ymlaen llaw yn y dyfodol, fel ei fod yn gallu paratoi. Maen nhw'n gofyn i chi gyfarfod â nhw i drafod eu pryderon. Prif Weinidog, a wnewch chi hynny?

Llywydd, bydd y prif swyddog meddygol yn ysgrifennu at bawb sydd ar y rhestr a warchodir yr wythnos hon yng Nghymru, gan nodi ein cyngor iddyn nhw ar gyfer y cyfnod sydd i ddod. Gadewch i ni fod yn eglur mai cyngor yw hwn. Nid oes neb yn cyfarwyddo pobl sy'n gwarchod i wneud unrhyw beth nad ydyn nhw'n teimlo'n gyfforddus yn ei wneud.

Y cyngor meddygol gan y pedwar prif swyddog meddygol, ar yr adeg hon o'r flwyddyn, pan fo'r feirws yn llawer iawn llai arwyddocaol yn yr awyr agored, yw y dylem ni fod wedi cynnig y cyfle i bob a warchodir a oedd eisiau mynd allan mewn amodau wedi'u rheoli'n ofalus—i roi gwybod iddyn nhw ei bod hi'n ddiogel iddyn nhw wneud hynny os ydyn nhw'n dewis gwneud hynny. Ond nid oes neb yn mynnu bod unrhyw berson sy'n gwarchod yn gwneud dim nad yw'n teimlo'n gyfforddus yn ei wneud.

Bydd y prif swyddog meddygol yn nodi ei gyngor diweddaraf mewn llythyr a fydd yn mynd at bob person a warchodir yng Nghymru. Maen nhw'n sicr yn dal i fod ar frig ein rhestr o flaenoriaethau, i wneud yn siŵr ein bod ni'n parhau i gynnig y cyngor gorau iddyn nhw fel eu bod nhw'n cadw'n ddiogel ac yn cadw'n iach.

Ni ddylai neb anghofio bod mwy nag un niwed o'r coronafeirws, a bod cael eich cyfyngu i'ch cartref heb ddim gobaith o allu ei adael yn dod â niwed gwirioneddol hefyd i synnwyr pobl o les a rhannau eraill o'u hiechyd. Dyna pam y daeth y pedwar prif swyddog meddygol i'r casgliad a wnaethant, nid oherwydd bod unrhyw un eisiau gwneud unrhyw beth a fyddai'n niweidio pobl a warchodir—nage wrth gwrs. Ond y cyngor iddyn nhw yw os ydyn nhw'n teimlo'n hyderus ac yn barod i wneud hynny, eu bod nhw'n cael gwneud ymarfer corff yn yr awyr agored bellach a chyfarfod ag un aelwyd arall yn yr awyr agored, o dan yr amodau iawn, cyn belled â bod hynny'n rhywbeth y bydden nhw eu hunain yn dewis ei wneud.

Prif Weinidog, fe wnaethoch gyhoeddi ar 1 Mai y byddai Llywodraeth Cymru yn ariannu taliad ychwanegol o £500 i weithwyr gofal cymdeithasol mewn cartrefi gofal a gweithwyr gofal cartref ledled Cymru:

'Diben y taliad hwn yw rhoi cydnabyddiaeth bellach o’n gwerthfawrogiad am bopeth' y mae gweithwyr gofal cymdeithasol yn ei wneud i

'gefnogi ein GIG a’r gymdeithas ehangach.'

Dyma fy nghwestiynau i: pryd y bydd yn cael ei dalu? Sut y bydd yn cael ei dalu? Ai taliad untro ydyw neu a fydd yn cael ei ychwanegu at gyflogau? A fydd yn cael ei drin fel cyflog ac yn cael ei drethu, neu'n cael ei drin fel rhodd a ddim yn cael ei drethu?

Wel, Llywydd, fe fydd atebion i'r holl gwestiynau yna, ond roedd yr atebion hynny yn amodol ar ateb gan Lywodraeth y DU i'n ple iddyn nhw wneud y taliad hwn yn rhydd o dreth ac yn rhydd o gyfraniadau yswiriant gwladol. Siomedig iawn oedd cael ymateb gan yr Ysgrifennydd Ariannol i'r Trysorlys ddydd Llun yn gwrthod gwneud hynny. Mae hynny, wrth gwrs, yn golygu bellach y bydd yn rhaid i ni roi ystyriaeth i amrywiaeth eang o faterion i geisio sicrhau bod effaith y penderfyniad hwnnw gan y Trysorlys cyn lleied â phosibl. Nid yw'n bosibl ateb holl gwestiynau Mike Hedges y bore yma, gan ein bod ni wedi gobeithio y byddai ateb gwahanol a llawer gwell.

