2. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am y Cynllun Cymorth i Ffermwyr Godro Cymru sydd wedi agor yn ddiweddar ar gyfer ceisiadau? OQ55320

Diolch. Agorodd y cynllun cymorth i ffermwyr godro ar 18 Mehefin i gefnogi’r ffermwyr sydd wedi eu taro galetaf gan amodau eithriadol y farchnad yn sgil COVID-19. Bydd gan ffermwyr cymwys hawl i hyd at £10,000 i'w helpu i barhau i dalu costau sefydlog ac i gynnal capasiti cynhyrchu, heb effeithiau ar les anifeiliaid a'r amgylchedd.

Diolch am eich ateb. Mae nifer o ffermwyr wedi cysylltu â mi, mae'n rhaid i mi ddweud, a hwythau ychydig bunnoedd yn brin, yn llythrennol, o gyrraedd y trothwy o 25 y cant o ostyngiad yn eu hincwm, a fyddai wedyn yn eu gwneud yn gymwys ar gyfer y cynllun cymorth wrth gwrs. Ond mae’r rhain yn ffermwyr sydd wedi wynebu colledion sylweddol, ond wedi hynny, nid ydynt yn cael unrhyw beth, dim cymorth o gwbl, oherwydd, wrth gwrs, maent yn parhau i fod yn anghymwys ar gyfer pob cynllun cymorth arall, a'r gronfa cadernid economaidd yn fwyaf arbennig.

Nawr, mae'r Comisiwn Ewropeaidd wedi cynnwys mesur COVID-19 yng nghronfa amaethyddol Ewrop ar gyfer datblygu gwledig, ac mae Aelodau o Senedd Ewrop bellach wedi pleidleisio i roi cyfandaliad untro o €7,000 i ffermwyr, gyda hyd at 2 y cant o gyllideb y cynllun datblygu gwledig, ynghyd â chydgyllido gyda chronfeydd yr UE, wedi’i ganiatáu ar gyfer y mesur hwn. Felly, a wnewch chi ystyried rhoi’r mesur hwn ar waith fel y gallwn helpu i leddfu'r problemau llif arian ar gynifer o ffermydd Cymru?

Diolch, Llyr, ac rydych yn llygad eich lle, mae Comisiwn yr UE wedi gwneud hynny. Ac yn sicr, mater i ni fyddai penderfynu a allwn wneud hynny, ac mae'n rhywbeth rwyf wedi gofyn i swyddogion edrych arno.

Prynhawn da, Weinidog. Mae croeso mawr i’r gronfa cymorth i ffermwyr godro yng Ngorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro, ond maent wedi gofyn nifer o gwestiynau i mi yn ei chylch. Un ohonynt oedd: pam y gwnaethoch benderfynu ei gyfrifo ar bris yr uned laeth yn hytrach na 25 y cant o’r golled incwm gyffredinol? Oherwydd nododd rhai ohonynt, er bod y pris y cânt am bob litr o laeth yr un fath, neu ddim yn cyrraedd y trothwy o 25 y cant yn llai o drwch blewyn, maent wedi colli llawer iawn o laeth yn ôl cyfaint. Mae hynny’n fy arwain at yr ail bwynt, sef: tybed a allech roi amlinelliad inni o'r hyn y gallech ei wneud, o bosibl, i helpu i gynyddu'r nifer o bobl sy'n prynu llaeth a chynhyrchion llaeth, nid yn unig ymhlith y cyhoedd, ond drwy helpu ffermwyr i arallgyfeirio mwy, oherwydd, fel y gwyddom, mae'r diwydiant lletygarwch wedi chwalu, a dyna lle mae llawer o fy ffermwyr wedi colli eu marchnad.

Diolch, Angela. Rydych yn codi pwynt tebyg i Llyr, ac mae'n debyg y dylwn ddweud bod gennych enillwyr a chollwyr bob amser gyda’r cynlluniau hyn. Yn anffodus, mae'n rhaid cael torbwynt. Mae'n gyllideb gyfyngedig; nid oes gennym swm helaeth o arian i chwarae ag ef. Felly, cyflwynwyd y cynllun i gefnogi’r ffermwyr a gafodd eu taro galetaf gan yr amodau marchnad eithriadol a ddioddefodd y sector llaeth yn sgil COVID-19. Mae'n ei gwneud yn ofynnol i ffermwyr fodloni meini prawf cymhwysedd o ostyngiad o 25 y cant neu fwy ym mhris llaeth, fel y dywedoch chi. Roedd hynny'n seiliedig ar ddadansoddiad o'r prynwyr llaeth sy'n wynebu'r effaith fwyaf o ganlyniad i'r argyfwng. Fe'i cynlluniwyd hefyd mewn ymateb i benderfyniadau a oedd y tu hwnt i reolaeth y ffermwyr llaeth, felly’n bennaf o ganlyniad i weithredoedd y prynwr llaeth.

Credaf eich bod yn gwneud pwynt pwysig iawn ynghylch annog mwy o bobl mewn perthynas â bwyta ac yfed mwy o laeth a chaws a chynhyrchion llaeth ac yn y blaen. Efallai eich bod yn ymwybodol o ymgyrch defnyddwyr newydd y Bwrdd Datblygu Amaethyddiaeth a Garddwriaeth. Fe’i hariannwyd yn rhannol gan Lywodraeth Cymru, Llywodraeth y DU a Llywodraeth yr Alban. Felly, mae honno wedi'i hanelu'n bennaf at sicrhau cynnydd o 3 y cant yn y galw am laeth gan ddefnyddwyr. Byddaf yn gallu rhoi diweddariad i’r Aelodau ar lwyddiant y cynllun dros yr wythnosau nesaf.

Rwy'n siomedig nad yw Llywodraeth Cymru wedi llwyddo i ddod o hyd i'r cyfalaf sydd ei angen i gynyddu cynhyrchiant garddwriaeth Cymru—

A allwch symud yn agosach at eich microffon, Jenny? Nid ydym yn eich clywed yn iawn. Ie, a wnewch chi wisgo eich clustffonau, Jenny?

Gallaf, mae’n ddrwg gennyf—ymddiheuriadau. Ymddiheuriadau i bawb.

Roeddwn eisiau dweud, er fy mod yn siomedig nad yw Llywodraeth Cymru wedi dod o hyd i'r arian i gynyddu cynhyrchiant garddwriaeth yn ystod y tymor tyfu pwysig hwn, o ystyried bod diogelwch y cyflenwad bwyd mewn perthynas â ffrwythau a llysiau yng Nghymru yn beryglus o isel ar 1 y cant, ac nid ydym yn gwybod beth fydd yn digwydd yn y dyfodol o ran mewnforion o ganlyniad i’r coronafeirws, serch hynny, rwy'n croesawu'r cynllun i roi'r iawndal i ffermwyr godro bach sydd wedi colli 25 y cant neu fwy o'u hincwm yn sgil cau caffis a bwytai.

Tybed a allech ddweud wrthym pa gynnydd a wnaed o ran cynyddu capasiti i droi llaeth dros ben yn gaws a menyn, ac i ddefnyddio cynllun ymyrraeth gyhoeddus yr UE i storio llaeth, menyn a chaws er mwyn atal llaeth rhag cael ei dywallt i lawr y draen yn y dyfodol. Hefyd, tybed a allwch ddweud wrthym beth yw'r cyfanswm a neilltuwyd ar gyfer y cynllun i achub ffermwyr llaeth.

Diolch, Jenny. Mae pob un ohonom yn dod i arfer â ffyrdd newydd o weithio, onid ydym? Ynglŷn â’ch sylwadau am arddwriaeth, fel y dywedwch, 1 y cant yn unig o sector amaethyddol Cymru ydyw, felly mae potensial enfawr yno i gynyddu. A byddwch yn gwybod, o'r atebion a roddais i chi yn ystod sesiwn graffu’r pwyllgor, fod hwn yn faes rydym yn edrych arno a sut rydym yn galluogi ffermwyr i droi at ran garddwriaethol y sector os ydynt yn dymuno gwneud hynny.

Mewn perthynas â'ch cwestiynau ynglŷn â'r sector llaeth, ar hyn o bryd, credaf fod £0.5 miliwn wedi'i neilltuo, ond bydd yn rhaid imi wirio hynny. Ac rydym yn sicr yn edrych ar y ceisiadau ar hyn o bryd. Credaf ein bod wedi cael oddeutu 91 o geisiadau, a gwn fod oddeutu 11 wedi'u prosesu eisoes, a bydd yr arian yn cyrraedd ffermwyr, gobeithio, erbyn diwedd yr wythnos hon. Cafodd y cynlluniau cymorth i storfeydd preifat ar gyfer llaeth powdr sgim, menyn a chaws eu cyhoeddi gan y Comisiwn Ewropeaidd ac fe'u hagorwyd ar 7 Mai. Gwn fod y cwota caws, yn arbennig, wedi cael croeso mawr, ac mae'r dyraniad hwnnw bellach wedi'i lenwi, ond mae ceisiadau'n parhau i gael eu derbyn ar gyfer menyn. Nifer fach iawn o achosion a oedd yn ymwneud â llaeth na chafodd ei gasglu, ac mae llaeth nad yw’n cael ei gasglu wedi'i gynnwys fel rhan o'r cynllun cymorth i ffermwyr godro, gan fod hyn yn amlwg y tu hwnt i reolaeth y ffermwr godro. Ond rwy’n cydnabod yn llwyr pa mor ddiflas oedd hynny. Hyd yn oed i nifer fach o ffermwyr, roedd yn hynod ddiflas ac mae'n rhywbeth y byddem am ei osgoi.