Roeddem ni eisiau i'n £500 fynd yn syth i'r bobl yr ydym ni wedi eu cydnabod am y cyfraniad y maen nhw wedi ei wneud, oherwydd maen nhw ymhlith y bobl sy'n cael y cyflog lleiaf yn ein gweithlu. Nid oeddem ni'n gofyn i'r Trysorlys am arian, dim ond gofyn yr oeddem ni iddyn nhw beidio â dwyn yr arian yr oedd Llywodraeth Cymru yn ei ddarparu i'r bobl hynny oddi wrthyn nhw. Nawr, bydd swm sylweddol o'r arian y mae Llywodraeth Cymru yn dal i fynd i'w ddarparu i'r gweithwyr gofal cymdeithasol hynny yn y pen draw nid yn eu pocedi nhw ond ym mhocedi'r Trysorlys.

Bydd yn rhaid i ni ailystyried nifer fawr o'r cwestiynau y mae Mike Hedges wedi eu codi yn gwbl briodol i geisio dod o hyd i ffyrdd o liniaru'r penderfyniad hwnnw, ond yr ateb gwirioneddol yw na ddylai hyn fod yn destun treth ac na ddylai fod yn destun yswiriant gwladol, ac wedyn ni fyddai'n rhaid i ni boeni am ddod o hyd i ffyrdd o geisio gwneud yr effaith honno'n llai sylweddol.

Dim ond i ymateb i'r hyn a ddywedasoch yn gynharach am ddeintyddiaeth, ar ôl i ni weld y cynllun tri cham y bydd y prif swyddog meddygol yn ei gyhoeddi, rwy'n gobeithio ein bod ni'n mynd i allu cyflymu'r amserlen ar gyfer ailddechrau deintyddiaeth fodern lle'r ydym ni'n drilio ac yn llenwi pydredd dannedd yn hytrach na gorfod tynnu'r dant, fel sy'n digwydd ar hyn o bryd, na ellir byth cael un yn ei le yn amlwg, mae hyn yn bwysig iawn i iechyd cyffredinol pobl.

Fel arall, byddwn i eisiau edrych ar fusnesau bach sy'n gwbl ddibynnol ar allu gweithredu'n lleol, ac yn amlwg mae enillion eu busnesau yn aros yn lleol hefyd—yn enwedig trin gwallt. Nid oes neb yn mynd i farw o beidio â chael torri ei wallt, ond i bobl oedrannus yn arbennig, gall yr achlysur cymdeithasol hwnnw o fynd at y triniwr gwallt fod yn rhan bwysig iawn o'u hymgysylltiad â'r gymuned. Er enghraifft, mae gan siop trin gwallt Headmistress, sy'n cael ei rhedeg gan Alison Corria yn y Maelfa yn Llanedeyrn ers dros 40 o flynyddoedd, nifer fawr iawn o gwsmeriaid oedrannus. Mae'n awyddus iawn i ailgychwyn cyn gynted ag y bydd ganddi ganiatâd i wneud hynny, ac mae wedi gallu cyflwyno'r holl gyfyngiadau y mae canllawiau'r NHBF yn eu nodi, y gwn fod y Llywodraeth wedi bod yn eu trafod gyda nhw. Felly—

Mae angen i chi ddod at gwestiwn nawr, Jenny.

Felly, roeddwn i'n meddwl tybed a allech chi ddweud wrthym ni, os mai dim ond un newid y byddwn ni'n gallu ei wneud ar y tro, fel yr argymhellir gan Sefydliad Iechyd y Byd a SAGE, a allwn ni wir fforddio i wneud unrhyw newid ar ôl pob cyfnod o dair wythnos yn unig?

Llywydd, diolch. Yr ateb i'r cwestiwn ar y diwedd yw nad oes yn rhaid i ni aros tan ddiwedd cyfnod o dair wythnos i wneud newid, ac rydym ni wedi cael enghreifftiau yn ystod yr argyfwng lle'r ydym ni wedi gwneud newidiadau rhwng cyfnodau o dair wythnos lle bu achos cymhellol dros wneud hynny.

Llywydd, hoffwn gytuno a chydnabod yr hyn y mae Jenny Rathbone wedi ei ddweud am bwysigrwydd ehangach trin gwallt. Pan mai fi oedd y Gweinidog iechyd, rwy'n cofio'n eglur feddyg teulu mewn rhan wledig o Gymru yn dweud wrthyf i bod ei ffynhonnell orau o wybodaeth am bobl sy'n dechrau dioddef o ddementia yn dod gan siop trin gwallt leol yn ei gymuned, gan ei bod hi'n rhywun a oedd wedi adnabod ei chleientiaid dros 30 mlynedd. Roedd hi'n gweld pan nad oedd pobl a oedd yn dod i'w siop mor siŵr o'u pethau ag yr oedden nhw'n arfer bod, a gallai wneud ryw fath atgyfeiriad anffurfiol cynnar at y gwasanaeth dementia yr oedd ef yn ei redeg yn ei gymuned. Felly, rwy'n deall yn llwyr yr hyn yr oedd Jenny yn ei olygu pan roedd hi'n sôn am y ffaith ei fod yn fwy na dim ond torri gwallt. Ond byddwn yn ystyried trin gwallt ochr yn ochr â phopeth arall.

Un o'r anawsterau gwirioneddol, Llywydd, y mae'n rhaid i mi geisio ei egluro i bobl yw bod cymaint o agweddau ar fywyd lle gallwch chi wneud dadl unigol dros eu hailagor, ac ar eu pennau eu hunain mae pobl yn gwneud y ddadl na fyddai hyn yn ychwanegu'n sylweddol at y risg o coronafeirws yn cylchredeg—bydd yn fân ychwanegiad ymylol yn unig. Y broblem i'r Llywodraeth yw bod yn rhaid i chi adio'r holl ychwanegiadau ymylol hynny at ei gilydd, ac yn eithaf buan mae'r holl ychwanegiadau ymylol hynny yn diweddu fel bod yn risg eithaf sylweddol. Mae'n rhaid i ni bwyso a mesur, nid dim ond practisau deintyddol neu drin gwallt neu chwarae tenis neu'r holl bethau y mae pobl, yn ddealladwy, yn ymddiddori ynddyn nhw, ac yna gwneud penderfyniad cyffredinol.

Byddwn ni'n gwneud hynny gyda deintyddiaeth hefyd. Gwn, fel y dywedais wrth Mohammad Asghar, y bydd y prif swyddog deintyddol yn ei thrafodaethau gyda'r proffesiwn eisiau ailgyflwyno pethau cyn gynted a phosibl, ac wrth gwrs mae ei phwyslais gyda'r proffesiwn ar ddeintyddiaeth ataliol. Rydym ni eisiau i ddeintyddion beidio â gorfod drilio na llenwi hyd yn oed, heb sôn am dynnu. Rydym ni eisiau iddyn nhw weithio fel y mae'r contract newydd yn eu gwobrwyo: am wneud yn siŵr bod pobl ifanc yn tyfu i fyny gan ofalu am eu dannedd mewn ffordd sy'n golygu nad oes angen y math hwnnw o ddeintyddiaeth arnyn nhw, ac eithrio yn y ffordd leiaf posibl.

Prif Weinidog, dechreuasoch y sesiwn hon drwy ddweud ychydig wrthym ni y dull a ddefnyddiwyd gennych chi i gyflwyno rheolau a rheoliadau, a hoffwn godi'r pwynt y gall achosion mynych o dorri rheoliadau coronafeirws, o 22 Mai, arwain at ddirwy o £1,920. Cyflwynwyd hynny o dan y pedwerydd gwelliant i'r rheoliadau cyfyngiadau coronafeirws, drwy'r weithdrefn a wnaed yn gadarnhaol, sy'n rhoi 28 diwrnod i'r Senedd hon gadarnhau'r gyfraith honno ai peidio. Nawr, roedd y rheoliadau hyn yn barod cyn toriad y Sulgwyn, cyn i'r cloc deddfwriaeth stopio. Fel y dywedasoch yn gynharach yn y sesiwn hon, deddfau yw'r rhain—deddfau a wneir gan y Weithrediaeth, nid y ddeddfwrfa—ac maen nhw'n gorfodi cosb. Felly, pam nad ydym ni'n eu trafod nhw heddiw yn hytrach na 17 Mehefin, ychydig yn llai na mis ar ôl iddyn nhw ddod i rym fel deddf a wnaed gan y Llywodraeth?

Wel, Llywydd, byddan nhw'n cael eu trafod yn unol â'r rheolau sy'n bodoli ar gyfer y pethau hynny. Dydyn ni ddim yn torri'r terfynau hynny. Nid wyf i'n ceisio bychanu'r pwynt y mae'r Aelod yn ei wneud; mae'n bwysig iawn. Rwy'n cytuno'n llwyr â hi mai cyfrifoldeb y ddeddfwrfa yw cymeradwyo neu beidio â chymeradwyo'r newidiadau y mae'r Llywodraeth yn eu cynnig, ac mae'n bwysig iawn bod y ddeddfwrfa'n cael y cyfle hwnnw. Ond rydym ni yn cynnig y cyfle hwnnw.

Roeddem ni eisiau dod â phecyn o fesurau at ei gilydd fel y gallai'r Senedd edrych arnyn nhw yn y ffordd gynhwysfawr honno, gan fod dewisiadau y mae'n rhaid eu gwneud, ac, yn union fel y dywedais i wrth Jenny Rathbone mai effaith gronnol gwahanol newidiadau y mae'n rhaid i chi feddwl amdanyn nhw, mewn rhai ffyrdd, effaith gronnol yr holl newidiadau i'r gyfraith y bydd gan Aelodau'r Cynulliad ddiddordeb ynddyn nhw hefyd. Felly, nid gydag unrhyw fwriad o beidio â chydymffurfio â'r gofyniad angenrheidiol a phwysig i Aelodau'r Cynulliad gael y gair olaf yn y pethau hyn yr ydym ni wedi cynnig yr amserlen yr ydym wedi ei chynnig; mae er mwyn dod â chyfres o newidiadau yr ydym ni'n eu cynnig ynghyd, gan alluogi Aelodau'r Cynulliad i'w gweld gyda'i gilydd a phenderfynu a ydyn nhw eisiau eu cefnogi nhw ai peidio, ar sail cyfanrwydd yr hyn y mae'r Llywodraeth yn ei gynnig.

Alun Davies.

Rwy'n ddiolchgar i chi, Llywydd. Prif Weinidog, mae mwyafrif llethol y bobl ym Mlaenau Gwent yn gwbl gefnogol o'r dull yr ydych chi wedi ei fabwysiadu ac mae Llywodraeth Cymru wedi ei fabwysiadu dros y misoedd diwethaf, ac maen nhw'n cydnabod pwysigrwydd parhau â dull gofalus iawn. Mae gen i ddiddordeb mewn deall sut yr ydych chi'n gweld hyn yn symud ymlaen.

Dywedasoch mewn cynhadledd i'r wasg ei bod hi'n bosibl, gyda'r system olrhain a phrofi ar waith erbyn hyn, y bydd cyfyngiadau symud lleol lle gallai fod achosion lleol o ran y clefyd yn y dyfodol. Tybed a allech chi egluro sut yr ydych chi'n gweld hynny'n gweithio ac a ydych chi'n gweld y gallu i wahanol reolau gael eu gweithredu mewn gwahanol rannau o'r wlad. Rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth a fydd o ddiddordeb i lawer o bobl.

A hefyd, wrth i ni symud ymlaen dros yr ychydig fisoedd hyn, rydych chi wedi penodi Jeremy Miles i edrych ar adferiad o COVID ac o effaith COVID. Rwy'n cytuno'n llwyr â'r pwynt a wnaeth Mick Antoniw yn gynharach yn y sesiwn hon am effaith colli swyddi yn y sector hedfan, ond rydym ni'n gwybod y bydd yr effaith economaidd gyffredinol yn cael ei theimlo fwyaf mewn cymunedau fel Blaenau Gwent. Sut ydych chi'n gweld y gwaith y mae Jeremy yn ei wneud er mwyn mynd i'r afael â'r materion hynny o effaith economaidd COVID? Rydym ni wedi cael cefnogaeth wych gan y cyhoedd i gadw pobl yn ddiogel drwy'r haint hwn. Nawr, sut yr ydym ni'n parhau i gadw pobl yn ddiogel o ran cyflogaeth a swyddi a'r economi wrth i ni symud ymlaen i adferiad?

Llywydd, a gaf i ddiolch i Alun Davies am y cwestiynau gwirioneddol bwysig yna? Bydd fy nghyd-Weinidog, Vaughan Gething, yn rhoi rhagor o fanylion am gyflwyno'r broses profi, olrhain a diogelu yn ystod rhan gyntaf yr wythnos hon, ac mae yn rhoi i ni—ynghyd â'r Gyd-ganolfan Bioddiogelwch y gobeithiwn fod yn aelodau ohoni, bydd yn rhoi mwy o wybodaeth fanwl iawn a lleol i ni am achosion o coronafeirws. Ac mae'n ddigon posibl mai'r ffordd orau yn y dyfodol o geisio gwneud yn siŵr nad yw coronafeirws yn lledaenu unwaith eto fydd cael mwy o weithredu lleol. Mewn rheolaethau heintiau iechyd cyhoeddus arferol, dyna'n union y byddech chi'n ei weld. Mewn achosion llawer llai o'r frech goch neu rywbeth fel yna, gweithredu lleol fyddai'n cael ei roi ar waith.

Nid yw'n sicr o fod fel hynny. Os oes camau'n cael eu cymryd mewn mannau eraill sy'n arwain at ymchwydd sydyn a llawer mwy cyffredinol i coronafeirws, yna ni allwn ddiystyru'r posibilrwydd y gallai mesurau mwy sylweddol ar raddfa ehangach ddal i fod yn angenrheidiol. Ond rydym ni eisiau osgoi hynny os gallwn ni yng Nghymru, ac un ffordd fydd defnyddio profi, olrhain a diogelu a ffynonellau eraill o wybodaeth i geisio mireinio ein hymateb mewn ardaloedd mwy lleol—

Nick Ramsay—o, mae'n ddrwg gen i, Prif Weinidog.

Yn gyflym iawn, oherwydd fe gododd Alun Davies gwestiynau pwysig iawn am adferiad a bywyd y tu hwnt i coronafeirws. Argyfwng iechyd y cyhoedd yw hwn, ond mae'n argyfwng economaidd hefyd. Mae'n rhaid i ni lywio ein ffordd drwy'r misoedd sydd i ddod a pharhau i wneud y pethau hynny sy'n ymateb i'r argyfwng uniongyrchol, ond, ar ôl hynny, bydd yn rhaid i ni feddwl o ddifrif iawn am sut yr ydym ni'n llunio dyfodol i bobl y tarfwyd arnyn nhw gan effaith coronafeirws nid yn unig yn ystod y misoedd hynny, ond am ymhell y tu hwnt i hynny, a dyna'r gwaith y mae Jeremy Miles yn ei arwain.

Prif Weinidog, os caf i eich holi am ddau faes, yn gyntaf, yn gryno, mae etholwr wedi cysylltu â mi sy'n pryderu, wrth i fusnesau ddod allan o'r cyfyngiadau symud, y gallai fod nifer o broblemau sydd wedi datblygu dros gyfnod hir o fusnesau ar gau, fel clefyd y llengfilwyr, er enghraifft, a allai greu problemau iechyd cyhoeddus dilynol. Felly, tybed a allech chi ddweud wrthyf i pa gyngor a chyfarwyddyd sy'n cael eu rhoi i fusnesau, neu a fydd yn cael eu rhoi i fusnesau, wrth i'r cyfyngiadau symud gael eu llacio ac i bobl ddychwelyd i'w gwaith ac i'w busnesau.

Yn ail, a allech chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am ba gymorth sydd ar gael i wasanaethau iechyd meddwl ar yr adeg hon yn ystod y pandemig? Rydym ni'n gwybod bod y cyfyngiadau symud parhaus yn arwain at broblemau iechyd meddwl i lawer o bobl—llawer o'r rheini mewn teuluoedd, ond yn enwedig y rhai sy'n byw ar eu pennau eu hunain. Ac, wrth gwrs, yn y sefyllfaoedd gwaethaf gall hyn arwain at broblemau difrifol iawn, a hyd yn oed, mewn rhai achosion, hunanladdiad. Tybed pa ddata sy'n cael eu casglu i fonitro sefyllfa iechyd meddwl pobl a beth sy'n cael ei wneud i gynorthwyo'r gwasanaethau iechyd meddwl hynny, gan gynnwys atal hunanladdiad.

Llywydd, hoffwn ddiolch i Nick Ramsay am hynna. Felly, cyhoeddwyd cyngor a chyfarwyddyd i fusnesau gennym ni ddiwedd yr wythnos diwethaf, ar ôl i'r cyngor partneriaeth cymdeithasol cysgodol eu cymeradwyo, ac, fel y dywedais, roeddwn i'n falch iawn bod y cyngor hwnnw wedi cael ei gymeradwyo ar y cyd gan y TUC a'r CBI yng Nghymru. 'Diogelu Cymru yn y gwaith' yw enw'r canllawiau, a bydd rhagor o ganllawiau mwy penodol i sectorau yn cael eu cyhoeddi hefyd. Byddaf yn gwneud yn siŵr bod y pwynt penodol y mae Nick Ramsay wedi'i godi ynglŷn â phethau a allai fod wedi codi tra bod busnes wedi cau y mae angen i fusnesau feddwl amdanyn nhw a rhoi sylw iddyn nhw—byddaf yn mynd i ffwrdd ac yn gwneud ymholiad i wneud yn siŵr bod y cyngor yn ymdrin â'r mater pwysig hwnnw.

O ran gwasanaethau iechyd meddwl, Llywydd, yn fwy cyffredinol, mae'r GIG yn ailddechrau rhai o'i weithgareddau mwy cyffredin. Mae nifer y gwelyau sy'n rhydd yn ein gwasanaeth iechyd wedi gostwng o 3,500 ar ei anterth i lawr i 1,700 heddiw, ac mae hynny oherwydd bod mwy o bobl yn cael eu derbyn i'r ysbyty am resymau nad ydyn nhw'n ymwneud â COVID. Rydym ni wedi cadw ein gwasanaethau iechyd meddwl i fynd drwy'r argyfwng hwn i gyd, ond rydym ni'n gallu ailafael mewn gwasanaethau iechyd meddwl mwy cyffredin hefyd ar hyn o bryd. Rwy'n credu, yr wythnos diwethaf, bod fy nghyd-Weinidogion Vaughan Gething a Kirsty Williams wedi cyhoeddi ar y cyd rhagor o gymorth ariannol i bobl ifanc, yn enwedig mewn teuluoedd. Gallaf roi sicrwydd i Nick Ramsay, ac Aelodau eraill sy'n cymryd diddordeb mawr ynddo, bod iechyd meddwl bob amser wedi bod yn agos at frig y pethau yr ydym ni wedi gofyn i'r gwasanaeth iechyd barhau i'w gwneud yn ystod yr argyfwng ac rydym ni'n awyddus dros ben i gryfhau'r ymateb yr ydym ni'n gallu ei gynnig i'r rhai y mae eu cyflyrau iechyd meddwl wedi eu gwaethygu yn benodol gan brofiad y salwch erchyll hwn.

Yn gyntaf oll, Prif Weinidog, a wnewch chi ymuno â mi i gyfleu nodyn o rybudd i'r bobl hynny a gaiff eu temtio i dorri eu gwallt eu hunain yn ystod cyfnod y coronafeirws, gan fy mod i'n enghraifft o hynny? Hoffwn esbonio hynny i'r Aelodau.

Ond dau bwynt difrifol: yn gyntaf oll, tenis. Gofynnwyd i mi pam nad yw tennis wedi'i ganiatáu eto. Ac, yn ail, mae gen i, o fewn 5 milltir i'm hetholaeth, ddim llai nag wyth traeth, sy'n boblogaidd iawn. Fel arfer, byddai gan bump ohonyn nhw wasanaethau achubwyr bywyd Sefydliad Cenedlaethol Brenhinol y Badau Achub. Nawr, maen nhw'n ddiolchgar iawn nad ydyn nhw wedi gweld y math o anhrefn yr ydym ni wedi ei weld ar rai traethau yn Lloegr—Durdle Door, wrth gwrs, yn un enghraifft. Ond y cwestiwn sydd gennyf yw: beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i wneud yn siŵr bod pobl yn ymwybodol o'r ffaith nad oes unrhyw wasanaethau achubwyr bywyd, er y byddai fel rheol ar yr adeg hon o'r flwyddyn? A pha wybodaeth sy'n cael ei rhoi i'r cyhoedd i wneud yn siŵr eu bod nhw'n ddiogel, o ystyried y ffaith nad yw'r ddarpariaeth honno ar gael?

Diolch yn fawr iawn i Carwyn Jones am ei gwestiynau. Bydd gwylwyr hyn, rwy'n meddwl, yn credu bod rhywfaint o gydgynllwynio rhyngddo ef a Jenny Rathbone yn ei chwestiwn yn annog ailagor siopau trin gwallt yng Nghymru.

Ond, ar ei bwyntiau difrifol, o ran tenis, y pwynt yw hyn—rwyf wedi ei ateb unwaith yn barod, Llywydd—y gall tenis wneud ei achos ei hun o fod yn gallu cael ei ailagor, o gael ei drefnu mewn modd ddiogel. Mae rhai heriau mewn tenis nad yw pobl bob amser yn meddwl amdanyn nhw yn hynny o beth. Gall y feirws hwn fyw ar bêl tenis, a, phan fyddwch chi'n chwarae tenis, fel arfer, yn sicr, mae pêl yn dod dros y rhwyd ac mae person yn ei chodi ac mae'r person ar yr ochr arall i'r rhwyd yn codi'r un bêl hefyd. Felly, nid yw gwneud tenis yn ddiogel heb ei heriau, ond, hyd yn oed os gellir ei wneud yn ddiogel, yna wyddoch chi, gall gleidio gael ei wneud yn ddiogel, gall sgïo jet gael ei wneud yn ddiogel, gall bowlio gael ei wneud yn ddiogel. Bydd llawer o'r Aelodau yma wedi derbyn llythyrau gan rai â gwahanol ddiddordebau. Yr hyn y mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru ei wneud yw cyfrifo'r holl risgiau ymylol ychwanegol hynny a phenderfynu a yw hynny, yn gyffredinol, yn risg yr ydym ni'n gallu ei chymryd ar hyn o bryd. Fe wnaethom ni benderfynu yr wythnos diwethaf y byddai'r holl hyblygrwydd sydd gennym, fwy neu lai, yn cael ei ddefnyddio i ganiatáu i deulu a chyfeillion weld ei gilydd unwaith eto, ac nid oeddem ni'n teimlo y gallem ni gymryd y risg ychwanegol o agor rhannau eraill o'n bywyd arferol. Byddwn yn parhau i ystyried tenis gyda chwaraeon awyr agored eraill yn rhan o'r adolygiad tair wythnos presennol.

Llywydd, mae Carwyn Jones yn gwneud pwynt pwysig iawn am wasanaethau achubwyr bywyd a diogelwch ar draethau. Ar draws y Deyrnas Unedig gyfan, bydd Sefydliad Cenedlaethol Brenhinol y Badau Achub yn gweithredu dim ond 30 y cant o'u gwasanaeth arferol eleni oherwydd y cyfyngiadau y mae'r coronafeirws wedi eu hachosi, ac yng Nghymru mae hynny'n golygu mai dim ond ar 10 traeth yng Nghymru gyfan y bydd gofal gan achubwr bywyd, a hynny o 20 Mehefin hyd at ddechrau mis Medi. Felly, mae'n bwysig iawn i ddweud wrth bobl, hyd yn oed pobl sy'n byw yn lleol, hyd yn oed pobl sy'n gallu cyrraedd traeth o fewn 5 milltir, y bydd yn rhaid iddyn nhw gymryd gofal ychwanegol arbennig eleni, oherwydd ni fydd y cymorth a fyddai wedi bod yno fel arfer, yr oruchwyliaeth a fyddai wedi bod yno fel arfer i sicrhau bod pobl yn gallu defnyddio'r môr yn ddiogel, ar gael yng Nghymru yn y modd y bu o'r blaen, a bydd yn rhaid i bobl gymryd cyfrifoldeb uniongyrchol iawn dros sicrhau eu bod yn ystyried hynny yn eu cynlluniau, oherwydd bydd angen i ddiogelwch fod yn brif ystyriaeth iddyn nhw, ac ni fydd ganddyn nhw wasanaeth cwbl weithredol Sefydliad Cenedlaethol Brenhinol y Badau Achub o'r math yr ydym ni i gyd wedi bod mor falch o'i weld yng Nghymru dros y blynyddoedd diwethaf.

Diolch i'r Prif Weinidog.